| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ದೀಘನಿಕಾಯೇ
Dīghanikāye
ಪಾಥಿಕವಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾ
Pāthikavaggaṭṭhakathā
೧. ಪಾಥಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Pāthikasuttavaṇṇanā
ಸುನಕ್ಖತ್ತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Sunakkhattavatthuvaṇṇanā
೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ…ಪೇ॰… ಮಲ್ಲೇಸು ವಿಹರತೀತಿ ಪಾಥಿಕಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ। ಮಲ್ಲೇಸು ವಿಹರತೀತಿ ಮಲ್ಲಾ ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರುಳ್ಹೀಸದ್ದೇನ ‘‘ಮಲ್ಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಲ್ಲೇಸು ಜನಪದೇ। ‘‘ಅನುಪಿಯಂ ನಾಮ ಮಲ್ಲಾನಂ ನಿಗಮೋ’’ತಿ ಅನುಪಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಮಲ್ಲಾನಂ ಜನಪದಸ್ಸ ಏಕೋ ನಿಗಮೋ, ತಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಛಾಯೂದಕಸಮ್ಪನ್ನೇ ವನಸಣ್ಡೇ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನೋಪಿಯನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಪಾವಿಸೀತಿ ಪವಿಟ್ಠೋ। ಭಗವಾ ಪನ ನ ತಾವ ಪವಿಟ್ಠೋ, ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ಪನ ಪಾವಿಸೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಯಥಾ ಕಿಂ, ಯಥಾ ‘‘ಗಾಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಗಾಮಂ ಅಪತ್ತೋಪಿ ‘‘ಕುಹಿಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಾಮಂ ಗತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ। ಏತದಹೋಸೀತಿ ಗಾಮಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಸೂರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ। ಅತಿಪ್ಪಗೋ ಖೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಪಗೋ ಖೋ, ನ ತಾವ ಕುಲೇಸು ಯಾಗುಭತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ಕಾಲಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ? ನ ಅಜಾನಿತ್ವಾ। ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇಯೇವ ಹಿ ಭಗವಾ ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ಭಗ್ಗವಗೋತ್ತಂ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜಾಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ಮಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಾರಣಂ ಸಮಾಹರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಾ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಅಸ್ಸ ಮಯಿ ಪಸಾದಪ್ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಸಫಲಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾವ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಪವಿಸಿತುಕಾಮೋ ಅತಿಪ್ಪಗೋವ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಪವಿಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಏವಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ।
1.Evaṃme sutaṃ…pe… mallesu viharatīti pāthikasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Mallesu viharatīti mallā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena ‘‘mallā’’ti vuccati, tasmiṃ mallesu janapade. ‘‘Anupiyaṃ nāma mallānaṃ nigamo’’ti anupiyanti evaṃnāmako mallānaṃ janapadassa eko nigamo, taṃ gocaragāmaṃ katvā ekasmiṃ chāyūdakasampanne vanasaṇḍe viharatīti attho. Anopiyantipi pāṭho. Pāvisīti paviṭṭho. Bhagavā pana na tāva paviṭṭho, pavisissāmīti nikkhantattā pana pāvisīti vutto. Yathā kiṃ, yathā ‘‘gāmaṃ gamissāmī’’ti nikkhanto puriso taṃ gāmaṃ apattopi ‘‘kuhiṃ itthannāmo’’ti vutte ‘‘gāmaṃ gato’’ti vuccati, evaṃ. Etadahosīti gāmasamīpe ṭhatvā sūriyaṃ olokentassa etadahosi. Atippago khoti ativiya pago kho, na tāva kulesu yāgubhattaṃ niṭṭhitanti. Kiṃ pana bhagavā kālaṃ ajānitvā nikkhantoti? Na ajānitvā. Paccūsakāleyeva hi bhagavā ñāṇajālaṃ pattharitvā lokaṃ volokento ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ bhaggavagottaṃ channaparibbājakaṃ disvā ‘‘ajjāhaṃ imassa paribbājakassa mayā pubbe katakāraṇaṃ samāharitvā dhammaṃ kathessāmi, sā dhammakathā assa mayi pasādappaṭilābhavasena saphalā bhavissatī’’ti ñatvāva paribbājakārāmaṃ pavisitukāmo atippagova nikkhami. Tasmā tattha pavisitukāmatāya evaṃ cittaṃ uppādesi.
೨. ಏತದವೋಚಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಾನಥದ್ಧತಂ ಅಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಏತಂ ಏತು ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಕಂ ವಚನಂ ಅವೋಚ। ಇಮಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಇಮಂ ವಾರಂ, ಅಜ್ಜ ಇಮಂ ಆಗಮನವಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ತತ್ಥ ಗತಪುಬ್ಬೋತಿ? ನ ಗತಪುಬ್ಬೋ, ಲೋಕಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಪನ ಏವಮಾಹ। ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ಚಿರಸ್ಸಂ ಆಗತಮ್ಪಿ ಅನಾಗತಪುಬ್ಬಮ್ಪಿ ಮನಾಪಜಾತಿಕಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಚಿರಸ್ಸಂ ಭವಂ ಆಗತೋ, ಕಥಂ ತೇ ಇಧಾಗಮನಮಗ್ಗೋ ಞಾತೋ, ಕಿಂ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹೋಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಲೋಕಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಏವಮಾಹಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇದಮಾಸನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದದಮಾನೋ ಏವಮಾಹ। ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಲಿಚ್ಛವಿಪುತ್ತೋತಿ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ನಾಮ ಲಿಚ್ಛವಿರಾಜಪುತ್ತೋ। ಸೋ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಸಹಾಯೋ ಹೋತಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತೋತಿ ‘‘ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಮಿ ದಾನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ನ ದಾನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಅಕ್ಖಾತೋ ನಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ।
2.Etadavocāti bhagavantaṃ disvā mānathaddhataṃ akatvā satthāraṃ paccuggantvā etaṃ etu kho, bhantetiādikaṃ vacanaṃ avoca. Imaṃ pariyāyanti imaṃ vāraṃ, ajja imaṃ āgamanavāranti attho. Kiṃ pana bhagavā pubbepi tattha gatapubboti? Na gatapubbo, lokasamudācāravasena pana evamāha. Lokiyā hi cirassaṃ āgatampi anāgatapubbampi manāpajātikaṃ āgataṃ disvā ‘‘kuto bhavaṃ āgato, cirassaṃ bhavaṃ āgato, kathaṃ te idhāgamanamaggo ñāto, kiṃ maggamūḷhosī’’tiādīni vadanti. Tasmā ayampi lokasamudācāravasena evamāhāti veditabbo. Idamāsananti attano nisinnāsanaṃ papphoṭetvā sampādetvā dadamāno evamāha. Sunakkhatto licchaviputtoti sunakkhatto nāma licchavirājaputto. So kira tassa gihisahāyo hoti, kālena kālaṃ tassa santikaṃ gacchati. Paccakkhātoti ‘‘paccakkhāmi dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ na dānāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’’ti evaṃ paṭiakkhāto nissaṭṭho pariccatto.
೩. ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾತಿ ಭಗವಾ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಭಗವತೋ ಅಹಂ ಓವಾದಂ ಪಟಿಕರೋಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ। ಕೋ ಸನ್ತೋ ಕಂ ಪಚ್ಚಾಚಿಕ್ಖಸೀತಿ ಯಾಚಕೋ ವಾ ಯಾಚಿತಕಂ ಪಚ್ಚಾಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಯಾಚಿತಕೋ ವಾ ಯಾಚಕಂ। ತ್ವಂ ಪನ ನೇವ ಯಾಚಕೋ ನ ಯಾಚಿತಕೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ಕೋ ಸನ್ತೋ ಕೋ ಸಮಾನೋ ಕಂ ಪಚ್ಚಾಚಿಕ್ಖಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಸ್ಸ ಮೋಘಪುರಿಸಾತಿ ಪಸ್ಸ ತುಚ್ಛಪುರಿಸ। ಯಾವಞ್ಚ ತೇ ಇದಂ ಅಪರದ್ಧನ್ತಿ ಯತ್ತಕಂ ಇದಂ ತವ ಅಪರದ್ಧಂ, ಯತ್ತಕೋ ತೇ ಅಪರಾಧೋ ತತ್ತಕೋ ದೋಸೋತಿ ಏವಾಹಂ ಭಗ್ಗವ ತಸ್ಸ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇಸಿನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
3.Bhagavantaṃ uddissāti bhagavā me satthā ‘‘bhagavato ahaṃ ovādaṃ paṭikaromī’’ti evaṃ apadisitvā. Ko santo kaṃ paccācikkhasīti yācako vā yācitakaṃ paccācikkheyya, yācitako vā yācakaṃ. Tvaṃ pana neva yācako na yācitako, evaṃ sante, moghapurisa, ko santo ko samāno kaṃ paccācikkhasīti dasseti. Passa moghapurisāti passa tucchapurisa. Yāvañca te idaṃ aparaddhanti yattakaṃ idaṃ tava aparaddhaṃ, yattako te aparādho tattako dosoti evāhaṃ bhaggava tassa dosaṃ āropesinti dasseti.
೪. ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲದಸಸೀಲಸಙ್ಖಾತಾ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಉತ್ತರಿ। ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯನ್ತಿ ಇದ್ಧಿಭೂತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ। ಕತೇ ವಾತಿ ಕತಮ್ಹಿ ವಾ। ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯಾತಿ ಯಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಸೋ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸಾತಿ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಯಥಾ ಮಯಾ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ತಥಾ ಕಾರಕಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಬ್ಬವಟ್ಟದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತತ್ರ ಸುನಕ್ಖತ್ತಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸುನಕ್ಖತ್ತ ಮಯಾ ದೇಸಿತೇ ಧಮ್ಮೇ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ಸಂವತ್ತಮಾನೇ ಕಿಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಕೋ ತೇನ ಕತೇನ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕತೇಪಿ ಅಕತೇಪಿ ಮಮ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪರಿಹಾನಿ ನತ್ಥಿ, ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಹಿ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪನತ್ಥಾಯ ಅಹಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇಸಿಂ, ನ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ನಿರತ್ಥಕತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸ, ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇಸಿ।
4.Uttarimanussadhammāti pañcasīladasasīlasaṅkhātā manussadhammāuttari. Iddhipāṭihāriyanti iddhibhūtaṃ pāṭihāriyaṃ. Kate vāti katamhi vā. Yassatthāyāti yassa dukkhakkhayassa atthāya. Soniyyāti takkarassāti so dhammo takkarassa yathā mayā dhammo desito, tathā kārakassa sammā paṭipannassa puggalassa sabbavaṭṭadukkhakkhayāya amatanibbānasacchikiriyāya gacchati, na gacchati, saṃvattati, na saṃvattatīti pucchati. Tatra sunakkhattāti tasmiṃ sunakkhatta mayā desite dhamme takkarassa sammā dukkhakkhayāya saṃvattamāne kiṃ uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ kataṃ karissati, ko tena katena attho. Tasmiñhi katepi akatepi mama sāsanassa parihāni natthi, devamanussānañhi amatanibbānasampāpanatthāya ahaṃ pāramiyo pūresiṃ, na pāṭihāriyakaraṇatthāyāti pāṭihāriyassa niratthakataṃ dassetvā ‘‘passa, moghapurisā’’ti dutiyaṃ dosaṃ āropesi.
೫. ಅಗ್ಗಞ್ಞನ್ತಿ ಲೋಕಪಞ್ಞತ್ತಿಂ। ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗಂ ಮರಿಯಾದಂ ನ ತಂ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ವದತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಅನನ್ತರವಾದಾನುಸಾರೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
5.Aggaññanti lokapaññattiṃ. ‘‘Idaṃ nāma lokassa agga’’nti evaṃ jānitabbampi aggaṃ mariyādaṃ na taṃ paññapetīti vadati. Sesamettha anantaravādānusāreneva veditabbaṃ.
೬. ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಖೋತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ। ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಕಿರ ‘‘ಭಗವತೋ ಗುಣಂ ಮಕ್ಖೇಸ್ಸಾಮಿ, ‘‘ದೋಸಂ ಪಞ್ಞಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಂ ವಿಪ್ಪಲಪಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೋ ನಿರವೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
6.Anekapariyāyena khoti idaṃ kasmā āraddhaṃ. Sunakkhatto kira ‘‘bhagavato guṇaṃ makkhessāmi, ‘‘dosaṃ paññapessāmī’’ti ettakaṃ vippalapitvā bhagavato kathaṃ suṇanto appatiṭṭho niravo aṭṭhāsi.
ಅಥ ಭಗವಾ – ‘‘ಸುನಕ್ಖತ್ತ, ಏವಂ ತ್ವಂ ಮಕ್ಖಿಭಾವೇ ಠಿತೋ ಸಯಮೇವ ಗರಹಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಮಕ್ಖಿಭಾವೇ ಆದೀನವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಅನೇಕಕಾರಣೇನ। ವಜ್ಜಿಗಾಮೇತಿ ವಜ್ಜಿರಾಜಾನಂ ಗಾಮೇ, ವೇಸಾಲೀನಗರೇ ನೋ ವಿಸಹೀತಿ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಅವಿಸಹನ್ತೋತಿ ಸೋ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಮುಖಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಸೋ ದಾನಿ ತೇನೇವ ಮುಖೇನ ಅವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಅದ್ಧಾ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತುಂ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಅವಣ್ಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಹೀನಾಯಾವತ್ತೋ। ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಸುಬುದ್ಧೋವ, ಧಮ್ಮೋ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋವ, ಸಙ್ಘೋ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋವ। ಏವಂ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಥೋಮೇನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ತುಯ್ಹೇವ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಇತಿ ಖೋ ತೇತಿ ಏವಂ ಖೋ ತೇ, ಸುನಕ್ಖತ್ತ, ವತ್ತಾರೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತತೋ ಏವಂ ದೋಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸತ್ಥಾ ಅತೀತಾನಾಗತೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣೋ, ಮಯ್ಹಂ ಏವಂ ದೋಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಪುರೇತರಂ ನ ಕಥೇಸೀತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಲಚ್ಛಸೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪಕ್ಕಮೇವಾತಿ ಅಪಕ್ಕಮಿಯೇವ, ಅಪಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಚುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ತಂ ಆಪಾಯಿಕೋತಿ ಯಥಾ ಅಪಾಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾರಹೋ ಸತ್ತೋ ಅಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಅಪಕ್ಕಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Atha bhagavā – ‘‘sunakkhatta, evaṃ tvaṃ makkhibhāve ṭhito sayameva garahaṃ pāpuṇissasī’’ti makkhibhāve ādīnavadassanatthaṃ anekapariyāyenātiādimāha. Tattha anekapariyāyenāti anekakāraṇena. Vajjigāmeti vajjirājānaṃ gāme, vesālīnagare no visahīti nāsakkhi. So avisahantoti so sunakkhatto yassa pubbe tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ kathentassa mukhaṃ nappahoti, so dāni teneva mukhena avaṇṇaṃ katheti, addhā avisahanto asakkonto brahmacariyaṃ carituṃ attano bālatāya avaṇṇaṃ kathetvā hīnāyāvatto. Buddho pana subuddhova, dhammo svākkhātova, saṅgho suppaṭipannova. Evaṃ tīṇi ratanāni thomentā manussā tuyheva dosaṃ dassessantīti. Iti kho teti evaṃ kho te, sunakkhatta, vattāro bhavissanti. Tato evaṃ dose uppanne satthā atītānāgate appaṭihatañāṇo, mayhaṃ evaṃ doso uppajjissatīti jānantopi puretaraṃ na kathesīti vattuṃ na lacchasīti dasseti. Apakkamevāti apakkamiyeva, apakkanto vā cutoti attho. Yathātaṃ āpāyikoti yathā apāye nibbattanāraho satto apakkameyya, evameva apakkamīti attho.
ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Korakkhattiyavatthuvaṇṇanā
೭. ಏಕಮಿದಾಹನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಆಬದ್ಧಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಚ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪದಂ ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ದಸ್ಸೇಸ್ಸತಿ। ‘‘ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಪದಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಅಯಂ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾ।
7.Ekamidāhanti iminā kiṃ dasseti? Idaṃ suttaṃ dvīhi padehi ābaddhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ na karotīti ca aggaññaṃ na paññapetīti ca. Tattha ‘‘aggaññaṃ na paññapetī’’ti idaṃ padaṃ suttapariyosāne dassessati. ‘‘Pāṭihāriyaṃ na karotī’’ti imassa pana padassa anusandhidassanavasena ayaṃ desanā āraddhā.
ತತ್ಥ ಏಕಮಿದಾಹನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಹಂ। ಸಮಯನ್ತಿ ಸಮಯೇ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅಹನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಥೂಲೂಸೂತಿ ಥೂಲೂ ನಾಮ ಜನಪದೋ, ತತ್ಥ ವಿಹರಾಮಿ। ಉತ್ತರಕಾ ನಾಮಾತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಉತ್ತರಕಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಥೂಲೂನಂ ಜನಪದಸ್ಸ ನಿಗಮೋ, ತಂ ನಿಗಮಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಚೇಲೋತಿ ನಗ್ಗೋ। ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯೋತಿ ಅನ್ತೋವಙ್ಕಪಾದೋ ಖತ್ತಿಯೋ। ಕುಕ್ಕುರವತಿಕೋತಿ ಸಮಾದಿನ್ನಕುಕ್ಕುರವತೋ ಸುನಖೋ ವಿಯ ಘಾಯಿತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ಉದ್ಧನನ್ತರೇ ನಿಪಜ್ಜತಿ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸುನಖಕಿರಿಯಮೇವ ಕರೋತಿ। ಚತುಕ್ಕುಣ್ಡಿಕೋತಿ ಚತುಸಙ್ಘಟ್ಟಿತೋ ದ್ವೇ ಜಾಣೂನಿ ದ್ವೇ ಚ ಕಪ್ಪರೇ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿಚರತಿ। ಛಮಾನಿಕಿಣ್ಣನ್ತಿ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಕಿಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಠಪಿತಂ। ಭಕ್ಖಸನ್ತಿ ಭಕ್ಖಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ। ಮುಖೇನೇವಾತಿ ಹತ್ಥೇನ ಅಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಖಾದನೀಯಂ ಮುಖೇನೇವ ಖಾದತಿ, ಭೋಜನೀಯಮ್ಪಿ ಮುಖೇನೇವ ಭುಞ್ಜತಿ। ಸಾಧುರೂಪೋತಿ ಸುನ್ದರರೂಪೋ। ಅಯಂ ಸಮಣೋತಿ ಅಯಂ ಅರಹತಂ ಸಮಣೋ ಏಕೋತಿ। ತತ್ಥ ವತಾತಿ ಪತ್ಥನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಪತ್ಥನಾ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಸಮಣೇನ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಣೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಯಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ವತ್ಥಂ ನ ನಿವಾಸೇತಿ, ‘ಏಸ ಪಪಞ್ಚೋ’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖಾಭಾಜನಮ್ಪಿ ನ ಪರಿಹರತಿ, ಛಮಾನಿಕಿಣ್ಣಮೇವ ಖಾದತಿ, ಅಯಂ ಸಮಣೋ ನಾಮ। ಮಯಂ ಪನ ಕಿಂ ಸಮಣಾ’’ತಿ? ಏವಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಚರನ್ತೋವ ಇಮಂ ಪಾಪಕಂ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇಸಿ।
Tattha ekamidāhanti ekasmiṃ ahaṃ. Samayanti samaye, ekasmiṃ kāle ahanti attho. Thūlūsūti thūlū nāma janapado, tattha viharāmi. Uttarakā nāmāti itthiliṅgavasena uttarakāti evaṃnāmako thūlūnaṃ janapadassa nigamo, taṃ nigamaṃ gocaragāmaṃ katvāti attho. Aceloti naggo. Korakkhattiyoti antovaṅkapādo khattiyo. Kukkuravatikoti samādinnakukkuravato sunakho viya ghāyitvā khādati, uddhanantare nipajjati, aññampi sunakhakiriyameva karoti. Catukkuṇḍikoti catusaṅghaṭṭito dve jāṇūni dve ca kappare bhūmiyaṃ ṭhapetvā vicarati. Chamānikiṇṇanti bhūmiyaṃ nikiṇṇaṃ pakkhittaṃ ṭhapitaṃ. Bhakkhasanti bhakkhaṃ yaṃkiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ. Mukhenevāti hatthena aparāmasitvā khādanīyaṃ mukheneva khādati, bhojanīyampi mukheneva bhuñjati. Sādhurūpoti sundararūpo. Ayaṃ samaṇoti ayaṃ arahataṃ samaṇo ekoti. Tattha vatāti patthanatthe nipāto. Evaṃ kirassa patthanā ahosi ‘‘iminā samaṇena sadiso añño samaṇo nāma natthi, ayañhi appicchatāya vatthaṃ na nivāseti, ‘esa papañco’ti maññamāno bhikkhābhājanampi na pariharati, chamānikiṇṇameva khādati, ayaṃ samaṇo nāma. Mayaṃ pana kiṃ samaṇā’’ti? Evaṃ sabbaññubuddhassa pacchato carantova imaṃ pāpakaṃ vitakkaṃ vitakkesi.
ಏತದವೋಚಾತಿ ಭಗವಾ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಪಾಪಜ್ಝಾಸಯೋ, ಕಿಂ ನು ಇಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ? ಅಥೇವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೋಘಪುರಿಸೋ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುನೋ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಚೇಲಂ ಅರಹಾತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ಇಧೇವ ದಾನಾಯಂ ಬಾಲೋ ನಿಗ್ಗಹಂ ಅರಹತೀ’’ತಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾವ ಏತಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ನಾಮಾತಿಆದಿವಚನಮವೋಚ। ತತ್ಥ ತ್ವಮ್ಪಿ ನಾಮಾತಿ ಗರಹತ್ಥೇ ಪಿಕಾರೋ। ಗರಹನ್ತೋ ಹಿ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತ್ವಮ್ಪಿ ನಾಮ ಏವಂ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅಹಂ ಸಮಣೋ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯೋತಿ ಏವಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಿಂ ಪನ ಮಂ, ಭನ್ತೇತಿ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಿಂ ಗಾರಯ್ಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವಾ ‘‘ಏವಮಾಹಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ನನು ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಮಚ್ಛರಾಯತೀತಿ ‘‘ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕಿಂ ಭಗವಾ ಏವಂ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛರಾಯತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ನ ಖೋ ಅಹನ್ತಿ ಅಹಂ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಪ್ಪಟಿಲಾಭಮೇವ ಪಚ್ಚಾಸೀಸಾಮಿ, ಏತದತ್ಥಮೇವ ಮೇ ಬಹೂನಿ ದುಕ್ಕರಾನಿ ಕರೋನ್ತೇನ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಿತಾ, ನ ಖೋ ಅಹಂ, ಮೋಘಪುರಿಸ, ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛರಾಯಾಮಿ। ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ನ ಅರಹನ್ತಂ ಅರಹಾತಿ, ಅರಹನ್ತೇ ಚ ಅನರಹನ್ತೋತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಯಂ ಖೋ ಪನಾತಿ ಯಂ ಏತಂ ಅಚೇಲಂ ಏವಂ ಮಞ್ಞಸಿ। ಸತ್ತಮಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ। ಅಲಸಕೇನಾತಿ ಅಲಸಕಬ್ಯಾಧಿನಾ। ಕಾಲಙ್ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಉದರೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ।
Etadavocāti bhagavā kira cintesi ‘‘ayaṃ sunakkhatto pāpajjhāsayo, kiṃ nu imaṃ disvā cintesī’’ti? Athevaṃ cintento tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘ayaṃ moghapuriso mādisassa sabbaññuno pacchato āgacchanto acelaṃ arahāti maññati, idheva dānāyaṃ bālo niggahaṃ arahatī’’ti anivattitvāva etaṃ tvampi nāmātiādivacanamavoca. Tattha tvampi nāmāti garahatthe pikāro. Garahanto hi naṃ bhagavā ‘‘tvampi nāmā’’ti āha. ‘‘Tvampi nāma evaṃ hīnajjhāsayo, ahaṃ samaṇo sakyaputtiyoti evaṃ paṭijānissasī’’ti ayañhettha adhippāyo. Kiṃ pana maṃ, bhanteti mayhaṃ, bhante, kiṃ gārayhaṃ disvā bhagavā ‘‘evamāhā’’ti pucchati. Athassa bhagavā ācikkhanto ‘‘nanu te’’tiādimāha. Maccharāyatīti ‘‘mā aññassa arahattaṃ hotū’’ti kiṃ bhagavā evaṃ arahattassa maccharāyatīti pucchati. Na kho ahanti ahaṃ, moghapurisa, sadevakassa lokassa arahattappaṭilābhameva paccāsīsāmi, etadatthameva me bahūni dukkarāni karontena pāramiyo pūritā, na kho ahaṃ, moghapurisa, arahattassa maccharāyāmi. Pāpakaṃ diṭṭhigatanti na arahantaṃ arahāti, arahante ca anarahantoti evaṃ tassa diṭṭhi uppannā. Taṃ sandhāya ‘‘pāpakaṃ diṭṭhigata’’nti āha. Yaṃ kho panāti yaṃ etaṃ acelaṃ evaṃ maññasi. Sattamaṃ divasanti sattame divase. Alasakenāti alasakabyādhinā. Kālaṅkarissatīti uddhumātaudaro marissati.
ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕಾತಿ ತೇಸಂ ಅಸುರಾನಂ ನಾಮಂ। ತೇಸಂ ಕಿರ ತಿಗಾವುತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತೋ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಸದಿಸೋ ಕಕ್ಕಟಕಾನಂ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮತ್ಥಕೇ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಮುಖಂ ಸೂಚಿಪಾಸಕಸದಿಸಂ ಮತ್ಥಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಹೋತಿ, ತೇನ ಓಣಮಿತ್ವಾ ಗೋಚರಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕೇತಿ ಬೀರಣತಿಣತ್ಥಮ್ಬೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸುಸಾನೇ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Kālakañcikāti tesaṃ asurānaṃ nāmaṃ. Tesaṃ kira tigāvuto attabhāvo appamaṃsalohito purāṇapaṇṇasadiso kakkaṭakānaṃ viya akkhīni nikkhamitvā matthake tiṭṭhanti, mukhaṃ sūcipāsakasadisaṃ matthakasmiṃyeva hoti, tena oṇamitvā gocaraṃ gaṇhanti. Bīraṇatthambaketi bīraṇatiṇatthambo tasmiṃ susāne atthi, tasmā taṃ bīraṇatthambakanti vuccati.
ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಭಗವತಿ ಏತ್ತಕಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗತೇ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ಯೇನ ತ್ವನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ತ್ವಂ। ಯಸ್ಮಾಪಿ ಭಗವತಾ ಬ್ಯಾಕತೋ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮತ್ತಂ ಮತ್ತನ್ತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ ಪಮಾಣಯುತ್ತಂ। ‘‘ಮನ್ತಾ ಮನ್ತಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾ ವಚನಂ ಅಸ್ಸ, ತಥಾ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಆಹ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಅಚೇಲೋ ಸುನಖೋ ವಿಯ ಉದ್ಧನಟ್ಠಾನೇ ನಿಪನ್ನೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಕಥೇಸಿ ‘‘ಸಮಣೋ ನಾಮ ಗೋತಮೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೇರೀ ವಿಸಭಾಗೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗತೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಾ ವಿಯ ಜಾತಾ। ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಅಮ್ಹೇ, ಏವಂ ವಾಚಂ ವದೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞಥಾ ವಾ। ವೇರಿನೋ ಪನ ಕಥಾ ನಾಮ ತಚ್ಛಾ ನ ಹೋತಿ, ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ ಅಹಮೇತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನದೇವ ನಿಪಜ್ಜಿ।
Tenupasaṅkamīti bhagavati ettakaṃ vatvā tasmiṃ gāme piṇḍāya caritvā vihāraṃ gate vihārā nikkhamitvā upasaṅkami. Yena tvanti yena kāraṇena tvaṃ. Yasmāpi bhagavatā byākato, tasmāti attho. Mattaṃmattanti pamāṇayuttaṃ pamāṇayuttaṃ. ‘‘Mantā mantā’’tipi pāṭho, paññāya upaparikkhitvā upaparikkhitvāti attho. Yathā samaṇassa gotamassāti yathā samaṇassa gotamassa micchā vacanaṃ assa, tathā kareyyāsīti āha. Evaṃ vutte acelo sunakho viya uddhanaṭṭhāne nipanno sīsaṃ ukkhipitvā akkhīni ummīletvā olokento kiṃ kathesi ‘‘samaṇo nāma gotamo amhākaṃ verī visabhāgo, samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya mayaṃ sūriye uggate khajjopanakā viya jātā. Samaṇo gotamo amhe, evaṃ vācaṃ vadeyya aññathā vā. Verino pana kathā nāma tacchā na hoti, gaccha tvaṃ ahamettha kattabbaṃ jānissāmī’’ti vatvā punadeva nipajji.
೮. ಏಕದ್ವೀಹಿಕಾಯಾತಿ ಏಕಂ ದ್ವೇತಿ ವತ್ವಾ ಗಣೇಸಿ। ಯಥಾ ತನ್ತಿ ಯಥಾ ಅಸದ್ದಹಮಾನೋ ಕೋಚಿ ಗಣೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಗಣೇಸಿ। ಏಕದಿವಸಞ್ಚ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕೋ ದಿವಸೋ ಅತೀತೋ, ದ್ವೇ ದಿವಸಾ ಅತೀತಾತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ತಮಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಸೋ ಕಿರ ಸುನಕ್ಖತ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿರಾಹಾರೋವ ಅಹೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಏಕೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೂಪಕಸಮಣಸ್ಸ ಅಜ್ಜ ಸತ್ತಮೋ ದಿವಸೋ ಗೇಹಂ ಅನಾಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅಫಾಸು ನು ಖೋ ಜಾತ’’ನ್ತಿ ಸೂಕರಮಂಸಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಮಾದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತೋ ಭೂಮಿಯಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿ। ಅಚೇಲೋ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಥಾ ತಚ್ಛಾ ವಾ ಅತಚ್ಛಾ ವಾ ಹೋತು, ಆಹಾರಂ ಪನ ಖಾದಿತ್ವಾ ಸುಹಿತಸ್ಸ ಮೇ ಮರಣಮ್ಪಿ ಸುಮರಣ’’ನ್ತಿ ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಂ ಭುಞ್ಜಿ। ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅಲಸಕೇನ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸೋ ‘‘ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಯ್ಯ, ತಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಲಸಕೇನ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಅದ್ವೇಜ್ಝವಚನಾ ಹಿ ತಥಾಗತಾತಿ।
8.Ekadvīhikāyāti ekaṃ dveti vatvā gaṇesi. Yathā tanti yathā asaddahamāno koci gaṇeyya, evaṃ gaṇesi. Ekadivasañca tikkhattuṃ upasaṅkamitvā eko divaso atīto, dve divasā atītāti ārocesi. Sattamaṃ divasanti so kira sunakkhattassa vacanaṃ sutvā sattāhaṃ nirāhārova ahosi. Athassa sattame divase eko upaṭṭhāko ‘‘amhākaṃ kulūpakasamaṇassa ajja sattamo divaso gehaṃ anāgacchantassa aphāsu nu kho jāta’’nti sūkaramaṃsaṃ pacāpetvā bhattamādāya gantvā purato bhūmiyaṃ nikkhipi. Acelo disvā cintesi ‘‘samaṇassa gotamassa kathā tacchā vā atacchā vā hotu, āhāraṃ pana khāditvā suhitassa me maraṇampi sumaraṇa’’nti dve hatthe jaṇṇukāni ca bhūmiyaṃ ṭhapetvā kucchipūraṃ bhuñji. So rattibhāge jīrāpetuṃ asakkonto alasakena kālamakāsi. Sacepi hi so ‘‘na bhuñjeyya’’nti cinteyya, tathāpi taṃ divasaṃ bhuñjitvā alasakena kālaṃ kareyya. Advejjhavacanā hi tathāgatāti.
ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕೇತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಕಿರ ‘‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ದಿವಸಾನಿ ಗಣೇತ್ವಾ ಇದಂ ತಾವ ಸಚ್ಚಂ ಜಾತಂ, ಇದಾನಿ ನಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ‘‘ಮುಸಾವಾದೇನ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ವಲ್ಲಿಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢನ್ತಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮ, ಏತ್ಥ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಗತಗತಟ್ಠಾನಂ ಅಙ್ಗಣಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇ ಕಡ್ಢಮಾನಾ ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕಸುಸಾನಂಯೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಸಾನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ಥ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ವಲ್ಲಿ ಛಿಜ್ಜಿತ್ಥ, ಪಚ್ಛಾ ಚಾಲೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ತೇ ತತೋವ ಪಕ್ಕನ್ತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕೇ ಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡೇಸು’’ನ್ತಿ।
Bīraṇatthambaketi titthiyā kira ‘‘kālaṅkato korakkhattiyo’’ti sutvā divasāni gaṇetvā idaṃ tāva saccaṃ jātaṃ, idāni naṃ aññattha chaḍḍetvā ‘‘musāvādena samaṇaṃ gotamaṃ niggaṇhissāmā’’ti gantvā tassa sarīraṃ valliyā bandhitvā ākaḍḍhantā ‘‘ettha chaḍḍessāma, ettha chaḍḍessāmā’’ti gacchanti. Gatagataṭṭhānaṃ aṅgaṇameva hoti. Te kaḍḍhamānā bīraṇatthambakasusānaṃyeva gantvā susānabhāvaṃ ñatvā ‘‘aññattha chaḍḍessāmā’’ti ākaḍḍhiṃsu. Atha nesaṃ valli chijjittha, pacchā cāletuṃ nāsakkhiṃsu. Te tatova pakkantā. Tena vuttaṃ – ‘‘bīraṇatthambake susāne chaḍḍesu’’nti.
೯. ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ? ಸೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅವಸೇಸಂ ತಾವ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮೇತಿ, ಮತಸ್ಸ ಪನ ಉಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಾಮಿ। ಸಚೇ ಕಥೇತಿ, ಸುನ್ದರಂ। ನೋ ಚೇ ಕಥೇತಿ, ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ಆಕೋಟೇಸೀತಿ ಪಹರಿ। ಜಾನಾಮಿ ಆವುಸೋತಿ ಮತಸರೀರಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇದಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸೀತಿ? ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ। ಭಗವಾ ಕಿರ ಕೋರಕ್ಖತ್ತಿಯಂ ಅಸುರಯೋನಿತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮೋಚೇತ್ವಾ ಕಥಾಪೇಸಿ। ತಮೇವ ವಾ ಸರೀರಂ ಕಥಾಪೇಸಿ, ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋ ಹಿ ಬುದ್ಧವಿಸಯೋ।
9.Tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? So kira cintesi ‘‘avasesaṃ tāva samaṇassa gotamassa vacanaṃ sameti, matassa pana uṭṭhāya aññena saddhiṃ kathanaṃ nāma natthi, handāhaṃ gantvā pucchāmi. Sace katheti, sundaraṃ. No ce katheti, samaṇaṃ gotamaṃ musāvādena niggaṇhissāmī’’ti iminā kāraṇena upasaṅkami. Ākoṭesīti pahari. Jānāmi āvusoti matasarīraṃ uṭṭhahitvā kathetuṃ samatthaṃ nāma natthi, idaṃ kathaṃ kathesīti? Buddhānubhāvena. Bhagavā kira korakkhattiyaṃ asurayonito ānetvā sarīre adhimocetvā kathāpesi. Tameva vā sarīraṃ kathāpesi, acinteyyo hi buddhavisayo.
೧೦. ತಥೇವ ತಂ ವಿಪಾಕನ್ತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ತಥೇವ, ಉದಾಹು ನೋತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ, ತಥೇವ ಸೋ ವಿಪಾಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವಿಪಕ್ಕ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
10.Tatheva taṃ vipākanti tassa vacanassa vipākaṃ tatheva, udāhu noti liṅgavipallāso kato, tatheva so vipākoti attho. Keci pana ‘‘vipakka’’ntipi paṭhanti, nibbattanti attho.
ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಸಮಾನೇತಬ್ಬಾನಿ। ಸಬ್ಬಾನೇವ ಹೇತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ‘‘ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸೋ ತಥೇವ ಮತೋ, ಇದಂ ಪಠಮಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ। ‘‘ಅಲಸಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಅಲಸಕೇನೇವ ಮತೋ, ಇದಂ ದುತಿಯಂ। ‘‘ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಇದಂ ತತಿಯಂ। ‘‘ಬೀರಣತ್ಥಮ್ಬಕೇ ಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥೇವ ಛಡ್ಡಿತೋ , ಇದಂ ಚತುತ್ಥಂ। ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸುನಕ್ಖತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಕಥೇಸಿಯೇವ, ಇದಂ ಪಞ್ಚಮಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ।
Ettha ṭhatvā pāṭihāriyāni samānetabbāni. Sabbāneva hetāni pañca pāṭihāriyāni honti. ‘‘Sattame divase marissatī’’ti vuttaṃ, so tatheva mato, idaṃ paṭhamaṃ pāṭihāriyaṃ. ‘‘Alasakenā’’ti vuttaṃ, alasakeneva mato, idaṃ dutiyaṃ. ‘‘Kālakañcikesu nibbattissatī’’ti vuttaṃ, tattheva nibbatto, idaṃ tatiyaṃ. ‘‘Bīraṇatthambake susāne chaḍḍessantī’’ti vuttaṃ, tattheva chaḍḍito , idaṃ catutthaṃ. ‘‘Nibbattaṭṭhānato āgantvā sunakkhattena saddhiṃ kathessatī’’ti vutto, so kathesiyeva, idaṃ pañcamaṃ pāṭihāriyaṃ.
ಅಚೇಲಕಳಾರಮಟ್ಟಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Acelakaḷāramaṭṭakavatthuvaṇṇanā
೧೧. ಕಳಾರಮಟ್ಟಕೋತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತದನ್ತಮತ್ತಕೋ। ನಾಮಮೇವ ವಾ ತಸ್ಸೇತಂ। ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಲಾಭಗ್ಗಂ ಪತ್ತೋ, ಅಗ್ಗಲಾಭಂ ಪತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಯಸಗ್ಗಂ ಅಗ್ಗಪರಿವಾರಂ ಪತ್ತೋ। ವತಪದಾನೀತಿ ವತಾನಿಯೇವ, ವತಕೋಟ್ಠಾಸಾ ವಾ। ಸಮತ್ತಾನೀತಿ ಗಹಿತಾನಿ। ಸಮಾದಿನ್ನಾನೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಪುರತ್ಥಿಮೇನ ವೇಸಾಲಿನ್ತಿ ವೇಸಾಲಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ। ಚೇತಿಯನ್ತಿ ಯಕ್ಖಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
11.Kaḷāramaṭṭakoti nikkhantadantamattako. Nāmameva vā tassetaṃ. Lābhaggappattoti lābhaggaṃ patto, aggalābhaṃ pattoti vuttaṃ hoti. Yasaggappattoti yasaggaṃ aggaparivāraṃ patto. Vatapadānīti vatāniyeva, vatakoṭṭhāsā vā. Samattānīti gahitāni. Samādinnānīti tasseva vevacanaṃ. Puratthimena vesālinti vesālito avidūre puratthimāya disāya. Cetiyanti yakkhacetiyaṭṭhānaṃ. Esa nayo sabbattha.
೧೨. ಯೇನ ಅಚೇಲಕೋತಿ ಭಗವತೋ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಅಚೇಲೋ ಕಳಾರಮಟ್ಟಕೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛೀತಿ ಗಮ್ಭೀರಂ ತಿಲಕ್ಖಣಾಹತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿ। ನ ಸಮ್ಪಾಯಾಸೀತಿ ನ ಸಮ್ಮಾ ಞಾಣಗತಿಯಾ ಪಾಯಾಸಿ, ಅನ್ಧೋ ವಿಯ ವಿಸಮಟ್ಠಾನೇ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪಕ್ಖಲಿ। ನೇವ ಆದಿಂ, ನ ಪರಿಯೋಸಾನಮದ್ದಸ। ಅಥ ವಾ ‘‘ನ ಸಮ್ಪಾಯಾಸೀ’’ತಿ ನ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿ, ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಥೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಸಮ್ಪಾಯನ್ತೋತಿ ಕಬರಕ್ಖೀನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಅಸಿಕ್ಖಿತಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ವುಟ್ಠೋಸಿ, ಅನೋಕಾಸೇಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಚರಸಿ, ಅಪೇಹಿ ಮಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ। ಕೋಪಞ್ಚ ದೋಸಞ್ಚ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಪಾತ್ವಾಕಾಸೀತಿ ಕುಪ್ಪನಾಕಾರಂ ಕೋಪಂ, ದುಸ್ಸನಾಕಾರಂ ದೋಸಂ, ಅತುಟ್ಠಾಕಾರಭೂತಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಙ್ಖಾತಂ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಪಾಕಟಮಕಾಸಿ। ಆಸಾದಿಮ್ಹಸೇತಿ ಆಸಾದಿಯಿಮ್ಹ ಘಟ್ಟಯಿಮ್ಹ। ಮಾ ವತ ನೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಅಹೋ ವತ ಮೇ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ಮಂ ವತ ನೋ ಅಹೋಸೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ಮನ್ತಿ ಸಾಮಿವಚನತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅಹೋಸಿ ವತ ನು ಮಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಚ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಥ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ತಂ ಖಮಾಪೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಞ್ಹಂ ನಾಮ ನ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಆಮ ನ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛ, ಖಮಾಮಿ ತೇತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ।
12.Yena acelakoti bhagavato vattaṃ katvā yena acelo kaḷāramaṭṭako tenupasaṅkami. Pañhaṃ apucchīti gambhīraṃ tilakkhaṇāhataṃ pañhaṃ pucchi. Na sampāyāsīti na sammā ñāṇagatiyā pāyāsi, andho viya visamaṭṭhāne tattha tattheva pakkhali. Neva ādiṃ, na pariyosānamaddasa. Atha vā ‘‘na sampāyāsī’’ti na sampādesi, sampādetvā kathetuṃ nāsakkhi. Asampāyantoti kabarakkhīni parivattetvā olokento ‘‘asikkhitakassa santike vuṭṭhosi, anokāsepi pabbajito pañhaṃ pucchanto vicarasi, apehi mā etasmiṃ ṭhāne aṭṭhāsī’’ti vadanto. Kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsīti kuppanākāraṃ kopaṃ, dussanākāraṃ dosaṃ, atuṭṭhākārabhūtaṃ domanassasaṅkhātaṃ appaccayañca pākaṭamakāsi. Āsādimhaseti āsādiyimha ghaṭṭayimha. Mā vata no ahosīti aho vata me na bhaveyya. Maṃ vata no ahosītipi pāṭho. Tattha manti sāmivacanatthe upayogavacanaṃ, ahosi vata nu mamāti attho. Evañca pana cintetvā ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘khamatha me, bhante’’ti taṃ khamāpesi. Sopi ito paṭṭhāya aññaṃ kiñci pañhaṃ nāma na pucchissasīti. Āma na pucchissāmīti. Yadi evaṃ gaccha, khamāmi teti taṃ uyyojesi.
೧೪. ಪರಿಹಿತೋತಿ ಪರಿದಹಿತೋ ನಿವತ್ಥವತ್ಥೋ। ಸಾನುಚಾರಿಕೋತಿ ಅನುಚಾರಿಕಾ ವುಚ್ಚತಿ ಭರಿಯಾ, ಸಹ ಅನುಚಾರಿಕಾಯ ಸಾನುಚಾರಿಕೋ, ತಂ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಹಾಯ ಸಭರಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓದನಕುಮ್ಮಾಸನ್ತಿ ಸುರಾಮಂಸತೋ ಅತಿರೇಕಂ ಓದನಮ್ಪಿ ಕುಮ್ಮಾಸಮ್ಪಿ ಭುಞ್ಜಮಾನೋ। ಯಸಾ ನಿಹೀನೋತಿ ಯಂ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಂ ಪತ್ತೋ, ತತೋ ಪರಿಹೀನೋ ಹುತ್ವಾ। ‘‘ಕತಂ ಹೋತಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯ’’ನ್ತಿ ಇಧ ಸತ್ತವತಪದಾತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ಸತ್ತ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
14.Parihitoti paridahito nivatthavattho. Sānucārikoti anucārikā vuccati bhariyā, saha anucārikāya sānucāriko, taṃ taṃ brahmacariyaṃ pahāya sabhariyoti attho. Odanakummāsanti surāmaṃsato atirekaṃ odanampi kummāsampi bhuñjamāno. Yasā nihīnoti yaṃ lābhaggayasaggaṃ patto, tato parihīno hutvā. ‘‘Kataṃ hoti uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriya’’nti idha sattavatapadātikkamavasena satta pāṭihāriyāni veditabbāni.
ಅಚೇಲಪಾಥಿಕಪುತ್ತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Acelapāthikaputtavatthuvaṇṇanā
೧೫. ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋತಿ ಪಾಥಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಞಾಣವಾದೇನಾತಿ ಞಾಣವಾದೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ಉಪಡ್ಢಪಥನ್ತಿ ಯೋಜನಂ ಚೇ, ನೋ ಅನ್ತರೇ ಭವೇಯ್ಯ, ಗೋತಮೋ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ಅಹಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಅಡ್ಢಯೋಜನಾದೀಸು। ಏಕಪದವಾರಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಗಚ್ಛತೋ ಜಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗಚ್ಛತೋ ಪರಾಜಯೋತಿ। ತೇ ತತ್ಥಾತಿ ತೇ ಮಯಂ ತತ್ಥ ಸಮಾಗತಟ್ಠಾನೇ। ತದ್ದಿಗುಣಂ ತದ್ದಿಗುಣಾಹನ್ತಿ ತತೋ ತತೋ ದಿಗುಣಂ ದಿಗುಣಂ ಅಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಉತ್ತಮಪುರಿಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅಸಕ್ಕುಣನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾಸಂಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ನಗರವಾಸಿನೋಪಿ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ಏವಂ ನ ಗಜ್ಜತಿ, ಅದ್ಧಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಅರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಮಕಂಸು।
15.Pāthikaputtoti pāthikassa putto. Ñāṇavādenāti ñāṇavādena saddhiṃ. Upaḍḍhapathanti yojanaṃ ce, no antare bhaveyya, gotamo aḍḍhayojanaṃ, ahaṃ aḍḍhayojanaṃ. Esa nayo aḍḍhayojanādīsu. Ekapadavārampi atikkamma gacchato jayo bhavissati, anāgacchato parājayoti. Te tatthāti te mayaṃ tattha samāgataṭṭhāne. Taddiguṇaṃ taddiguṇāhanti tato tato diguṇaṃ diguṇaṃ ahaṃ karissāmi, bhagavatā saddhiṃ pāṭihāriyaṃ kātuṃ asamatthabhāvaṃ jānantopi ‘‘uttamapurisena saddhiṃ paṭṭhapetvā asakkuṇantassāpi pāsaṃso hotī’’ti ñatvā evamāha. Nagaravāsinopi taṃ sutvā ‘‘asamattho nāma evaṃ na gajjati, addhā ayampi arahā bhavissatī’’ti tassa mahantaṃ sakkāramakaṃsu.
೧೬. ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ‘‘ಸುನಕ್ಖತ್ತೋ ಕಿರ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯತ್ತಾ ಹೀನದಸ್ಸನಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಉದಪಾದಿ।
16.Yenāhaṃ tenupasaṅkamīti ‘‘sunakkhatto kira pāthikaputto evaṃ vadatī’’ti assosi. Athassa hīnajjhāsayattā hīnadassanāya cittaṃ udapādi.
ಸೋ ಭಗವತೋ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಏವರೂಪಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಕಥೇಮಾ’’ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ ವಿಸ್ಸತ್ಥಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏವಂ ವದಥ, ಅಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ತಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ವಿಜಾನಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಥೇತ್ವಾ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಅಞ್ಞತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ತಂ ಅಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೇನಾಹಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ। ತಂ ವಾಚನ್ತಿಆದೀಸು ‘‘ಅಹಂ ಅಬುದ್ಧೋವ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋಮ್ಹೀತಿ ವಿಚರಿಂ, ಅಭೂತಂ ಮೇ ಕಥಿತಂ ನಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ತಂ ವಾಚಂ ಪಜಹತಿ ನಾಮ। ರಹೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ‘‘ಅಹಂ ‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಬುದ್ಧೋವ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವಿಚರಿಂ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ನಾಹಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಜಹತಿ ನಾಮ। ‘‘ಅಹಂ ‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಬುದ್ಧೋವ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಂ, ಇತೋ ದಾನಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಹನ್ತೋ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಪನ ತಂ ವಾಚಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಪತೇಯ್ಯಾತಿ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತತಾಲಪಕ್ಕಂ ವಿಯ ಗೀವತೋ ಪತೇಯ್ಯ, ಸತ್ತಧಾ ವಾ ಪನ ಫಲೇಯ್ಯ।
So bhagavato vattaṃ katvā bhagavati gandhakuṭiṃ paviṭṭhe pāthikaputtassa santikaṃ gantvā pucchi ‘‘tumhe kira evarūpiṃ kathaṃ kathethā’’ti? ‘‘Āma, kathemā’’ti. Yadi evaṃ ‘‘mā bhāyittha vissatthā punappunaṃ evaṃ vadatha, ahaṃ samaṇassa gotamassa upaṭṭhāko, tassa visayaṃ vijānāmi, tumhehi saddhiṃ pāṭihāriyaṃ kātuṃ na sakkhissati, ahaṃ samaṇassa gotamassa kathetvā bhayaṃ uppādetvā taṃ aññato gahetvā gamissāmi, tumhe mā bhāyitthā’’ti taṃ assāsetvā bhagavato santikaṃ gato. Tena vuttaṃ ‘‘yenāhaṃ tenupasaṅkamī’’ti. Taṃ vācantiādīsu ‘‘ahaṃ abuddhova samāno buddhomhīti vicariṃ, abhūtaṃ me kathitaṃ nāhaṃ buddho’’ti vadanto taṃ vācaṃ pajahati nāma. Raho nisīditvā cintayamāno ‘‘ahaṃ ‘ettakaṃ kālaṃ abuddhova samāno buddhomhī’ti vicariṃ, ito dāni paṭṭhāya nāhaṃ buddho’’ti cintayanto taṃ cittaṃ pajahati nāma. ‘‘Ahaṃ ‘ettakaṃ kālaṃ abuddhova samāno buddhomhī’ti pāpakaṃ diṭṭhiṃ gahetvā vicariṃ, ito dāni paṭṭhāya imaṃ diṭṭhiṃ pajahāmī’’ti pajahanto taṃ diṭṭhiṃ paṭinissajjati nāma. Evaṃ akaronto pana taṃ vācaṃ appahāya taṃ cittaṃ appahāya taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvāti vuccati. Vipateyyāti bandhanā muttatālapakkaṃ viya gīvato pateyya, sattadhā vā pana phaleyya.
೧೭. ರಕ್ಖತೇತನ್ತಿ ರಕ್ಖತು ಏತಂ। ಏಕಂಸೇನಾತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ। ಓಧಾರಿತಾತಿ ಭಾಸಿತಾ। ಅಚೇಲೋ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋತಿ ಏವಂ ಏಕಂಸೇನ ಭಗವತೋ ವಾಚಾಯ ಓಧಾರಿತಾಯ ಸಚೇ ಅಚೇಲೋ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋ। ವಿರೂಪರೂಪೇನಾತಿ ವಿಗತರೂಪೇನ ವಿಗಚ್ಛಿತಸಭಾವೇನ ರೂಪೇನ ಅತ್ತನೋ ರೂಪಂ ಪಹಾಯ ಅದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ। ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿವಸೇನ ವಾ ವಿವಿಧರೂಪೇನ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ತದಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮುಸಾತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಭಗವತೋ ತಂ ವಚನಂ ಮುಸಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಕಿರ ಏತಂ ನ ಅಞ್ಞೇನ ಭಗವಾ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಹಿತಪುಬ್ಬೋತಿ।
17.Rakkhatetanti rakkhatu etaṃ. Ekaṃsenāti nippariyāyena. Odhāritāti bhāsitā. Aceloca, bhante, pāthikaputtoti evaṃ ekaṃsena bhagavato vācāya odhāritāya sace acelo pāthikaputto. Virūparūpenāti vigatarūpena vigacchitasabhāvena rūpena attano rūpaṃ pahāya adissamānena kāyena. Sīhabyagghādivasena vā vividharūpena sammukhībhāvaṃ āgaccheyya. Tadassa bhagavato musāti evaṃ sante bhagavato taṃ vacanaṃ musā bhaveyyāti musāvādena niggaṇhāti. Ṭhapetvā kira etaṃ na aññena bhagavā musāvādena niggahitapubboti.
೧೮. ದ್ವಯಗಾಮಿನೀತಿ ಸರೂಪೇನ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ, ಅತ್ಥೇನ ನತ್ಥಿಭಾವನ್ತಿ ಏವಂ ದ್ವಯಗಾಮಿನೀ। ಅಲಿಕತುಚ್ಛನಿಪ್ಫಲವಾಚಾಯ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
18.Dvayagāminīti sarūpena atthibhāvaṃ, atthena natthibhāvanti evaṃ dvayagāminī. Alikatucchanipphalavācāya etaṃ adhivacanaṃ.
೧೯. ಅಜಿತೋಪಿ ನಾಮ ಲಿಚ್ಛವೀನಂ ಸೇನಾಪತೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸರೀರಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು ‘‘ಕುಹಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ? ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಪನ ವತ್ವಾ ಪುನ ಆಹ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸೇನಾಪತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಮಕತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪರೋದಿತ್ಥಾತಿ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ ದಿವಾವಿಹಾರಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ನ ವದತಿ? ಅಭಾವಾ। ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋಪಿ ಹಿಸ್ಸ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಂ, ತಸ್ಮಾ ತಥಾ ಅವತ್ವಾ ‘‘ದಿವಾವಿಹಾರಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ।
19.Ajitopi nāma licchavīnaṃ senāpatīti so kira bhagavato upaṭṭhāko ahosi, so kālamakāsi. Athassa sarīrakiccaṃ katvā manussā pāthikaputtaṃ pucchiṃsu ‘‘kuhiṃ nibbatto senāpatī’’ti? So āha – ‘‘mahāniraye nibbatto’’ti. Idañca pana vatvā puna āha ‘‘tumhākaṃ senāpati mama santikaṃ āgamma ahaṃ tumhākaṃ vacanamakatvā samaṇassa gotamassa vādaṃ patiṭṭhapetvā niraye nibbattomhī’’ti paroditthāti. Tenupasaṅkami divāvihārāyāti ettha ‘‘pāṭihāriyakaraṇatthāyā’’ti kasmā na vadati? Abhāvā. Sammukhībhāvopi hissa tena saddhiṃ natthi, kuto pāṭihāriyakaraṇaṃ, tasmā tathā avatvā ‘‘divāvihārāyā’’ti āha.
ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Iddhipāṭihāriyakathāvaṇṇanā
೨೦. ಗಹಪತಿನೇಚಯಿಕಾತಿ ಗಹಪತಿ ಮಹಾಸಾಲಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಮಹಾಧನಧಞ್ಞನಿಚಯೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನೇಚಯಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾತಿ ಸಹಸ್ಸೇಹಿಪಿ ಅಪರಿಮಾಣಗಣನಾ। ಏವಂ ಮಹತಿಂ ಕಿರ ಪರಿಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸುನಕ್ಖತ್ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಸನ್ನಿಪಾತೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನತ್ಥಿ। ತೇನೇವ ಭಗವಾ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಸುನಕ್ಖತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿ।
20.Gahapatinecayikāti gahapati mahāsālā. Tesañhi mahādhanadhaññanicayo, tasmā ‘‘necayikā’’ti vuccanti. Anekasahassāti sahassehipi aparimāṇagaṇanā. Evaṃ mahatiṃ kira parisaṃ ṭhapetvā sunakkhattaṃ añño sannipātetuṃ samattho natthi. Teneva bhagavā ettakaṃ kālaṃ sunakkhattaṃ gahetvā vicari.
೨೧. ಭಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಭಯಂ। ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ಸಕಲಸರೀರಚಲನಂ। ಲೋಮಹಂಸೋತಿ ಲೋಮಾನಂ ಉದ್ಧಗ್ಗಭಾವೋ। ಸೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಅತಿಮಹನ್ತಂ ಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿವಿರುದ್ಧೋ, ಮಯ್ಹಂ ಖೋ ಪನಬ್ಭನ್ತರೇ ಅರಹತ್ತಂ ವಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಕರಣಹೇತು ವಾ ನತ್ಥಿ, ಸಮಣೋ ಪನ ಗೋತಮೋ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ‘ತ್ವಂ ದಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಕಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣಮಜಾನಿತ್ವಾ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಟಿಮಲ್ಲೋ ಹುತ್ವಾ ಗಜ್ಜಸೀ’ತಿ ಕಟ್ಠಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ವಿಹೇಠೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇನಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸನ್ನಿಪಾತಞ್ಚೇವ ತೇನ ಭಗವತೋ ಚ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಲೋಮಹಂಸೋ ವಾ ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ತತೋ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋ ತಿನ್ದುಕಖಾಣುಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾತಿಆದಿಮಾಹ । ತತ್ಥ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪನ ದೂರಂ ಅಡ್ಢಯೋಜನನ್ತರಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೋ। ತತ್ಥಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾದಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಅನ್ತನ್ತೇನ ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಆರಾಮಪಚ್ಚನ್ತೇ ಏಕಂ ಗಹನಟ್ಠಾನಂ ಉಪಧಾರೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣಫಲಕೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಯಂ ಬಾಲೋ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಕಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಧಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಮಾ ನಸ್ಸತು ಬಾಲೋ’’ತಿ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಪಾಸಾಣಫಲಕಂ ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಅಲ್ಲೀನಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸಹ ಅಧಿಟ್ಠಾನಚಿತ್ತೇನ ತಂ ತಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಅಲ್ಲೀಯಿ। ಸೋ ಮಹಾಅದ್ದುಬನ್ಧನಬದ್ಧೋ ವಿಯ ಛಿನ್ನಪಾದೋ ವಿಯ ಚ ಅಹೋಸಿ।
21.Bhayanti cittutrāsabhayaṃ. Chambhitattanti sakalasarīracalanaṃ. Lomahaṃsoti lomānaṃ uddhaggabhāvo. So kira cintesi – ‘‘ahaṃ atimahantaṃ kathaṃ kathetvā sadevake loke aggapuggalena saddhiṃ paṭiviruddho, mayhaṃ kho panabbhantare arahattaṃ vā pāṭihāriyakaraṇahetu vā natthi, samaṇo pana gotamo pāṭihāriyaṃ karissati, athassa pāṭihāriyaṃ disvā mahājano ‘tvaṃ dāni pāṭihāriyaṃ kātuṃ asakkonto kasmā attano pamāṇamajānitvā loke aggapuggalena saddhiṃ paṭimallo hutvā gajjasī’ti kaṭṭhaleḍḍudaṇḍādīhi viheṭhessatī’’ti. Tenassa mahājanasannipātañceva tena bhagavato ca āgamanaṃ sutvā bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā udapādi. So tato dukkhā muccitukāmo tindukakhāṇukaparibbājakārāmaṃ agamāsi. Tamatthaṃ dassetuṃ atha kho bhagavātiādimāha . Tattha upasaṅkamīti na kevalaṃ upasaṅkami, upasaṅkamitvā pana dūraṃ aḍḍhayojanantaraṃ paribbājakārāmaṃ paviṭṭho. Tatthapi cittassādaṃ alabhamāno antantena āvijjhitvā ārāmapaccante ekaṃ gahanaṭṭhānaṃ upadhāretvā pāsāṇaphalake nisīdi. Atha bhagavā cintesi – ‘‘sace ayaṃ bālo kassacideva kathaṃ gahetvā idhāgaccheyya, mā nassatu bālo’’ti ‘‘nisinnapāsāṇaphalakaṃ tassa sarīre allīnaṃ hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Saha adhiṭṭhānacittena taṃ tassa sarīre allīyi. So mahāaddubandhanabaddho viya chinnapādo viya ca ahosi.
ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾ ಪರಿಸಾ ತಸ್ಸ ಅನುಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಞತ್ವಾ ಆಗತೇನ ಅಞ್ಞತರೇನ ಪುರಿಸೇನ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಂ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ತಿನ್ದುಕಖಾಣುಕಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮೇ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತವಚನೇನ ಅಸ್ಸೋಸಿ।
Assosīti ito cito ca pāthikaputtaṃ pariyesamānā parisā tassa anupadaṃ gantvā nisinnaṭṭhānaṃ ñatvā āgatena aññatarena purisena ‘‘tumhe kaṃ pariyesathā’’ti vutte pāthikaputtanti. So ‘‘tindukakhāṇukaparibbājakārāme nisinno’’ti vuttavacanena assosi.
೨೨. ಸಂಸಪ್ಪತೀತಿ ಓಸೀದತಿ। ತತ್ಥೇವ ಸಞ್ಚರತಿ। ಪಾವಳಾ ವುಚ್ಚತಿ ಆನಿಸದಟ್ಠಿಕಾ।
22.Saṃsappatīti osīdati. Tattheva sañcarati. Pāvaḷā vuccati ānisadaṭṭhikā.
೨೩. ಪರಾಭೂತರೂಪೋತಿ ಪರಾಜಿತರೂಪೋ, ವಿನಟ್ಠರೂಪೋ ವಾ।
23.Parābhūtarūpoti parājitarūpo, vinaṭṭharūpo vā.
೨೫. ಗೋಯುಗೇಹೀತಿ ಗೋಯುತ್ತೇಹಿ ಸತಮತ್ತೇಹಿ ವಾ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇಹಿ ವಾ ಯುಗೇಹಿ। ಆವಿಞ್ಛೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಆಕಡ್ಢೇಯ್ಯಾಮ। ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯುಂ। ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋ ವಾ ಬನ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯ।
25.Goyugehīti goyuttehi satamattehi vā sahassamattehi vā yugehi. Āviñcheyyāmāti ākaḍḍheyyāma. Chijjeyyunti chindeyyuṃ. Pāthikaputto vā bandhaṭṭhāne chijjeyya.
೨೬. ದಾರುಪತ್ತಿಕನ್ತೇವಾಸೀತಿ ದಾರುಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ‘ಅಚೇಲೋ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತೋ ಆಸನಾಪಿ ನ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆಹ। ಹನ್ದಾಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ತಂ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಾಪೇಮಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪರಾಜಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।
26.Dārupattikantevāsīti dārupattikassa antevāsī. Tassa kira etadahosi ‘‘tiṭṭhatu tāva pāṭihāriyaṃ, samaṇo gotamo ‘acelo pāthikaputto āsanāpi na vuṭṭhahissatī’ti āha. Handāhaṃ gantvā yena kenaci upāyena taṃ āsanā vuṭṭhāpemi. Ettāvatā ca samaṇassa gotamassa parājayo bhavissatī’’ti. Tasmā evamāha.
೨೭. ಸೀಹಸ್ಸಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೀಹಾ ತಿಣಸೀಹೋ ಚ ಕಾಳಸೀಹೋ ಚ ಪಣ್ಡುಸೀಹೋ ಚ ಕೇಸರಸೀಹೋ ಚ। ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಸೀಹಾನಂ ಕೇಸರಸೀಹೋ ಅಗ್ಗತಂ ಗತೋ, ಸೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಮಿಗರಞ್ಞೋತಿ ಸಬ್ಬಚತುಪ್ಪದಾನಂ ರಞ್ಞೋ। ಆಸಯನ್ತಿ ನಿವಾಸಂ। ಸೀಹನಾದನ್ತಿ ಅಭೀತನಾದಂ। ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯನ್ತಿ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯಂ। ವರಂ ವರನ್ತಿ ಉತ್ತಮುತ್ತಮಂ, ಥೂಲಂ ಥೂಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುದುಮಂಸಾನೀತಿ ಮುದೂನಿ ಮಂಸಾನಿ । ‘‘ಮಧುಮಂಸಾನೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮಧುರಮಂಸಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಜ್ಝುಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಂ। ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾತಿ ಯೇ ದುಬ್ಬಲಾ ಪಾಣಾ, ತೇ ಪಲಾಯನ್ತೂತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೂರಭಾವಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇನ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ನದಿತ್ವಾ।
27.Sīhassāti cattāro sīhā tiṇasīho ca kāḷasīho ca paṇḍusīho ca kesarasīho ca. Tesaṃ catunnaṃ sīhānaṃ kesarasīho aggataṃ gato, so idhādhippeto. Migaraññoti sabbacatuppadānaṃ rañño. Āsayanti nivāsaṃ. Sīhanādanti abhītanādaṃ. Gocarāyapakkameyyanti āhāratthāya pakkameyyaṃ. Varaṃ varanti uttamuttamaṃ, thūlaṃ thūlanti attho. Mudumaṃsānīti mudūni maṃsāni . ‘‘Madhumaṃsānī’’tipi pāṭho, madhuramaṃsānīti attho. Ajjhupeyyanti upagaccheyyaṃ. Sīhanādaṃ naditvāti ye dubbalā pāṇā, te palāyantūti attano sūrabhāvasannissitena kāruññena naditvā.
೨೮. ವಿಘಾಸಸಂವಡ್ಢೋತಿ ವಿಘಾಸೇನ ಸಂವಡ್ಢೋ, ವಿಘಾಸಂ ಭಕ್ಖಿತಾ ತಿರಿತ್ತಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತೋ। ದಿತ್ತೋತಿ ದಪ್ಪಿತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ। ಬಲವಾತಿ ಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಏತದಹೋಸೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಅಹೋಸಿ? ಅಸ್ಮಿಮಾನದೋಸೇನ।
28.Vighāsasaṃvaḍḍhoti vighāsena saṃvaḍḍho, vighāsaṃ bhakkhitā tirittamaṃsaṃ khāditvā vaḍḍhito. Dittoti dappito thūlasarīro. Balavāti balasampanno. Etadahosīti kasmā ahosi? Asmimānadosena.
ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಏಕದಿವಸಂ ಕಿರ ಸೋ ಸೀಹೋ ಗೋಚರತೋ ನಿವತ್ತಮಾನೋ ತಂ ಸಿಙ್ಗಾಲಂ ಭಯೇನ ಪಲಾಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ವಯಸ, ಮಾ ಭಾಯಿ, ತಿಟ್ಠ ಕೋ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಜಮ್ಬುಕೋ ನಾಮಾಹಂ ಸಾಮೀತಿ। ವಯಸ, ಜಮ್ಬುಕ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಸೀಹೋ ಗೋಚರತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹನ್ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಮಂಸಖಣ್ಡಂ ಆಹರತಿ। ಸೋ ತಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅವಿದೂರೇ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ವಸತಿ। ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನೇವ ಥೂಲಸರೀರೋ ಮಹಾಖನ್ಧೋ ಜಾತೋ। ಅಥ ನಂ ಸೀಹೋ ಅವೋಚ – ‘‘ವಯಸ, ಜಮ್ಬುಕ, ಮಮ ವಿಜಮ್ಭನಕಾಲೇ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ‘ವಿರೋಚ ಸಾಮೀ’ತಿ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಸಕ್ಕೋಮಿ ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಜಮ್ಭನಕಾಲೇ ತಥಾ ಕರೋತಿ । ತೇನ ಸೀಹಸ್ಸ ಅತಿರೇಕೋ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ಹೋತಿ।
Tatrāyaṃ anupubbikathā – ekadivasaṃ kira so sīho gocarato nivattamāno taṃ siṅgālaṃ bhayena palāyamānaṃ disvā kāruññajāto hutvā ‘‘vayasa, mā bhāyi, tiṭṭha ko nāma tva’’nti āha. Jambuko nāmāhaṃ sāmīti. Vayasa, jambuka, ito paṭṭhāya maṃ upaṭṭhātuṃ sakkhissasīti. Upaṭṭhahissāmīti. So tato paṭṭhāya upaṭṭhāti. Sīho gocarato āgacchanto mahantaṃ mahantaṃ maṃsakhaṇḍaṃ āharati. So taṃ khāditvā avidūre pāsāṇapiṭṭhe vasati. So katipāhaccayeneva thūlasarīro mahākhandho jāto. Atha naṃ sīho avoca – ‘‘vayasa, jambuka, mama vijambhanakāle avidūre ṭhatvā ‘viroca sāmī’ti vattuṃ sakkhissasī’’ti. Sakkomi sāmīti. So tassa vijambhanakāle tathā karoti . Tena sīhassa atireko asmimāno hoti.
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಉದಕಸೋಣ್ಡಿಯಂ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಛಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸ ಅತ್ತನೋ ಥೂಲಸರೀರತಞ್ಚೇವ ಮಹಾಖನ್ಧತಞ್ಚ। ದಿಸ್ವಾ ‘ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋಸ್ಮೀ’ತಿ ಮನಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಸೀಹೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಿ। ತತೋ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ವಯಸ, ಜಮ್ಬುಕ, ಯುತ್ತಂ ನಾಮ ತವ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಪರಸ್ಸ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಂ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಪುರಿಸೋ ನ ಹೋಸಿ, ಸೀಹಸ್ಸಾಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದಾ ದ್ವೇ ದಾಠಾ ದ್ವೇ ಕಣ್ಣಾ ಏಕಂ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ, ತವಪಿ ಸಬ್ಬಂ ತಥೇವ, ಕೇವಲಂ ತವ ಕೇಸರಭಾರಮತ್ತಮೇವ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಚಿನ್ತಯತೋ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ವಡ್ಢಿ। ಅಥಸ್ಸ ತೇನ ಅಸ್ಮಿಮಾನದೋಸೇನ ಏತಂ ‘‘ಕೋ ಚಾಹ’’ನ್ತಿಆದಿ ಮಞ್ಞಿತಮಹೋಸಿ। ತತ್ಥ ಕೋ ಚಾಹನ್ತಿ ಅಹಂ ಕೋ, ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ಕೋ, ನ ಮೇ ಞಾತಿ, ನ ಸಾಮಿಕೋ, ಕಿಮಹಂ ತಸ್ಸ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಿಙ್ಗಾಲಕಂಯೇವಾತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲರವಮೇವ। ಭೇರಣ್ಡಕಂಯೇವಾತಿ ಅಪ್ಪಿಯಅಮನಾಪಸದ್ದಮೇವ। ಕೇ ಚ ಛವೇ ಸಿಙ್ಗಾಲೇತಿ ಕೋ ಚ ಲಾಮಕೋ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ। ಕೇ ಪನ ಸೀಹನಾದೇತಿ ಕೋ ಪನ ಸೀಹನಾದೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಸ್ಸ ಚ ಸೀಹನಾದಸ್ಸ ಚ ಕೋ ಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸುಗತಾಪದಾನೇಸೂತಿ ಸುಗತಲಕ್ಖಣೇಸು। ಸುಗತಸ್ಸ ಸಾಸನಸಮ್ಭೂತಾಸು ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು। ಕಥಂ ಪನೇಸ ತತ್ಥ ಜೀವತಿ? ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ದದಮಾನಾ ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ದೇಮಾತಿ ದೇನ್ತಿ, ತೇನ ಏಸ ಅಬುದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಿಯಾಮಿತಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಸುಗತಾಪದಾನೇಸು ಜೀವತಿ ನಾಮ। ಸುಗತಾತಿರಿತ್ತಾನೀತಿ ತೇಸಂ ಕಿರ ಭೋಜನಾನಿ ದದಮಾನಾ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅವಸೇಸಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ದೇನ್ತಿ। ಏವಮೇಸ ಸುಗತಾತಿರಿತ್ತಾನಿ ಭುಞ್ಜತಿ ನಾಮ। ತಥಾಗತೇತಿ ತಥಾಗತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಆಸಾದೇತಬ್ಬಂ ಘಟ್ಟಯಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ‘‘ತಥಾಗತೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಉಪಯೋಗಬಹುವಚನಾನೇವ। ಆಸಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಬಹುವಚನಮೇವ ಏಕವಚನಂ ವಿಯ ವುತ್ತಂ। ಆಸಾದನಾತಿ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಘಟ್ಟನಾ।
Athekadivasaṃ jarasiṅgālo udakasoṇḍiyaṃ pānīyaṃ pivanto attano chāyaṃ olokento addasa attano thūlasarīratañceva mahākhandhatañca. Disvā ‘jarasiṅgālosmī’ti manaṃ akatvā ‘‘ahampi sīho jāto’’ti maññi. Tato attanāva attānaṃ etadavoca – ‘‘vayasa, jambuka, yuttaṃ nāma tava iminā attabhāvena parassa ucchiṭṭhamaṃsaṃ khādituṃ, kiṃ tvaṃ puriso na hosi, sīhassāpi cattāro pādā dve dāṭhā dve kaṇṇā ekaṃ naṅguṭṭhaṃ, tavapi sabbaṃ tatheva, kevalaṃ tava kesarabhāramattameva natthī’’ti. Tassevaṃ cintayato asmimāno vaḍḍhi. Athassa tena asmimānadosena etaṃ ‘‘ko cāha’’ntiādi maññitamahosi. Tattha ko cāhanti ahaṃ ko, sīho migarājā ko, na me ñāti, na sāmiko, kimahaṃ tassa nipaccakāraṃ karomīti adhippāyo. Siṅgālakaṃyevāti siṅgālaravameva. Bheraṇḍakaṃyevāti appiyaamanāpasaddameva. Ke ca chave siṅgāleti ko ca lāmako siṅgālo. Ke pana sīhanādeti ko pana sīhanādo siṅgālassa ca sīhanādassa ca ko sambandhoti adhippāyo. Sugatāpadānesūti sugatalakkhaṇesu. Sugatassa sāsanasambhūtāsu tīsu sikkhāsu. Kathaṃ panesa tattha jīvati? Etassa hi cattāro paccaye dadamānā sīlādiguṇasampannānaṃ sambuddhānaṃ demāti denti, tena esa abuddho samāno buddhānaṃ niyāmitapaccaye paribhuñjanto sugatāpadānesu jīvati nāma. Sugatātirittānīti tesaṃ kira bhojanāni dadamānā buddhānañca buddhasāvakānañca datvā pacchā avasesaṃ sāyanhasamaye denti. Evamesa sugatātirittāni bhuñjati nāma. Tathāgateti tathāgataṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ āsādetabbaṃ ghaṭṭayitabbaṃ. Atha vā ‘‘tathāgate’’tiādīni upayogabahuvacanāneva. Āsādetabbanti idampi bahuvacanameva ekavacanaṃ viya vuttaṃ. Āsādanāti ahaṃ buddhena saddhiṃ pāṭihāriyaṃ karissāmīti ghaṭṭanā.
೨೯. ಸಮೇಕ್ಖಿಯಾನಾತಿ ಸಮೇಕ್ಖಿತ್ವಾ, ಮಞ್ಞಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಮಞ್ಞೀತಿ ಪುನ ಅಮಞ್ಞಿತ್ಥ ಕೋತ್ಥೂತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ।
29.Samekkhiyānāti samekkhitvā, maññitvāti attho. Amaññīti puna amaññittha kotthūti siṅgālo.
೩೦. ಅತ್ತಾನಂ ವಿಘಾಸೇ ಸಮೇಕ್ಖಿಯಾತಿ ಸೋಣ್ಡಿಯಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠೋದಕೇ ಥೂಲಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ। ಯಾವ ಅತ್ತಾನಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯಾವ ಅಹಂ ಸೀಹವಿಘಾಸಸಂವಡ್ಢಿತಕೋ ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋತಿ ಏವಂ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಬ್ಯಗ್ಘೋತಿ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಸೀಹೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ಸೀಹೇನ ವಾ ಸಮಾನಬಲೋ ಬ್ಯಗ್ಘೋಯೇವ ಅಹನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ।
30.Attānaṃ vighāse samekkhiyāti soṇḍiyaṃ ucchiṭṭhodake thūlaṃ attabhāvaṃ disvā. Yāva attānaṃ na passatīti yāva ahaṃ sīhavighāsasaṃvaḍḍhitako jarasiṅgāloti evaṃ yathābhūtaṃ attānaṃ na passati. Byagghoti maññatīti sīhohamasmīti maññati, sīhena vā samānabalo byagghoyeva ahanti maññati.
೩೧. ಭುತ್ವಾನ ಭೇಕೇತಿ ಆವಾಟಮಣ್ಡೂಕೇ ಖಾದಿತ್ವಾ। ಖಲಮೂಸಿಕಾಯೋತಿ ಖಲೇಸು ಮೂಸಿಕಾಯೋ ಚ ಖಾದಿತ್ವಾ। ಕಟಸೀಸು ಖಿತ್ತಾನಿ ಚ ಕೋಣಪಾನೀತಿ ಸುಸಾನೇಸು ಛಡ್ಡಿತಕುಣಪಾನಿ ಚ ಖಾದಿತ್ವಾ। ಮಹಾವನೇತಿ ಮಹನ್ತೇ ವನಸ್ಮಿಂ। ಸುಞ್ಞವನೇತಿ ತುಚ್ಛವನೇ। ವಿವಡ್ಢೋತಿ ವಡ್ಢಿತೋ। ತಥೇವ ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲಕಂ ಅನದೀತಿ ಏವಂ ಸಂವಡ್ಢೋಪಿ ಮಿಗರಾಜಾಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಞ್ಞಿತ್ವಾಪಿ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ದುಬ್ಬಲಸಿಙ್ಗಾಲಕಾಲೇ, ತಥೇವ ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾಲರವಂಯೇವ ಅರವೀತಿ । ಇಮಾಯಪಿ ಗಾಥಾಯ ಭೇಕಾದೀನಿ ಭುತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತಸಿಙ್ಗಾಲೋ ವಿಯ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಗಿದ್ಧೋ ತ್ವನ್ತಿ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಮೇವ ಘಟ್ಟೇಸಿ।
31.Bhutvāna bheketi āvāṭamaṇḍūke khāditvā. Khalamūsikāyoti khalesu mūsikāyo ca khāditvā. Kaṭasīsu khittāni ca koṇapānīti susānesu chaḍḍitakuṇapāni ca khāditvā. Mahāvaneti mahante vanasmiṃ. Suññavaneti tucchavane. Vivaḍḍhoti vaḍḍhito. Tatheva so siṅgālakaṃ anadīti evaṃ saṃvaḍḍhopi migarājāhamasmīti maññitvāpi yathā pubbe dubbalasiṅgālakāle, tatheva so siṅgālaravaṃyeva aravīti . Imāyapi gāthāya bhekādīni bhutvā vaḍḍhitasiṅgālo viya lābhasakkāragiddho tvanti pāthikaputtameva ghaṭṭesi.
ನಾಗೇಹೀತಿ ಹತ್ಥೀಹಿ। ಮಹಾಬನ್ಧನಾತಿ ಮಹತಾ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ। ಮಹಾವಿದುಗ್ಗಾತಿ ಮಹಾವಿದುಗ್ಗಂ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಓಘಾ। ತತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ।
Nāgehīti hatthīhi. Mahābandhanāti mahatā kilesabandhanā mocetvā. Mahāviduggāti mahāviduggaṃ nāma cattāro oghā. Tato uddharitvā nibbānathale patiṭṭhapetvā.
ಅಗ್ಗಞ್ಞಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Aggaññapaññattikathāvaṇṇanā
೩೬. ಇತಿ ‘‘ಭಗವಾ ಏತ್ತಕೇನ ಕಥಾಮಗ್ಗೇನ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ನ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತೀ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಞ್ಞಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಞ್ಞಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ಅಹಂ, ಭಗ್ಗವ, ಅಗ್ಗಞ್ಞಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮಿ ಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿಚರಿಯವಂಸಞ್ಚ। ತಞ್ಚ ಪಜಾನಾಮೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಅಗ್ಗಞ್ಞಮೇವ, ತಞ್ಚ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಪಜಾನಾಮಿ। ತತೋ ಚ ಉತ್ತರಿತರಂ ಸೀಲಸಮಾಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾ ಪಜಾನಾಮಿ। ತಞ್ಚ ಪಜಾನಂ ನ ಪರಾಮಸಾಮೀತಿ ತಞ್ಚ ಪಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅಹಂ ಇದಂ ನಾಮ ಪಜಾನಾಮೀತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನವಸೇನ ನ ಪರಾಮಸಾಮಿ। ನತ್ಥಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪರಾಮಾಸೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಞೇವ ನಿಬ್ಬುತಿ ವಿದಿತಾತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಅತ್ತನಿ ಕಿಲೇಸನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿದಿತಂ। ಯದಭಿಜಾನಂ ತಥಾಗತೋತಿ ಯಂ ಕಿಲೇಸನಿಬ್ಬಾನಂ ಜಾನನ್ತೋ ತಥಾಗತೋ। ನೋ ಅನಯಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅವಿದಿತನಿಬ್ಬಾನಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ವಿಯ ಅನಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಬ್ಯಸನಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ।
36. Iti ‘‘bhagavā ettakena kathāmaggena pāṭihāriyaṃ na karotī’’ti padassa anusandhiṃ dassetvā idāni ‘‘na aggaññaṃ paññāpetī’’ti imassa anusandhiṃ dassento aggaññañcāhanti desanaṃ ārabhi. Tattha aggaññañcāhanti ahaṃ, bhaggava, aggaññañca pajānāmi lokuppatticariyavaṃsañca. Tañca pajānāmīti na kevalaṃ aggaññameva, tañca aggaññaṃ pajānāmi. Tato ca uttaritaraṃ sīlasamādhito paṭṭhāya yāva sabbaññutaññāṇā pajānāmi. Tañca pajānaṃ na parāmasāmīti tañca pajānantopi ahaṃ idaṃ nāma pajānāmīti taṇhādiṭṭhimānavasena na parāmasāmi. Natthi tathāgatassa parāmāsoti dīpeti. Paccattaññevanibbuti viditāti attanāyeva attani kilesanibbānaṃ viditaṃ. Yadabhijānaṃ tathāgatoti yaṃ kilesanibbānaṃ jānanto tathāgato. No anayaṃ āpajjatīti aviditanibbānā titthiyā viya anayaṃ dukkhaṃ byasanaṃ nāpajjati.
೩೭. ಇದಾನಿ ಯಂ ತಂ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸನ್ತಿ ಭಗ್ಗವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಸ್ಸರಕುತ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಕುತ್ತನ್ತಿ ಇಸ್ಸರಕತಂ ಬ್ರಹ್ಮಕತಂ, ಇಸ್ಸರನಿಮ್ಮಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ರಹ್ಮಾ ಏವ ಹಿ ಏತ್ಥ ಆಧಿಪಚ್ಚಭಾವೇನ ಇಸ್ಸರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಆಚರಿಯಕನ್ತಿ ಆಚರಿಯಭಾವಂ ಆಚರಿಯವಾದಂ। ತತ್ಥ ಆಚರಿಯವಾದೋ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ। ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಪನ ಏತ್ಥ ದೇಸಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಸೋ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ತ್ವೇವ ವುತ್ತೋ। ಕಥಂ ವಿಹಿತಕನ್ತಿ ಕೇನ ವಿಹಿತಂ ಕಿನ್ತಿ ವಿಹಿತಂ। ಸೇಸಂ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
37. Idāni yaṃ taṃ titthiyā aggaññaṃ paññapenti, taṃ dassento santi bhaggavātiādimāha. Tattha issarakuttaṃ brahmakuttanti issarakataṃ brahmakataṃ, issaranimmitaṃ brahmanimmitanti attho. Brahmā eva hi ettha ādhipaccabhāvena issaroti veditabbo. Ācariyakanti ācariyabhāvaṃ ācariyavādaṃ. Tattha ācariyavādo aggaññaṃ. Aggaññaṃ pana ettha desitanti katvā so aggaññaṃ tveva vutto. Kathaṃ vihitakanti kena vihitaṃ kinti vihitaṃ. Sesaṃ brahmajāle vitthāritanayeneva veditabbaṃ.
೪೧. ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕನ್ತಿ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಮೂಲಂ।
41.Khiḍḍāpadosikanti khiḍḍāpadosikamūlaṃ.
೪೭. ಅಸತಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇನ, ಅಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತುಚ್ಛಾತಿ ತುಚ್ಛೇನ ಅನ್ತೋಸಾರವಿರಹಿತೇನ। ಮುಸಾತಿ ಮುಸಾವಾದೇನ। ಅಭೂತೇನಾತಿ ಭೂತತ್ಥವಿರಹಿತೇನ। ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಅಭಿಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ। ವಿಪರೀತೋತಿ ವಿಪರೀತಸಞ್ಞೋ ವಿಪರೀತಚಿತ್ತೋ। ಭಿಕ್ಖವೋ ಚಾತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋಯೇವ, ಯೇ ಚ ಅಸ್ಸ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ವಿಪರೀತಾ। ಅಥ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಿಪರೀತೋತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸುಭಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ವಣ್ಣಕಸಿಣಂ। ಅಸುಭನ್ತ್ವೇವಾತಿ ಸುಭಞ್ಚ ಅಸುಭಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಅಸುಭನ್ತಿ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಸುಭನ್ತ್ವೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇತಿ ಸುಭನ್ತಿ ಏವ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಜಾನಾತಿ, ನ ಅಸುಭಂ। ಭಿಕ್ಖವೋ ಚಾತಿ ಯೇ ತೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖವೋ ಚ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸಮಣಾ ವಿಪರೀತಾ। ಪಹೋತೀತಿ ಸಮತ್ಥೋ ಪಟಿಬಲೋ।
47.Asatāti avijjamānena, asaṃvijjamānaṭṭhenāti attho. Tucchāti tucchena antosāravirahitena. Musāti musāvādena. Abhūtenāti bhūtatthavirahitena. Abbhācikkhantīti abhiācikkhanti. Viparītoti viparītasañño viparītacitto. Bhikkhavo cāti na kevalaṃ samaṇo gotamoyeva, ye ca assa anusiṭṭhiṃ karonti, te bhikkhū ca viparītā. Atha yaṃ sandhāya viparītoti vadanti, taṃ dassetuṃ samaṇo gotamotiādi vuttaṃ. Subhaṃ vimokkhanti vaṇṇakasiṇaṃ. Asubhantvevāti subhañca asubhañca sabbaṃ asubhanti evaṃ pajānāti. Subhantveva tasmiṃ samayeti subhanti eva ca tasmiṃ samaye pajānāti, na asubhaṃ. Bhikkhavo cāti ye te evaṃ vadanti, tesaṃ bhikkhavo ca antevāsikasamaṇā viparītā. Pahotīti samattho paṭibalo.
೪೮. ದುಕ್ಕರಂ ಖೋತಿ ಅಯಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಯದಿದಂ ‘‘ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತಂ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಆಹ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಮಯ್ಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ತಮಹಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಮಯಾ ಏತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ಪಟಿಪನ್ನಸದಿಸೇನ ಭವಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಸೋ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಏವಮಾಹ। ತೇನಸ್ಸ ಭಗವಾ ಮಮ್ಮಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ‘‘ದುಕ್ಕರಂ ಖೋ ಏತಂ, ಭಗ್ಗವ ತಯಾ ಅಞ್ಞದಿಟ್ಠಿಕೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಸಾಧುಕಮನುರಕ್ಖಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಅನುರಕ್ಖ।
48.Dukkaraṃ khoti ayaṃ paribbājako yadidaṃ ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante’’tiādimāha, taṃ sāṭheyyena kohaññena āha. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘samaṇo gotamo mayhaṃ ettakaṃ dhammakathaṃ kathesi, tamahaṃ sutvāpi pabbajituṃ na sakkomi, mayā etassa sāsanaṃ paṭipannasadisena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti. Tato so sāṭheyyena kohaññena evamāha. Tenassa bhagavā mammaṃ ghaṭṭento viya ‘‘dukkaraṃ kho etaṃ, bhaggava tayā aññadiṭṭhikenā’’tiādimāha. Taṃ poṭṭhapādasutte vuttatthameva. Sādhukamanurakkhāti suṭṭhu anurakkha.
ಇತಿ ಭಗವಾ ಪಸಾದಮತ್ತಾನುರಕ್ಖಣೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ನಿಯೋಜೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ನಾಸಕ್ಖಿ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯಂ ಕಾತುಂ। ದೇಸನಾ ಪನಸ್ಸ ಆಯತಿಂ ವಾಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
Iti bhagavā pasādamattānurakkhaṇe paribbājakaṃ niyojesi. Sopi evaṃ mahantaṃ suttantaṃ sutvāpi nāsakkhi kilesakkhayaṃ kātuṃ. Desanā panassa āyatiṃ vāsanāya paccayo ahosi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ಪಾಥಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pāthikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧. ಪಾಥಿಕಸುತ್ತಂ • 1. Pāthikasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೧. ಪಾಥಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Pāthikasuttavaṇṇanā
