Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā)

    ॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ਦੀਘਨਿਕਾਯੇ

    Dīghanikāye

    ਪਾਥਿਕવਗ੍ਗਟੀਕਾ

    Pāthikavaggaṭīkā

    ੧. ਪਾਥਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    1. Pāthikasuttavaṇṇanā

    ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ

    Sunakkhattavatthuvaṇṇanā

    . ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਾવਸੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਗ੍ਗਹਿਤਤਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਿਨવਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾ ਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ। ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਾਗਤਮਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਲ੍ਲੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਛਾਯੂਦਕਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ વਨਸਣ੍ਡੇ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਨੁਪਿਯਸਾਮਨ੍ਤਾ ਕਤਸ੍ਸ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਯਦਿ ਨ ਤਾવ ਪવਿਟ੍ਠੋ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਾવਿਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿ, ਤੇਨ ਅવਸ੍ਸਂ ਭਾવਿਨਿ ਭੂਤੇ વਿਯ ਉਪਚਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ‘‘ਅਤਿਪ੍ਪਗੋ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਚਿਨ੍ਤਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਤਿવਿਯ ਪਗੋ ਖੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਾਤੋવ। ਛਨ੍ਨਕੋਪੀਨਤਾਯ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜੁਪਗਮੇਨ ਚ ਛਨ੍ਨਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ, ਨ ਨਗ੍ਗਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ।

    1.Apubbapadavaṇṇanāti atthasaṃvaṇṇanāvasena heṭṭhā aggahitatāya apubbassa abhinavassa padassa vaṇṇanā atthavibhāvanā. ‘‘Hitvā punappunāgatamattha’’nti (dī. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) hi vuttaṃ. Mallesūti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Chāyūdakasampanne vanasaṇḍe viharatīti anupiyasāmantā katassa vihārassa abhāvato. Yadi na tāva paviṭṭho, kasmā ‘‘pāvisī’’ti vuttanti āha ‘‘pavisissāmī’’tiādi, tena avassaṃ bhāvini bhūte viya upacārā hontīti dasseti. Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvento ‘‘yathā ki’’ntiādimāha. Etanti etaṃ ‘‘atippago kho’’tiādikaṃ cintanaṃ ahosi. Ativiyapago khoti ativiya pātova. Channakopīnatāya, paribbājakapabbajjupagamena ca channaparibbājakaṃ, na naggaparibbājakaṃ.

    . ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਤੋ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਪ੍ਪਸੁਤਤਂ, ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਤਂ, ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਦੁਕ੍ਕਰਚਰਣਂ, વਿવੇਕવਾਸਂ, ਲੋਕਸਮ੍ਭਾવਿਤਤਂ, ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨੀਹਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਬਹੁਪਕਾਰਤਂ, ਪਰਪ੍ਪવਾਦਮਦ੍ਦਨਂ, ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਤਂ , ਮਹਾਨੁਭਾવਤਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਂ ਤਂਤਂਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਗੁਣવਿਸੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਦਰਗਾਰવਬਹੁਮਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਾਨਥਦ੍ਧਤਂ ਅਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਲੋਕਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨਾਤਿ ਲੋਕੋਪਚਾਰવਸੇਨ। ਚਿਰਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚਿਰਕਾਲੇਨ। ਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤਿ ਉਪਚਾਰવਸੇਨ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਭਗ੍ਗવਗੋਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ। ਗਿਹਿਸਹਾਯੋਤਿ ਗਿਹਿਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਹਾਯੋ। ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤੋਤਿ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਾ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    2. Yasmā bhagavato uccākulappasutataṃ, mahābhinikkhamananikkhantataṃ, anaññasādhāraṇadukkaracaraṇaṃ, vivekavāsaṃ, lokasambhāvitataṃ, ovādānusāsanīhi lokassa bahupakārataṃ, parappavādamaddanaṃ, mahiddhikataṃ , mahānubhāvatanti evamādikaṃ taṃtaṃattapaccakkhaguṇavisesaṃ nissāya yebhuyyena aññatitthiyāpi bhagavantaṃ disvā ādaragāravabahumānaṃ dassentiyeva, tasmā vuttaṃ ‘‘bhagavantaṃ disvā mānathaddhataṃ akatvā’’tiādi. Lokasamudācāravasenāti lokopacāravasena. Cirassanti cirakālena. Ādīni vadanti upacāravasena. Tassāti bhaggavagottassa paribbājakassa. Gihisahāyoti gihikālato paṭṭhāya sahāyo. Paccakkhātoti yenākārena paccakkhānā, taṃ dassetuṃ ‘‘paccakkhāmī’’tiādi vuttaṃ.

    . ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਥੁਕਾਰਭਾવੇਨ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਗવਾ ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯਦਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, વਾਚਾ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਤਦਾ ਏવਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਨਤ੍ਥਿ ਅਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਭਾવਤੋ ਸਾਸਨਤੋ ਪਰਿਬਾਹਿਰਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਸਾਸਨਯੁਤ੍ਤਿ, ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਾਸਨਯੁਤ੍ਤਿਕੋવਿਦੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ વਿਸਯੋਤਿ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣવਸੇਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿ ਨੂ’’ਤਿ ਆਦਿਂ વਤ੍વਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ‘‘ਕੋ ਸਨ੍ਤੋ ਕਂ ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਯਸ੍ਮਾ ਮੁਖਾਗਤੋਯਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਨ ਪੂਜਾਗਤਾਦਿਕੋ, ਯੋ ਚ ਯਾਚਕਯਾਚਿਤਬ੍ਬਤਾવਸੇਨ ਹੋਤਿ, ਤਦੁਭਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ‘‘ਕੋ ਸਨ੍ਤੋ ਕਂ ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖਸੀ’’ਤਿ ਅવੋਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਾਚਕੋ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਾਚਿਤਕੋ વਾ ਯਾਚਕਂ ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤ੍વਂ ਪਨ ਨੇવ ਯਾਚਕੋ ‘‘ਅਹਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਨੁਪਗਤਤ੍ਤਾ। ਨ ਯਾਚਿਤਕੋ ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤ ਮਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ વਿਹਰਾਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਯਾ ਅਪਤ੍ਥਿਤਤ੍ਤਾ।

    3.Uddissāti satthukārabhāvena uddissāti ayamettha adhippāyoti taṃ dassento ‘‘bhagavā me’’tiādimāha. Yadā sunakkhattassa ‘‘bhagavantaṃ paccakkhāmī’’ti cittaṃ uppannaṃ, vācā bhinnā, tadā evassa bhagavatā saddhiṃ koci sambandho natthi asakyaputtiyabhāvato sāsanato paribāhirattā. Ayaṃ tāvettha sāsanayutti, sā panāyaṃ ṭhapetvā sāsanayuttikovide aññesaṃ na sammadeva visayoti bhagavā sabbasādhāraṇavasenassa attanā sambandhābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘api nū’’ti ādiṃ vatvā sunakkhattaṃ ‘‘ko santo kaṃ paccācikkhasī’’ti āha. Yasmā mukhāgatoyaṃ sambandho, na pūjāgatādiko, yo ca yācakayācitabbatāvasena hoti, tadubhayañcettha natthīti dassento bhagavā sunakkhattaṃ ‘‘ko santo kaṃ paccācikkhasī’’ti avoca, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘yācako vā’’tiādi vuttaṃ. Yācitako vā yācakaṃ paccācikkheyyāti sambandho. Tvaṃ pana neva yācako ‘‘ahaṃ bhante bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’’ti evaṃ mama santikaṃ anupagatattā. Na yācitako ‘‘ehi tvaṃ sunakkhatta mamaṃ uddissa viharāhī’’ti evaṃ mayā apatthitattā.

    ਕੋ ਸਮਾਨੋਤਿ ਯਾਚਕਯਾਚਿਤਕੇਸੁ ਕੋ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੋ। ਨ੍ਤਿ ਯਾਚਕਯਾਚਿਤਕੇਸੁ ਏવ ਕਂ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਂ ਮਂ ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖਸਿ। ਤੁਚ੍ਛਪੁਰਿਸਾਤਿ ਝਾਨਮਗ੍ਗਾਦਿਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇਸੁ ਕਸ੍ਸਚਿਪਿ ਅਭਾવਾ ਰਿਤ੍ਤਪੁਰਿਸਾ। ਨਨੁ ਚਾਯਂ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ ਲੋਕਿਯਜ੍ਝਾਨਾਨਿ, ਏਕਚ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੀਤਿ? ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ, ਤਤੋ ਪਨ ਭਗવਤਿ ਆਘਾਤੁਪ੍ਪਾਦਨੇਨ ਸਹੇવ ਪਰਿਹੀਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਪਰਾਧੋ ਨਾਮ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਰਜ੍ਝਨਹੇਤੁਭੂਤੋ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਤ੍ਤਕੋ ਤੇ ਅਪਰਾਧੋ, ਤਤ੍ਤਕੋ ਦੋਸੋ’’ਤਿ। ਯਾવਞ੍ਚਾਤਿ ਅવਧਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ ‘‘ਯਾવਞ੍ਚ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩) વਿਯ। ਤੇਤਿ ਤਯਾ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਅਪਰਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਪਰਜ੍ਝਿਤਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖਾਮਿਦਾਨਾਹਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਤੁਚ੍ਛਪੁਰਿਸ ਤਯਾ ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ, ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ।

    Ko samānoti yācakayācitakesu ko nāma honto. Kanti yācakayācitakesu eva kaṃ nāma hontaṃ maṃ paccācikkhasi. Tucchapurisāti jhānamaggādiuttarimanussadhammesu kassacipi abhāvā rittapurisā. Nanu cāyaṃ sunakkhatto lokiyajjhānāni, ekaccābhiññañca uppādesīti? Kiñcāpi uppādesi, tato pana bhagavati āghātuppādanena saheva parihīno ahosi. Aparādho nāma suppaṭipattiyā virajjhanahetubhūto kilesuppādoti āha ‘‘yattako te aparādho,tattako doso’’ti. Yāvañcāti avadhiparicchedabhāvadassanaṃ ‘‘yāvañca tena bhagavatā’’tiādīsu (dī. ni. 1.3) viya. Teti tayā. Idanti nipātamattaṃ. Aparaddhanti aparajjhitaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘paccācikkhāmidānāhaṃ bhante bhagavanta’’ntiādīni vadantena tucchapurisa tayā yāvañcidaṃ aparaddhaṃ, na tassa aparādhassa pamāṇaṃ atthīti.

    . ਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਤਿ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੇਨ વਿਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਅਨੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾ। ਸੋ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਮਤ੍ਤੇਨ ਇਜ੍ਝਨਤੋ ਤੇਸਂ ਸਮ੍ਭਾવਿਤਧਮ੍ਮੋ વਿਯ ਠਿਤੋ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਇਦ੍ਧਿਭੂਤਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਨ ਆਦੇਸਨਾਨੁਸਾਸਨੀਪਾਟਿਹਾਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਤੇਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਤੇ। ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ, વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਗ੍ਗਮਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੇ ਹਿ ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਨਿਗ੍ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਨਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਪਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਂ, ਯਾਤਿ ਇਚ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਪਧਾਨਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਭੁਮ੍ਮવਸੇਨ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਾਯ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤੇਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ…ਪੇ॰… ਸਂવਤ੍ਤਮਾਨੇ’’ਤਿ।

    4.Manussadhammāti bhāvanānuyogena vinā manussehi anuṭṭhātabbadhammā. So hi manussānaṃ cittādhiṭṭhānamattena ijjhanato tesaṃ sambhāvitadhammo viya ṭhito tathā vutto, manussaggahaṇañcettha tesu bahulaṃ pavattanato. Iddhibhūtaṃ pāṭihāriyaṃ, na ādesanānusāsanīpāṭihāriyanti adhippāyo. Kateti pavattite. Niyyātīti niggacchati, vaṭṭadukkhato niggamanavasena pavattatīti attho. Dhamme hi niggacchante taṃsamaṅgipuggalo ‘‘niggacchatī’’ti vuccati, aṭṭhakathāyaṃ pana ni-saddo upasaggamattaṃ, yāti icceva atthoti dassetuṃ gacchatīti attho vutto. Tatrāti padhānabhāvena vuttassa atthassa bhummavasena paṭiniddesoti tasmiṃ dhamme sammā dukkhakkhayāya niyyanteti ayamettha atthoti dassento āha ‘‘tasmiṃ…pe… saṃvattamāne’’ti.

    . ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ। ਲੋਕਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਂ। ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਗ੍ਗਮਰਿਯਾਦਨ੍ਤਿ ਆਦਿਮਰਿਯਾਦਂ।

    5. Agganti ñāyatīti aggaññaṃ. Lokapaññattinti lokassa paññāpanaṃ. Lokassa agganti lokuppattisamaye ‘‘idaṃ nāma lokassa agga’’nti evaṃ jānitabbaṃ bujjhitabbaṃ. Aggamariyādanti ādimariyādaṃ.

    . ਏਤ੍ਤਕਂ વਿਪ੍ਪਲਪਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਨ ਦਾਨਾਹਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ, ‘‘ਨ ਹਿ ਪਨ ਮੇ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ, ‘‘ਨ ਹਿ ਪਨ ਮੇ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ ਚ ਏਤ੍ਤਕਂ વਿਪ੍ਪਲਪਿਤ੍વਾ। ਇਦਂ ਕਿਰ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਥੁਕਿਚ੍ਚਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਪਞ੍ਞਾਪਨਞ੍ਚ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਕਥੇਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਉਤ੍ਤਰવਚਨવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવਤੋ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੋ। ਤਤੋ ਏવ ਨਿਰવੋ ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦੋ।

    6.Ettakaṃ vippalapitvāti ‘‘na dānāhaṃ bhante bhagavantaṃ uddissa viharissāmī’’ti, ‘‘na hi pana me bhante bhagavā uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ karotī’’ti, ‘‘na hi pana me bhante bhagavā aggaññaṃ paññapetī’’ti ca ettakaṃ vippalapitvā. Idaṃ kira so bhagavā satthukiccaṃ iddhipāṭihāriyaṃ, aggaññapaññāpanañca kātuṃ na sakkotīti pakāsento kathesi. Tenāha ‘‘sunakkhatto kirā’’tiādi. Uttaravacanavasena patiṭṭhābhāvato appatiṭṭho. Tato eva niravo nissaddo.

    ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਆਦੀਨવਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਯਮੇવ ਗਰਹਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾ ਪਨ ਆਦੀਨવਾ ਅਨੇਕવਿਧਾ, ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ ਨ ਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸੇવ ਗਹਣਂ । ਅਨੇਕਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ‘‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੭, ੨੫੫) ਅਨੇਕવਿਧੇਨ વਣ੍ਣਕਾਰਣੇਨ। ਏવਂ ਮੇ ਅવਣ੍ਣੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਲਤਾਯ વਣ੍ਣਾਰਹਾਨਂ ਅવਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤ੍વਾ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਮਕ੍ਖਿਭਾવੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਸ੍ਸ ਕਥਨੇ ਕਾਰਣਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਇਤਿ ਖੋ ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਕੋਪਿ વਚਨੋਕਾਸੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਅਪਕ੍ਕਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਯਥਾਠਿਤਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਪਸਕ੍ਕਿ। ਅਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸਾਸਨਤੋ ਭਟ੍ਠੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚੁਤੋ’’ਤਿ। ਏવਮੇવਾਤਿ ਅਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਚ ਨ ਯਥਾ ਤਥਾ ਅਪਕ੍ਕਮਿ, ਯਥਾ ਪਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਅਪਾਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਅਪਕ੍ਕਮਿ।

    Ādīnavadassanatthanti diṭṭhadhammikassa ādīnavassa dassanatthaṃ. Tenāha ‘‘sayameva garahaṃ pāpuṇissasī’’ti. Samparāyikā pana ādīnavā anekavidhā, te dassento sunakkhatto na saddaheyyāti diṭṭhadhammikasseva gahaṇaṃ . Anekakāraṇenāti ‘‘itipi so bhagavā araha’’ntiādinā (dī. ni. 1.157, 255) anekavidhena vaṇṇakāraṇena. Evaṃ me avaṇṇo na bhavissatīti ajjhāsayena attano bālatāya vaṇṇārahānaṃ avaṇṇaṃ kathetvā. Evaṃ bhagavā makkhibhāve ādīnavaṃ dassetvā puna tassa kathane kāraṇaṃ vibhāvetuṃ ‘‘iti kho te’’tiādimāhāti taṃ dassetuṃ ‘‘tato’’tiādi vuttaṃ. Evañhi sunakkhattassa appakopi vacanokāso na bhavissatīti. Apakkamīti attanā yathāṭhitā vuṭṭhāya apasakki. Apakkanto sāsanato bhaṭṭho. Tenāha ‘‘cuto’’ti. Evamevāti apakkamanto ca na yathā tathā apakkami, yathā pana kāyassa bhedā apāye nibbatteyya, evameva apakkami.

    ਕੋਰਖਤ੍ਤਿਯવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ

    Korakhattiyavatthuvaṇṇanā

    . ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹੀਤਿ ਦ੍વੀਹਿ વਾਕ੍ਯੇਹਿ ਆਰਦ੍ਧਂ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਤਦੁਭਯਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਉਪਰਿਦੇਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿ ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਸਙ੍ਖਾਤਅਨੁਸਨ੍ਧਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ।

    7.Dvīhi padehīti dvīhi vākyehi āraddhaṃ byatirekavasena tadubhayatthaniddesavasena uparidesanāya pavattattā. Anusandhidassanavasenāti yathānusandhisaṅkhātaanusandhidassanavasena.

    ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਚ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ ਚ। ਥੂਲੂ ਨਾਮ ਜਨਪਦੋਤਿ ਜਨਪਦੀਨਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਤਥਾਲਦ੍ਧਨਾਮੋ। ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਕੁਕ੍ਕੁਰવਤੋ’’ਤਿ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪੀਤਿ ‘‘ਚਤੁਕ੍ਕੋਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸੇવ વਿਚਰਣਂ, ਤਥਾ ਕਤ੍વਾવ ਖਾਦਨਂ, ਭੁਞ੍ਜਨਂ, વਾਮਪਾਦਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਂ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸੁਨਖੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਰਿਯਂ। ਚਤੂਹਿ ਸਰੀਰਾવਯવੇਹਿ ਕੁਣ੍ਡਨਂ ਗਮਨਂ ਚਤੁਕ੍ਕੋਣ੍ਡੋ, ਸੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕੋਣ੍ਡਿਕੋ। ਸੋ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਚਤੂਹਿ ਸਰੀਰਾવਯવੇਹਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਿਤਗਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਤੁਸਙ੍ਘਟ੍ਟਿਤੋ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਦ੍વੇ ਜਣ੍ਣੂਨੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਭਕ੍ਖਸਨ੍ਤਿ વਾ ਭਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਸਿਤਬ੍ਬਞ੍ਚ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਾਮਂ ਖਾਦਨਞ੍ਚ ਨਾਮ ਮੁਖੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਉਪਨਾਮਨਂ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ ਅવਧਾਰਣਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਹਤ੍ਥੇਨ ਅਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ’’ਤਿ, ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਨ੍ਦਰਰੂਪੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਭਾવੋ। વਤਾਤਿ ਪਤ੍ਥਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਲਾਭੀ ਅਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ‘‘ਸਮਣੇਨ ਨਾਮ ਏવਰੂਪੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਏਦਿਸੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏવਂ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    Ekaṃ samayanti ca bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘ekasmiṃ samaye’’ti ca. Thūlū nāma janapadoti janapadīnaṃ rājakumārānaṃ vasena tathāladdhanāmo. Kukkuravataṃ samādānavasena etasmiṃ atthīti kukkuravatikoti āha ‘‘samādinnakukkuravato’’ti. Aññampīti ‘‘catukkoṇḍikasseva vicaraṇaṃ, tathā katvāva khādanaṃ, bhuñjanaṃ, vāmapādaṃ uddharitvā muttassa vissajjana’’nti evamādikaṃ aññampi sunakhehi kātabbakiriyaṃ. Catūhi sarīrāvayavehi kuṇḍanaṃ gamanaṃ catukkoṇḍo, so etasmiṃ atthīti catukkoṇḍiko. So pana yasmā catūhi sarīrāvayavehi saṅghaṭṭitagamano hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘catusaṅghaṭṭito’’ti. Tenevāha ‘‘dve jaṇṇūnī’’tiādi. Bhakkhasanti vā bhakkhitabbaṃ, asitabbañca. Tenevāha ‘‘yaṃ kiñci khādanīyaṃ bhojanīya’’nti. Kāmaṃ khādanañca nāma mukhena kātabbaṃ, hatthena pana tattha upanāmanaṃ nivāretuṃ avadhāraṇaṃ katanti āha ‘‘hatthena aparāmasitvā’’ti, aggahetvāti attho. Sundararūpoti sundarabhāvo. Vatāti patthanatthe nipāto ‘‘aho vatāhaṃ lābhī assa’’ntiādīsu viya. ‘‘Samaṇena nāma evarūpena bhavitabbaṃ aho vatāhaṃ ediso bhaveyya’’nti evaṃ tassa patthanā ahosi. Tenāha ‘‘evaṃ kirā’’tiādi.

    ਗਰਹਤ੍ਥੇ ਅਪਿ-ਕਾਰੋ ‘‘ਅਪਿ ਸਿਞ੍ਚੇ ਪਲਣ੍ਡਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਅਰਹਨ੍ਤੇ ਚ ਬੁਦ੍ਧੇ, ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕੇ ‘‘ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਯਥਾਹ ਮਹਾਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੬)। ਸਤ੍ਤਮਂ ਦਿવਸਨ੍ਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਅਲਸਕੇਨਾਤਿ ਅਜੀਰਣੇਨ ਆਮਰੋਗੇਨ।

    Garahattheapi-kāro ‘‘api siñce palaṇḍaka’’ntiādīsu viya. Arahante ca buddhe, buddhasāvake ‘‘arahanto khīṇāsavā na hontī’’ti evaṃ tassa diṭṭhi uppannā. Yathāha mahāsīhanādasutte ‘‘natthi samaṇassa gotamassa uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesā’’ti (ma. ni. 1.146). Sattamaṃdivasanti bhummatthe upayogavacanaṃ. Alasakenāti ajīraṇena āmarogena.

    ਅਟ੍ਠਿਤਚਮਤ੍ਤਤਾਯ ਪੁਰਾਣਪਣ੍ਣਸਦਿਸੋ। ਬੀਰਣਤ੍ਥਮ੍ਬਕਨ੍ਤਿ ਬੀਰਣਗਚ੍ਛਾ।

    Aṭṭhitacamattatāya purāṇapaṇṇasadiso.Bīraṇatthambakanti bīraṇagacchā.

    ਮਤ੍ਤਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਤ੍ਤਂ, ਭੋਜਨਮਤ੍ਤવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਨ੍ਤਾ ਮਨ੍ਤਾਤਿ ਮਨ੍ਤਾਯ ਮਨ੍ਤਾਯ।

    Mattā etassa atthīti mattaṃ, bhojanamattavantanti attho. Tenāha ‘‘pamāṇayutta’’nti. Mantā mantāti mantāya mantāya.

    . ਏਕਦ੍વੀਹਿਕਾਯ ਗਣਨਾਯ। ਨਿਰਾਹਾਰੋવ ਅਹੋਸਿ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਕਾਤੁਕਾਮੋ, ਤਥਾਭੂਤੋਪਿ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇਨ ਉਪਨੀਤਂ ਭਕ੍ਖਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਧੀ’’ਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਭੋਜਨਤਣ੍ਹਾਯ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਹਦਯੋ ਤਂ ਕੁਚ੍ਛਿਪੂਰਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਥਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਚੇਪਿ…ਪੇ॰… ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯਦਿ ਏਸੋ ਅਚੇਲੋ ‘‘ਧੀ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜਪਿ ਅਹਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤਥਾਚਿਨ੍ਤਨੇ ਸਤਿਪਿ ਦੇવਤਾવਿਗ੍ਗਹੇਨ ਤਂ ਦਿવਸਂ…ਪੇ॰… ਕਰੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਾ ਹਿ ਤਥਾਗਤਾ, ਨ ਤੇਸਂ વਚਨਂ વਿਤਥਂ ਹੋਤਿ।

    8.Ekadvīhikāya gaṇanāya. Nirāhārova ahosi bhagavato vacanaṃ aññathā kātukāmo, tathābhūtopi sattame divase upaṭṭhākena upanītaṃ bhakkhasaṃ disvā ‘‘dhī’’ti upaṭṭhāpetuṃ asakkonto bhojanataṇhāya ākaḍḍhiyamānahadayo taṃ kucchipūraṃ bhuñjitvā bhagavatā vuttaniyāmeneva kālamakāsi. Tena vuttaṃ ‘‘athassā’’tiādi. Sacepi…pe… cinteyyāti yadi eso acelo ‘‘dhī’’ti paccupaṭṭhapetvā ‘‘ajjapi ahaṃ na bhuñjeyya’’nti cinteyya, tathācintane satipi devatāviggahena taṃ divasaṃ…pe… kareyya. Kasmā? Advejjhavacanā hi tathāgatā, na tesaṃ vacanaṃ vitathaṃ hoti.

    ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਙ੍ਗਣਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਹਿ ਤਂ ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ ਗਤਗਤਪ੍ਪਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਰਕਸਾਮਨ੍ਤਾ વਿવਟਙ੍ਗਣਮੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਤੇਤਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ। ਸੁਸਾਨਂਯੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਬੀਰਣਤ੍ਥਮ੍ਬਕਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਪਿ ਅਨੇਕવਾਰਂ ਤਂ ਅਨੁਸਂਯਾਯਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਤਂਯੇવ ਸੁਸਾਨਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ।

    Gatagataṭṭhānaṃ aṅgaṇameva hotīti tehi taṃ kaḍḍhitvā gacchantehi gatagatappadeso uttarakasāmantā vivaṭaṅgaṇameva hutvā upaṭṭhāti. Teti titthiyā. Susānaṃyeva gantvāti ‘‘bīraṇatthambakaṃ atikkamissāmā’’ti gacchantāpi anekavāraṃ taṃ anusaṃyāyitvā punapi taṃyeva susānaṃ upagantvā.

    . ਇਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਮਤਸਰੀਰਂ। ‘‘ਤਮੇવ વਾ ਸਰੀਰਂ ਕਥਾਪੇਸੀਤਿ ਤਂ ਸਰੀਰਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤਪੇਤੇਨ ਕਥਾਪੇਸੀ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਕੋਰਖਤ੍ਤਿਯਂ વਾ ਅਸੁਰਯੋਨਿਤੋ ਆਨੇਤ੍વਾ ਕਥਾਪੇਤੁ ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਪੇਤਂ, ਕੋ ਏਤ੍ਥ વਿਸੇਸੋ। ‘‘ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੋ’’ਤਿ ਪਨ વਚਨਤੋ ਤਦੇવ ਸਰੀਰਂ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇਨ ਪਹਤਮਤ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਉਟ੍ਠਾਯ ਤਮਤ੍ਥਂ ਞਾਪੇਸੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਪੁਰਿਮੋਯੇવ ਪਨ ਅਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਿਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਤੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੧੦)।

    9.Idanti idaṃ matasarīraṃ. ‘‘Tameva vā sarīraṃ kathāpesīti taṃ sarīraṃ adhiṭṭhahitvā ṭhitapetena kathāpesī’’ti keci. Korakhattiyaṃ vā asurayonito ānetvā kathāpetu aññaṃ vā petaṃ, ko ettha viseso. ‘‘Acinteyyo hi buddhavisayo’’ti pana vacanato tadeva sarīraṃ sunakkhattena pahatamattaṃ buddhānubhāvena uṭṭhāya tamatthaṃ ñāpesīti daṭṭhabbaṃ. Purimoyeva pana attho aṭṭhakathāsu vinicchito. Tathā hi vakkhati ‘‘nibbattaṭṭhānato’’tiādi (dī. ni. aṭṭha. 3.10).

    ੧੦. વਿਪਾਕਨ੍ਤਿ ਫਲਂ, ਅਤ੍ਥਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    10.Vipākanti phalaṃ, atthanibbattīti attho.

    ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਆਨੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਸਰੂਪਤੋ ਆਨੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨਂ ਪਠਮਾਦਿਤਾ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕੇਚਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਪਰਚਿਤ੍ਤવਿਭਾવਨਂ, ਆਯੁਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਿਭਾવਨਂ, ਬ੍ਯਾਧਿવਿਭਾવਨਂ, ਗਤਿવਿਭਾવਨਂ, ਸਰੀਰਨਿਕ੍ਖੇਪવਿਭਾવਨਂ, ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾવਿਭਾવਨਞ੍ਚਾਤਿ ਛ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਯਦਿ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤવਿਭਾવਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਸਤਿ ‘‘ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਸ ਭਾવਿਅવਣ੍ਣવਿਭਾવਨਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਅਥ ਅਚੇਲਸ੍ਸ ਮਰਣਚਿਤ੍ਤવਿਭਾવਨਂ, ਤਂ ‘‘ਸਤ੍ਤਮਂ ਦਿવਸਂ ਕਾਲਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ વਿਸੁਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।

    Samānetabbānīti sammā ānetabbāni, sarūpato ānetvā dassetabbānīti attho. Pāṭihāriyānaṃ paṭhamāditā bhagavatā vuttānupubbiyā veditabbā. Keci panettha ‘‘paracittavibhāvanaṃ, āyuparicchedavibhāvanaṃ, byādhivibhāvanaṃ, gativibhāvanaṃ, sarīranikkhepavibhāvanaṃ, sunakkhattena saddhiṃ kathāvibhāvanañcāti cha pāṭihāriyānī’’ti vadanti, taṃ yadi sunakkhattassa cittavibhāvanaṃ sandhāya vuttaṃ, evaṃ sati ‘‘sattā’’ti vattabbaṃ tassa bhāviavaṇṇavibhāvanāya saddhiṃ. Atha acelassa maraṇacittavibhāvanaṃ, taṃ ‘‘sattamaṃ divasaṃ kālaṃ karissatī’’ti iminā saṅgahitanti visuṃ na vattabbaṃ, tasmā aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva gahetabbaṃ.

    ਅਚੇਲਕਲ਼ਾਰਮਟ੍ਟਕવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ

    Acelakaḷāramaṭṭakavatthuvaṇṇanā

    ੧੧. ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਦਨ੍ਤਮਟ੍ਟਕੋਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਦਨ੍ਤੋ ਮਟ੍ਟਕੋ। ਸੋ ਕਿਰ ਅਚੇਲਕਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਟ੍ਟਕਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਿ વਿવਰਦਨ੍ਤੋ ਚ, ਤੇਨ ਨਂ ‘‘ਕੋਰਮਟ੍ਟਕੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਤਸ੍ਸ ਦੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਾਧੁਰੂਪੋ ਅਯਂ ਸਮਣੋ’’ਤਿ ਸਮ੍ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਂ ਸੇਟ੍ਠਂਯੇવ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਲਾਭਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਅਗ੍ਗਲਾਭਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਬਹੂ ਅਚੇਲਕਾ ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਗਹਟ੍ਠਾ ਚ ਤਂ ਬਹੂ ਅਡ੍ਢਾ વਿਭવਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਸਗ੍ਗਂ ਅਗ੍ਗਪਰਿવਾਰਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। વਤਾਨਿਯੇવ ਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਪਦਾਨਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਤਕੋਟ੍ਠਾਸਾ વਾ। ਸਮਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਸਮਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨਾਤਿ ਏਨ-ਸਦ੍ਦਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ‘‘વੇਸਾਲਿ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ, ਅવਿਦੂਰਤ੍ਥੇ ਚ ਏਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਞ੍ਚਮ੍ਯਨ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘વੇਸਾਲਿਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ’’ਤਿ।

    11.Nikkhantadantamaṭṭakoti nikkhantadanto maṭṭako. So kira acelakabhāvato pubbe maṭṭakito hutvā vicari vivaradanto ca, tena naṃ ‘‘koramaṭṭako’’ti sañjānanti. Yaṃ kiñci tassa dento ‘‘sādhurūpo ayaṃ samaṇo’’ti sambhāvento aggaṃ seṭṭhaṃyeva denti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaggaṃ patto, aggalābhaṃ patto’’ti. Bahū acelakā taṃ parivāretvā vicaranti, gahaṭṭhā ca taṃ bahū aḍḍhā vibhavasampannā kālena kālaṃ upasaṅkamitvā payirupāsanti. Tena vuttaṃ ‘‘yasaggaṃ aggaparivāraṃ patto’’ti. Vatāniyeva pajjitabbato padāni. Aññamaññaṃ asaṅkarato vatakoṭṭhāsā vā.Samattānīti samaṃ attani gahitāni. Puratthimenāti ena-saddasambandhena ‘‘vesāli’’nti upayogavacanaṃ, avidūratthe ca ena-saddo pañcamyantoti āha ‘‘vesālito avidūre’’ti.

    ੧੨. ਸਾਸਨੇ ਪਰਿਚਯવਸੇਨ ਤਿਲਕ੍ਖਣਾਹਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਨ ਸਮ੍ਪਾਯਾਸੀਤਿ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਿ ਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮ੍ਮਾ ਞਾਣਗਤਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਮ੍ਪਾਯਨਂ વਾ ਸਮ੍ਪਾਦਨਂ। ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਸਮ੍ਪਾਦਨਂ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਕਥਨਨ੍ਤਿ ਤਦਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੋਪવਸੇਨ ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਕਮ੍ਪਨਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਿਂਸੂਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਮ੍ਪਨਕ੍ਖੀਨਿਪਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਕੋਪਨ੍ਤਿ ਕੋਧਂ, ਸੋ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕੁਪ੍ਪਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਕੁਪ੍ਪਨਾਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿ । ਦੋਸਨ੍ਤਿ ਆਘਾਤਂ, ਸੋ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੁਸ੍ਸਨਾਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਤੁਟ੍ਠਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ ਪੀਤਿਯਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰਂ। ਕਾਯવਚੀવਿਕਾਰੇਹਿ ਪਾਕਟਮਕਾਸਿ। ਮਾ વਤ ਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਾਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਨੋਤਿ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮੇ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਮਂ વਤ ਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਨੋਤਿ ਸਂਸਯੇਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਹੋਸਿ વਤ ਨੁ ਮਮਾ’’ਤਿ।

    12. Sāsane paricayavasena tilakkhaṇāhataṃ pañhaṃ pucchi.Na sampāyāsīti nāvabujjhi na sampādesi. Tenāha ‘‘sammā ñāṇagatiyā’’tiādi. Sampāyanaṃ vā sampādanaṃ. Pañhaṃ puṭṭhassa ca sampādanaṃ nāma sammadeva kathananti tadabhāvaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Kopavasena tassa akkhīni kampanabhāvaṃ āpajjiṃsūti āha ‘‘kampanakkhīnipi parivattetvā’’ti. Kopanti kodhaṃ, so pana cittassa pakuppanavasena pavattatīti āha ‘‘kuppanākāra’’nti . Dosanti āghātaṃ, so pana ārammaṇe dussanavasena pavattīti āha ‘‘dussanākāra’’nti. Atuṭṭhākāranti tuṭṭhiyā pītiyā paṭipakkhabhūtappavattiākāraṃ. Kāyavacīvikārehi pākaṭamakāsi. Mā vata noti ettha ti paṭikkhepo, noti mayhanti atthoti āha ‘‘aho vata me na bhaveyyā’’ti. Maṃ vata noti ettha pana noti saṃsayeti āha ‘‘ahosi vata nu mamā’’ti.

    ੧੪. ਪਰਿਪੁਬ੍ਬੋ ਦਹਿਤ-ਸਦ੍ਦੋ વਤ੍ਥਨਿવਾਸਨਂ વਦਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਦਹਿਤੋ ਨਿવਤ੍ਥવਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਯਸਨਿਮਿਤ੍ਤਕਤਾਯ ਲਾਭਸ੍ਸ ਯਸਪਰਿਹਾਨਿਯਾવ ਲਾਭਪਰਿਹਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਯਸਾ ਨਿਹੀਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    14.Paripubbo dahita-saddo vatthanivāsanaṃ vadatīti āha ‘‘paridahito nivatthavattho’’ti. Yasanimittakatāya lābhassa yasaparihāniyāva lābhaparihāni vuttā hotīti pāḷiyaṃ ‘‘yasā nihīno’’ti vuttaṃ.

    ਅਚੇਲਪਾਥਿਕਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ

    Acelapāthikaputtavatthuvaṇṇanā

    ੧੫. ‘‘ਅਹਂ ਸਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ વਦਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਞਾਣવਾਦੋ, ਤੇਨ ਮਯਾ ਞਾਣવਾਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਗਚ੍ਛਤੋਤਿ ਉਪਡ੍ਢਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਪਦੇਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਾਤੁਂ ਗਚ੍ਛਤੋ। ਕਿਂ ਪਨਾਯਂ ਅਚੇਲੋ ਪਾਥਿਕਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ? ਨੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਯਦਿ ਏવਂ, ਕਸ੍ਮਾ ਸੁਕ੍ਖਗਜ੍ਜਿਤਂ ਗਜ੍ਜੀਤਿ? ‘‘ਏવਾਹਂ ਲੋਕੇ ਪਾਸਂਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕੋਹਞ੍ਞੇ ਕਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਖਗਜ੍ਜਿਤਂ ਗਜ੍ਜਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਗਰવਾਸਿਨੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ।

    15. ‘‘Ahaṃ sabbaṃ jānāmī’’ti evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vadati paṭijānātīti ñāṇavādo, tena mayā ñāṇavādena saddhiṃ.Atikkamma gacchatoti upaḍḍhabhāgena paricchinnaṃ padesaṃ atikkamitvā iddhipāṭihāriyaṃ kātuṃ gacchato. Kiṃ panāyaṃ acelo pāthikaputto attano pamāṇaṃ na jānātīti? No na jānāti. Yadi evaṃ, kasmā sukkhagajjitaṃ gajjīti? ‘‘Evāhaṃ loke pāsaṃso bhavissāmī’’ti kohaññe katvā sukkhagajjitaṃ gajji. Tena vuttaṃ ‘‘nagaravāsino’’tiādi. Paṭṭhapetvāti yugaggāhaṃ ārabhitvā.

    ੧੬. ਹੀਨਜ੍ਝਾਸਯਤ੍ਤਾ…ਪੇ॰… ਉਦਪਾਦਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੇ ਏવ ਸਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਿ ਭਜਨ੍ਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੮)।

    16.Hīnajjhāsayattā…pe… udapādi. Vuttañhetaṃ ‘‘hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike eva satte sevanti bhajanti payirupāsantī’’ti (saṃ. ni. 2.98).

    ਯਸ੍ਮਾ ਤਥਾવੁਤ੍ਤਾ વਾਚਾ ਤਥਾਰੂਪਚਿਤ੍ਤਹੇਤੁਕਾ, ਤਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਥਾਰੂਪਦਿਟ੍ਠਿਚਿਤ੍ਤਹੇਤੁਕਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਂ વਾਚਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਯਥਾ ਤਸ੍ਸਾ ਅਪ੍ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਯਥਾ ਅਪ੍ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਅવੋਚ। ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਤਥਾਰੂਪਾ વਾਚਾ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਭਾવਤੋ, ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨ ਤਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਮਾ ਤਦੁਭਯਸ੍ਸ ਮੂਲਭਾવਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਾਯ ਇਮਂ વਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਯਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੋ ਠਪਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਯਥਾ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋਤਿ ਸਾਠੇਯ੍ਯੇਨ વਿਨਾ ਉਜੁਕਮੇવ ‘‘ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਹੋਮੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ। ਚਿਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਹਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વਿਪਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਠਮੇ વਿਕਪ੍ਪੇ ਉਪਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਨ વਿਸਰਣਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਤ੍ਤਧਾ વਾ ਪਨ ਫਲੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    Yasmā tathāvuttā vācā tathārūpacittahetukā, tañca cittaṃ tathārūpadiṭṭhicittahetukaṃ, tasmā ‘‘taṃ vācaṃ appahāyā’’ti vatvā yathā tassā appahānaṃ hoti, taṃ dassento ‘‘taṃ cittaṃ appahāyā’’ti āha, tassa ca yathā appahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā’’ti avoca. Yasmā vā tathārūpā vācā mahāsāvajjā, cittaṃ tato mahāsāvajjataraṃ taṃsamuṭṭhāpakabhāvato, diṭṭhi pana tato mahāsāvajjatamā tadubhayassa mūlabhāvato, tasmā tesaṃ mahāsāvajjatāya imaṃ vibhāgaṃ dassetvā ayaṃ anukkamo ṭhapitoti veditabbo. Tesaṃ pana yathā pahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aha’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Nāhaṃ buddho’’ti vadantoti sāṭheyyena vinā ujukameva ‘‘ahaṃ buddho na homī’’ti vadanto. Cittadiṭṭhippahānepi eseva nayo. Vipateyyāti ettha vi-saddo paṭhame vikappe upasaggamattaṃ, dutiye pana visaraṇatthoti āha ‘‘sattadhā vā pana phaleyyā’’ti.

    ੧੭. ਏਕਂਸੇਨਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ, ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ ਪਨ વਚਨਪਰਿਯਾਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’’ਤਿ। ਓਧਾਰਿਤਾਤਿ ਅવਧਾਰਿਤਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਭਾਸਿਤਾ। વਿਗਤਰੂਪੇਨਾਤਿ ਅਪਗਤਸਭਾવੇਨ । ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਗਚ੍ਛਿਤਸਭਾવੇਨਾ’’ਤਿ, ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਅਪਨੀਤਸਕਭਾવੇਨ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿਆਦਿ।

    17.Ekaṃsenāti ekantena, ekantikaṃ pana vacanapariyāyavinimuttaṃ hotīti āha ‘‘nippariyāyenā’’ti. Odhāritāti avadhāritā niyametvā bhāsitā. Vigatarūpenāti apagatasabhāvena . Tenāha ‘‘vigacchitasabhāvenā’’ti, iddhānubhāvena apanītasakabhāvena. Tena vuttaṃ ‘‘attano’’tiādi.

    ੧੮. ਦ੍વਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦ੍વਯਗਾਮਿਨੀ। ਕੀਦਿਸਂ ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਰੂਪੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਸੋ ਗਣ੍ਡਸ੍ਸੁਪਰਿਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਦੋਸਂ।

    18. Dvayaṃ gacchatīti dvayagāminī. Kīdisaṃ dvayanti āha ‘‘sarūpenā’’tiādi. Ayañhi so gaṇḍassupariphoṭṭhabbādosaṃ.

    ੧੯. ਅਜਿਤਸ੍ਸ ਲਿਚ੍ਛવਿਸੇਨਾਪਤਿਸ੍ਸ ਮਹਾਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਚੇਲਸ੍ਸ ਪਾਥਿਕਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਰੋਦਨਂ। ਅਭਾવਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਰਣਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਭਗવਾ ਪਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਪਰਿਸਾਯਂ ਪਸਾਦਜਨਨਤ੍ਥਂ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਮਕਾਸਿਯੇવ। ਯਥਾਹ ‘‘ਤੇਜੋਧਾਤੁਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    19. Ajitassa licchavisenāpatissa mahāniraye nibbattitvā tato āgantvā acelassa pāthikaputtassa santike parodanaṃ. Abhāvāti pubbe vuttappakārassa pāṭihāriyakaraṇassa abhāvā. Bhagavā pana sannipatitaparisāyaṃ pasādajananatthaṃ tadanurūpaṃ pāṭihāriyamakāsiyeva. Yathāha ‘‘tejodhātuṃ samāpajjitvā’’tiādi.

    ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Iddhipāṭihāriyakathāvaṇṇanā

    ੨੦. ਨਿਚਯਨਂ ਧਨਧਞ੍ਞਾਨਂ ਸਞ੍ਚਯਨਂ ਨਿਚਯੋ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਨੇਚਯਿਕਾ, ਗਹਪਤਿ ਏવ ਨੇਚਯਿਕਾ ਗਹਪਤਿਨੇਚਯਿਕਾ। ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਜਙ੍ਘਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਪਰਿਮਾਣਾਭਾવਤੋ ਸਹਸ੍ਸੇਹਿਪਿ ਅਪਰਿਮਾਣਗਣਨਾ। ਤੇਨੇવਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਯ ਏવਂ ਮਹਤਿਯਾ ਪਰਿਸਾਯ ਬਨ੍ਧਨਮੋਕ੍ਖਂ ਕਾਤੁਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਏਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ।

    20. Nicayanaṃ dhanadhaññānaṃ sañcayanaṃ nicayo, tattha niyuttāti necayikā, gahapati eva necayikā gahapatinecayikā. Ettakāni jaṅghasahassānīti parimāṇābhāvato sahassehipi aparimāṇagaṇanā. Tenevāti imassa vasena sannipatitāya evaṃ mahatiyā parisāya bandhanamokkhaṃ kātuṃ labbhati, eteneva kāraṇena.

    ੨੧. ਚਿਤ੍ਤੁਤ੍ਰਾਸਭਯਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਤ੍ਰਾਸਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਭਯਂ, ਨ ਞਾਣਭਯਂ, ਨਾਪਿ ‘‘ਭਾਯਤਿ ਏਤਸ੍ਮਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭਯਂ। ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤੁਤ੍ਰਾਸਭਯੇਨ ਸਕਲਸਰੀਰਸ੍ਸ ਛਮ੍ਭਿਤਭਾવੋ। ਲੋਮਹਂਸੋਤਿ ਤੇਨੇવ ਭਯੇਨ, ਤੇਨ ਚ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤੇਨ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਲੋਮਾਨਂ ਹਟ੍ਠਭਾવੋ, ਸੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ਨਾਗਦਨ੍ਤਾਨਂ વਿਯ ਉਦ੍ਧਂਮੁਖਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਲੋਮਾਨਂ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਭਾવੋ’’ਤਿ। ਅਨ੍ਤਨ੍ਤੇਨ ਆવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਂ ਨਿਗੂਲ਼੍ਹਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਰਾਮਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਅਨੁਸਂਯਾਯਿਤ੍વਾ, ਕਸ੍ਸਚਿਦੇવ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤਸਦਿਸਸ੍ਸ વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવੇ ਸਤ੍ਤਧਾ ਤਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾਫਲਨਂ ਧਮ੍ਮਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਾ ਨਸ੍ਸਤੁ ਬਾਲੋ’’ਤਿਆਦਿ।

    21.Cittutrāsabhayanti cittassa utrāsanākārena pavattabhayaṃ, na ñāṇabhayaṃ, nāpi ‘‘bhāyati etasmā’’ti evaṃ vuttaṃ ārammaṇabhayaṃ. Chambhitattanti teneva cittutrāsabhayena sakalasarīrassa chambhitabhāvo. Lomahaṃsoti teneva bhayena, tena ca chambhitattena sakalasarīre lomānaṃ haṭṭhabhāvo, so pana tesaṃ bhittiyaṃ nāgadantānaṃ viya uddhaṃmukhatāti āha ‘‘lomānaṃ uddhaggabhāvo’’ti. Antantena āvijjhitvāti attano nisīdanatthaṃ nigūḷhaṭṭhānaṃ upaparikkhanto paribbājakārāmaṃ pariyantena anusaṃyāyitvā, kassacideva sunakkhattassa vā sunakkhattasadisassa vā sabbaññupaṭiññaṃ appahāya satthu sammukhībhāve sattadhā tassa muddhāphalanaṃ dhammatā. Tena vuttaṃ ‘‘mā nassatu bālo’’tiādi.

    ੨੨. ਸਂਸਪ੍ਪਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਾਸਾਣਫਲਕੇ ਬਾਲਦਾਰਕੋ વਿਯ ਉਟ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅવਸੀਦਨવਸੇਨ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਸਂਸਪ੍ਪਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਓਸੀਦਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥੇવ ਸਞ੍ਚਰਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਪਾਸਾਣੇ ਆਨਿਸਦੁਪਟ੍ਠਿਨੋ ਸਞ੍ਚਲਨਂ ਨਿਸਜ੍ਜવਸੇਨੇવ ਸਞ੍ਚਰਤਿ, ਨ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਦਸਾ।

    22.Saṃsappatīti tattheva pāsāṇaphalake bāladārako viya uṭṭhātuṃ asakkonto avasīdanavasena ito cito ca saṃsappati. Tenāha ‘‘osīdatī’’ti. Tattheva sañcaratīti tasmiṃyeva pāsāṇe ānisadupaṭṭhino sañcalanaṃ nisajjavaseneva sañcarati, na uṭṭhāya padasā.

    ੨੩. વਿਨਟ੍ਠਰੂਪੋਤਿ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਯ વਿਨਾਸੇਨ, ਲਾਭਸ੍ਸ વਿਨਾਸੇਨ ਚ વਿਨਟ੍ਠਸਭਾવੋ।

    23.Vinaṭṭharūpoti sambhāvanāya vināsena, lābhassa vināsena ca vinaṭṭhasabhāvo.

    ਪਠਮਭਾਣવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੨੫. ਗੋਯੁਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਬਲવਨ੍ਤਬਲੀਬਦ੍ਦਯੋਜਿਤੇਹਿ।

    25.Goyuttehīti balavantabalībaddayojitehi.

    ੨੬. ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਜਾਲਿਯਸ੍ਸ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਮਣ੍ਡਿਸੇਨ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿ, ਤਤੋ ਪੁਰੇਤਰਂ ਭਗવਤੋ ਗੁਣਾਨਂ ਅਜਾਨਨਕਾਲੇ ਅਯਂ ਪવਤ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਤਾવ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ…ਪੇ॰… ਪਰਾਜਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।

    26.Tassāti jāliyassa. Ayañhi maṇḍisena paribbājakena saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇi, tato puretaraṃ bhagavato guṇānaṃ ajānanakāle ayaṃ pavatti. Tenevāha ‘‘tiṭṭhatu tāva pāṭihāriyaṃ…pe… parājayo bhavissatī’’ti.

    ੨੭. ਤਿਣਸੀਹੋਤਿ ਤਿਣਸਦਿਸਹਰਿਤવਣ੍ਣੋ ਸੀਹੋ। ਕਾਲ਼ਸੀਹੋਤਿ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣੋ ਸੀਹੋ। ਪਣ੍ਡੁਸੀਹੋਤਿ ਪਣ੍ਡੁવਣ੍ਣੋ ਸੀਹੋ। ਕੇਸਰਸੀਹੋਤਿ ਕੇਸਰવਨ੍ਤੋ ਸੇਤવਣ੍ਣੋ, ਲੋਹਿਤવਣ੍ਣੋ વਾ ਸੀਹੋ। ਮਿਗਰਞ੍ਞੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਿਗ-ਸਦ੍ਦੋ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਸਦਕੁਰੁਙ੍ਗਾਦੀਸੁ ਕੇਸੁਚਿਦੇવ ਚਤੁਪ੍ਪਦੇਸੁ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋ, ਇਧ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸਾਧਾਰਣવਸੇਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਿਗਰਞ੍ਞੋਤਿ ਸਬ੍ਬਚਤੁਪ੍ਪਦਾਨਂ ਰਞ੍ਞੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੇਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਸਯੋ, ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੀਹਨਾਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਨਤੋ, ਪਟਿਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਹਨਨਤੋ ‘‘ਸੀਹੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸ ਮਿਗਾਧਿਪਸ੍ਸ ਘੋਸਂ, ਸੋ ਪਨ ਤੇਨ ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਅਭੀਤਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਭੀਤਨਾਦ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਰਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਭਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਗੋਚਰੋ ਘਾਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਗੋਚਰਾਯਾਤਿ ਆਹਾਰਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ। વਰਂ વਰਨ੍ਤਿ ਮਿਗਸਙ੍ਘੇ ਮਿਗਸਮੂਹੇ ਮੁਦੁਮਂਸਤਾਯ વਰਂ વਰਂ ਮਹਿਂਸવਨવਰਾਹਾਦਿਂ વਧਿਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਥੂਲਂ ਥੂਲ’’ਨ੍ਤਿ। વਰવਰਭਾવੇਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ વਰਭਾવੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ। ਸੂਰਭਾવਂ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸੂਰਭਾવਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਤੇਨ। ਸੂਰਭਾવੇਨਾਪਿ ਹਿ ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇ ਪਾਣਕੇ ਦੁਬ੍ਬਲੇ ਹਨ੍ਤ੍વਾ’’ਤਿ ਅਪ੍ਪਥਾਮੇਸੁ ਪਾਣੇਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਉਪਤਿਟ੍ਠਤਿ।

    27.Tiṇasīhoti tiṇasadisaharitavaṇṇo sīho. Kāḷasīhoti kāḷavaṇṇo sīho. Paṇḍusīhoti paṇḍuvaṇṇo sīho. Kesarasīhoti kesaravanto setavaṇṇo, lohitavaṇṇo vā sīho. Migaraññoti ettha miga-saddo kiñcāpi pasadakuruṅgādīsu kesucideva catuppadesu niruḷho, idha pana sabbasādhāraṇavasenāti dassento ‘‘migaraññoti sabbacatuppadānaṃ rañño’’ti vuttaṃ. Āgantvā seti etthāti āsayo, nivāsanaṭṭhānaṃ. Sīhanādanti parissayānaṃ sahanato, paṭipakkhassa ca hananato ‘‘sīho’’ti laddhanāmassa migādhipassa ghosaṃ, so pana tena yasmā kutocipi abhītabhāvena pavattīyati, tasmā vuttaṃ ‘‘abhītanāda’’nti. Tattha tattha tāsu tāsu disāsu gantvā caritabbatāya bhakkhitabbatāya gocaro ghāsoti āha ‘‘gocarāyāti āhāratthāyā’’ti. Varaṃvaranti migasaṅghe migasamūhe mudumaṃsatāya varaṃ varaṃ mahiṃsavanavarāhādiṃ vadhitvāti yojanā. Tenāha ‘‘thūlaṃ thūla’’nti. Varavarabhāvena hi tassa varabhāvo icchito. Sūrabhāvaṃ sannissitaṃ sūrabhāvasannissitaṃ, tena. Sūrabhāvenāpi hi ‘‘kiṃ ime pāṇake dubbale hantvā’’ti appathāmesu pāṇesu kāruññaṃ upatiṭṭhati.

    ੨੮. વਿਘਾਸੋਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਭਕ੍ਖਿਤਸੇਸਤਾਯ વਿਰੂਪੋ ਘਾਸੋ વਿਘਾਸੋ, ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭਕ੍ਖਿਤਾਤਿਰਿਤ੍ਤਮਂਸ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਘਾਸੇ, વਿਘਾਸਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸ੍ਮਿਮਾਨਦੋਸੇਨਾਤਿ ਅਸ੍ਮਿਮਾਨਦੋਸਹੇਤੁ, ਅਹਂਕਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋ ਯਥਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਰਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    28.Vighāsoti parassa bhakkhitasesatāya virūpo ghāso vighāso, ucchiṭṭhaṃ. Tenāha ‘‘bhakkhitātirittamaṃsa’’nti, tasmiṃ vighāse, vighāsanimittanti attho. Asmimānadosenāti asmimānadosahetu, ahaṃkāranimittanti attho. So panassa asmimāno yathā uppajji, taṃ dassetuṃ ‘‘tatrāya’’ntiādi vuttaṃ.

    ‘‘ਸੇਗਾਲਕਂਯੇવਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੋવ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੇਰਣ੍ਡਕਂਯੇવਾਤਿ ਭੇਰਣ੍ਡਸਕੁਣਰવਸਦਿਸਂਯੇવ, ਭੇਰਣ੍ਡੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਪਕ੍ਖੀ ਦ੍વਿਮੁਖੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸਦ੍ਦੋ ਅਤਿવਿਯ વਿਰੂਪੋ ਅਮਨਾਪੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਿਯਅਮਨਾਪਸਦ੍ਦਮੇવਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੇਸਤੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਗਤਾਤਿ ਸੁਗਤਾ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ। ਤੇ ਅਪਦਾਯਨ੍ਤਿ ਸੋਧੇਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਏਤੇਹੀਤਿ ਸੁਗਤਾਪਦਾਨਾਨਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਤਾਹਿ ਤੇ ‘‘ਸੁਗਤਾ’’ਤਿ ਲਕ੍ਖੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਚ ਤੇਸਂ ਓવਾਦਭੂਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸੁਗਤਲਕ੍ਖਣੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਤਾ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਭੂਤਾ, ਸਾਸਨਭੂਤਾ ਚ, ਕਥਂ ਪਨੇਸ ਪਾਥਿਕਪੁਤ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਤਾਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਜੀવਤਿ, ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਤਾਹਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਤਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਦੇਮਾਤਿ ਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸਞ੍ਞਾਯ ਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨ ਏਸ…ਪੇ॰… ਜੀવਤਿ ਨਾਮ ਨ ਸੁਗਤਨ੍વਯਅਜ੍ਝੁਪਗਮਨਤੋ। ‘‘ਤਥਾਗਤੇ’’ਤਿਆਦਿ ਏਕਤ੍ਤੇ ਪੁਥੁવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਥਾਗਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਬਹੁવਚਨਂ ਏવ ਗਰੁਸ੍ਮਿਂ ਏਕਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਬਹੁવਚਨਪ੍ਪਯੋਗਤੋ ਏਕવਚਨਂ વਿਯ વੁਤ੍ਤਂ વਚਨવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ।

    ‘‘Segālakaṃyevā’’tipi pāṭho, yathāvuttova attho. Bheraṇḍakaṃyevāti bheraṇḍasakuṇaravasadisaṃyeva, bheraṇḍo nāma eko pakkhī dvimukho, tassa kira saddo ativiya virūpo amanāpo. Tenāha ‘‘appiyaamanāpasaddamevā’’ti. Sammāpaṭipattiyā visesato suṭṭhu gatāti sugatā, sammāsambuddhā. Te apadāyanti sodhenti sattasantānaṃ etehīti sugatāpadānāni, tisso sikkhā. Yasmā tāhi te ‘‘sugatā’’ti lakkhīyanti, tā ca tesaṃ ovādabhūtā, tasmā ‘‘sugatalakkhaṇesū’’tiādi vuttaṃ. Yadi tā sugatassa lakkhaṇabhūtā, sāsanabhūtā ca, kathaṃ panesa pāthikaputto tattha tāsu sikkhāsu jīvati, ko tassa tāhi sambandhoti āha ‘‘etassa hī’’tiādi. Sambuddhānaṃ demāti dentīti buddhasaññāya dentīti adhippāyo. Tena esa…pe… jīvati nāma na sugatanvayaajjhupagamanato. ‘‘Tathāgate’’tiādi ekatte puthuvacananti āha ‘‘tathāgata’’ntiādi. Bahuvacanaṃ eva garusmiṃ ekasmimpi bahuvacanappayogato ekavacanaṃ viya vuttaṃ vacanavipallāsena.

    ੨੯. ਸਮੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮਂ ਕਤ੍વਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਤਂ ਪਨ ਅਪੇਕ੍ਖਨਂ ਤਥਾ ਮਞ੍ਞਨਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਞ੍ਞਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ ਸਮੇਕ੍ਖਨਮ੍ਪਿ ਮਞ੍ਞਨਂ ਏવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਮਞ੍ਞੀਤਿ ਪੁਨ ਅਮਞ੍ਞਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ, ਤੇਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਤਸ੍ਸ ਮਞ੍ਞਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਭੇਰਣ੍ਡਕਰવਂ ਕੋਸਤਿ વਿਕ੍ਕੋਸਤੀਤਿ ਕੋਤ੍ਥੁ।

    29.Samekkhitvāti samaṃ katvā micchādassanena apekkhitvā, taṃ pana apekkhanaṃ tathā maññanamevāti āha ‘‘maññitvā’’ti. Pubbe vuttaṃ samekkhanampi maññanaṃ evāti vuttaṃ ‘‘amaññīti puna amaññitthā’’ti, tena aparāparaṃ tassa maññanappavattiṃ dasseti. Bheraṇḍakaravaṃ kosati vikkosatīti kotthu.

    ੩੦. ਤੇ ਤੇ ਪਾਣੇ ਬ੍ਯਾਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਘਸਤੀਤਿ ਬ੍ਯਗ੍ਘੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਬ੍ਬਚਨੇਨ ‘‘ਬ੍ਯਗ੍ਘੋ’’ਤਿ ਮਿਗਰਾਜਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਬ੍ਯਗ੍ਘੋਤਿ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ਸੀਹੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ। ਯਦਿਪਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਚਨવਸੇਨ ਸੀਹੋਪਿ ‘‘ਬ੍ਯਗ੍ਘੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ, ਬ੍ਯਗ੍ਘ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਨ ਮਿਗਰਾਜੇ ਏવ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੀਹੇਨ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    30. Te te pāṇe byāpādento ghasatīti byagghoti iminā nibbacanena ‘‘byaggho’’ti migarājassapi siyā nāmanti āha ‘‘byagghoti maññatīti sīhohamasmīti maññatī’’ti. Yadipi yathāvuttanibbacanavasena sīhopi ‘‘byaggho’’ti vattabbataṃ arahati, byaggha-saddo pana migarāje eva niruḷhoti dassento ‘‘sīhena vā’’tiādimāha.

    ੩੧. ਸੀਹੇਨ વਿਚਰਿਤવਨੇ ਸਂવਡ੍ਢਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਹਾવਨੇ ਸੁਞ੍ਞવਨੇ વਿવਡ੍ਢੋ’’ਤਿ।

    31. Sīhena vicaritavane saṃvaḍḍhattā vuttaṃ ‘‘mahāvane suññavane vivaḍḍho’’ti.

    ੩੪. ਕਿਲੇਸਬਨ੍ਧਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਬਨ੍ਧਨਤੋ। ਤਣ੍ਹਾਬਨ੍ਧਨਞ੍ਹਿ ਥਿਰਂ ਦਲ਼੍ਹਬਨ੍ਧਨਂ ਦੁਮ੍ਮੋਚਨੀਯਂ। ਯਥਾਹ –

    34.Kilesabandhanāti taṇhābandhanato. Taṇhābandhanañhi thiraṃ daḷhabandhanaṃ dummocanīyaṃ. Yathāha –

    ‘‘ਸਾਰਤ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲੇਸੁ,

    ‘‘Sārattarattā maṇikuṇḍalesu,

    ਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਾਰੇਸੁ ਚ ਯਾ ਅਪੇਕ੍ਖਾ।

    Puttesu dāresu ca yā apekkhā;

    ਏਤਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨਮਾਹੁ ਧੀਰਾ,

    Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā,

    ਓਹਾਰਿਨਂ ਸਿਥਿਲਂ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੪੬; ਜਾ॰ ੧.੨.੧੦੨)।

    Ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñca’’nti. (dha. pa. 346; jā. 1.2.102);

    ਕਿਲੇਸਬਨ੍ਧਨਾਤਿ વਾ ਦਸવਿਧਸਂਯੋਜਨਤੋ। ਮਹਾવਿਦੁਗ੍ਗਂ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਓਘਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਜਲવਿਦੁਗ੍ਗਂ વਿਯ ਅਨੁਪਚਿਤਕੁਸਲਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਦੁਗ੍ਗਮਟ੍ਠੇਨ।

    Kilesabandhanāti vā dasavidhasaṃyojanato. Mahāviduggaṃ nāma cattāro oghā mahantaṃ jalaviduggaṃ viya anupacitakusalasambhārehi duggamaṭṭhena.

    ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Aggaññapaññattikathāvaṇṇanā

    ੩੬. ਇਮਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ। ਇਦਂ ਨਾਮ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ, ਸੋ ਪਨ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੋ ਪવਤ੍ਤਿ ਪવੇਣੀ ਚਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਚਰਿਯવਂਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ ਨਾਮ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਜਾਨਿਤਬ੍ਬੇਸੁ, ਤਂ ਪਨ ਕੋਟਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਾવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾ ਪਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਮ ਪਜਾਨਨਾ’’ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ, ‘‘ਅਹਂ ਪਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਅਭਿਨਿવਿਸਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ, ‘‘ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਜਾਨਾਮਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮਾਨવਸੇਨ ਨ ਪਰਾਮਸਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਞ੍ਞੇવਾ’’ਤਿ ਪਦਂ ‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤਿ વਿਦਿਤਾ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯੇਨਾਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿ ਚ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ વਿਦਿਤਾ’’ਤਿ, ਸਯਮ੍ਭੁਞਾਣੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿ ਸਯਮੇવ વਿਦਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਂ વਿવਿਧવਿਭਤ੍ਤਿਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਆવੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ ਆવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾਯੇવ ਅਤ੍ਤਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅવਿਦਿਤਨਿਬ੍ਬਾਨਾਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਪਜਾਨਨਮ੍ਪਿ ਹਿ ਤਦਧਿਗਮવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤਿ ਇਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਯੋ, ਸੁਖਂ। ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਅਨਯੋ, ਦੁਕ੍ਖਂ। ਤਦੇવ ਹਿਤਸੁਖਸ੍ਸ ਬ੍ਯਸਨਤੋ ਬ੍ਯਸਨਂ।

    36.Imassa padassa. Idaṃ nāma lokassa agganti jānitabbaṃ, taṃ aggaññaṃ, so pana lokassa uppattikkamo pavatti paveṇī cāti āha ‘‘lokuppatticariyavaṃsa’’nti. Sammāsambodhito uttaritaraṃ nāma kiñci natthi pajānitabbesu, taṃ pana koṭiṃ katvā dassento ‘‘yāva sabbaññutaññāṇā pajānāmī’’ti āha. ‘‘Mama pajānanā’’ti assādento taṇhāvasena, ‘‘ahaṃ pajānāmī’’ti abhinivisanto diṭṭhivasena, ‘‘suṭṭhu pajānāmi sammā pajānāmī’’ti paggaṇhanto mānavasena na parāmasāmīti yojanā. ‘‘Paccattaññevā’’ti padaṃ ‘‘nibbuti viditā’’ti padadvayenāpi yojetabbaṃ ‘‘paccattaṃyeva uppāditā nibbuti ca paccattaṃyeva viditā’’ti, sayambhuñāṇena nibbattitā nibbuti sayameva viditāti attho. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘paccatta’’nti padaṃ vividhavibhattikaṃ hutvā āvuttinayena āvattatīti dassetuṃ ‘‘attanāyeva attanī’’ti vuttaṃ. Aviditanibbānāti appaṭiladdhanibbānā micchāpaṭipannattā. Pajānanampi hi tadadhigamavaseneva veditabbaṃ. Eti iṭṭhabhāvena pavattatīti ayo, sukhaṃ. Tappaṭikkhepena anayo, dukkhaṃ. Tadeva hitasukhassa byasanato byasanaṃ.

    ੩੭. ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਭਗવਾਪਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੋ ਤਤ੍ਥ ਸਾਰਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ। ਆਧਿਪਚ੍ਚਭਾવੇਨਾਤਿ ਆਧਿਪਚ੍ਚਸਭਾવੇਨ। ਯਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯવਾਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਆਚਰਿਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਆਚਰਿਯવਾਦੋ ਆਚਰਿਯਭਾવੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਚਰਿਯਭਾવਂ ਆਚਰਿਯવਾਦ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਚਰਿਯવਾਦੇ। ਇਤਿ ਕਤ੍વਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ। ਸੋਤਿ ਆਚਰਿਯવਾਦੋ। ‘‘ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ’’ ਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞવਿਸਯਤ੍ਤਾ। ਕੇਨ વਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ વਿਹਿਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕੇਨ વਿਹਿਤਂ ਕਿਨ੍ਤਿ વਿਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਸਂવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੮)। ਤਤ੍ਥ ਹਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤવਿਧਿਂ ਇਧ ਅਤਿਦਿਸਤਿ, ਪਾਲ਼ਿ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਚੇવ ਇਧ ਚ ਏਕਸਦਿਸਾ વਾਤਿ।

    37.Taṃ dassentoti bhagavāpi ‘‘aññatitthiyo tattha sārasaññī’’ti taṃ dassento. Ādhipaccabhāvenāti ādhipaccasabhāvena. Yassa ācariyavādassa vasena puriso ‘‘ācariyo’’ti vuccati, so ācariyavādo ācariyabhāvoti āha ‘‘ācariyabhāvaṃ ācariyavāda’’nti. Etthāti ācariyavāde. Iti katvāti iminā kāraṇena. Soti ācariyavādo. ‘‘Aggaññaṃ’’ tveva vutto aggaññavisayattā. Kena vihitanti kena pakārena vihitaṃ. Tenāha ‘‘kena vihitaṃ kinti vihita’’nti. Brahmajāleti brahmajālasaṃvaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.28). Tattha hi vitthārato vuttavidhiṃ idha atidisati, pāḷi pana tattha ceva idha ca ekasadisā vāti.

    ੪੧. ਖਿਡ੍ਡਾ ਪਦੋਸਿਕਾ ਮੂਲਭੂਤਾ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਖਿਡ੍ਡਾਪਦੋਸਿਕਂ, ਆਚਰਿਯਕਂ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਖਿਡ੍ਡਾਪਦੋਸਿਕਮੂਲਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਨੋਪਦੋਸਿਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    41. Khiḍḍā padosikā mūlabhūtā ettha santīti khiḍḍāpadosikaṃ, ācariyakaṃ. Tenevāha ‘‘khiḍḍāpadosikamūlaka’’nti. Manopadosikanti etthāpi eseva nayo.

    ੪੭. ਯੇਨ વਚਨੇਨ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥવਸੇਨੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ। ਤੁਚ੍ਛਾ, ਮੁਸਾਤਿ ਚ ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੁਚ੍ਛੇਨ, ਮੁਸਾવਾਦੇਨਾ’’ਤਿ। વਚਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਸਾਰਂ ਨਾਮ ਅવਿਪਰੀਤੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਤਦਭਾવੇਨਾਹ ‘‘ਅਨ੍ਤੋਸਾਰવਿਰਹਿਤੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਭਿਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਾ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਰੀਤਸਞ੍ਞੋਤਿ ਅਯਾਥਾવਸਞ੍ਞੋ। ਸੁਭਂ વਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਂ। વਣ੍ਣਕਸਿਣਨ੍ਤਿ ਸੁਨੀਲਕਸੁਪੀਤਕਾਦਿવਣ੍ਣਕਸਿਣਂ। ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯਂ ਸੁਭਂ, ਅਸੁਭਞ੍ਚ વਣ੍ਣਕਸਿਣਂ, ਤਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ। ਨ ਅਸੁਭਨ੍ਤਿ ਅਸੁਭਮ੍ਪਿ ‘‘ਅਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਨ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ, ਅਥ ਖੋ ‘‘ਸੁਭਂ’’ ਤ੍વੇવ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਰੀਤਾ ਅਯਾਥਾવਗਾਹਿਤਾਯ, ਅਯਾਥਾવવਾਦਿਤਾਯ ਚ।

    47. Yena vacanena abbhācikkhanti, tassa avijjamānatā nāma atthavasenevāti āha ‘‘asaṃvijjamānaṭṭhenā’’ti. Tucchā, musāti ca karaṇatthe paccattavacananti āha ‘‘tucchena, musāvādenā’’ti. Vacanassa antosāraṃ nāma aviparīto atthoti tadabhāvenāha ‘‘antosāravirahitenā’’ti. Abhiācikkhantīti abhibhavitvā ghaṭṭentā kathenti, akkosantīti attho. Viparītasaññoti ayāthāvasañño. Subhaṃ vimokkhanti ‘‘subha’’nti vuttavimokkhaṃ. Vaṇṇakasiṇanti sunīlakasupītakādivaṇṇakasiṇaṃ. Sabbanti yaṃ subhaṃ, asubhañca vaṇṇakasiṇaṃ, tañca sabbaṃ. Na asubhanti asubhampi ‘‘asubha’’nti tasmiṃ samaye na sañjānāti, atha kho ‘‘subhaṃ’’ tveva sañjānātīti attho. Viparītā ayāthāvagāhitāya, ayāthāvavāditāya ca.

    ੪੮. ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹਿਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਂ વਿਯ ਮਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ, ਭਿਕ੍ਖવੋ ਚ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤੂਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਯਾ ਏਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਮਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਮਮ੍ਮਪ੍ਪਦੇਸਂ ਪੀਲ਼ਾਜਨਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੁਟ੍ਠੂਤਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ। ਯਥਾ ਨ વਿਨਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖ।

    48. Yasmā so paribbājako avissaṭṭhamicchāgāhitāya sammā appaṭipajjitukāmo sammāpaṭipannaṃ viya maṃ samaṇo gotamo, bhikkhavo ca sañjānantūti adhippāyena ‘‘tathā dhammaṃ desetu’’ntiādimāha, tasmā vuttaṃ ‘‘mayā etassa…pe… vaṭṭatī’’ti. Mammanti mammappadesaṃ pīḷājananaṭṭhānaṃ. Suṭṭhūti sakkaccaṃ. Yathā na vinassati, evaṃ anurakkha.

    વਾਸਨਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯਾવਹਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾਸਨਾਯ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવਾਤਿ।

    Vāsanāyāti kilesakkhayāvahāya paṭipattiyā vāsanāya. Sesaṃ suviññeyyamevāti.

    ਪਾਥਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ।

    Pāthikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੧. ਪਾਥਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Pāthikasuttaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਪਾਥਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Pāthikasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact