| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ទីឃនិកាយេ
Dīghanikāye
បាថិកវគ្គដ្ឋកថា
Pāthikavaggaṭṭhakathā
១. បាថិកសុត្តវណ្ណនា
1. Pāthikasuttavaṇṇanā
សុនក្ខត្តវត្ថុវណ្ណនា
Sunakkhattavatthuvaṇṇanā
១. ឯវំ មេ សុតំ…បេ.… មល្លេសុ វិហរតីតិ បាថិកសុត្តំ។ តត្រាយំ អបុព្ពបទវណ្ណនា។ មល្លេសុ វិហរតីតិ មល្លា នាម ជានបទិនោ រាជកុមារា, តេសំ និវាសោ ឯកោបិ ជនបទោ រុឡ្ហីសទ្ទេន ‘‘មល្លា’’តិ វុច្ចតិ, តស្មិំ មល្លេសុ ជនបទេ។ ‘‘អនុបិយំ នាម មល្លានំ និគមោ’’តិ អនុបិយន្តិ ឯវំនាមកោ មល្លានំ ជនបទស្ស ឯកោ និគមោ, តំ គោចរគាមំ កត្វា ឯកស្មិំ ឆាយូទកសម្បន្នេ វនសណ្ឌេ វិហរតីតិ អត្ថោ។ អនោបិយន្តិបិ បាឋោ។ បាវិសីតិ បវិដ្ឋោ។ ភគវា បន ន តាវ បវិដ្ឋោ, បវិសិស្សាមីតិ និក្ខន្តត្តា បន បាវិសីតិ វុត្តោ។ យថា កិំ, យថា ‘‘គាមំ គមិស្សាមី’’តិ និក្ខន្តោ បុរិសោ តំ គាមំ អបត្តោបិ ‘‘កុហិំ ឥត្ថន្នាមោ’’តិ វុត្តេ ‘‘គាមំ គតោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវំ។ ឯតទហោសីតិ គាមសមីបេ ឋត្វា សូរិយំ ឱលោកេន្តស្ស ឯតទហោសិ។ អតិប្បគោ ខោតិ អតិវិយ បគោ ខោ, ន តាវ កុលេសុ យាគុភត្តំ និដ្ឋិតន្តិ។ កិំ បន ភគវា កាលំ អជានិត្វា និក្ខន្តោតិ? ន អជានិត្វា។ បច្ចូសកាលេយេវ ហិ ភគវា ញាណជាលំ បត្ថរិត្វា លោកំ វោលោកេន្តោ ញាណជាលស្ស អន្តោ បវិដ្ឋំ ភគ្គវគោត្តំ ឆន្នបរិព្ពាជកំ ទិស្វា ‘‘អជ្ជាហំ ឥមស្ស បរិព្ពាជកស្ស មយា បុព្ពេ កតការណំ សមាហរិត្វា ធម្មំ កថេស្សាមិ, សា ធម្មកថា អស្ស មយិ បសាទប្បដិលាភវសេន សផលា ភវិស្សតី’’តិ ញត្វាវ បរិព្ពាជការាមំ បវិសិតុកាមោ អតិប្បគោវ និក្ខមិ។ តស្មា តត្ថ បវិសិតុកាមតាយ ឯវំ ចិត្តំ ឧប្បាទេសិ។
1.Evaṃme sutaṃ…pe… mallesu viharatīti pāthikasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Mallesu viharatīti mallā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena ‘‘mallā’’ti vuccati, tasmiṃ mallesu janapade. ‘‘Anupiyaṃ nāma mallānaṃ nigamo’’ti anupiyanti evaṃnāmako mallānaṃ janapadassa eko nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvā ekasmiṃ chāyūdakasampanne vanasaṇḍe viharatīti attho. Anopiyantipi pāṭho. Pāvisīti paviṭṭho. Bhagavā pana na tāva paviṭṭho, pavisissāmīti nikkhantattā pana pāvisīti vutto. Yathā kiṃ, yathā ‘‘gāmaṃ gamissāmī’’ti nikkhanto puriso taṃ gāmaṃ apattopi ‘‘kuhiṃ itthannāmo’’ti vutte ‘‘gāmaṃ gato’’ti vuccati, evaṃ. Etadahosīti gāmasamīpe ṭhatvā sūriyaṃ olokentassa etadahosi. Atippago khoti ativiya pago kho, na tāva kulesu yāgubhattaṃ niṭṭhitanti. Kiṃ pana bhagavā kālaṃ ajānitvā nikkhantoti? Na ajānitvā. Paccūsakāleyeva hi bhagavā ñāṇajālaṃ pattharitvā lokaṃ volokento ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ bhaggavagottaṃ channaparibbājakaṃ disvā ‘‘ajjāhaṃ imassa paribbājakassa mayā pubbe katakāraṇaṃ samāharitvā dhammaṃ kathessāmi, sā dhammakathā assa mayi pasādappaṭilābhavasena saphalā bhavissatī’’ti ñatvāva paribbājakārāmaṃ pavisitukāmo atippagova nikkhami. Tasmā tattha pavisitukāmatāya evaṃ cittaṃ uppādesi.
២. ឯតទវោចាតិ ភគវន្តំ ទិស្វា មានថទ្ធតំ អកត្វា សត្ថារំ បច្ចុគ្គន្ត្វា ឯតំ ឯតុ ខោ, ភន្តេតិអាទិកំ វចនំ អវោច។ ឥមំ បរិយាយន្តិ ឥមំ វារំ, អជ្ជ ឥមំ អាគមនវារន្តិ អត្ថោ។ កិំ បន ភគវា បុព្ពេបិ តត្ថ គតបុព្ពោតិ? ន គតបុព្ពោ, លោកសមុទាចារវសេន បន ឯវមាហ។ លោកិយា ហិ ចិរស្សំ អាគតម្បិ អនាគតបុព្ពម្បិ មនាបជាតិកំ អាគតំ ទិស្វា ‘‘កុតោ ភវំ អាគតោ, ចិរស្សំ ភវំ អាគតោ, កថំ តេ ឥធាគមនមគ្គោ ញាតោ, កិំ មគ្គមូឡ្ហោសី’’តិអាទីនិ វទន្តិ។ តស្មា អយម្បិ លោកសមុទាចារវសេន ឯវមាហាតិ វេទិតព្ពោ។ ឥទមាសនន្តិ អត្តនោ និសិន្នាសនំ បប្ផោដេត្វា សម្បាទេត្វា ទទមានោ ឯវមាហ។ សុនក្ខត្តោ លិច្ឆវិបុត្តោតិ សុនក្ខត្តោ នាម លិច្ឆវិរាជបុត្តោ។ សោ កិរ តស្ស គិហិសហាយោ ហោតិ, កាលេន កាលំ តស្ស សន្តិកំ គច្ឆតិ។ បច្ចក្ខាតោតិ ‘‘បច្ចក្ខាមិ ទានាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ ន ទានាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ ឧទ្ទិស្ស វិហរិស្សាមី’’តិ ឯវំ បដិអក្ខាតោ និស្សដ្ឋោ បរិច្ចត្តោ។
2.Etadavocāti bhagavantaṃ disvā mānathaddhataṃ akatvā satthāraṃ paccuggantvā etaṃ etu kho, bhantetiādikaṃ vacanaṃ avoca. Imaṃ pariyāyanti imaṃ vāraṃ, ajja imaṃ āgamanavāranti attho. Kiṃ pana bhagavā pubbepi tattha gatapubboti? Na gatapubbo, lokasamudācāravasena pana evamāha. Lokiyā hi cirassaṃ āgatampi anāgatapubbampi manāpajātikaṃ āgataṃ disvā ‘‘kuto bhavaṃ āgato, cirassaṃ bhavaṃ āgato, kathaṃ te idhāgamanamaggo ñāto, kiṃ maggamūḷhosī’’tiādīni vadanti. Tasmā ayampi lokasamudācāravasena evamāhāti veditabbo. Idamāsananti attano nisinnāsanaṃ papphoṭetvā sampādetvā dadamāno evamāha. Sunakkhatto licchaviputtoti sunakkhatto nāma licchavirājaputto. So kira tassa gihisahāyo hoti, kālena kālaṃ tassa santikaṃ gacchati. Paccakkhātoti ‘‘paccakkhāmi dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ na dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’’ti evaṃ paṭiakkhāto nissaṭṭho pariccatto.
៣. ភគវន្តំ ឧទ្ទិស្សាតិ ភគវា មេ សត្ថា ‘‘ភគវតោ អហំ ឱវាទំ បដិករោមី’’តិ ឯវំ អបទិសិត្វា។ កោ សន្តោ កំ បច្ចាចិក្ខសីតិ យាចកោ វា យាចិតកំ បច្ចាចិក្ខេយ្យ, យាចិតកោ វា យាចកំ។ ត្វំ បន នេវ យាចកោ ន យាចិតកោ, ឯវំ សន្តេ, មោឃបុរិស, កោ សន្តោ កោ សមានោ កំ បច្ចាចិក្ខសីតិ ទស្សេតិ។ បស្ស មោឃបុរិសាតិ បស្ស តុច្ឆបុរិស។ យាវញ្ច តេ ឥទំ អបរទ្ធន្តិ យត្តកំ ឥទំ តវ អបរទ្ធំ, យត្តកោ តេ អបរាធោ តត្តកោ ទោសោតិ ឯវាហំ ភគ្គវ តស្ស ទោសំ អារោបេសិន្តិ ទស្សេតិ។
3.Bhagavantaṃ uddissāti bhagavā me satthā ‘‘bhagavato ahaṃ ovādaṃ paṭikaromī’’ti evaṃ apadisitvā. Ko santo kaṃ paccācikkhasīti yācako vā yācitakaṃ paccācikkheyya, yācitako vā yācakaṃ. Tvaṃ pana neva yācako na yācitako, evaṃ sante, moghapurisa, ko santo ko samāno kaṃ paccācikkhasīti dasseti. Passa moghapurisāti passa tucchapurisa. Yāvañca te idaṃ aparaddhanti yattakaṃ idaṃ tava aparaddhaṃ, yattako te aparādho tattako dosoti evāhaṃ bhaggava tassa dosaṃ āropesinti dasseti.
៤. ឧត្តរិមនុស្សធម្មាតិ បញ្ចសីលទសសីលសង្ខាតា មនុស្សធម្មាឧត្តរិ។ ឥទ្ធិបាដិហារិយន្តិ ឥទ្ធិភូតំ បាដិហារិយំ។ កតេ វាតិ កតម្ហិ វា។ យស្សត្ថាយាតិ យស្ស ទុក្ខក្ខយស្ស អត្ថាយ។ សោ និយ្យាតិ តក្ករស្សាតិ សោ ធម្មោ តក្ករស្ស យថា មយា ធម្មោ ទេសិតោ, តថា ការកស្ស សម្មា បដិបន្នស្ស បុគ្គលស្ស សព្ពវដ្ដទុក្ខក្ខយាយ អមតនិព្ពានសច្ឆិកិរិយាយ គច្ឆតិ, ន គច្ឆតិ, សំវត្តតិ, ន សំវត្តតីតិ បុច្ឆតិ។ តត្រ សុនក្ខត្តាតិ តស្មិំ សុនក្ខត្ត មយា ទេសិតេ ធម្មេ តក្ករស្ស សម្មា ទុក្ខក្ខយាយ សំវត្តមានេ កិំ ឧត្តរិមនុស្សធម្មា ឥទ្ធិបាដិហារិយំ កតំ ករិស្សតិ, កោ តេន កតេន អត្ថោ។ តស្មិញ្ហិ កតេបិ អកតេបិ មម សាសនស្ស បរិហានិ នត្ថិ, ទេវមនុស្សានញ្ហិ អមតនិព្ពានសម្បាបនត្ថាយ អហំ បារមិយោ បូរេសិំ, ន បាដិហារិយករណត្ថាយាតិ បាដិហារិយស្ស និរត្ថកតំ ទស្សេត្វា ‘‘បស្ស, មោឃបុរិសា’’តិ ទុតិយំ ទោសំ អារោបេសិ។
4.Uttarimanussadhammāti pañcasīladasasīlasaṅkhātā manussadhammāuttari. Iddhipāṭihāriyanti iddhibhūtaṃ pāṭihāriyaṃ. Kate vāti katamhi vā. Yassatthāyāti yassa dukkhakkhayassa atthāya. Soniyyāti takkarassāti so dhammo takkarassa yathā mayā dhammo desito, tathā kārakassa sammā paṭipannassa puggalassa sabbavaṭṭadukkhakkhayāya amatanibbānasacchikiriyāya gacchati, na gacchati, saṃvattati, na saṃvattatīti pucchati. Tatra sunakkhattāti tasmiṃ sunakkhatta mayā desite dhamme takkarassa sammā dukkhakkhayāya saṃvattamāne kiṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kataṃ karissati, ko tena katena attho. Tasmiñhi katepi akatepi mama sāsanassa parihāni natthi, devamanussānañhi amatanibbānasampāpanatthāya ahaṃ pāramiyo pūresiṃ, na pāṭihāriyakaraṇatthāyāti pāṭihāriyassa niratthakataṃ dassetvā ‘‘passa, moghapurisā’’ti dutiyaṃ dosaṃ āropesi.
៥. អគ្គញ្ញន្តិ លោកបញ្ញត្តិំ។ ‘‘ឥទំ នាម លោកស្ស អគ្គ’’ន្តិ ឯវំ ជានិតព្ពម្បិ អគ្គំ មរិយាទំ ន តំ បញ្ញបេតីតិ វទតិ។ សេសមេត្ថ អនន្តរវាទានុសារេនេវ វេទិតព្ពំ។
5.Aggaññanti lokapaññattiṃ. ‘‘Idaṃ nāma lokassa agga’’nti evaṃ jānitabbampi aggaṃ mariyādaṃ na taṃ paññapetīti vadati. Sesamettha anantaravādānusāreneva veditabbaṃ.
៦. អនេកបរិយាយេន ខោតិ ឥទំ កស្មា អារទ្ធំ។ សុនក្ខត្តោ កិរ ‘‘ភគវតោ គុណំ មក្ខេស្សាមិ, ‘‘ទោសំ បញ្ញបេស្សាមី’’តិ ឯត្តកំ វិប្បលបិត្វា ភគវតោ កថំ សុណន្តោ អប្បតិដ្ឋោ និរវោ អដ្ឋាសិ។
6.Anekapariyāyena khoti idaṃ kasmā āraddhaṃ. Sunakkhatto kira ‘‘bhagavato guṇaṃ makkhessāmi, ‘‘dosaṃ paññapessāmī’’ti ettakaṃ vippalapitvā bhagavato kathaṃ suṇanto appatiṭṭho niravo aṭṭhāsi.
អថ ភគវា – ‘‘សុនក្ខត្ត, ឯវំ ត្វំ មក្ខិភាវេ ឋិតោ សយមេវ គរហំ បាបុណិស្សសី’’តិ មក្ខិភាវេ អាទីនវទស្សនត្ថំ អនេកបរិយាយេនាតិអាទិមាហ។ តត្ថ អនេកបរិយាយេនាតិ អនេកការណេន។ វជ្ជិគាមេតិ វជ្ជិរាជានំ គាមេ, វេសាលីនគរេ នោ វិសហីតិ នាសក្ខិ។ សោ អវិសហន្តោតិ សោ សុនក្ខត្តោ យស្ស បុព្ពេ តិណ្ណំ រតនានំ វណ្ណំ កថេន្តស្ស មុខំ នប្បហោតិ, សោ ទានិ តេនេវ មុខេន អវណ្ណំ កថេតិ, អទ្ធា អវិសហន្តោ អសក្កោន្តោ ព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ អត្តនោ ពាលតាយ អវណ្ណំ កថេត្វា ហីនាយាវត្តោ។ ពុទ្ធោ បន សុពុទ្ធោវ, ធម្មោ ស្វាក្ខាតោវ, សង្ឃោ សុប្បដិបន្នោវ។ ឯវំ តីណិ រតនានិ ថោមេន្តា មនុស្សា តុយ្ហេវ ទោសំ ទស្សេស្សន្តីតិ។ ឥតិ ខោ តេតិ ឯវំ ខោ តេ, សុនក្ខត្ត, វត្តារោ ភវិស្សន្តិ។ តតោ ឯវំ ទោសេ ឧប្បន្នេ សត្ថា អតីតានាគតេ អប្បដិហតញាណោ, មយ្ហំ ឯវំ ទោសោ ឧប្បជ្ជិស្សតីតិ ជានន្តោបិ បុរេតរំ ន កថេសីតិ វត្តុំ ន លច្ឆសីតិ ទស្សេតិ។ អបក្កមេវាតិ អបក្កមិយេវ, អបក្កន្តោ វា ចុតោតិ អត្ថោ។ យថា តំ អាបាយិកោតិ យថា អបាយេ និព្ពត្តនារហោ សត្តោ អបក្កមេយ្យ, ឯវមេវ អបក្កមីតិ អត្ថោ។
Atha bhagavā – ‘‘sunakkhatta, evaṃ tvaṃ makkhibhāve ṭhito sayameva garahaṃ pāpuṇissasī’’ti makkhibhāve ādīnavadassanatthaṃ anekapariyāyenātiādimāha. Tattha anekapariyāyenāti anekakāraṇena. Vajjigāmeti vajjirājānaṃ gāme, vesālīnagare no visahīti nāsakkhi. So avisahantoti so sunakkhatto yassa pubbe tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ kathentassa mukhaṃ nappahoti, so dāni teneva mukhena avaṇṇaṃ katheti, addhā avisahanto asakkonto brahmacariyaṃ carituṃ attano bālatāya avaṇṇaṃ kathetvā hīnāyāvatto. Buddho pana subuddhova, dhammo svākkhātova, saṅgho suppaṭipannova. Evaṃ tīṇi ratanāni thomentā manussā tuyheva dosaṃ dassessantīti. Iti kho teti evaṃ kho te, sunakkhatta, vattāro bhavissanti. Tato evaṃ dose uppanne satthā atītānāgate appaṭihatañāṇo, mayhaṃ evaṃ doso uppajjissatīti jānantopi puretaraṃ na kathesīti vattuṃ na lacchasīti dasseti. Apakkamevāti apakkamiyeva, apakkanto vā cutoti attho. Yathātaṃ āpāyikoti yathā apāye nibbattanāraho satto apakkameyya, evameva apakkamīti attho.
កោរក្ខត្តិយវត្ថុវណ្ណនា
Korakkhattiyavatthuvaṇṇanā
៧. ឯកមិទាហន្តិ ឥមិនា កិំ ទស្សេតិ? ឥទំ សុត្តំ ទ្វីហិ បទេហិ អាពទ្ធំ ឥទ្ធិបាដិហារិយំ ន ករោតីតិ ច អគ្គញ្ញំ ន បញ្ញបេតីតិ ច។ តត្ថ ‘‘អគ្គញ្ញំ ន បញ្ញបេតី’’តិ ឥទំ បទំ សុត្តបរិយោសានេ ទស្សេស្សតិ។ ‘‘បាដិហារិយំ ន ករោតី’’តិ ឥមស្ស បន បទស្ស អនុសន្ធិទស្សនវសេន អយំ ទេសនា អារទ្ធា។
7.Ekamidāhanti iminā kiṃ dasseti? Idaṃ suttaṃ dvīhi padehi ābaddhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ na karotīti ca aggaññaṃ na paññapetīti ca. Tattha ‘‘aggaññaṃ na paññapetī’’ti idaṃ padaṃ suttapariyosāne dassessati. ‘‘Pāṭihāriyaṃ na karotī’’ti imassa pana padassa anusandhidassanavasena ayaṃ desanā āraddhā.
តត្ថ ឯកមិទាហន្តិ ឯកស្មិំ អហំ។ សមយន្តិ សមយេ, ឯកស្មិំ កាលេ អហន្តិ អត្ថោ។ ថូលូសូតិ ថូលូ នាម ជនបទោ, តត្ថ វិហរាមិ។ ឧត្តរកា នាមាតិ ឥត្ថិលិង្គវសេន ឧត្តរកាតិ ឯវំនាមកោ ថូលូនំ ជនបទស្ស និគមោ, តំ និគមំ គោចរគាមំ កត្វាតិ អត្ថោ។ អចេលោតិ នគ្គោ។ កោរក្ខត្តិយោតិ អន្តោវង្កបាទោ ខត្តិយោ។ កុក្កុរវតិកោតិ សមាទិន្នកុក្កុរវតោ សុនខោ វិយ ឃាយិត្វា ខាទតិ, ឧទ្ធនន្តរេ និបជ្ជតិ, អញ្ញម្បិ សុនខកិរិយមេវ ករោតិ។ ចតុក្កុណ្ឌិកោតិ ចតុសង្ឃដ្ដិតោ ទ្វេ ជាណូនិ ទ្វេ ច កប្បរេ ភូមិយំ ឋបេត្វា វិចរតិ។ ឆមានិកិណ្ណន្តិ ភូមិយំ និកិណ្ណំ បក្ខិត្តំ ឋបិតំ។ ភក្ខសន្តិ ភក្ខំ យំកិញ្ចិ ខាទនីយំ ភោជនីយំ។ មុខេនេវាតិ ហត្ថេន អបរាមសិត្វា ខាទនីយំ មុខេនេវ ខាទតិ, ភោជនីយម្បិ មុខេនេវ ភុញ្ជតិ។ សាធុរូបោតិ សុន្ទររូបោ។ អយំ សមណោតិ អយំ អរហតំ សមណោ ឯកោតិ។ តត្ថ វតាតិ បត្ថនត្ថេ និបាតោ។ ឯវំ កិរស្ស បត្ថនា អហោសិ ‘‘ឥមិនា សមណេន សទិសោ អញ្ញោ សមណោ នាម នត្ថិ, អយញ្ហិ អប្បិច្ឆតាយ វត្ថំ ន និវាសេតិ, ‘ឯស បបញ្ចោ’តិ មញ្ញមានោ ភិក្ខាភាជនម្បិ ន បរិហរតិ, ឆមានិកិណ្ណមេវ ខាទតិ, អយំ សមណោ នាម។ មយំ បន កិំ សមណា’’តិ? ឯវំ សព្ពញ្ញុពុទ្ធស្ស បច្ឆតោ ចរន្តោវ ឥមំ បាបកំ វិតក្កំ វិតក្កេសិ។
Tattha ekamidāhanti ekasmiṃ ahaṃ. Samayanti samaye, ekasmiṃ kāle ahanti attho. Thūlūsūti thūlū nāma janapado, tattha viharāmi. Uttarakā nāmāti itthiliṅgavasena uttarakāti evaṃnāmako thūlūnaṃ janapadassa nigamo, taṃ nigamaṃ gocaragāmaṃ katvāti attho. Aceloti naggo. Korakkhattiyoti antovaṅkapādo khattiyo. Kukkuravatikoti samādinnakukkuravato sunakho viya ghāyitvā khādati, uddhanantare nipajjati, aññampi sunakhakiriyameva karoti. Catukkuṇḍikoti catusaṅghaṭṭito dve jāṇūni dve ca kappare bhūmiyaṃ ṭhapetvā vicarati. Chamānikiṇṇanti bhūmiyaṃ nikiṇṇaṃ pakkhittaṃ ṭhapitaṃ. Bhakkhasanti bhakkhaṃ yaṃkiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ. Mukhenevāti hatthena aparāmasitvā khādanīyaṃ mukheneva khādati, bhojanīyampi mukheneva bhuñjati. Sādhurūpoti sundararūpo. Ayaṃ samaṇoti ayaṃ arahataṃ samaṇo ekoti. Tattha vatāti patthanatthe nipāto. Evaṃ kirassa patthanā ahosi ‘‘iminā samaṇena sadiso añño samaṇo nāma natthi, ayañhi appicchatāya vatthaṃ na nivāseti, ‘esa papañco’ti maññamāno bhikkhābhājanampi na pariharati, chamānikiṇṇameva khādati, ayaṃ samaṇo nāma. Mayaṃ pana kiṃ samaṇā’’ti? Evaṃ sabbaññubuddhassa pacchato carantova imaṃ pāpakaṃ vitakkaṃ vitakkesi.
ឯតទវោចាតិ ភគវា កិរ ចិន្តេសិ ‘‘អយំ សុនក្ខត្តោ បាបជ្ឈាសយោ, កិំ នុ ឥមំ ទិស្វា ចិន្តេសី’’តិ? អថេវំ ចិន្តេន្តោ តស្ស អជ្ឈាសយំ វិទិត្វា ‘‘អយំ មោឃបុរិសោ មាទិសស្ស សព្ពញ្ញុនោ បច្ឆតោ អាគច្ឆន្តោ អចេលំ អរហាតិ មញ្ញតិ, ឥធេវ ទានាយំ ពាលោ និគ្គហំ អរហតី’’តិ អនិវត្តិត្វាវ ឯតំ ត្វម្បិ នាមាតិអាទិវចនមវោច។ តត្ថ ត្វម្បិ នាមាតិ គរហត្ថេ បិការោ។ គរហន្តោ ហិ នំ ភគវា ‘‘ត្វម្បិ នាមា’’តិ អាហ។ ‘‘ត្វម្បិ នាម ឯវំ ហីនជ្ឈាសយោ, អហំ សមណោ សក្យបុត្តិយោតិ ឯវំ បដិជានិស្សសី’’តិ អយញ្ហេត្ថ អធិប្បាយោ។ កិំ បន មំ, ភន្តេតិ មយ្ហំ, ភន្តេ, កិំ គារយ្ហំ ទិស្វា ភគវា ‘‘ឯវមាហា’’តិ បុច្ឆតិ។ អថស្ស ភគវា អាចិក្ខន្តោ ‘‘ននុ តេ’’តិអាទិមាហ។ មច្ឆរាយតីតិ ‘‘មា អញ្ញស្ស អរហត្តំ ហោតូ’’តិ កិំ ភគវា ឯវំ អរហត្តស្ស មច្ឆរាយតីតិ បុច្ឆតិ។ ន ខោ អហន្តិ អហំ, មោឃបុរិស, សទេវកស្ស លោកស្ស អរហត្តប្បដិលាភមេវ បច្ចាសីសាមិ, ឯតទត្ថមេវ មេ ពហូនិ ទុក្ករានិ ករោន្តេន បារមិយោ បូរិតា, ន ខោ អហំ, មោឃបុរិស, អរហត្តស្ស មច្ឆរាយាមិ។ បាបកំ ទិដ្ឋិគតន្តិ ន អរហន្តំ អរហាតិ, អរហន្តេ ច អនរហន្តោតិ ឯវំ តស្ស ទិដ្ឋិ ឧប្បន្នា។ តំ សន្ធាយ ‘‘បាបកំ ទិដ្ឋិគត’’ន្តិ អាហ។ យំ ខោ បនាតិ យំ ឯតំ អចេលំ ឯវំ មញ្ញសិ។ សត្តមំ ទិវសន្តិ សត្តមេ ទិវសេ។ អលសកេនាតិ អលសកព្យាធិនា។ កាលង្ករិស្សតីតិ ឧទ្ធុមាតឧទរោ មរិស្សតិ។
Etadavocāti bhagavā kira cintesi ‘‘ayaṃ sunakkhatto pāpajjhāsayo, kiṃ nu imaṃ disvā cintesī’’ti? Athevaṃ cintento tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘ayaṃ moghapuriso mādisassa sabbaññuno pacchato āgacchanto acelaṃ arahāti maññati, idheva dānāyaṃ bālo niggahaṃ arahatī’’ti anivattitvāva etaṃ tvampi nāmātiādivacanamavoca. Tattha tvampi nāmāti garahatthe pikāro. Garahanto hi naṃ bhagavā ‘‘tvampi nāmā’’ti āha. ‘‘Tvampi nāma evaṃ hīnajjhāsayo, ahaṃ samaṇo sakyaputtiyoti evaṃ paṭijānissasī’’ti ayañhettha adhippāyo. Kiṃ pana maṃ, bhanteti mayhaṃ, bhante, kiṃ gārayhaṃ disvā bhagavā ‘‘evamāhā’’ti pucchati. Athassa bhagavā ācikkhanto ‘‘nanu te’’tiādimāha. Maccharāyatīti ‘‘mā aññassa arahattaṃ hotū’’ti kiṃ bhagavā evaṃ arahattassa maccharāyatīti pucchati. Na kho ahanti ahaṃ, moghapurisa, sadevakassa lokassa arahattappaṭilābhameva paccāsīsāmi, etadatthameva me bahūni dukkarāni karontena pāramiyo pūritā, na kho ahaṃ, moghapurisa, arahattassa maccharāyāmi. Pāpakaṃ diṭṭhigatanti na arahantaṃ arahāti, arahante ca anarahantoti evaṃ tassa diṭṭhi uppannā. Taṃ sandhāya ‘‘pāpakaṃ diṭṭhigata’’nti āha. Yaṃ kho panāti yaṃ etaṃ acelaṃ evaṃ maññasi. Sattamaṃ divasanti sattame divase. Alasakenāti alasakabyādhinā. Kālaṅkarissatīti uddhumātaudaro marissati.
កាលកញ្ចិកាតិ តេសំ អសុរានំ នាមំ។ តេសំ កិរ តិគាវុតោ អត្តភាវោ អប្បមំសលោហិតោ បុរាណបណ្ណសទិសោ កក្កដកានំ វិយ អក្ខីនិ និក្ខមិត្វា មត្ថកេ តិដ្ឋន្តិ, មុខំ សូចិបាសកសទិសំ មត្ថកស្មិំយេវ ហោតិ, តេន ឱណមិត្វា គោចរំ គណ្ហន្តិ។ ពីរណត្ថម្ពកេតិ ពីរណតិណត្ថម្ពោ តស្មិំ សុសានេ អត្ថិ, តស្មា តំ ពីរណត្ថម្ពកន្តិ វុច្ចតិ។
Kālakañcikāti tesaṃ asurānaṃ nāmaṃ. Tesaṃ kira tigāvuto attabhāvo appamaṃsalohito purāṇapaṇṇasadiso kakkaṭakānaṃ viya akkhīni nikkhamitvā matthake tiṭṭhanti, mukhaṃ sūcipāsakasadisaṃ matthakasmiṃyeva hoti, tena oṇamitvā gocaraṃ gaṇhanti. Bīraṇatthambaketi bīraṇatiṇatthambo tasmiṃ susāne atthi, tasmā taṃ bīraṇatthambakanti vuccati.
តេនុបសង្កមីតិ ភគវតិ ឯត្តកំ វត្វា តស្មិំ គាមេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា វិហារំ គតេ វិហារា និក្ខមិត្វា ឧបសង្កមិ។ យេន ត្វន្តិ យេន ការណេន ត្វំ។ យស្មាបិ ភគវតា ព្យាកតោ, តស្មាតិ អត្ថោ។ មត្តំ មត្តន្តិ បមាណយុត្តំ បមាណយុត្តំ។ ‘‘មន្តា មន្តា’’តិបិ បាឋោ, បញ្ញាយ ឧបបរិក្ខិត្វា ឧបបរិក្ខិត្វាតិ អត្ថោ។ យថា សមណស្ស គោតមស្សាតិ យថា សមណស្ស គោតមស្ស មិច្ឆា វចនំ អស្ស, តថា ករេយ្យាសីតិ អាហ។ ឯវំ វុត្តេ អចេលោ សុនខោ វិយ ឧទ្ធនដ្ឋានេ និបន្នោ សីសំ ឧក្ខិបិត្វា អក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា ឱលោកេន្តោ កិំ កថេសិ ‘‘សមណោ នាម គោតមោ អម្ហាកំ វេរី វិសភាគោ, សមណស្ស គោតមស្ស ឧប្បន្នកាលតោ បដ្ឋាយ មយំ សូរិយេ ឧគ្គតេ ខជ្ជោបនកា វិយ ជាតា។ សមណោ គោតមោ អម្ហេ, ឯវំ វាចំ វទេយ្យ អញ្ញថា វា។ វេរិនោ បន កថា នាម តច្ឆា ន ហោតិ, គច្ឆ ត្វំ អហមេត្ថ កត្តព្ពំ ជានិស្សាមី’’តិ វត្វា បុនទេវ និបជ្ជិ។
Tenupasaṅkamīti bhagavati ettakaṃ vatvā tasmiṃ gāme piṇḍāya caritvā vihāraṃ gate vihārā nikkhamitvā upasaṅkami. Yena tvanti yena kāraṇena tvaṃ. Yasmāpi bhagavatā byākato, tasmāti attho. Mattaṃmattanti pamāṇayuttaṃ pamāṇayuttaṃ. ‘‘Mantā mantā’’tipi pāṭho, paññāya upaparikkhitvā upaparikkhitvāti attho. Yathā samaṇassa gotamassāti yathā samaṇassa gotamassa micchā vacanaṃ assa, tathā kareyyāsīti āha. Evaṃ vutte acelo sunakho viya uddhanaṭṭhāne nipanno sīsaṃ ukkhipitvā akkhīni ummīletvā olokento kiṃ kathesi ‘‘samaṇo nāma gotamo amhākaṃ verī visabhāgo, samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya mayaṃ sūriye uggate khajjopanakā viya jātā. Samaṇo gotamo amhe, evaṃ vācaṃ vadeyya aññathā vā. Verino pana kathā nāma tacchā na hoti, gaccha tvaṃ ahamettha kattabbaṃ jānissāmī’’ti vatvā punadeva nipajji.
៨. ឯកទ្វីហិកាយាតិ ឯកំ ទ្វេតិ វត្វា គណេសិ។ យថា តន្តិ យថា អសទ្ទហមានោ កោចិ គណេយ្យ, ឯវំ គណេសិ។ ឯកទិវសញ្ច តិក្ខត្តុំ ឧបសង្កមិត្វា ឯកោ ទិវសោ អតីតោ, ទ្វេ ទិវសា អតីតាតិ អារោចេសិ។ សត្តមំ ទិវសន្តិ សោ កិរ សុនក្ខត្តស្ស វចនំ សុត្វា សត្តាហំ និរាហារោវ អហោសិ។ អថស្ស សត្តមេ ទិវសេ ឯកោ ឧបដ្ឋាកោ ‘‘អម្ហាកំ កុលូបកសមណស្ស អជ្ជ សត្តមោ ទិវសោ គេហំ អនាគច្ឆន្តស្ស អផាសុ នុ ខោ ជាត’’ន្តិ សូករមំសំ បចាបេត្វា ភត្តមាទាយ គន្ត្វា បុរតោ ភូមិយំ និក្ខិបិ។ អចេលោ ទិស្វា ចិន្តេសិ ‘‘សមណស្ស គោតមស្ស កថា តច្ឆា វា អតច្ឆា វា ហោតុ, អាហារំ បន ខាទិត្វា សុហិតស្ស មេ មរណម្បិ សុមរណ’’ន្តិ ទ្វេ ហត្ថេ ជណ្ណុកានិ ច ភូមិយំ ឋបេត្វា កុច្ឆិបូរំ ភុញ្ជិ។ សោ រត្តិភាគេ ជីរាបេតុំ អសក្កោន្តោ អលសកេន កាលមកាសិ។ សចេបិ ហិ សោ ‘‘ន ភុញ្ជេយ្យ’’ន្តិ ចិន្តេយ្យ, តថាបិ តំ ទិវសំ ភុញ្ជិត្វា អលសកេន កាលំ ករេយ្យ។ អទ្វេជ្ឈវចនា ហិ តថាគតាតិ។
8.Ekadvīhikāyāti ekaṃ dveti vatvā gaṇesi. Yathā tanti yathā asaddahamāno koci gaṇeyya, evaṃ gaṇesi. Ekadivasañca tikkhattuṃ upasaṅkamitvā eko divaso atīto, dve divasā atītāti ārocesi. Sattamaṃ divasanti so kira sunakkhattassa vacanaṃ sutvā sattāhaṃ nirāhārova ahosi. Athassa sattame divase eko upaṭṭhāko ‘‘amhākaṃ kulūpakasamaṇassa ajja sattamo divaso gehaṃ anāgacchantassa aphāsu nu kho jāta’’nti sūkaramaṃsaṃ pacāpetvā bhattamādāya gantvā purato bhūmiyaṃ nikkhipi. Acelo disvā cintesi ‘‘samaṇassa gotamassa kathā tacchā vā atacchā vā hotu, āhāraṃ pana khāditvā suhitassa me maraṇampi sumaraṇa’’nti dve hatthe jaṇṇukāni ca bhūmiyaṃ ṭhapetvā kucchipūraṃ bhuñji. So rattibhāge jīrāpetuṃ asakkonto alasakena kālamakāsi. Sacepi hi so ‘‘na bhuñjeyya’’nti cinteyya, tathāpi taṃ divasaṃ bhuñjitvā alasakena kālaṃ kareyya. Advejjhavacanā hi tathāgatāti.
ពីរណត្ថម្ពកេតិ តិត្ថិយា កិរ ‘‘កាលង្កតោ កោរក្ខត្តិយោ’’តិ សុត្វា ទិវសានិ គណេត្វា ឥទំ តាវ សច្ចំ ជាតំ, ឥទានិ នំ អញ្ញត្ថ ឆឌ្ឌេត្វា ‘‘មុសាវាទេន សមណំ គោតមំ និគ្គណ្ហិស្សាមា’’តិ គន្ត្វា តស្ស សរីរំ វល្លិយា ពន្ធិត្វា អាកឌ្ឍន្តា ‘‘ឯត្ថ ឆឌ្ឌេស្សាម, ឯត្ថ ឆឌ្ឌេស្សាមា’’តិ គច្ឆន្តិ។ គតគតដ្ឋានំ អង្គណមេវ ហោតិ។ តេ កឌ្ឍមានា ពីរណត្ថម្ពកសុសានំយេវ គន្ត្វា សុសានភាវំ ញត្វា ‘‘អញ្ញត្ថ ឆឌ្ឌេស្សាមា’’តិ អាកឌ្ឍិំសុ។ អថ នេសំ វល្លិ ឆិជ្ជិត្ថ, បច្ឆា ចាលេតុំ នាសក្ខិំសុ។ តេ តតោវ បក្កន្តា។ តេន វុត្តំ – ‘‘ពីរណត្ថម្ពកេ សុសានេ ឆឌ្ឌេសុ’’ន្តិ។
Bīraṇatthambaketi titthiyā kira ‘‘kālaṅkato korakkhattiyo’’ti sutvā divasāni gaṇetvā idaṃ tāva saccaṃ jātaṃ, idāni naṃ aññattha chaḍḍetvā ‘‘musāvādena samaṇaṃ gotamaṃ niggaṇhissāmā’’ti gantvā tassa sarīraṃ valliyā bandhitvā ākaḍḍhantā ‘‘ettha chaḍḍessāma, ettha chaḍḍessāmā’’ti gacchanti. Gatagataṭṭhānaṃ aṅgaṇameva hoti. Te kaḍḍhamānā bīraṇatthambakasusānaṃyeva gantvā susānabhāvaṃ ñatvā ‘‘aññattha chaḍḍessāmā’’ti ākaḍḍhiṃsu. Atha nesaṃ valli chijjittha, pacchā cāletuṃ nāsakkhiṃsu. Te tatova pakkantā. Tena vuttaṃ – ‘‘bīraṇatthambake susāne chaḍḍesu’’nti.
៩. តេនុបសង្កមីតិ កស្មា ឧបសង្កមិ? សោ កិរ ចិន្តេសិ ‘‘អវសេសំ តាវ សមណស្ស គោតមស្ស វចនំ សមេតិ, មតស្ស បន ឧដ្ឋាយ អញ្ញេន សទ្ធិំ កថនំ នាម នត្ថិ, ហន្ទាហំ គន្ត្វា បុច្ឆាមិ។ សចេ កថេតិ, សុន្ទរំ។ នោ ចេ កថេតិ, សមណំ គោតមំ មុសាវាទេន និគ្គណ្ហិស្សាមី’’តិ ឥមិនា ការណេន ឧបសង្កមិ។ អាកោដេសីតិ បហរិ។ ជានាមិ អាវុសោតិ មតសរីរំ ឧដ្ឋហិត្វា កថេតុំ សមត្ថំ នាម នត្ថិ, ឥទំ កថំ កថេសីតិ? ពុទ្ធានុភាវេន។ ភគវា កិរ កោរក្ខត្តិយំ អសុរយោនិតោ អានេត្វា សរីរេ អធិមោចេត្វា កថាបេសិ។ តមេវ វា សរីរំ កថាបេសិ, អចិន្តេយ្យោ ហិ ពុទ្ធវិសយោ។
9.Tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? So kira cintesi ‘‘avasesaṃ tāva samaṇassa gotamassa vacanaṃ sameti, matassa pana uṭṭhāya aññena saddhiṃ kathanaṃ nāma natthi, handāhaṃ gantvā pucchāmi. Sace katheti, sundaraṃ. No ce katheti, samaṇaṃ gotamaṃ musāvādena niggaṇhissāmī’’ti iminā kāraṇena upasaṅkami. Ākoṭesīti pahari. Jānāmi āvusoti matasarīraṃ uṭṭhahitvā kathetuṃ samatthaṃ nāma natthi, idaṃ kathaṃ kathesīti? Buddhānubhāvena. Bhagavā kira korakkhattiyaṃ asurayonito ānetvā sarīre adhimocetvā kathāpesi. Tameva vā sarīraṃ kathāpesi, acinteyyo hi buddhavisayo.
១០. តថេវ តំ វិបាកន្តិ តស្ស វចនស្ស វិបាកំ តថេវ, ឧទាហុ នោតិ លិង្គវិបល្លាសោ កតោ, តថេវ សោ វិបាកោតិ អត្ថោ។ កេចិ បន ‘‘វិបក្ក’’ន្តិបិ បឋន្តិ, និព្ពត្តន្តិ អត្ថោ។
10.Tatheva taṃ vipākanti tassa vacanassa vipākaṃ tatheva, udāhu noti liṅgavipallāso kato, tatheva so vipākoti attho. Keci pana ‘‘vipakka’’ntipi paṭhanti, nibbattanti attho.
ឯត្ថ ឋត្វា បាដិហារិយានិ សមានេតព្ពានិ។ សព្ពានេវ ហេតានិ បញ្ច បាដិហារិយានិ ហោន្តិ។ ‘‘សត្តមេ ទិវសេ មរិស្សតី’’តិ វុត្តំ, សោ តថេវ មតោ, ឥទំ បឋមំ បាដិហារិយំ។ ‘‘អលសកេនា’’តិ វុត្តំ, អលសកេនេវ មតោ, ឥទំ ទុតិយំ។ ‘‘កាលកញ្ចិកេសុ និព្ពត្តិស្សតី’’តិ វុត្តំ, តត្ថេវ និព្ពត្តោ, ឥទំ តតិយំ។ ‘‘ពីរណត្ថម្ពកេ សុសានេ ឆឌ្ឌេស្សន្តី’’តិ វុត្តំ, តត្ថេវ ឆឌ្ឌិតោ , ឥទំ ចតុត្ថំ។ ‘‘និព្ពត្តដ្ឋានតោ អាគន្ត្វា សុនក្ខត្តេន សទ្ធិំ កថេស្សតី’’តិ វុត្តោ, សោ កថេសិយេវ, ឥទំ បញ្ចមំ បាដិហារិយំ។
Ettha ṭhatvā pāṭihāriyāni samānetabbāni. Sabbāneva hetāni pañca pāṭihāriyāni honti. ‘‘Sattame divase marissatī’’ti vuttaṃ, so tatheva mato, idaṃ paṭhamaṃ pāṭihāriyaṃ. ‘‘Alasakenā’’ti vuttaṃ, alasakeneva mato, idaṃ dutiyaṃ. ‘‘Kālakañcikesu nibbattissatī’’ti vuttaṃ, tattheva nibbatto, idaṃ tatiyaṃ. ‘‘Bīraṇatthambake susāne chaḍḍessantī’’ti vuttaṃ, tattheva chaḍḍito , idaṃ catutthaṃ. ‘‘Nibbattaṭṭhānato āgantvā sunakkhattena saddhiṃ kathessatī’’ti vutto, so kathesiyeva, idaṃ pañcamaṃ pāṭihāriyaṃ.
អចេលកឡារមដ្ដកវត្ថុវណ្ណនា
Acelakaḷāramaṭṭakavatthuvaṇṇanā
១១. កឡារមដ្ដកោតិ និក្ខន្តទន្តមត្តកោ។ នាមមេវ វា តស្សេតំ។ លាភគ្គប្បត្តោតិ លាភគ្គំ បត្តោ, អគ្គលាភំ បត្តោតិ វុត្តំ ហោតិ។ យសគ្គប្បត្តោតិ យសគ្គំ អគ្គបរិវារំ បត្តោ។ វតបទានីតិ វតានិយេវ, វតកោដ្ឋាសា វា។ សមត្តានីតិ គហិតានិ។ សមាទិន្នានីតិ តស្សេវ វេវចនំ។ បុរត្ថិមេន វេសាលិន្តិ វេសាលិតោ អវិទូរេ បុរត្ថិមាយ ទិសាយ។ ចេតិយន្តិ យក្ខចេតិយដ្ឋានំ។ ឯស នយោ សព្ពត្ថ។
11.Kaḷāramaṭṭakoti nikkhantadantamattako. Nāmameva vā tassetaṃ. Lābhaggappattoti lābhaggaṃ patto, aggalābhaṃ pattoti vuttaṃ hoti. Yasaggappattoti yasaggaṃ aggaparivāraṃ patto. Vatapadānīti vatāniyeva, vatakoṭṭhāsā vā. Samattānīti gahitāni. Samādinnānīti tasseva vevacanaṃ. Puratthimena vesālinti vesālito avidūre puratthimāya disāya. Cetiyanti yakkhacetiyaṭṭhānaṃ. Esa nayo sabbattha.
១២. យេន អចេលកោតិ ភគវតោ វត្តំ កត្វា យេន អចេលោ កឡារមដ្ដកោ តេនុបសង្កមិ។ បញ្ហំ អបុច្ឆីតិ គម្ភីរំ តិលក្ខណាហតំ បញ្ហំ បុច្ឆិ។ ន សម្បាយាសីតិ ន សម្មា ញាណគតិយា បាយាសិ, អន្ធោ វិយ វិសមដ្ឋានេ តត្ថ តត្ថេវ បក្ខលិ។ នេវ អាទិំ, ន បរិយោសានមទ្ទស។ អថ វា ‘‘ន សម្បាយាសី’’តិ ន សម្បាទេសិ, សម្បាទេត្វា កថេតុំ នាសក្ខិ។ អសម្បាយន្តោតិ កពរក្ខីនិ បរិវត្តេត្វា ឱលោកេន្តោ ‘‘អសិក្ខិតកស្ស សន្តិកេ វុដ្ឋោសិ, អនោកាសេបិ បព្ពជិតោ បញ្ហំ បុច្ឆន្តោ វិចរសិ, អបេហិ មា ឯតស្មិំ ឋានេ អដ្ឋាសី’’តិ វទន្តោ។ កោបញ្ច ទោសញ្ច អប្បច្ចយញ្ច បាត្វាកាសីតិ កុប្បនាការំ កោបំ, ទុស្សនាការំ ទោសំ, អតុដ្ឋាការភូតំ ទោមនស្សសង្ខាតំ អប្បច្ចយញ្ច បាកដមកាសិ។ អាសាទិម្ហសេតិ អាសាទិយិម្ហ ឃដ្ដយិម្ហ។ មា វត នោ អហោសីតិ អហោ វត មេ ន ភវេយ្យ។ មំ វត នោ អហោសីតិបិ បាឋោ។ តត្ថ មន្តិ សាមិវចនត្ថេ ឧបយោគវចនំ, អហោសិ វត នុ មមាតិ អត្ថោ។ ឯវញ្ច បន ចិន្តេត្វា ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា ‘‘ខមថ មេ, ភន្តេ’’តិ តំ ខមាបេសិ។ សោបិ ឥតោ បដ្ឋាយ អញ្ញំ កិញ្ចិ បញ្ហំ នាម ន បុច្ឆិស្សសីតិ។ អាម ន បុច្ឆិស្សាមីតិ។ យទិ ឯវំ គច្ឆ, ខមាមិ តេតិ តំ ឧយ្យោជេសិ។
12.Yena acelakoti bhagavato vattaṃ katvā yena acelo kaḷāramaṭṭako tenupasaṅkami. Pañhaṃ apucchīti gambhīraṃ tilakkhaṇāhataṃ pañhaṃ pucchi. Na sampāyāsīti na sammā ñāṇagatiyā pāyāsi, andho viya visamaṭṭhāne tattha tattheva pakkhali. Neva ādiṃ, na pariyosānamaddasa. Atha vā ‘‘na sampāyāsī’’ti na sampādesi, sampādetvā kathetuṃ nāsakkhi. Asampāyantoti kabarakkhīni parivattetvā olokento ‘‘asikkhitakassa santike vuṭṭhosi, anokāsepi pabbajito pañhaṃ pucchanto vicarasi, apehi mā etasmiṃ ṭhāne aṭṭhāsī’’ti vadanto. Kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsīti kuppanākāraṃ kopaṃ, dussanākāraṃ dosaṃ, atuṭṭhākārabhūtaṃ domanassasaṅkhātaṃ appaccayañca pākaṭamakāsi. Āsādimhaseti āsādiyimha ghaṭṭayimha. Mā vata no ahosīti aho vata me na bhaveyya. Maṃ vata no ahosītipi pāṭho. Tattha manti sāmivacanatthe upayogavacanaṃ, ahosi vata nu mamāti attho. Evañca pana cintetvā ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘khamatha me, bhante’’ti taṃ khamāpesi. Sopi ito paṭṭhāya aññaṃ kiñci pañhaṃ nāma na pucchissasīti. Āma na pucchissāmīti. Yadi evaṃ gaccha, khamāmi teti taṃ uyyojesi.
១៤. បរិហិតោតិ បរិទហិតោ និវត្ថវត្ថោ។ សានុចារិកោតិ អនុចារិកា វុច្ចតិ ភរិយា, សហ អនុចារិកាយ សានុចារិកោ, តំ តំ ព្រហ្មចរិយំ បហាយ សភរិយោតិ អត្ថោ។ ឱទនកុម្មាសន្តិ សុរាមំសតោ អតិរេកំ ឱទនម្បិ កុម្មាសម្បិ ភុញ្ជមានោ។ យសា និហីនោតិ យំ លាភគ្គយសគ្គំ បត្តោ, តតោ បរិហីនោ ហុត្វា។ ‘‘កតំ ហោតិ ឧត្តរិមនុស្សធម្មា ឥទ្ធិបាដិហារិយ’’ន្តិ ឥធ សត្តវតបទាតិក្កមវសេន សត្ត បាដិហារិយានិ វេទិតព្ពានិ។
14.Parihitoti paridahito nivatthavattho. Sānucārikoti anucārikā vuccati bhariyā, saha anucārikāya sānucāriko, taṃ taṃ brahmacariyaṃ pahāya sabhariyoti attho. Odanakummāsanti surāmaṃsato atirekaṃ odanampi kummāsampi bhuñjamāno. Yasā nihīnoti yaṃ lābhaggayasaggaṃ patto, tato parihīno hutvā. ‘‘Kataṃ hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriya’’nti idha sattavatapadātikkamavasena satta pāṭihāriyāni veditabbāni.
អចេលបាថិកបុត្តវត្ថុវណ្ណនា
Acelapāthikaputtavatthuvaṇṇanā
១៥. បាថិកបុត្តោតិ បាថិកស្ស បុត្តោ។ ញាណវាទេនាតិ ញាណវាទេន សទ្ធិំ។ ឧបឌ្ឍបថន្តិ យោជនំ ចេ, នោ អន្តរេ ភវេយ្យ, គោតមោ អឌ្ឍយោជនំ, អហំ អឌ្ឍយោជនំ។ ឯស នយោ អឌ្ឍយោជនាទីសុ។ ឯកបទវារម្បិ អតិក្កម្ម គច្ឆតោ ជយោ ភវិស្សតិ, អនាគច្ឆតោ បរាជយោតិ។ តេ តត្ថាតិ តេ មយំ តត្ថ សមាគតដ្ឋានេ។ តទ្ទិគុណំ តទ្ទិគុណាហន្តិ តតោ តតោ ទិគុណំ ទិគុណំ អហំ ករិស្សាមិ, ភគវតា សទ្ធិំ បាដិហារិយំ កាតុំ អសមត្ថភាវំ ជានន្តោបិ ‘‘ឧត្តមបុរិសេន សទ្ធិំ បដ្ឋបេត្វា អសក្កុណន្តស្សាបិ បាសំសោ ហោតី’’តិ ញត្វា ឯវមាហ។ នគរវាសិនោបិ តំ សុត្វា ‘‘អសមត្ថោ នាម ឯវំ ន គជ្ជតិ, អទ្ធា អយម្បិ អរហា ភវិស្សតី’’តិ តស្ស មហន្តំ សក្ការមកំសុ។
15.Pāthikaputtoti pāthikassa putto. Ñāṇavādenāti ñāṇavādena saddhiṃ. Upaḍḍhapathanti yojanaṃ ce, no antare bhaveyya, gotamo aḍḍhayojanaṃ, ahaṃ aḍḍhayojanaṃ. Esa nayo aḍḍhayojanādīsu. Ekapadavārampi atikkamma gacchato jayo bhavissati, anāgacchato parājayoti. Te tatthāti te mayaṃ tattha samāgataṭṭhāne. Taddiguṇaṃ taddiguṇāhanti tato tato diguṇaṃ diguṇaṃ ahaṃ karissāmi, bhagavatā saddhiṃ pāṭihāriyaṃ kātuṃ asamatthabhāvaṃ jānantopi ‘‘uttamapurisena saddhiṃ paṭṭhapetvā asakkuṇantassāpi pāsaṃso hotī’’ti ñatvā evamāha. Nagaravāsinopi taṃ sutvā ‘‘asamattho nāma evaṃ na gajjati, addhā ayampi arahā bhavissatī’’ti tassa mahantaṃ sakkāramakaṃsu.
១៦. យេនាហំ តេនុបសង្កមីតិ ‘‘សុនក្ខត្តោ កិរ បាថិកបុត្តោ ឯវំ វទតី’’តិ អស្សោសិ។ អថស្ស ហីនជ្ឈាសយត្តា ហីនទស្សនាយ ចិត្តំ ឧទបាទិ។
16.Yenāhaṃ tenupasaṅkamīti ‘‘sunakkhatto kira pāthikaputto evaṃ vadatī’’ti assosi. Athassa hīnajjhāsayattā hīnadassanāya cittaṃ udapādi.
សោ ភគវតោ វត្តំ កត្វា ភគវតិ គន្ធកុដិំ បវិដ្ឋេ បាថិកបុត្តស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា បុច្ឆិ ‘‘តុម្ហេ កិរ ឯវរូបិំ កថំ កថេថា’’តិ? ‘‘អាម, កថេមា’’តិ។ យទិ ឯវំ ‘‘មា ភាយិត្ថ វិស្សត្ថា បុនប្បុនំ ឯវំ វទថ, អហំ សមណស្ស គោតមស្ស ឧបដ្ឋាកោ, តស្ស វិសយំ វិជានាមិ, តុម្ហេហិ សទ្ធិំ បាដិហារិយំ កាតុំ ន សក្ខិស្សតិ, អហំ សមណស្ស គោតមស្ស កថេត្វា ភយំ ឧប្បាទេត្វា តំ អញ្ញតោ គហេត្វា គមិស្សាមិ, តុម្ហេ មា ភាយិត្ថា’’តិ តំ អស្សាសេត្វា ភគវតោ សន្តិកំ គតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘យេនាហំ តេនុបសង្កមី’’តិ។ តំ វាចន្តិអាទីសុ ‘‘អហំ អពុទ្ធោវ សមានោ ពុទ្ធោម្ហីតិ វិចរិំ, អភូតំ មេ កថិតំ នាហំ ពុទ្ធោ’’តិ វទន្តោ តំ វាចំ បជហតិ នាម។ រហោ និសីទិត្វា ចិន្តយមានោ ‘‘អហំ ‘ឯត្តកំ កាលំ អពុទ្ធោវ សមានោ ពុទ្ធោម្ហី’តិ វិចរិំ, ឥតោ ទានិ បដ្ឋាយ នាហំ ពុទ្ធោ’’តិ ចិន្តយន្តោ តំ ចិត្តំ បជហតិ នាម។ ‘‘អហំ ‘ឯត្តកំ កាលំ អពុទ្ធោវ សមានោ ពុទ្ធោម្ហី’តិ បាបកំ ទិដ្ឋិំ គហេត្វា វិចរិំ, ឥតោ ទានិ បដ្ឋាយ ឥមំ ទិដ្ឋិំ បជហាមី’’តិ បជហន្តោ តំ ទិដ្ឋិំ បដិនិស្សជ្ជតិ នាម។ ឯវំ អករោន្តោ បន តំ វាចំ អប្បហាយ តំ ចិត្តំ អប្បហាយ តំ ទិដ្ឋិំ អប្បដិនិស្សជ្ជិត្វាតិ វុច្ចតិ។ វិបតេយ្យាតិ ពន្ធនា មុត្តតាលបក្កំ វិយ គីវតោ បតេយ្យ, សត្តធា វា បន ផលេយ្យ។
So bhagavato vattaṃ katvā bhagavati gandhakuṭiṃ paviṭṭhe pāthikaputtassa santikaṃ gantvā pucchi ‘‘tumhe kira evarūpiṃ kathaṃ kathethā’’ti? ‘‘Āma, kathemā’’ti. Yadi evaṃ ‘‘mā bhāyittha vissatthā punappunaṃ evaṃ vadatha, ahaṃ samaṇassa gotamassa upaṭṭhāko, tassa visayaṃ vijānāmi, tumhehi saddhiṃ pāṭihāriyaṃ kātuṃ na sakkhissati, ahaṃ samaṇassa gotamassa kathetvā bhayaṃ uppādetvā taṃ aññato gahetvā gamissāmi, tumhe mā bhāyitthā’’ti taṃ assāsetvā bhagavato santikaṃ gato. Tena vuttaṃ ‘‘yenāhaṃ tenupasaṅkamī’’ti. Taṃ vācantiādīsu ‘‘ahaṃ abuddhova samāno buddhomhīti vicariṃ, abhūtaṃ me kathitaṃ nāhaṃ buddho’’ti vadanto taṃ vācaṃ pajahati nāma. Raho nisīditvā cintayamāno ‘‘ahaṃ ‘ettakaṃ kālaṃ abuddhova samāno buddhomhī’ti vicariṃ, ito dāni paṭṭhāya nāhaṃ buddho’’ti cintayanto taṃ cittaṃ pajahati nāma. ‘‘Ahaṃ ‘ettakaṃ kālaṃ abuddhova samāno buddhomhī’ti pāpakaṃ diṭṭhiṃ gahetvā vicariṃ, ito dāni paṭṭhāya imaṃ diṭṭhiṃ pajahāmī’’ti pajahanto taṃ diṭṭhiṃ paṭinissajjati nāma. Evaṃ akaronto pana taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvāti vuccati. Vipateyyāti bandhanā muttatālapakkaṃ viya gīvato pateyya, sattadhā vā pana phaleyya.
១៧. រក្ខតេតន្តិ រក្ខតុ ឯតំ។ ឯកំសេនាតិ និប្បរិយាយេន។ ឱធារិតាតិ ភាសិតា។ អចេលោ ច, ភន្តេ, បាថិកបុត្តោតិ ឯវំ ឯកំសេន ភគវតោ វាចាយ ឱធារិតាយ សចេ អចេលោ បាថិកបុត្តោ។ វិរូបរូបេនាតិ វិគតរូបេន វិគច្ឆិតសភាវេន រូបេន អត្តនោ រូបំ បហាយ អទិស្សមានេន កាយេន។ សីហព្យគ្ឃាទិវសេន វា វិវិធរូបេន សម្មុខីភាវំ អាគច្ឆេយ្យ។ តទស្ស ភគវតោ មុសាតិ ឯវំ សន្តេ ភគវតោ តំ វចនំ មុសា ភវេយ្យាតិ មុសាវាទេន និគ្គណ្ហាតិ។ ឋបេត្វា កិរ ឯតំ ន អញ្ញេន ភគវា មុសាវាទេន និគ្គហិតបុព្ពោតិ។
17.Rakkhatetanti rakkhatu etaṃ. Ekaṃsenāti nippariyāyena. Odhāritāti bhāsitā. Aceloca, bhante, pāthikaputtoti evaṃ ekaṃsena bhagavato vācāya odhāritāya sace acelo pāthikaputto. Virūparūpenāti vigatarūpena vigacchitasabhāvena rūpena attano rūpaṃ pahāya adissamānena kāyena. Sīhabyagghādivasena vā vividharūpena sammukhībhāvaṃ āgaccheyya. Tadassa bhagavato musāti evaṃ sante bhagavato taṃ vacanaṃ musā bhaveyyāti musāvādena niggaṇhāti. Ṭhapetvā kira etaṃ na aññena bhagavā musāvādena niggahitapubboti.
១៨. ទ្វយគាមិនីតិ សរូបេន អត្ថិភាវំ, អត្ថេន នត្ថិភាវន្តិ ឯវំ ទ្វយគាមិនី។ អលិកតុច្ឆនិប្ផលវាចាយ ឯតំ អធិវចនំ។
18.Dvayagāminīti sarūpena atthibhāvaṃ, atthena natthibhāvanti evaṃ dvayagāminī. Alikatucchanipphalavācāya etaṃ adhivacanaṃ.
១៩. អជិតោបិ នាម លិច្ឆវីនំ សេនាបតីតិ សោ កិរ ភគវតោ ឧបដ្ឋាកោ អហោសិ, សោ កាលមកាសិ។ អថស្ស សរីរកិច្ចំ កត្វា មនុស្សា បាថិកបុត្តំ បុច្ឆិំសុ ‘‘កុហិំ និព្ពត្តោ សេនាបតី’’តិ? សោ អាហ – ‘‘មហានិរយេ និព្ពត្តោ’’តិ។ ឥទញ្ច បន វត្វា បុន អាហ ‘‘តុម្ហាកំ សេនាបតិ មម សន្តិកំ អាគម្ម អហំ តុម្ហាកំ វចនមកត្វា សមណស្ស គោតមស្ស វាទំ បតិដ្ឋបេត្វា និរយេ និព្ពត្តោម្ហី’’តិ បរោទិត្ថាតិ។ តេនុបសង្កមិ ទិវាវិហារាយាតិ ឯត្ថ ‘‘បាដិហារិយករណត្ថាយា’’តិ កស្មា ន វទតិ? អភាវា។ សម្មុខីភាវោបិ ហិស្ស តេន សទ្ធិំ នត្ថិ, កុតោ បាដិហារិយករណំ, តស្មា តថា អវត្វា ‘‘ទិវាវិហារាយា’’តិ អាហ។
19.Ajitopi nāma licchavīnaṃ senāpatīti so kira bhagavato upaṭṭhāko ahosi, so kālamakāsi. Athassa sarīrakiccaṃ katvā manussā pāthikaputtaṃ pucchiṃsu ‘‘kuhiṃ nibbatto senāpatī’’ti? So āha – ‘‘mahāniraye nibbatto’’ti. Idañca pana vatvā puna āha ‘‘tumhākaṃ senāpati mama santikaṃ āgamma ahaṃ tumhākaṃ vacanamakatvā samaṇassa gotamassa vādaṃ patiṭṭhapetvā niraye nibbattomhī’’ti paroditthāti. Tenupasaṅkami divāvihārāyāti ettha ‘‘pāṭihāriyakaraṇatthāyā’’ti kasmā na vadati? Abhāvā. Sammukhībhāvopi hissa tena saddhiṃ natthi, kuto pāṭihāriyakaraṇaṃ, tasmā tathā avatvā ‘‘divāvihārāyā’’ti āha.
ឥទ្ធិបាដិហារិយកថាវណ្ណនា
Iddhipāṭihāriyakathāvaṇṇanā
២០. គហបតិនេចយិកាតិ គហបតិ មហាសាលា។ តេសញ្ហិ មហាធនធញ្ញនិចយោ, តស្មា ‘‘នេចយិកា’’តិ វុច្ចន្តិ។ អនេកសហស្សាតិ សហស្សេហិបិ អបរិមាណគណនា។ ឯវំ មហតិំ កិរ បរិសំ ឋបេត្វា សុនក្ខត្តំ អញ្ញោ សន្និបាតេតុំ សមត្ថោ នត្ថិ។ តេនេវ ភគវា ឯត្តកំ កាលំ សុនក្ខត្តំ គហេត្វា វិចរិ។
20.Gahapatinecayikāti gahapati mahāsālā. Tesañhi mahādhanadhaññanicayo, tasmā ‘‘necayikā’’ti vuccanti. Anekasahassāti sahassehipi aparimāṇagaṇanā. Evaṃ mahatiṃ kira parisaṃ ṭhapetvā sunakkhattaṃ añño sannipātetuṃ samattho natthi. Teneva bhagavā ettakaṃ kālaṃ sunakkhattaṃ gahetvā vicari.
២១. ភយន្តិ ចិត្តុត្រាសភយំ។ ឆម្ភិតត្តន្តិ សកលសរីរចលនំ។ លោមហំសោតិ លោមានំ ឧទ្ធគ្គភាវោ។ សោ កិរ ចិន្តេសិ – ‘‘អហំ អតិមហន្តំ កថំ កថេត្វា សទេវកេ លោកេ អគ្គបុគ្គលេន សទ្ធិំ បដិវិរុទ្ធោ, មយ្ហំ ខោ បនព្ភន្តរេ អរហត្តំ វា បាដិហារិយករណហេតុ វា នត្ថិ, សមណោ បន គោតមោ បាដិហារិយំ ករិស្សតិ, អថស្ស បាដិហារិយំ ទិស្វា មហាជនោ ‘ត្វំ ទានិ បាដិហារិយំ កាតុំ អសក្កោន្តោ កស្មា អត្តនោ បមាណមជានិត្វា លោកេ អគ្គបុគ្គលេន សទ្ធិំ បដិមល្លោ ហុត្វា គជ្ជសី’តិ កដ្ឋលេឌ្ឌុទណ្ឌាទីហិ វិហេឋេស្សតី’’តិ។ តេនស្ស មហាជនសន្និបាតញ្ចេវ តេន ភគវតោ ច អាគមនំ សុត្វា ភយំ វា ឆម្ភិតត្តំ វា លោមហំសោ វា ឧទបាទិ។ សោ តតោ ទុក្ខា មុច្ចិតុកាមោ តិន្ទុកខាណុកបរិព្ពាជការាមំ អគមាសិ។ តមត្ថំ ទស្សេតុំ អថ ខោ ភគវាតិអាទិមាហ ។ តត្ថ ឧបសង្កមីតិ ន កេវលំ ឧបសង្កមិ, ឧបសង្កមិត្វា បន ទូរំ អឌ្ឍយោជនន្តរំ បរិព្ពាជការាមំ បវិដ្ឋោ។ តត្ថបិ ចិត្តស្សាទំ អលភមានោ អន្តន្តេន អាវិជ្ឈិត្វា អារាមបច្ចន្តេ ឯកំ គហនដ្ឋានំ ឧបធារេត្វា បាសាណផលកេ និសីទិ។ អថ ភគវា ចិន្តេសិ – ‘‘សចេ អយំ ពាលោ កស្សចិទេវ កថំ គហេត្វា ឥធាគច្ឆេយ្យ, មា នស្សតុ ពាលោ’’តិ ‘‘និសិន្នបាសាណផលកំ តស្ស សរីរេ អល្លីនំ ហោតូ’’តិ អធិដ្ឋាសិ។ សហ អធិដ្ឋានចិត្តេន តំ តស្ស សរីរេ អល្លីយិ។ សោ មហាអទ្ទុពន្ធនពទ្ធោ វិយ ឆិន្នបាទោ វិយ ច អហោសិ។
21.Bhayanti cittutrāsabhayaṃ. Chambhitattanti sakalasarīracalanaṃ. Lomahaṃsoti lomānaṃ uddhaggabhāvo. So kira cintesi – ‘‘ahaṃ atimahantaṃ kathaṃ kathetvā sadevake loke aggapuggalena saddhiṃ paṭiviruddho, mayhaṃ kho panabbhantare arahattaṃ vā pāṭihāriyakaraṇahetu vā natthi, samaṇo pana gotamo pāṭihāriyaṃ karissati, athassa pāṭihāriyaṃ disvā mahājano ‘tvaṃ dāni pāṭihāriyaṃ kātuṃ asakkonto kasmā attano pamāṇamajānitvā loke aggapuggalena saddhiṃ paṭimallo hutvā gajjasī’ti kaṭṭhaleḍḍudaṇḍādīhi viheṭhessatī’’ti. Tenassa mahājanasannipātañceva tena bhagavato ca āgamanaṃ sutvā bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā udapādi. So tato dukkhā muccitukāmo tindukakhāṇukaparibbājakārāmaṃ agamāsi. Tamatthaṃ dassetuṃ atha kho bhagavātiādimāha . Tattha upasaṅkamīti na kevalaṃ upasaṅkami, upasaṅkamitvā pana dūraṃ aḍḍhayojanantaraṃ paribbājakārāmaṃ paviṭṭho. Tatthapi cittassādaṃ alabhamāno antantena āvijjhitvā ārāmapaccante ekaṃ gahanaṭṭhānaṃ upadhāretvā pāsāṇaphalake nisīdi. Atha bhagavā cintesi – ‘‘sace ayaṃ bālo kassacideva kathaṃ gahetvā idhāgaccheyya, mā nassatu bālo’’ti ‘‘nisinnapāsāṇaphalakaṃ tassa sarīre allīnaṃ hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Saha adhiṭṭhānacittena taṃ tassa sarīre allīyi. So mahāaddubandhanabaddho viya chinnapādo viya ca ahosi.
អស្សោសីតិ ឥតោ ចិតោ ច បាថិកបុត្តំ បរិយេសមានា បរិសា តស្ស អនុបទំ គន្ត្វា និសិន្នដ្ឋានំ ញត្វា អាគតេន អញ្ញតរេន បុរិសេន ‘‘តុម្ហេ កំ បរិយេសថា’’តិ វុត្តេ បាថិកបុត្តន្តិ។ សោ ‘‘តិន្ទុកខាណុកបរិព្ពាជការាមេ និសិន្នោ’’តិ វុត្តវចនេន អស្សោសិ។
Assosīti ito cito ca pāthikaputtaṃ pariyesamānā parisā tassa anupadaṃ gantvā nisinnaṭṭhānaṃ ñatvā āgatena aññatarena purisena ‘‘tumhe kaṃ pariyesathā’’ti vutte pāthikaputtanti. So ‘‘tindukakhāṇukaparibbājakārāme nisinno’’ti vuttavacanena assosi.
២២. សំសប្បតីតិ ឱសីទតិ។ តត្ថេវ សញ្ចរតិ។ បាវឡា វុច្ចតិ អានិសទដ្ឋិកា។
22.Saṃsappatīti osīdati. Tattheva sañcarati. Pāvaḷā vuccati ānisadaṭṭhikā.
២៣. បរាភូតរូបោតិ បរាជិតរូបោ, វិនដ្ឋរូបោ វា។
23.Parābhūtarūpoti parājitarūpo, vinaṭṭharūpo vā.
២៥. គោយុគេហីតិ គោយុត្តេហិ សតមត្តេហិ វា សហស្សមត្តេហិ វា យុគេហិ។ អាវិញ្ឆេយ្យាមាតិ អាកឌ្ឍេយ្យាម។ ឆិជ្ជេយ្យុន្តិ ឆិន្ទេយ្យុំ។ បាថិកបុត្តោ វា ពន្ធដ្ឋានេ ឆិជ្ជេយ្យ។
25.Goyugehīti goyuttehi satamattehi vā sahassamattehi vā yugehi. Āviñcheyyāmāti ākaḍḍheyyāma. Chijjeyyunti chindeyyuṃ. Pāthikaputto vā bandhaṭṭhāne chijjeyya.
២៦. ទារុបត្តិកន្តេវាសីតិ ទារុបត្តិកស្ស អន្តេវាសី។ តស្ស កិរ ឯតទហោសិ ‘‘តិដ្ឋតុ តាវ បាដិហារិយំ, សមណោ គោតមោ ‘អចេលោ បាថិកបុត្តោ អាសនាបិ ន វុដ្ឋហិស្សតី’តិ អាហ។ ហន្ទាហំ គន្ត្វា យេន កេនចិ ឧបាយេន តំ អាសនា វុដ្ឋាបេមិ។ ឯត្តាវតា ច សមណស្ស គោតមស្ស បរាជយោ ភវិស្សតី’’តិ។ តស្មា ឯវមាហ។
26.Dārupattikantevāsīti dārupattikassa antevāsī. Tassa kira etadahosi ‘‘tiṭṭhatu tāva pāṭihāriyaṃ, samaṇo gotamo ‘acelo pāthikaputto āsanāpi na vuṭṭhahissatī’ti āha. Handāhaṃ gantvā yena kenaci upāyena taṃ āsanā vuṭṭhāpemi. Ettāvatā ca samaṇassa gotamassa parājayo bhavissatī’’ti. Tasmā evamāha.
២៧. សីហស្សាតិ ចត្តារោ សីហា តិណសីហោ ច កាឡសីហោ ច បណ្ឌុសីហោ ច កេសរសីហោ ច។ តេសំ ចតុន្នំ សីហានំ កេសរសីហោ អគ្គតំ គតោ, សោ ឥធាធិប្បេតោ។ មិគរញ្ញោតិ សព្ពចតុប្បទានំ រញ្ញោ។ អាសយន្តិ និវាសំ។ សីហនាទន្តិ អភីតនាទំ។ គោចរាយ បក្កមេយ្យន្តិ អាហារត្ថាយ បក្កមេយ្យំ។ វរំ វរន្តិ ឧត្តមុត្តមំ, ថូលំ ថូលន្តិ អត្ថោ។ មុទុមំសានីតិ មុទូនិ មំសានិ ។ ‘‘មធុមំសានី’’តិបិ បាឋោ, មធុរមំសានីតិ អត្ថោ។ អជ្ឈុបេយ្យន្តិ ឧបគច្ឆេយ្យំ។ សីហនាទំ នទិត្វាតិ យេ ទុព្ពលា បាណា, តេ បលាយន្តូតិ អត្តនោ សូរភាវសន្និស្សិតេន ការុញ្ញេន នទិត្វា។
27.Sīhassāti cattāro sīhā tiṇasīho ca kāḷasīho ca paṇḍusīho ca kesarasīho ca. Tesaṃ catunnaṃ sīhānaṃ kesarasīho aggataṃ gato, so idhādhippeto. Migaraññoti sabbacatuppadānaṃ rañño. Āsayanti nivāsaṃ. Sīhanādanti abhītanādaṃ. Gocarāyapakkameyyanti āhāratthāya pakkameyyaṃ. Varaṃ varanti uttamuttamaṃ, thūlaṃ thūlanti attho. Mudumaṃsānīti mudūni maṃsāni . ‘‘Madhumaṃsānī’’tipi pāṭho, madhuramaṃsānīti attho. Ajjhupeyyanti upagaccheyyaṃ. Sīhanādaṃ naditvāti ye dubbalā pāṇā, te palāyantūti attano sūrabhāvasannissitena kāruññena naditvā.
២៨. វិឃាសសំវឌ្ឍោតិ វិឃាសេន សំវឌ្ឍោ, វិឃាសំ ភក្ខិតា តិរិត្តមំសំ ខាទិត្វា វឌ្ឍិតោ។ ទិត្តោតិ ទប្បិតោ ថូលសរីរោ។ ពលវាតិ ពលសម្បន្នោ។ ឯតទហោសីតិ កស្មា អហោសិ? អស្មិមានទោសេន។
28.Vighāsasaṃvaḍḍhoti vighāsena saṃvaḍḍho, vighāsaṃ bhakkhitā tirittamaṃsaṃ khāditvā vaḍḍhito. Dittoti dappito thūlasarīro. Balavāti balasampanno. Etadahosīti kasmā ahosi? Asmimānadosena.
តត្រាយំ អនុបុព្ពិកថា – ឯកទិវសំ កិរ សោ សីហោ គោចរតោ និវត្តមានោ តំ សិង្គាលំ ភយេន បលាយមានំ ទិស្វា ការុញ្ញជាតោ ហុត្វា ‘‘វយស, មា ភាយិ, តិដ្ឋ កោ នាម ត្វ’’ន្តិ អាហ។ ជម្ពុកោ នាមាហំ សាមីតិ។ វយស, ជម្ពុក, ឥតោ បដ្ឋាយ មំ ឧបដ្ឋាតុំ សក្ខិស្សសីតិ។ ឧបដ្ឋហិស្សាមីតិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ ឧបដ្ឋាតិ។ សីហោ គោចរតោ អាគច្ឆន្តោ មហន្តំ មហន្តំ មំសខណ្ឌំ អាហរតិ។ សោ តំ ខាទិត្វា អវិទូរេ បាសាណបិដ្ឋេ វសតិ។ សោ កតិបាហច្ចយេនេវ ថូលសរីរោ មហាខន្ធោ ជាតោ។ អថ នំ សីហោ អវោច – ‘‘វយស, ជម្ពុក, មម វិជម្ភនកាលេ អវិទូរេ ឋត្វា ‘វិរោច សាមី’តិ វត្តុំ សក្ខិស្សសី’’តិ។ សក្កោមិ សាមីតិ។ សោ តស្ស វិជម្ភនកាលេ តថា ករោតិ ។ តេន សីហស្ស អតិរេកោ អស្មិមានោ ហោតិ។
Tatrāyaṃ anupubbikathā – ekadivasaṃ kira so sīho gocarato nivattamāno taṃ siṅgālaṃ bhayena palāyamānaṃ disvā kāruññajāto hutvā ‘‘vayasa, mā bhāyi, tiṭṭha ko nāma tva’’nti āha. Jambuko nāmāhaṃ sāmīti. Vayasa, jambuka, ito paṭṭhāya maṃ upaṭṭhātuṃ sakkhissasīti. Upaṭṭhahissāmīti. So tato paṭṭhāya upaṭṭhāti. Sīho gocarato āgacchanto mahantaṃ mahantaṃ maṃsakhaṇḍaṃ āharati. So taṃ khāditvā avidūre pāsāṇapiṭṭhe vasati. So katipāhaccayeneva thūlasarīro mahākhandho jāto. Atha naṃ sīho avoca – ‘‘vayasa, jambuka, mama vijambhanakāle avidūre ṭhatvā ‘viroca sāmī’ti vattuṃ sakkhissasī’’ti. Sakkomi sāmīti. So tassa vijambhanakāle tathā karoti . Tena sīhassa atireko asmimāno hoti.
អថេកទិវសំ ជរសិង្គាលោ ឧទកសោណ្ឌិយំ បានីយំ បិវន្តោ អត្តនោ ឆាយំ ឱលោកេន្តោ អទ្ទស អត្តនោ ថូលសរីរតញ្ចេវ មហាខន្ធតញ្ច។ ទិស្វា ‘ជរសិង្គាលោស្មី’តិ មនំ អកត្វា ‘‘អហម្បិ សីហោ ជាតោ’’តិ មញ្ញិ។ តតោ អត្តនាវ អត្តានំ ឯតទវោច – ‘‘វយស, ជម្ពុក, យុត្តំ នាម តវ ឥមិនា អត្តភាវេន បរស្ស ឧច្ឆិដ្ឋមំសំ ខាទិតុំ, កិំ ត្វំ បុរិសោ ន ហោសិ, សីហស្សាបិ ចត្តារោ បាទា ទ្វេ ទាឋា ទ្វេ កណ្ណា ឯកំ នង្គុដ្ឋំ, តវបិ សព្ពំ តថេវ, កេវលំ តវ កេសរភារមត្តមេវ នត្ថី’’តិ។ តស្សេវំ ចិន្តយតោ អស្មិមានោ វឌ្ឍិ។ អថស្ស តេន អស្មិមានទោសេន ឯតំ ‘‘កោ ចាហ’’ន្តិអាទិ មញ្ញិតមហោសិ។ តត្ថ កោ ចាហន្តិ អហំ កោ, សីហោ មិគរាជា កោ, ន មេ ញាតិ, ន សាមិកោ, កិមហំ តស្ស និបច្ចការំ ករោមីតិ អធិប្បាយោ។ សិង្គាលកំយេវាតិ សិង្គាលរវមេវ។ ភេរណ្ឌកំយេវាតិ អប្បិយអមនាបសទ្ទមេវ។ កេ ច ឆវេ សិង្គាលេតិ កោ ច លាមកោ សិង្គាលោ។ កេ បន សីហនាទេតិ កោ បន សីហនាទោ សិង្គាលស្ស ច សីហនាទស្ស ច កោ សម្ពន្ធោតិ អធិប្បាយោ។ សុគតាបទានេសូតិ សុគតលក្ខណេសុ។ សុគតស្ស សាសនសម្ភូតាសុ តីសុ សិក្ខាសុ។ កថំ បនេស តត្ថ ជីវតិ? ឯតស្ស ហិ ចត្តារោ បច្ចយេ ទទមានា សីលាទិគុណសម្បន្នានំ សម្ពុទ្ធានំ ទេមាតិ ទេន្តិ, តេន ឯស អពុទ្ធោ សមានោ ពុទ្ធានំ និយាមិតបច្ចយេ បរិភុញ្ជន្តោ សុគតាបទានេសុ ជីវតិ នាម។ សុគតាតិរិត្តានីតិ តេសំ កិរ ភោជនានិ ទទមានា ពុទ្ធានញ្ច ពុទ្ធសាវកានញ្ច ទត្វា បច្ឆា អវសេសំ សាយន្ហសមយេ ទេន្តិ។ ឯវមេស សុគតាតិរិត្តានិ ភុញ្ជតិ នាម។ តថាគតេតិ តថាគតំ អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អាសាទេតព្ពំ ឃដ្ដយិតព្ពំ។ អថ វា ‘‘តថាគតេ’’តិអាទីនិ ឧបយោគពហុវចនានេវ។ អាសាទេតព្ពន្តិ ឥទម្បិ ពហុវចនមេវ ឯកវចនំ វិយ វុត្តំ។ អាសាទនាតិ អហំ ពុទ្ធេន សទ្ធិំ បាដិហារិយំ ករិស្សាមីតិ ឃដ្ដនា។
Athekadivasaṃ jarasiṅgālo udakasoṇḍiyaṃ pānīyaṃ pivanto attano chāyaṃ olokento addasa attano thūlasarīratañceva mahākhandhatañca. Disvā ‘jarasiṅgālosmī’ti manaṃ akatvā ‘‘ahampi sīho jāto’’ti maññi. Tato attanāva attānaṃ etadavoca – ‘‘vayasa, jambuka, yuttaṃ nāma tava iminā attabhāvena parassa ucchiṭṭhamaṃsaṃ khādituṃ, kiṃ tvaṃ puriso na hosi, sīhassāpi cattāro pādā dve dāṭhā dve kaṇṇā ekaṃ naṅguṭṭhaṃ, tavapi sabbaṃ tatheva, kevalaṃ tava kesarabhāramattameva natthī’’ti. Tassevaṃ cintayato asmimāno vaḍḍhi. Athassa tena asmimānadosena etaṃ ‘‘ko cāha’’ntiādi maññitamahosi. Tattha ko cāhanti ahaṃ ko, sīho migarājā ko, na me ñāti, na sāmiko, kimahaṃ tassa nipaccakāraṃ karomīti adhippāyo. Siṅgālakaṃyevāti siṅgālaravameva. Bheraṇḍakaṃyevāti appiyaamanāpasaddameva. Ke ca chave siṅgāleti ko ca lāmako siṅgālo. Ke pana sīhanādeti ko pana sīhanādo siṅgālassa ca sīhanādassa ca ko sambandhoti adhippāyo. Sugatāpadānesūti sugatalakkhaṇesu. Sugatassa sāsanasambhūtāsu tīsu sikkhāsu. Kathaṃ panesa tattha jīvati? Etassa hi cattāro paccaye dadamānā sīlādiguṇasampannānaṃ sambuddhānaṃ demāti denti, tena esa abuddho samāno buddhānaṃ niyāmitapaccaye paribhuñjanto sugatāpadānesu jīvati nāma. Sugatātirittānīti tesaṃ kira bhojanāni dadamānā buddhānañca buddhasāvakānañca datvā pacchā avasesaṃ sāyanhasamaye denti. Evamesa sugatātirittāni bhuñjati nāma. Tathāgateti tathāgataṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ āsādetabbaṃ ghaṭṭayitabbaṃ. Atha vā ‘‘tathāgate’’tiādīni upayogabahuvacanāneva. Āsādetabbanti idampi bahuvacanameva ekavacanaṃ viya vuttaṃ. Āsādanāti ahaṃ buddhena saddhiṃ pāṭihāriyaṃ karissāmīti ghaṭṭanā.
២៩. សមេក្ខិយានាតិ សមេក្ខិត្វា, មញ្ញិត្វាតិ អត្ថោ។ អមញ្ញីតិ បុន អមញ្ញិត្ថ កោត្ថូតិ សិង្គាលោ។
29.Samekkhiyānāti samekkhitvā, maññitvāti attho. Amaññīti puna amaññittha kotthūti siṅgālo.
៣០. អត្តានំ វិឃាសេ សមេក្ខិយាតិ សោណ្ឌិយំ ឧច្ឆិដ្ឋោទកេ ថូលំ អត្តភាវំ ទិស្វា។ យាវ អត្តានំ ន បស្សតីតិ យាវ អហំ សីហវិឃាសសំវឌ្ឍិតកោ ជរសិង្គាលោតិ ឯវំ យថាភូតំ អត្តានំ ន បស្សតិ។ ព្យគ្ឃោតិ មញ្ញតីតិ សីហោហមស្មីតិ មញ្ញតិ, សីហេន វា សមានពលោ ព្យគ្ឃោយេវ អហន្តិ មញ្ញតិ។
30.Attānaṃ vighāse samekkhiyāti soṇḍiyaṃ ucchiṭṭhodake thūlaṃ attabhāvaṃ disvā. Yāva attānaṃ na passatīti yāva ahaṃ sīhavighāsasaṃvaḍḍhitako jarasiṅgāloti evaṃ yathābhūtaṃ attānaṃ na passati. Byagghoti maññatīti sīhohamasmīti maññati, sīhena vā samānabalo byagghoyeva ahanti maññati.
៣១. ភុត្វាន ភេកេតិ អាវាដមណ្ឌូកេ ខាទិត្វា។ ខលមូសិកាយោតិ ខលេសុ មូសិកាយោ ច ខាទិត្វា។ កដសីសុ ខិត្តានិ ច កោណបានីតិ សុសានេសុ ឆឌ្ឌិតកុណបានិ ច ខាទិត្វា។ មហាវនេតិ មហន្តេ វនស្មិំ។ សុញ្ញវនេតិ តុច្ឆវនេ។ វិវឌ្ឍោតិ វឌ្ឍិតោ។ តថេវ សោ សិង្គាលកំ អនទីតិ ឯវំ សំវឌ្ឍោបិ មិគរាជាហមស្មីតិ មញ្ញិត្វាបិ យថា បុព្ពេ ទុព្ពលសិង្គាលកាលេ, តថេវ សោ សិង្គាលរវំយេវ អរវីតិ ។ ឥមាយបិ គាថាយ ភេកាទីនិ ភុត្វា វឌ្ឍិតសិង្គាលោ វិយ លាភសក្ការគិទ្ធោ ត្វន្តិ បាថិកបុត្តមេវ ឃដ្ដេសិ។
31.Bhutvāna bheketi āvāṭamaṇḍūke khāditvā. Khalamūsikāyoti khalesu mūsikāyo ca khāditvā. Kaṭasīsu khittāni ca koṇapānīti susānesu chaḍḍitakuṇapāni ca khāditvā. Mahāvaneti mahante vanasmiṃ. Suññavaneti tucchavane. Vivaḍḍhoti vaḍḍhito. Tatheva so siṅgālakaṃ anadīti evaṃ saṃvaḍḍhopi migarājāhamasmīti maññitvāpi yathā pubbe dubbalasiṅgālakāle, tatheva so siṅgālaravaṃyeva aravīti . Imāyapi gāthāya bhekādīni bhutvā vaḍḍhitasiṅgālo viya lābhasakkāragiddho tvanti pāthikaputtameva ghaṭṭesi.
នាគេហីតិ ហត្ថីហិ។ មហាពន្ធនាតិ មហតា កិលេសពន្ធនា មោចេត្វា។ មហាវិទុគ្គាតិ មហាវិទុគ្គំ នាម ចត្តារោ ឱឃា។ តតោ ឧទ្ធរិត្វា និព្ពានថលេ បតិដ្ឋបេត្វា។
Nāgehīti hatthīhi. Mahābandhanāti mahatā kilesabandhanā mocetvā. Mahāviduggāti mahāviduggaṃ nāma cattāro oghā. Tato uddharitvā nibbānathale patiṭṭhapetvā.
អគ្គញ្ញបញ្ញត្តិកថាវណ្ណនា
Aggaññapaññattikathāvaṇṇanā
៣៦. ឥតិ ‘‘ភគវា ឯត្តកេន កថាមគ្គេន បាដិហារិយំ ន ករោតី’’តិ បទស្ស អនុសន្ធិំ ទស្សេត្វា ឥទានិ ‘‘ន អគ្គញ្ញំ បញ្ញាបេតី’’តិ ឥមស្ស អនុសន្ធិំ ទស្សេន្តោ អគ្គញ្ញញ្ចាហន្តិ ទេសនំ អារភិ។ តត្ថ អគ្គញ្ញញ្ចាហន្តិ អហំ, ភគ្គវ, អគ្គញ្ញញ្ច បជានាមិ លោកុប្បត្តិចរិយវំសញ្ច។ តញ្ច បជានាមីតិ ន កេវលំ អគ្គញ្ញមេវ, តញ្ច អគ្គញ្ញំ បជានាមិ។ តតោ ច ឧត្តរិតរំ សីលសមាធិតោ បដ្ឋាយ យាវ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណា បជានាមិ។ តញ្ច បជានំ ន បរាមសាមីតិ តញ្ច បជានន្តោបិ អហំ ឥទំ នាម បជានាមីតិ តណ្ហាទិដ្ឋិមានវសេន ន បរាមសាមិ។ នត្ថិ តថាគតស្ស បរាមាសោតិ ទីបេតិ។ បច្ចត្តញ្ញេវ និព្ពុតិ វិទិតាតិ អត្តនាយេវ អត្តនិ កិលេសនិព្ពានំ វិទិតំ។ យទភិជានំ តថាគតោតិ យំ កិលេសនិព្ពានំ ជានន្តោ តថាគតោ។ នោ អនយំ អាបជ្ជតីតិ អវិទិតនិព្ពានា តិត្ថិយា វិយ អនយំ ទុក្ខំ ព្យសនំ នាបជ្ជតិ។
36. Iti ‘‘bhagavā ettakena kathāmaggena pāṭihāriyaṃ na karotī’’ti padassa anusandhiṃ dassetvā idāni ‘‘na aggaññaṃ paññāpetī’’ti imassa anusandhiṃ dassento aggaññañcāhanti desanaṃ ārabhi. Tattha aggaññañcāhanti ahaṃ, bhaggava, aggaññañca pajānāmi lokuppatticariyavaṃsañca. Tañca pajānāmīti na kevalaṃ aggaññameva, tañca aggaññaṃ pajānāmi. Tato ca uttaritaraṃ sīlasamādhito paṭṭhāya yāva sabbaññutaññāṇā pajānāmi. Tañca pajānaṃ na parāmasāmīti tañca pajānantopi ahaṃ idaṃ nāma pajānāmīti taṇhādiṭṭhimānavasena na parāmasāmi. Natthi tathāgatassa parāmāsoti dīpeti. Paccattaññevanibbuti viditāti attanāyeva attani kilesanibbānaṃ viditaṃ. Yadabhijānaṃ tathāgatoti yaṃ kilesanibbānaṃ jānanto tathāgato. No anayaṃ āpajjatīti aviditanibbānā titthiyā viya anayaṃ dukkhaṃ byasanaṃ nāpajjati.
៣៧. ឥទានិ យំ តំ តិត្ថិយា អគ្គញ្ញំ បញ្ញបេន្តិ, តំ ទស្សេន្តោ សន្តិ ភគ្គវាតិអាទិមាហ។ តត្ថ ឥស្សរកុត្តំ ព្រហ្មកុត្តន្តិ ឥស្សរកតំ ព្រហ្មកតំ, ឥស្សរនិម្មិតំ ព្រហ្មនិម្មិតន្តិ អត្ថោ។ ព្រហ្មា ឯវ ហិ ឯត្ថ អាធិបច្ចភាវេន ឥស្សរោតិ វេទិតព្ពោ។ អាចរិយកន្តិ អាចរិយភាវំ អាចរិយវាទំ។ តត្ថ អាចរិយវាទោ អគ្គញ្ញំ។ អគ្គញ្ញំ បន ឯត្ថ ទេសិតន្តិ កត្វា សោ អគ្គញ្ញំ ត្វេវ វុត្តោ។ កថំ វិហិតកន្តិ កេន វិហិតំ កិន្តិ វិហិតំ។ សេសំ ព្រហ្មជាលេ វិត្ថារិតនយេនេវ វេទិតព្ពំ។
37. Idāni yaṃ taṃ titthiyā aggaññaṃ paññapenti, taṃ dassento santi bhaggavātiādimāha. Tattha issarakuttaṃ brahmakuttanti issarakataṃ brahmakataṃ, issaranimmitaṃ brahmanimmitanti attho. Brahmā eva hi ettha ādhipaccabhāvena issaroti veditabbo. Ācariyakanti ācariyabhāvaṃ ācariyavādaṃ. Tattha ācariyavādo aggaññaṃ. Aggaññaṃ pana ettha desitanti katvā so aggaññaṃ tveva vutto. Kathaṃ vihitakanti kena vihitaṃ kinti vihitaṃ. Sesaṃ brahmajāle vitthāritanayeneva veditabbaṃ.
៤១. ខិឌ្ឌាបទោសិកន្តិ ខិឌ្ឌាបទោសិកមូលំ។
41.Khiḍḍāpadosikanti khiḍḍāpadosikamūlaṃ.
៤៧. អសតាតិ អវិជ្ជមានេន, អសំវិជ្ជមានដ្ឋេនាតិ អត្ថោ។ តុច្ឆាតិ តុច្ឆេន អន្តោសារវិរហិតេន។ មុសាតិ មុសាវាទេន។ អភូតេនាតិ ភូតត្ថវិរហិតេន។ អព្ភាចិក្ខន្តីតិ អភិអាចិក្ខន្តិ។ វិបរីតោតិ វិបរីតសញ្ញោ វិបរីតចិត្តោ។ ភិក្ខវោ ចាតិ ន កេវលំ សមណោ គោតមោយេវ, យេ ច អស្ស អនុសិដ្ឋិំ ករោន្តិ, តេ ភិក្ខូ ច វិបរីតា។ អថ យំ សន្ធាយ វិបរីតោតិ វទន្តិ, តំ ទស្សេតុំ សមណោ គោតមោតិអាទិ វុត្តំ។ សុភំ វិមោក្ខន្តិ វណ្ណកសិណំ។ អសុភន្ត្វេវាតិ សុភញ្ច អសុភញ្ច សព្ពំ អសុភន្តិ ឯវំ បជានាតិ។ សុភន្ត្វេវ តស្មិំ សមយេតិ សុភន្តិ ឯវ ច តស្មិំ សមយេ បជានាតិ, ន អសុភំ។ ភិក្ខវោ ចាតិ យេ តេ ឯវំ វទន្តិ, តេសំ ភិក្ខវោ ច អន្តេវាសិកសមណា វិបរីតា។ បហោតីតិ សមត្ថោ បដិពលោ។
47.Asatāti avijjamānena, asaṃvijjamānaṭṭhenāti attho. Tucchāti tucchena antosāravirahitena. Musāti musāvādena. Abhūtenāti bhūtatthavirahitena. Abbhācikkhantīti abhiācikkhanti. Viparītoti viparītasañño viparītacitto. Bhikkhavo cāti na kevalaṃ samaṇo gotamoyeva, ye ca assa anusiṭṭhiṃ karonti, te bhikkhū ca viparītā. Atha yaṃ sandhāya viparītoti vadanti, taṃ dassetuṃ samaṇo gotamotiādi vuttaṃ. Subhaṃ vimokkhanti vaṇṇakasiṇaṃ. Asubhantvevāti subhañca asubhañca sabbaṃ asubhanti evaṃ pajānāti. Subhantveva tasmiṃ samayeti subhanti eva ca tasmiṃ samaye pajānāti, na asubhaṃ. Bhikkhavo cāti ye te evaṃ vadanti, tesaṃ bhikkhavo ca antevāsikasamaṇā viparītā. Pahotīti samattho paṭibalo.
៤៨. ទុក្ករំ ខោតិ អយំ បរិព្ពាជកោ យទិទំ ‘‘ឯវំបសន្នោ អហំ, ភន្តេ’’តិអាទិមាហ, តំ សាឋេយ្យេន កោហញ្ញេន អាហ។ ឯវំ កិរស្ស អហោសិ – ‘‘សមណោ គោតមោ មយ្ហំ ឯត្តកំ ធម្មកថំ កថេសិ, តមហំ សុត្វាបិ បព្ពជិតុំ ន សក្កោមិ, មយា ឯតស្ស សាសនំ បដិបន្នសទិសេន ភវិតុំ វដ្ដតី’’តិ។ តតោ សោ សាឋេយ្យេន កោហញ្ញេន ឯវមាហ។ តេនស្ស ភគវា មម្មំ ឃដ្ដេន្តោ វិយ ‘‘ទុក្ករំ ខោ ឯតំ, ភគ្គវ តយា អញ្ញទិដ្ឋិកេនា’’តិអាទិមាហ។ តំ បោដ្ឋបាទសុត្តេ វុត្តត្ថមេវ។ សាធុកមនុរក្ខាតិ សុដ្ឋុ អនុរក្ខ។
48.Dukkaraṃ khoti ayaṃ paribbājako yadidaṃ ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante’’tiādimāha, taṃ sāṭheyyena kohaññena āha. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘samaṇo gotamo mayhaṃ ettakaṃ dhammakathaṃ kathesi, tamahaṃ sutvāpi pabbajituṃ na sakkomi, mayā etassa sāsanaṃ paṭipannasadisena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti. Tato so sāṭheyyena kohaññena evamāha. Tenassa bhagavā mammaṃ ghaṭṭento viya ‘‘dukkaraṃ kho etaṃ, bhaggava tayā aññadiṭṭhikenā’’tiādimāha. Taṃ poṭṭhapādasutte vuttatthameva. Sādhukamanurakkhāti suṭṭhu anurakkha.
ឥតិ ភគវា បសាទមត្តានុរក្ខណេ បរិព្ពាជកំ និយោជេសិ។ សោបិ ឯវំ មហន្តំ សុត្តន្តំ សុត្វាបិ នាសក្ខិ កិលេសក្ខយំ កាតុំ។ ទេសនា បនស្ស អាយតិំ វាសនាយ បច្ចយោ អហោសិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Iti bhagavā pasādamattānurakkhaṇe paribbājakaṃ niyojesi. Sopi evaṃ mahantaṃ suttantaṃ sutvāpi nāsakkhi kilesakkhayaṃ kātuṃ. Desanā panassa āyatiṃ vāsanāya paccayo ahosi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
បាថិកសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pāthikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ១. បាថិកសុត្តំ • 1. Pāthikasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ១. បាថិកសុត្តវណ្ណនា • 1. Pāthikasuttavaṇṇanā
