| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
२. पटिच्चसमुप्पादकथावण्णना
2. Paṭiccasamuppādakathāvaṇṇanā
४४८. इदानि पटिच्चसमुप्पादकथा नाम होति। तत्थ येसं निदानवग्गे ‘‘उप्पादा वा तथागतानं अनुप्पादा वा तथागतानं ठिताव सा धातु धम्मट्ठितता’’तिआदिवचनतो (सं॰ नि॰ २.२०) ‘‘पटिच्चसमुप्पादो असङ्खतो’’ति लद्धि, सेय्यथापि पुब्बसेलियानञ्च महिसासकानञ्च; ते सन्धाय पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स।
448. Idāni paṭiccasamuppādakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ nidānavagge ‘‘uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā’’tiādivacanato (saṃ. ni. 2.20) ‘‘paṭiccasamuppādo asaṅkhato’’ti laddhi, seyyathāpi pubbaseliyānañca mahisāsakānañca; te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa.
४४९. अविज्जा असङ्खताति आदयो पञ्हा अविज्जादीनंयेव पटिच्चसमुप्पादभावदस्सनत्थं वुत्ता। येन पनत्थेन तत्थ एकेकं अङ्गं ‘‘पटिच्चसमुप्पादो’’ति वुच्चति, सो पटिच्चसमुप्पादविभङ्गे वुत्तोयेव।
449. Avijjāasaṅkhatāti ādayo pañhā avijjādīnaṃyeva paṭiccasamuppādabhāvadassanatthaṃ vuttā. Yena panatthena tattha ekekaṃ aṅgaṃ ‘‘paṭiccasamuppādo’’ti vuccati, so paṭiccasamuppādavibhaṅge vuttoyeva.
४५१. अविज्जापच्चया सङ्खाराति या तत्थ धम्मट्ठिततातिआदि येन सुत्तेन लद्धि पतिट्ठापिता, तस्सेव अत्थदस्सनेन लद्धिभिन्दनत्थं वुत्तं। अयञ्हेत्थ अत्थो – या अयं हेट्ठा ‘‘ठिताव सा धातु धम्मट्ठितता धम्मनियामता’’ति वुत्ता न सा अञ्ञत्र अविज्जादीहि विसुं एका अत्थि। अविज्जादीनं पन पच्चयानंयेवेतं नामं। उप्पन्नेपि हि तथागते अनुप्पन्नेपि अविज्जातो सङ्खारा सम्भवन्ति, सङ्खारादीहि च विञ्ञाणादीनि, तस्मा ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारा’’ति या एतस्मिं पदे सङ्खारधम्मानं कारणट्ठेन ठितताति धम्मट्ठितता। तेसंयेव च धम्मानं कारणट्ठेनेव नियामताति धम्मनियामताति अविज्जा वुच्चति। सा च असङ्खता, निब्बानञ्च असङ्खतन्ति पुच्छति। परवादी लद्धिवसेन पटिजानित्वा पुन द्वे असङ्खतानीति पुट्ठो सुत्ताभावेन पटिक्खिपित्वा लद्धिवसेनेव पटिजानाति। सेसपदेसुपि एसेव नयो। हेट्ठा वुत्तसदिसं पन तत्थ वुत्तनयेनेव वेदितब्बन्ति।
451. Avijjāpaccayā saṅkhārāti yā tattha dhammaṭṭhitatātiādi yena suttena laddhi patiṭṭhāpitā, tasseva atthadassanena laddhibhindanatthaṃ vuttaṃ. Ayañhettha attho – yā ayaṃ heṭṭhā ‘‘ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’ti vuttā na sā aññatra avijjādīhi visuṃ ekā atthi. Avijjādīnaṃ pana paccayānaṃyevetaṃ nāmaṃ. Uppannepi hi tathāgate anuppannepi avijjāto saṅkhārā sambhavanti, saṅkhārādīhi ca viññāṇādīni, tasmā ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti yā etasmiṃ pade saṅkhāradhammānaṃ kāraṇaṭṭhena ṭhitatāti dhammaṭṭhitatā. Tesaṃyeva ca dhammānaṃ kāraṇaṭṭheneva niyāmatāti dhammaniyāmatāti avijjā vuccati. Sā ca asaṅkhatā, nibbānañca asaṅkhatanti pucchati. Paravādī laddhivasena paṭijānitvā puna dve asaṅkhatānīti puṭṭho suttābhāvena paṭikkhipitvā laddhivaseneva paṭijānāti. Sesapadesupi eseva nayo. Heṭṭhā vuttasadisaṃ pana tattha vuttanayeneva veditabbanti.
पटिच्चसमुप्पादकथावण्णना।
Paṭiccasamuppādakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (५४) २. पटिच्चसमुप्पादकथा • (54) 2. Paṭiccasamuppādakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / २. पटिच्चसमुप्पादकथावण्णना • 2. Paṭiccasamuppādakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / २. पटिच्चसमुप्पादकथावण्णना • 2. Paṭiccasamuppādakathāvaṇṇanā
