Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā)

    නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    සංයුත්‌තනිකායෙ

    Saṃyuttanikāye

    නිදානවග්‌ග-අට්‌ඨකථා

    Nidānavagga-aṭṭhakathā

    1. නිදානසංයුත්‌තං

    1. Nidānasaṃyuttaṃ

    1. බුද්‌ධවග්‌ගො

    1. Buddhavaggo

    1. පටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තවණ්‌ණනා

    1. Paṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā

    1. එවං මෙ සුතන්‌ති – නිදානවග්‌ගෙ පඨමං පටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තං. තත්‍රායං අනුපුබ්‌බපදවණ්‌ණනා – තත්‍ර ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසීති, එත්‌ථ තත්‍රාති දෙසකාලපරිදීපනං. තඤ්‌හි ‘‘යං සමයං විහරති, තත්‍ර සමයෙ, යස්‌මිඤ්‌ච ජෙතවනෙ විහරති, තත්‍ර ජෙතවනෙ’’ති දීපෙති. භාසිතබ්‌බයුත්‌තෙ වා දෙසකාලෙ දීපෙති. න හි භගවා අයුත්‌තෙ දෙසෙ කාලෙ ච ධම්‌මං භාසති. ‘‘අකාලො ඛො තාව බාහියා’’තිආදි (උදා. 10) චෙත්‌ථ සාධකං. ඛොති පදපූරණමත්‌තෙ, අවධාරණෙ ආදිකාලත්‌ථෙ වා නිපාතො. භගවාති ලොකගරුදීපනං. භික්‌ඛූති කථාසවනයුත්‌තපුග්‌ගලවචනං. අපිචෙත්‌ථ ‘‘භික්‌ඛකොති භික්‌ඛු, භික්‌ඛාචරියං අජ්‌ඣූපගතොති භික්‌ඛූ’’තිආදිනා (පාරා. 45; විභ. 510) නයෙන වචනත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. ආමන්‌තෙසීති ආලපි, අභාසි, සම්‌බොධෙසි, අයමෙත්‌ථ අත්‌ථො. අඤ්‌ඤත්‍ර පන ඤාපනෙපි හොති. යථාහ – ‘‘ආමන්‌තයාමි වො, භික්‌ඛවෙ, පටිවෙදයාමි වො, භික්‌ඛවෙ’’ති. පක්‌කොසනෙපි. යථාහ – ‘‘එහි ත්‌වං, භික්‌ඛු, මම වචනෙන සාරිපුත්‌තං ආමන්‌තෙහී’’ති (අ. නි. 9.11). භික්‌ඛවොති ආමන්‌තනාකාරදීපනං. තඤ්‌ච භික්‌ඛනසීලතාදිගුණයොගසිද්‌ධත්‌තා වුත්‌තං. භික්‌ඛනසීලතාගුණයුත්‌තොපි හි භික්‌ඛු, භික්‌ඛනධම්‌මතාගුණයුත්‌තොපි භික්‌ඛනෙ සාධුකාරිතාගුණයුත්‌තොපීති සද්‌දවිදූ මඤ්‌ඤන්‌ති. තෙන ච තෙසං භික්‌ඛනසීලතාදිගුණයොගසිද්‌ධෙන වචනෙන හීනාධිකජනසෙවිතවුත්‌තිං පකාසෙන්‌තො උද්‌ධතදීනභාවනිග්‌ගහං කරොති. ‘‘භික්‌ඛවො’’ති ඉමිනා ච කරුණාවිප්‌ඵාරසොම්‌මහදයනයනනිපාතපුබ්‌බඞ්‌ගමෙන වචනෙන තෙ අත්‌තනො අභිමුඛෙ කරොන්‌තො තෙනෙව කථෙතුකම්‍යතාදීපකෙන නෙසං වචනෙන සොතුකම්‍යතං ජනෙති, තෙනෙව ච සම්‌බොධනත්‌ථෙන සාධුකං මනසිකාරෙපි නියොජෙති. සාධුකං මනසිකාරායත්‌තා හි සාසනසම්‌පත්‌ති.

    1.Evaṃme sutanti – nidānavagge paṭhamaṃ paṭiccasamuppādasuttaṃ. Tatrāyaṃ anupubbapadavaṇṇanā – tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesīti, ettha tatrāti desakālaparidīpanaṃ. Tañhi ‘‘yaṃ samayaṃ viharati, tatra samaye, yasmiñca jetavane viharati, tatra jetavane’’ti dīpeti. Bhāsitabbayutte vā desakāle dīpeti. Na hi bhagavā ayutte dese kāle ca dhammaṃ bhāsati. ‘‘Akālo kho tāva bāhiyā’’tiādi (udā. 10) cettha sādhakaṃ. Khoti padapūraṇamatte, avadhāraṇe ādikālatthe vā nipāto. Bhagavāti lokagarudīpanaṃ. Bhikkhūti kathāsavanayuttapuggalavacanaṃ. Apicettha ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhūpagatoti bhikkhū’’tiādinā (pārā. 45; vibha. 510) nayena vacanattho veditabbo. Āmantesīti ālapi, abhāsi, sambodhesi, ayamettha attho. Aññatra pana ñāpanepi hoti. Yathāha – ‘‘āmantayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave’’ti. Pakkosanepi. Yathāha – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehī’’ti (a. ni. 9.11). Bhikkhavoti āmantanākāradīpanaṃ. Tañca bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhattā vuttaṃ. Bhikkhanasīlatāguṇayuttopi hi bhikkhu, bhikkhanadhammatāguṇayuttopi bhikkhane sādhukāritāguṇayuttopīti saddavidū maññanti. Tena ca tesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitavuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. ‘‘Bhikkhavo’’ti iminā ca karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano abhimukhe karonto teneva kathetukamyatādīpakena nesaṃ vacanena sotukamyataṃ janeti, teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ manasikārepi niyojeti. Sādhukaṃ manasikārāyattā hi sāsanasampatti.

    අපරෙසුපි දෙවමනුස්‌සෙසු විජ්‌ජමානෙසු කස්‌මා භික්‌ඛූයෙව ආමන්‌තෙසීති චෙ? ජෙට්‌ඨසෙට්‌ඨාසන්‌නසදාසන්‌නිහිතභාවතො. සබ්‌බපරිසසාධාරණා හි භගවතො ධම්‌මදෙසනා, පරිසාය ජෙට්‌ඨා භික්‌ඛූ පඨමං උප්‌පන්‌නත්‌තා, සෙට්‌ඨා අනගාරියභාවං ආදිං කත්‌වා සත්‌ථුචරියානුවිධායකත්‌තා සකලසාසනපටිග්‌ගාහකත්‌තා ච, ආසන්‌නා තත්‌ථ නිසින්‌නෙසු සත්‌ථුසන්‌තිකත්‌තා, සදාසන්‌නිහිතා සත්‌ථුසන්‌තිකාවචරත්‌තාති. අපිච තෙ ධම්‌මදෙසනාය භාජනං යථානුසිට්‌ඨං පටිපත්‌තිසබ්‌භාවතො. විසෙසතො ච එකච්‌චෙ භික්‌ඛූයෙව සන්‌ධාය අයං දෙසනාපීති එවං ආමන්‌තෙසි.

    Aparesupi devamanussesu vijjamānesu kasmā bhikkhūyeva āmantesīti ce? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā, parisāya jeṭṭhā bhikkhū paṭhamaṃ uppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthucariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca, āsannā tattha nisinnesu satthusantikattā, sadāsannihitā satthusantikāvacarattāti. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvato. Visesato ca ekacce bhikkhūyeva sandhāya ayaṃ desanāpīti evaṃ āmantesi.

    කිමත්‌ථං පන භගවා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො පඨමං භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි, න ධම්‌මමෙව දෙසෙසීති? සතිජනනත්‌ථං. භික්‌ඛූ අඤ්‌ඤං චින්‌තෙන්‌තාපි වික්‌ඛිත්‌තචිත්‌තාපි ධම්‌මං පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තාපි කම්‌මට්‌ඨානං මනසිකරොන්‌තාපි නිසින්‌නා හොන්‌ති. තෙ අනාමන්‌තෙත්‌වා ධම්‌මෙ දෙසියමානෙ ‘‘අයං දෙසනා කිංනිදානා කිංපච්‌චයා කතමාය අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියා දෙසිතා’’ති සල්‌ලක්‌ඛෙතුං අසක්‌කොන්‌තා දුග්‌ගහිතං වා ගණ්‌හෙය්‍යුං, න වා ගණ්‌හෙය්‍යුං, තෙන නෙසං සතිජනනත්‌ථං භගවා පඨමං ආමන්‌තෙත්‌වා පච්‌ඡා ධම්‌මං දෙසෙති.

    Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento paṭhamaṃ bhikkhū āmantesi, na dhammameva desesīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū aññaṃ cintentāpi vikkhittacittāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasikarontāpi nisinnā honti. Te anāmantetvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā kiṃpaccayā katamāya aṭṭhuppattiyā desitā’’ti sallakkhetuṃ asakkontā duggahitaṃ vā gaṇheyyuṃ, na vā gaṇheyyuṃ, tena nesaṃ satijananatthaṃ bhagavā paṭhamaṃ āmantetvā pacchā dhammaṃ deseti.

    භදන්‌තෙති ගාරවවචනමෙතං, සත්‌ථුනො පටිවචනදානං වා. අපිචෙත්‌ථ ‘‘භික්‌ඛවො’’ති වදමානො භගවා භික්‌ඛූ ආලපති. ‘‘භදන්‌තෙ’’ති වදමානා තෙ භගවන්‌තං පච්‌චාලපන්‌ති. තථා හි ‘‘භික්‌ඛවො’’ති භගවා ආභාසති, ‘‘භදන්‌තෙ’’ති පච්‌චාභාසන්‌ති. ‘‘භික්‌ඛවො’’ති පටිවචනං දාපෙති, ‘‘භදන්‌තෙ’’ති පටිවචනං දෙන්‌ති. තෙ භික්‌ඛූති යෙ භගවා ආමන්‌තෙසි, තෙ. භගවතො පච්‌චස්‌සොසුන්‌ති භගවතො ආමන්‌තනං පතිඅස්‌සොසුං, අභිමුඛා හුත්‌වා සුණිංසු සම්‌පටිච්‌ඡිංසු පටිග්‌ගහෙසුන්‌ති අත්‌ථො. භගවා එතදවොචාති, භගවා එතං ඉදානි වත්‌තබ්‌බං සකලසුත්‌තං අවොච. එත්‌තාවතා යං ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන අත්‌ථබ්‍යඤ්‌ජනසම්‌පන්‌නස්‌ස බුද්‌ධානං දෙසනාඤාණගම්‌භීරභාවසංසූචකස්‌ස ඉමස්‌ස සුත්‌තස්‌ස සුඛාවගාහණත්‌ථං කාලදෙසදෙසකපරිසාපදෙසප්‌පටිමණ්‌ඩිතං නිදානං භාසිතං, තස්‌ස අත්‌ථවණ්‌ණනා සමත්‌තා.

    Bhadanteti gāravavacanametaṃ, satthuno paṭivacanadānaṃ vā. Apicettha ‘‘bhikkhavo’’ti vadamāno bhagavā bhikkhū ālapati. ‘‘Bhadante’’ti vadamānā te bhagavantaṃ paccālapanti. Tathā hi ‘‘bhikkhavo’’ti bhagavā ābhāsati, ‘‘bhadante’’ti paccābhāsanti. ‘‘Bhikkhavo’’ti paṭivacanaṃ dāpeti, ‘‘bhadante’’ti paṭivacanaṃ denti. Te bhikkhūti ye bhagavā āmantesi, te. Bhagavato paccassosunti bhagavato āmantanaṃ patiassosuṃ, abhimukhā hutvā suṇiṃsu sampaṭicchiṃsu paṭiggahesunti attho. Bhagavā etadavocāti, bhagavā etaṃ idāni vattabbaṃ sakalasuttaṃ avoca. Ettāvatā yaṃ āyasmatā ānandena atthabyañjanasampannassa buddhānaṃ desanāñāṇagambhīrabhāvasaṃsūcakassa imassa suttassa sukhāvagāhaṇatthaṃ kāladesadesakaparisāpadesappaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitaṃ, tassa atthavaṇṇanā samattā.

    ඉදානි පටිච්‌චසමුප්‌පාදං වොතිආදිනා නයෙන භගවතා නික්‌ඛිත්‌තස්‌ස සුත්‌තස්‌ස සංවණ්‌ණනාය ඔකාසො අනුප්‌පත්‌තො. සා පනෙසා සුත්‌තවණ්‌ණනා යස්‌මා සුත්‌තනික්‌ඛෙපං විචාරෙත්‌වා වුච්‌චමානා පාකටා හොති, තස්‌මා සුත්‌තනික්‌ඛෙපං තාව විචාරෙස්‌සාම. චත්‌තාරො හි සුත්‌තනික්‌ඛෙපා – අත්‌තජ්‌ඣාසයො, පරජ්‌ඣාසයො, පුච්‌ඡාවසිකො, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකොති. තත්‌ථ යානි සුත්‌තානි භගවා පරෙහි අනජ්‌ඣිට්‌ඨො කෙවලං අත්‌තනො අජ්‌ඣාසයෙනෙව කථෙති, සෙය්‍යථිදං – දසබලසුත්‌තන්‌තහාරකො චන්‌දොපම-වීණොපම-සම්‌මප්‌පධාන-ඉද්‌ධිපාද-ඉන්‌ද්‍රියබල-බොජ්‌ඣඞ්‌ගමග්‌ගඞ්‌ග-සුත්‌තන්‌තහාරකොති එවමාදීනි, තෙසං අත්‌තජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො.

    Idāni paṭiccasamuppādaṃ votiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa saṃvaṇṇanāya okāso anuppatto. Sā panesā suttavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepaṃ tāva vicāressāma. Cattāro hi suttanikkhepā – attajjhāsayo, parajjhāsayo, pucchāvasiko, aṭṭhuppattikoti. Tattha yāni suttāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva katheti, seyyathidaṃ – dasabalasuttantahārako candopama-vīṇopama-sammappadhāna-iddhipāda-indriyabala-bojjhaṅgamaggaṅga-suttantahārakoti evamādīni, tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo.

    යානි පන ‘‘පරිපක්‌කා ඛො රාහුලස්‌ස විමුත්‌තිපරිපාචනීයා ධම්‌මා. යංනූනාහං රාහුලං උත්‌තරිං ආසවානං ඛයෙ විනෙය්‍ය’’න්‌ති (සං. නි. 4.121; ම. නි. 3.416) එවං පරෙසං අජ්‌ඣාසයං ඛන්‌තිං නිජ්‌ඣානක්‌ඛමං මනං අභිනීහාරං බුජ්‌ඣනභාවඤ්‌ච අපෙක්‌ඛිත්‌වා පරජ්‌ඣාසයවසෙන කථිතානි, සෙය්‍යථිදං – චූළරාහුලොවාදසුත්‌තං, මහාරාහුලොවාදසුත්‌තං, ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනං, අනත්‌තලක්‌ඛණසුත්‌තං, ආසීවිසොපමසුත්‌තං, ධාතුවිභඞ්‌ගසුත්‌තන්‌ති, එවමාදීනි, තෙසං පරජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො.

    Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā. Yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttariṃ āsavānaṃ khaye vineyya’’nti (saṃ. ni. 4.121; ma. ni. 3.416) evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ nijjhānakkhamaṃ manaṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca apekkhitvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – cūḷarāhulovādasuttaṃ, mahārāhulovādasuttaṃ, dhammacakkappavattanaṃ, anattalakkhaṇasuttaṃ, āsīvisopamasuttaṃ, dhātuvibhaṅgasuttanti, evamādīni, tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo.

    භගවන්‌තං පන උපසඞ්‌කමිත්‌වා චතස්‌සො පරිසා චත්‌තාරො වණ්‌ණා නාගා සුපණ්‌ණා ගන්‌ධබ්‌බා අසුරා යක්‌ඛා මහාරාජානො තාවතිංසාදයො දෙවා මහාබ්‍රහ්‌මාති එවමාදයො ‘‘බොජ්‌ඣඞ්‌ගා බොජ්‌ඣඞ්‌ගාති, භන්‌තෙ, වුච්‌චන්‌ති – (සං. නි. 5.202) නීවරණා නීවරණාති, භන්‌තෙ, වුච්‌චන්‌ති – ඉමෙ නු ඛො, භන්‌තෙ, පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා, කිංසූධ විත්‌තං පුරිසස්‌ස සෙට්‌ඨ’’න්‌තිආදිනා (සං. නි. 1.246; සු. නි. 183) නයෙන පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌ති. එවං පුට්‌ඨෙන භගවතා යානි කථිතානි බොජ්‌ඣඞ්‌ගසංයුත්‌තාදීනි, යානි වා පනඤ්‌ඤානිපි දෙවතාසංයුත්‌ත, මාරසංයුත්‌ත, බ්‍රහ්‌මසංයුත්‌ත, සක්‌කපඤ්‌හ, චූළවෙදල්‌ල, මහාවෙදල්‌ල, සාමඤ්‌ඤඵලආළවක, සූචිලොම, ඛරලොමසුත්‌තාදීනි, තෙසං පුච්‌ඡාවසිකො නික්‌ඛෙපො.

    Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā catasso parisā cattāro vaṇṇā nāgā supaṇṇā gandhabbā asurā yakkhā mahārājāno tāvatiṃsādayo devā mahābrahmāti evamādayo ‘‘bojjhaṅgā bojjhaṅgāti, bhante, vuccanti – (saṃ. ni. 5.202) nīvaraṇā nīvaraṇāti, bhante, vuccanti – ime nu kho, bhante, pañcupādānakkhandhā, kiṃsūdha vittaṃ purisassa seṭṭha’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 183) nayena pañhaṃ pucchanti. Evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni bojjhaṅgasaṃyuttādīni, yāni vā panaññānipi devatāsaṃyutta, mārasaṃyutta, brahmasaṃyutta, sakkapañha, cūḷavedalla, mahāvedalla, sāmaññaphalaāḷavaka, sūciloma, kharalomasuttādīni, tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo.

    යානි පන තානි උප්‌පන්‌නං කාරණං පටිච්‌ච කථිතානි, සෙය්‍යථිදං – ධම්‌මදායාදං. චූළසීහනාදසුත්‌තං පුත්‌තමංසූපමං දාරුක්‌ඛන්‌ධූපමං අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධූපමං ඵෙණපිණ්‌ඩූපමං පාරිච්‌ඡත්‌තකූපමන්‌ති එවමාදීනි, තෙසං අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිකො නික්‌ඛෙපො.

    Yāni pana tāni uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni, seyyathidaṃ – dhammadāyādaṃ. Cūḷasīhanādasuttaṃ puttamaṃsūpamaṃ dārukkhandhūpamaṃ aggikkhandhūpamaṃ pheṇapiṇḍūpamaṃ pāricchattakūpamanti evamādīni, tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo.

    එවමෙතෙසු චතූසු නික්‌ඛෙපෙසු ඉමස්‌ස පටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තස්‌ස පරජ්‌ඣාසයො නික්‌ඛෙපො. පරපුග්‌ගලජ්‌ඣාසයවසෙන හිදං භගවතා නික්‌ඛිත්‌තං. කතමෙසං පුග්‌ගලානං අජ්‌ඣාසයවසෙනාති? උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූනං. චත්‌තාරො හි පුග්‌ගලා උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ නෙය්‍යො පදපරමොති. තත්‌ථ යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සහ උදාහටවෙලාය ධම්‌මාභිසමයො හොති, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සංඛිත්‌තෙන භාසිතස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථෙ විභජියමානෙ ධම්‌මාභිසමයො හොති, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස උද්‌දෙසතො පරිපුච්‌ඡතො යොනිසො මනසිකරොතො, කල්‍යාණමිත්‌තෙ සෙවතො, භජතො, පයිරුපාසතො, අනුපුබ්‌බෙන ධම්‌මාභිසමයො හොති, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො නෙය්‍යො. යස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස බහුම්‌පි සුණතො, බහුම්‌පි ධාරයතො, බහුම්‌පි වාචයතො න තාය ජාතියා ධම්‌මාභිසමයො හොති, අයං වුච්‌චති පුග්‌ගලො පදපරමො. ඉති ඉමෙසු චතූසු පුග්‌ගලෙසු උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූපුග්‌ගලානං අජ්‌ඣාසයවසෙන ඉදං සුත්‌තං නික්‌ඛිත්‌තං.

    Evametesu catūsu nikkhepesu imassa paṭiccasamuppādasuttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parapuggalajjhāsayavasena hidaṃ bhagavatā nikkhittaṃ. Katamesaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasenāti? Ugghaṭitaññūnaṃ. Cattāro hi puggalā ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo padaparamoti. Tattha yassa puggalassa saha udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū. Yassa puggalassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthe vibhajiyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū. Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto, kalyāṇamitte sevato, bhajato, payirupāsato, anupubbena dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo. Yassa puggalassa bahumpi suṇato, bahumpi dhārayato, bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo. Iti imesu catūsu puggalesu ugghaṭitaññūpuggalānaṃ ajjhāsayavasena idaṃ suttaṃ nikkhittaṃ.

    තදා කිර පඤ්‌චසතා ජනපදවාසිකා භික්‌ඛූ සබ්‌බෙව එකචරා ද්‌විචරා තිචරා චතුචරා පඤ්‌චචරා සභාගවුත්‌තිනො ධුතඞ්‌ගධරා ආරද්‌ධවීරියා යුත්‌තයොගා විපස්‌සකා සණ්‌හං සුඛුමං සුඤ්‌ඤතං පච්‌චයාකාරදෙසනං පත්‌ථයමානා සායන්‌හසමයෙ භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා, වන්‌දිත්‌වා, රත්‌තකම්‌බලසාණියා පරික්‌ඛිපමානා විය දෙසනං පච්‌චාසීසමානා පරිවාරෙත්‌වා නිසීදිංසු. තෙසං අජ්‌ඣාසයවසෙන භගවා ඉදං සුත්‌තං ආරභි. යථා හි ඡෙකො චිත්‌තකාරො අපරිකම්‌මකතභිත්‌තිං ලභිත්‌වා, න ආදිතොව රූපං සමුට්‌ඨාපෙසි, මහාමත්‌තිකලෙපාදීහි පන භිත්‌තිපරිකම්‌මං තාව කත්‌වා , කතපරිකම්‌මාය භිත්‌තියා රූපං සමුට්‌ඨාපෙති, කතපරිකම්‌මං පන භිත්‌තිං ලභිත්‌වා, භිත්‌තිපරිකම්‌මබ්‍යාපාරං අකත්‌වා, රඞ්‌ගජාතානි යොජෙත්‌වා, වට්‌ටිකං වා තූලිකං වා ආදාය රූපමෙව සමුට්‌ඨාපෙති, එවමෙව භගවා අකතාභිනිවෙසං ආදිකම්‌මිකකුලපුත්‌තං ලභිත්‌වා නාස්‌ස ආදිතොව අරහත්‌තපදට්‌ඨානං සණ්‌හං සුඛුමං සුඤ්‌ඤතං විපස්‌සනාලක්‌ඛණං ආචික්‌ඛති, සීලසමාධිකම්‌මස්‌සකතාදිට්‌ඨිසම්‌පදාය පන යොජෙන්‌තො පුබ්‌බභාගපටිපදං තාව ආචික්‌ඛති. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං –

    Tadā kira pañcasatā janapadavāsikā bhikkhū sabbeva ekacarā dvicarā ticarā catucarā pañcacarā sabhāgavuttino dhutaṅgadharā āraddhavīriyā yuttayogā vipassakā saṇhaṃ sukhumaṃ suññataṃ paccayākāradesanaṃ patthayamānā sāyanhasamaye bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, vanditvā, rattakambalasāṇiyā parikkhipamānā viya desanaṃ paccāsīsamānā parivāretvā nisīdiṃsu. Tesaṃ ajjhāsayavasena bhagavā idaṃ suttaṃ ārabhi. Yathā hi cheko cittakāro aparikammakatabhittiṃ labhitvā, na āditova rūpaṃ samuṭṭhāpesi, mahāmattikalepādīhi pana bhittiparikammaṃ tāva katvā , kataparikammāya bhittiyā rūpaṃ samuṭṭhāpeti, kataparikammaṃ pana bhittiṃ labhitvā, bhittiparikammabyāpāraṃ akatvā, raṅgajātāni yojetvā, vaṭṭikaṃ vā tūlikaṃ vā ādāya rūpameva samuṭṭhāpeti, evameva bhagavā akatābhinivesaṃ ādikammikakulaputtaṃ labhitvā nāssa āditova arahattapadaṭṭhānaṃ saṇhaṃ sukhumaṃ suññataṃ vipassanālakkhaṇaṃ ācikkhati, sīlasamādhikammassakatādiṭṭhisampadāya pana yojento pubbabhāgapaṭipadaṃ tāva ācikkhati. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං, භික්‌ඛු, ආදිමෙව විසොධෙහි කුසලෙසු ධම්‌මෙසු. කො චාදි කුසලානං ධම්‌මානං? සීලඤ්‌ච සුවිසුද්‌ධං දිට්‌ඨි ච උජුකා. යතො ඛො තෙ, භික්‌ඛු, සීලඤ්‌ච සුවිසුද්‌ධං භවිස්‌සති දිට්‌ඨි ච උජුකා. තතො ත්‌වං, භික්‌ඛු, සීලං නිස්‌සාය සීලෙ පතිට්‌ඨාය චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානෙ තිවිධෙන භාවෙය්‍යාසි. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ ත්‌වං, භික්‌ඛු, අජ්‌ඣත්‌තං වා කායෙ කායානුපස්‌සී විහරාහි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. බහිද්‌ධා වා කායෙ…පෙ.… අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධා වා කායෙ…පෙ.… ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සී විහරාහි ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං. යතො ඛො ත්‌වං, භික්‌ඛු, සීලං නිස්‌සාය සීලෙ පතිට්‌ඨාය ඉමෙ චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානෙ එවං තිවිධෙන භාවෙස්‌සසි, තතො තුය්‌හං, භික්‌ඛු, යා රත්‌ති වා දිවසො වා ආගමිස්‌සති, වුද්‌ධියෙව පාටිකඞ්‌ඛා කුසලෙසු ධම්‌මෙසු, නො පරිහානී’’ති (සං. නි. 5.369).

    ‘‘Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu. Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ? Sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā. Yato kho te, bhikkhu, sīlañca suvisuddhaṃ bhavissati diṭṭhi ca ujukā. Tato tvaṃ, bhikkhu, sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya cattāro satipaṭṭhāne tividhena bhāveyyāsi. Katame cattāro? Idha tvaṃ, bhikkhu, ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharāhi ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Bahiddhā vā kāye…pe… ajjhattabahiddhā vā kāye…pe… dhammesu dhammānupassī viharāhi ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Yato kho tvaṃ, bhikkhu, sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāya ime cattāro satipaṭṭhāne evaṃ tividhena bhāvessasi, tato tuyhaṃ, bhikkhu, yā ratti vā divaso vā āgamissati, vuddhiyeva pāṭikaṅkhā kusalesu dhammesu, no parihānī’’ti (saṃ. ni. 5.369).

    එවං ආදිකම්‌මිකකුලපුත්‌තස්‌ස සීලකථාය පරිකම්‌මං කථෙත්‌වා, අරහත්‌තපදට්‌ඨානං සණ්‌හං සුඛුමං සුඤ්‌ඤතං විපස්‌සනාලක්‌ඛණං ආචික්‌ඛති.

    Evaṃ ādikammikakulaputtassa sīlakathāya parikammaṃ kathetvā, arahattapadaṭṭhānaṃ saṇhaṃ sukhumaṃ suññataṃ vipassanālakkhaṇaṃ ācikkhati.

    පරිසුද්‌ධසීලං පන ආරද්‌ධවීරියං යුත්‌තයොගං විපස්‌සකං ලභිත්‌වා, නාස්‌ස පුබ්‌බභාගපටිපදං ආචික්‌ඛති, උජුකමෙව පන අරහත්‌තපදට්‌ඨානං සණ්‌හං සුඛුමං සුඤ්‌ඤතං විපස්‌සනාලක්‌ඛණං ආචික්‌ඛති. ඉමෙ පඤ්‌චසතා භික්‌ඛූ පුබ්‌බභාගපටිපදං පරිසොධෙත්‌වා ඨිතා සුධන්‌තසුවණ්‌ණසදිසා සුපරිමජ්‌ජිතමණික්‌ඛන්‌ධසන්‌නිභා, එකො ලොකුත්‌තරමග්‌ගොව නෙසං අනාගතො. ඉති තස්‌සාගමනත්‌ථාය සත්‌ථා තෙසං අජ්‌ඣාසයං අපෙක්‌ඛමානො ඉදං සුත්‌තං ආරභි.

    Parisuddhasīlaṃ pana āraddhavīriyaṃ yuttayogaṃ vipassakaṃ labhitvā, nāssa pubbabhāgapaṭipadaṃ ācikkhati, ujukameva pana arahattapadaṭṭhānaṃ saṇhaṃ sukhumaṃ suññataṃ vipassanālakkhaṇaṃ ācikkhati. Ime pañcasatā bhikkhū pubbabhāgapaṭipadaṃ parisodhetvā ṭhitā sudhantasuvaṇṇasadisā suparimajjitamaṇikkhandhasannibhā, eko lokuttaramaggova nesaṃ anāgato. Iti tassāgamanatthāya satthā tesaṃ ajjhāsayaṃ apekkhamāno idaṃ suttaṃ ārabhi.

    තත්‌ථ පටිච්‌චසමුප්‌පාදන්‌ති පච්‌චයාකාරං. පච්‌චයාකාරො හි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පටිච්‌ච සහිතෙ ධම්‌මෙ උප්‌පාදෙති. තස්‌මා පටිච්‌චසමුප්‌පාදොති වුච්‌චති. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන විසුද්‌ධිමග්‌ගතො ගහෙතබ්‌බො.

    Tattha paṭiccasamuppādanti paccayākāraṃ. Paccayākāro hi aññamaññaṃ paṭicca sahite dhamme uppādeti. Tasmā paṭiccasamuppādoti vuccati. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggato gahetabbo.

    වොති අයං වො-සද්‌දො පච්‌චත්‌ත-උපයොගකරණ-සම්‌පදාන-සාමිවචන-පදපූරණෙසු දිස්‌සති. ‘‘කච්‌චි පන වො අනුරුද්‌ධා සමග්‌ගා සම්‌මොදමානා’’තිආදීසු (ම. නි. 1.326; මහාව. 466) හි පච්‌චත්‌තෙ දිස්‌සති. ‘‘ගච්‌ඡථ, භික්‌ඛවෙ, පණාමෙමි වො’’තිආදීසු (ම. නි. 2.157) උපයොගෙ. ‘‘න වො මම සන්‌තිකෙ වත්‌ථබ්‌බ’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 2.157) කරණෙ. ‘‘වනපත්‌ථපරියායං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමී’’තිආදීසු (ම. නි. 1.190) සම්‌පදානෙ. ‘‘සබ්‌බෙසං වො, සාරිපුත්‌ත, සුභාසිත’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 1.345) සාමිවචනෙ. ‘‘යෙ හි වො අරියා පරිසුද්‌ධකායකම්‌මන්‌තා’’තිආදීසු (ම. නි. 1.35) පදපූරණමත්‌තෙ. ඉධ පනායං සම්‌පදානෙ දට්‌ඨබ්‌බො. භික්‌ඛවෙති පතිස්‌සවෙන අභිමුඛීභූතානං පුන ආලපනං. දෙසෙස්‌සාමීති දෙසනාපටිජානනං. තං සුණාථාති තං පටිච්‌චසමුප්‌පාදං තං දෙසනං මයා වුච්‌චමානං සුණාථ.

    Voti ayaṃ vo-saddo paccatta-upayogakaraṇa-sampadāna-sāmivacana-padapūraṇesu dissati. ‘‘Kacci pana vo anuruddhā samaggā sammodamānā’’tiādīsu (ma. ni. 1.326; mahāva. 466) hi paccatte dissati. ‘‘Gacchatha, bhikkhave, paṇāmemi vo’’tiādīsu (ma. ni. 2.157) upayoge. ‘‘Na vo mama santike vatthabba’’ntiādīsu (ma. ni. 2.157) karaṇe. ‘‘Vanapatthapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.190) sampadāne. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsita’’ntiādīsu (ma. ni. 1.345) sāmivacane. ‘‘Ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) padapūraṇamatte. Idha panāyaṃ sampadāne daṭṭhabbo. Bhikkhaveti patissavena abhimukhībhūtānaṃ puna ālapanaṃ. Desessāmīti desanāpaṭijānanaṃ. Taṃ suṇāthāti taṃ paṭiccasamuppādaṃ taṃ desanaṃ mayā vuccamānaṃ suṇātha.

    සාධුකං මනසි කරොථාති එත්‌ථ පන සාධුකං සාධූති එකත්‌ථමෙතං. අයඤ්‌ච සාධුසද්‌දො ආයාචන-සම්‌පටිච්‌ඡන-සම්‌පහංසන-සුන්‌දර-දළ්‌හීකම්‌මාදීසු දිස්‌සති. ‘‘සාධු මෙ, භන්‌තෙ, භගවා සංඛිත්‌තෙන ධම්‌මං දෙසෙතූ’’තිආදීසු (අ. නි. 4.257; සං. නි. 4.65; 5.381) හි ආයාචනෙ දිස්‌සති. ‘‘සාධු, භන්‌තෙති ඛො සො භික්‌ඛු භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා’’තිආදීසු (ම. නි. 3.86) සම්‌පටිච්‌ඡනෙ. ‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්‌තා’’තිආදීසු (දී. නි. 3.349) සම්‌පහංසනෙ.

    Sādhukaṃ manasi karothāti ettha pana sādhukaṃ sādhūti ekatthametaṃ. Ayañca sādhusaddo āyācana-sampaṭicchana-sampahaṃsana-sundara-daḷhīkammādīsu dissati. ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (a. ni. 4.257; saṃ. ni. 4.65; 5.381) hi āyācane dissati. ‘‘Sādhu, bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) sampaṭicchane. ‘‘Sādhu sādhu, sāriputtā’’tiādīsu (dī. ni. 3.349) sampahaṃsane.

    ‘‘සාධු ධම්‌මරුචී රාජා, සාධු පඤ්‌ඤාණවා නරො;

    ‘‘Sādhu dhammarucī rājā, sādhu paññāṇavā naro;

    සාධු මිත්‌තානමද්‌දුබ්‌භො, පාපස්‌ස අකරණං සුඛ’’න්‌ති. –

    Sādhu mittānamaddubbho, pāpassa akaraṇaṃ sukha’’nti. –

    ආදීසු (ජා. 2.18.101) සුන්‌දරෙ. ‘‘තෙන හි, බ්‍රාහ්‌මණ, සාධුකං සුණාහී’’තිආදීසු (අ. නි. 5.192) සාධුකසද්‌දොයෙව දළ්‌හීකම්‌මෙ ආණත්‌තියන්‌තිපි වුච්‌චති. ඉධ පනායං එත්‌ථෙව දළ්‌හීකම්‌මෙ ආණත්‌තියා ච අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො, සුන්‌දරත්‌ථෙපි වට්‌ටති. දළ්‌හීකරණත්‌ථෙන හි ‘‘දළ්‌හං ඉමං ධම්‌මං සුණාථ, සුග්‌ගහිතං ගණ්‌හන්‌තා’’, ආණත්‌තිඅත්‌ථෙන ‘‘මම ආණත්‌තියා සුණාථ’’ සුන්‌දරත්‌ථෙන ‘‘සුන්‌දරමිමං භද්‌දකං ධම්‌මං සුණාථා’’ති එතං දීපිතං හොති. මනසි කරොථාති ආවජ්‌ජෙථ. සමන්‌නාහරථාති අත්‌ථො. අවික්‌ඛිත්‌තචිත්‌තා හුත්‌වා නිසාමෙථ, චිත්‌තෙ කරොථාති අධිප්‌පායො.

    Ādīsu (jā. 2.18.101) sundare. ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, sādhukaṃ suṇāhī’’tiādīsu (a. ni. 5.192) sādhukasaddoyeva daḷhīkamme āṇattiyantipi vuccati. Idha panāyaṃ ettheva daḷhīkamme āṇattiyā ca attho veditabbo, sundaratthepi vaṭṭati. Daḷhīkaraṇatthena hi ‘‘daḷhaṃ imaṃ dhammaṃ suṇātha, suggahitaṃ gaṇhantā’’, āṇattiatthena ‘‘mama āṇattiyā suṇātha’’ sundaratthena ‘‘sundaramimaṃ bhaddakaṃ dhammaṃ suṇāthā’’ti etaṃ dīpitaṃ hoti. Manasi karothāti āvajjetha. Samannāharathāti attho. Avikkhittacittā hutvā nisāmetha, citte karothāti adhippāyo.

    ඉදානෙත්‌ථ තං සුණාථාති සොතින්‌ද්‍රියවික්‌ඛෙපනිවාරණමෙතං. සාධුකං මනසි කරොථාති මනසිකාරෙ දළ්‌හීකම්‌මනියොජනෙන මනින්‌ද්‍රියවික්‌ඛෙපනිවාරණං. පුරිමඤ්‌චෙත්‌ථ බ්‍යඤ්‌ජනවිපල්‌ලාසගාහනිවාරණං, පච්‌ඡිමං අත්‌ථවිපල්‌ලාසගාහනිවාරණං. පුරිමෙන ච ධම්‌මස්‌සවනෙ නියොජෙති, පච්‌ඡිමෙන සුතානං ධම්‌මානං ධාරණූපපරික්‌ඛාසු. පුරිමෙන ච ‘‘සබ්‍යඤ්‌ජනො අයං ධම්‌මො, තස්‌මා සවනීයො’’ති දීපෙති, පච්‌ඡිමෙන ‘‘සාත්‌ථො, තස්‌මා මනසි කාතබ්‌බො’’ති. සාධුකපදං වා උභයපදෙහි යොජෙත්‌වා, ‘‘යස්‌මා අයං ධම්‌මො ධම්‌මගම්‌භීරො ච දෙසනාගම්‌භීරො ච, තස්‌මා සුණාථ සාධුකං. යස්‌මා අත්‌ථගම්‌භීරො ච පටිවෙධගම්‌භීරො ච, තස්‌මා සාධුකං මනසි කරොථා’’ති එවං යොජනා වෙදිතබ්‌බා. භාසිස්‌සාමීති දෙසෙස්‌සාමි. ‘‘තං සුණාථා’’ති එත්‌ථ පටිඤ්‌ඤාතං දෙසනං සංඛිත්‌තතොව න දෙසෙස්‌සාමි, අපිච ඛො විත්‌ථාරතොපි නං භාසිස්‌සාමීති වුත්‌තං හොති. සඞ්‌ඛෙපවිත්‌ථාරවාචකානි හි එතානි පදානි. යථාහ වඞ්‌ගීසත්‌ථෙරො –

    Idānettha taṃ suṇāthāti sotindriyavikkhepanivāraṇametaṃ. Sādhukaṃ manasi karothāti manasikāre daḷhīkammaniyojanena manindriyavikkhepanivāraṇaṃ. Purimañcettha byañjanavipallāsagāhanivāraṇaṃ, pacchimaṃ atthavipallāsagāhanivāraṇaṃ. Purimena ca dhammassavane niyojeti, pacchimena sutānaṃ dhammānaṃ dhāraṇūpaparikkhāsu. Purimena ca ‘‘sabyañjano ayaṃ dhammo, tasmā savanīyo’’ti dīpeti, pacchimena ‘‘sāttho, tasmā manasi kātabbo’’ti. Sādhukapadaṃ vā ubhayapadehi yojetvā, ‘‘yasmā ayaṃ dhammo dhammagambhīro ca desanāgambhīro ca, tasmā suṇātha sādhukaṃ. Yasmā atthagambhīro ca paṭivedhagambhīro ca, tasmā sādhukaṃ manasi karothā’’ti evaṃ yojanā veditabbā. Bhāsissāmīti desessāmi. ‘‘Taṃ suṇāthā’’ti ettha paṭiññātaṃ desanaṃ saṃkhittatova na desessāmi, apica kho vitthāratopi naṃ bhāsissāmīti vuttaṃ hoti. Saṅkhepavitthāravācakāni hi etāni padāni. Yathāha vaṅgīsatthero –

    ‘‘සංඛිත්‌තෙනපි දෙසෙති, විත්‌ථාරෙනපි භාසති;

    ‘‘Saṃkhittenapi deseti, vitthārenapi bhāsati;

    සාළිකායිව නිග්‌ඝොසො, පටිභානං උදීරයී’’ති. (සං. නි. 1.214; ථෙරගා. 1241);

    Sāḷikāyiva nigghoso, paṭibhānaṃ udīrayī’’ti. (saṃ. ni. 1.214; theragā. 1241);

    එවං වුත්‌තෙ උස්‌සාහජාතා හුත්‌වා එවං, භන්‌තෙති ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං සත්‌ථු වචනං සම්‌පටිච්‌ඡිංසු, පටිග්‌ගහෙසුන්‌ති වුත්‌තං හොති.

    Evaṃ vutte ussāhajātā hutvā evaṃ, bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ satthu vacanaṃ sampaṭicchiṃsu, paṭiggahesunti vuttaṃ hoti.

    අථ නෙසං භගවා එතදවොච – එතං ඉදානි වත්‌තබ්‌බං ‘‘කතමො ච, භික්‌ඛවෙ, පටිච්‌චසමුප්‌පාදො’’තිආදිං සකලං සුත්‌තං අවොච. තත්‌ථ කතමො ච, භික්‌ඛවෙ, පටිච්‌චසමුප්‌පාදොති කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡා. පඤ්‌චවිධා හි පුච්‌ඡා අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා අනුමතිපුච්‌ඡා කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡාති, තාසං ඉදං නානත්‌තං –

    Atha nesaṃ bhagavā etadavoca – etaṃ idāni vattabbaṃ ‘‘katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo’’tiādiṃ sakalaṃ suttaṃ avoca. Tattha katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādoti kathetukamyatāpucchā. Pañcavidhā hi pucchā adiṭṭhajotanāpucchā diṭṭhasaṃsandanāpucchā vimaticchedanāpucchā anumatipucchā kathetukamyatāpucchāti, tāsaṃ idaṃ nānattaṃ –

    කතමා අදිට්‌ඨජොතනා පුච්‌ඡා (මහානි. 150; චූළනි. පුණ්‌ණකමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙස 12)? පකතියා ලක්‌ඛණං අඤ්‌ඤාතං හොති අදිට්‌ඨං අතුලිතං අතීරිතං අවිභූතං අවිභාවිතං. තස්‌ස ඤාණාය දස්‌සනාය තුලනාය තීරණාය විභූතාය විභාවනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති. අයං අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා.

    Katamā adiṭṭhajotanā pucchā (mahāni. 150; cūḷani. puṇṇakamāṇavapucchāniddesa 12)? Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ. Tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati. Ayaṃ adiṭṭhajotanāpucchā.

    කතමා දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා? පකතියා ලක්‌ඛණං ඤාතං හොති දිට්‌ඨං තුලිතං තීරිතං විභූතං විභාවිතං. සො අඤ්‌ඤෙහි පණ්‌ඩිතෙහි සද්‌ධිං සංසන්‌දනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති. අයං දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා.

    Katamā diṭṭhasaṃsandanāpucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. So aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati. Ayaṃ diṭṭhasaṃsandanāpucchā.

    කතමා විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා? පකතියා සංසයපක්‌ඛන්‌දො හොති විමතිපක්‌ඛන්‌දො ද්‌වෙළ්‌හකජාතො – ‘‘එවං නු ඛො, න නු ඛො, කථං නු ඛො’’ති, සො විමතිච්‌ඡෙදනත්‌ථාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති, අයං විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා.

    Katamā vimaticchedanāpucchā? Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, so vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati, ayaṃ vimaticchedanāpucchā.

    කතමා අනුමතිපුච්‌ඡා? භගවා භික්‌ඛූනං අනුමතියා පඤ්‌හං පුච්‌ඡති – ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, රූපං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති, අනිච්‌චං, භන්‌තෙ. යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං වා තං සුඛං වාති, දුක්‌ඛං, භන්‌තෙ. යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං විපරිණාමධම්‌මං, කල්‌ලං නු තං සමනුපස්‌සිතුං – ‘‘එතං මම එසොහමස්‌මි එසො මෙ අත්‌තා’’ති, නො හෙතං භන්‌තෙති (සං. නි. 3.79). අයං අනුමතිපුච්‌ඡා.

    Katamā anumatipucchā? Bhagavā bhikkhūnaṃ anumatiyā pañhaṃ pucchati – ‘‘taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti, aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti, dukkhaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘‘etaṃ mama esohamasmi eso me attā’’ti, no hetaṃ bhanteti (saṃ. ni. 3.79). Ayaṃ anumatipucchā.

    කතමා කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡා? භගවා භික්‌ඛූනං කථෙතුකම්‍යතාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡති – ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, සතිපට්‌ඨානා. කතමෙ චත්‌තාරො’’ති? අයං කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡාති.

    Katamā kathetukamyatāpucchā? Bhagavā bhikkhūnaṃ kathetukamyatāya pañhaṃ pucchati – ‘‘cattārome, bhikkhave, satipaṭṭhānā. Katame cattāro’’ti? Ayaṃ kathetukamyatāpucchāti.

    තත්‌ථ බුද්‌ධානං පුරිමා තිස්‌සො පුච්‌ඡා නත්‌ථි. කස්‌මා? බුද්‌ධානඤ්‌හි තීසු අද්‌ධාසු කිඤ්‌චි සඞ්‌ඛතං අද්‌ධාවිමුත්‌තං වා අසඞ්‌ඛතං අදිට්‌ඨං අජොතිතං අතුලිතං අතීරිතං අවිභූතං අවිභාවිතං නාම නත්‌ථි. තෙන නෙසං අදිට්‌ඨජොතනාපුච්‌ඡා නත්‌ථි. යං පන භගවතා අත්‌තනො ඤාණෙන පටිවිද්‌ධං, තස්‌ස අඤ්‌ඤෙන සමණෙන වා බ්‍රාහ්‌මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්‍රහ්‌මුනා වා සද්‌ධිං සංසන්‌දනකිච්‌චං නත්‌ථි. තෙනස්‌ස දිට්‌ඨසංසන්‌දනාපුච්‌ඡා නත්‌ථි. යස්‌මා පනෙස අකථංකථී තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො සබ්‌බධම්‌මෙසු විහතසංසයො. තෙනස්‌ස විමතිච්‌ඡෙදනාපුච්‌ඡා නත්‌ථි. ඉතරා පන ද්‌වෙ පුච්‌ඡා භගවතො අත්‌ථි. තාසු අයං කථෙතුකම්‍යතා පුච්‌ඡාති වෙදිතබ්‌බා.

    Tattha buddhānaṃ purimā tisso pucchā natthi. Kasmā? Buddhānañhi tīsu addhāsu kiñci saṅkhataṃ addhāvimuttaṃ vā asaṅkhataṃ adiṭṭhaṃ ajotitaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ nāma natthi. Tena nesaṃ adiṭṭhajotanāpucchā natthi. Yaṃ pana bhagavatā attano ñāṇena paṭividdhaṃ, tassa aññena samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā saddhiṃ saṃsandanakiccaṃ natthi. Tenassa diṭṭhasaṃsandanāpucchā natthi. Yasmā panesa akathaṃkathī tiṇṇavicikiccho sabbadhammesu vihatasaṃsayo. Tenassa vimaticchedanāpucchā natthi. Itarā pana dve pucchā bhagavato atthi. Tāsu ayaṃ kathetukamyatā pucchāti veditabbā.

    ඉදානි තාව පුච්‌ඡාය පුට්‌ඨං පච්‌චයාකාරං විභජන්‌තො අවිජ්‌ජාපච්‌චයා, භික්‌ඛවෙ, සඞ්‌ඛාරාතිආදිමාහ. එත්‌ථ ච යථා නාම ‘‘පිතරං කථෙස්‌සාමී’’ති ආරද්‌ධො ‘‘තිස්‌සස්‌ස පිතා සොණස්‌ස පිතා’’ති පඨමතරං පුත්‌තම්‌පි කථෙති, එවමෙව භගවා පච්‌චයං කථෙතුං ආරද්‌ධො ‘‘අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා’’තිආදිනා නයෙන සඞ්‌ඛාරාදීනං පච්‌චයෙ අවිජ්‌ජාදිධම්‌මෙ කථෙන්‌තො පච්‌චයුප්‌පන්‌නම්‌පි කථෙසි. ආහාරවග්‌ගස්‌ස පන පරියොසානෙ ‘‘පටිච්‌චසමුප්‌පාදඤ්‌ච වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමි පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙ ච ධම්‌මෙ’’ති (සං. නි. 2.20) උභයං ආරභිත්‌වා උභයම්‌පි කථෙසි. ඉදානි අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරාතිආදීසු පන අවිජ්‌ජා ච සා පච්‌චයො චාති අවිජ්‌ජාපච්‌චයො. තස්‌මා අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා සම්‌භවන්‌තීති ඉමිනා නයෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරෙන පන සබ්‌බාකාරසම්‌පන්‌නා අනුලොමපටිච්‌චසමුප්‌පාදකථා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ කථිතා, තස්‌මා සා තත්‌ථ කථිතවසෙනෙව ගහෙතබ්‌බා.

    Idāni tāva pucchāya puṭṭhaṃ paccayākāraṃ vibhajanto avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārātiādimāha. Ettha ca yathā nāma ‘‘pitaraṃ kathessāmī’’ti āraddho ‘‘tissassa pitā soṇassa pitā’’ti paṭhamataraṃ puttampi katheti, evameva bhagavā paccayaṃ kathetuṃ āraddho ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā nayena saṅkhārādīnaṃ paccaye avijjādidhamme kathento paccayuppannampi kathesi. Āhāravaggassa pana pariyosāne ‘‘paṭiccasamuppādañca vo, bhikkhave, desessāmi paṭiccasamuppanne ca dhamme’’ti (saṃ. ni. 2.20) ubhayaṃ ārabhitvā ubhayampi kathesi. Idāni avijjāpaccayā saṅkhārātiādīsu pana avijjā ca sā paccayo cāti avijjāpaccayo. Tasmā avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavantīti iminā nayena attho veditabbo. Ayamettha saṅkhepo, vitthārena pana sabbākārasampannā anulomapaṭiccasamuppādakathā visuddhimagge kathitā, tasmā sā tattha kathitavaseneva gahetabbā.

    පටිලොමකථායං පන අවිජ්‌ජාය ත්‌වෙවාති අවිජ්‌ජාය තු එව. අසෙසවිරාගනිරොධාති විරාගසඞ්‌ඛාතෙන මග්‌ගෙන අසෙසනිරොධා. සඞ්‌ඛාරනිරොධොති සඞ්‌ඛාරානං අනුප්‌පාදනිරොධො හොති. එවංනිරොධානං පන සඞ්‌ඛාරානං නිරොධා විඤ්‌ඤාණාදීනඤ්‌ච නිරොධා නාමරූපාදීනි නිරුද්‌ධානියෙව හොන්‌තීති දස්‌සෙතුං සඞ්‌ඛාරනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධොතිආදීනි වත්‌වා, එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස නිරොධො හොතීති ආහ. තත්‌ථ කෙවලස්‌සාති සකලස්‌ස, සුද්‌ධස්‌ස වා, සත්‌තවිරහිතස්‌සාති අත්‌ථො. දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌සාති දුක්‌ඛරාසිස්‌ස. නිරොධො හොතීති අනුප්‌පාදො හොති. ඉති භගවා අනුලොමතො ද්‌වාදසහි පදෙහි වට්‌ටකථං කථෙත්‌වා තමෙව වට්‌ටං විනිවට්‌ටෙත්‌වා පටිලොමතො ද්‌වාදසහි පදෙහි විවට්‌ටං කථෙන්‌තො අරහත්‌තෙන දෙසනාය කූටං ගණ්‌හි. දෙසනාපරියොසානෙ තෙ පඤ්‌චසතා ආරද්‌ධවිපස්‌සකා උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූපුග්‌ගලා සූරියරස්‌මිසම්‌ඵුට්‌ඨානි පරිපාකගතානි පදුමානි විය සච්‌චානි බුජ්‌ඣිත්‌වා අරහත්‌තඵලෙ පතිට්‌ඨහිංසු.

    Paṭilomakathāyaṃ pana avijjāya tvevāti avijjāya tu eva. Asesavirāganirodhāti virāgasaṅkhātena maggena asesanirodhā. Saṅkhāranirodhoti saṅkhārānaṃ anuppādanirodho hoti. Evaṃnirodhānaṃ pana saṅkhārānaṃ nirodhā viññāṇādīnañca nirodhā nāmarūpādīni niruddhāniyeva hontīti dassetuṃ saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhotiādīni vatvā, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti āha. Tattha kevalassāti sakalassa, suddhassa vā, sattavirahitassāti attho. Dukkhakkhandhassāti dukkharāsissa. Nirodho hotīti anuppādo hoti. Iti bhagavā anulomato dvādasahi padehi vaṭṭakathaṃ kathetvā tameva vaṭṭaṃ vinivaṭṭetvā paṭilomato dvādasahi padehi vivaṭṭaṃ kathento arahattena desanāya kūṭaṃ gaṇhi. Desanāpariyosāne te pañcasatā āraddhavipassakā ugghaṭitaññūpuggalā sūriyarasmisamphuṭṭhāni paripākagatāni padumāni viya saccāni bujjhitvā arahattaphale patiṭṭhahiṃsu.

    ඉදමවොච භගවාති ඉදං වට්‌ටවිවට්‌ටවසෙන සකලසුත්‌තං භගවා අවොච. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූති තුට්‌ඨචිත්‌තා තෙ පඤ්‌චසතා ඛීණාසවා භික්‌ඛූ. භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති කරවීකරුතමඤ්‌ජුනා කණ්‌ණසුඛෙන පණ්‌ඩිතජනහදයානං අමතාභිසෙකසදිසෙන බ්‍රහ්‌මස්‌සරෙන භාසතො භගවතො වචනං අභිනන්‌දිංසු, අනුමොදිංසු චෙව සම්‌පටිච්‌ඡිංසු චාති අත්‌ථො. තෙනෙතං වුච්‌චති –

    Idamavoca bhagavāti idaṃ vaṭṭavivaṭṭavasena sakalasuttaṃ bhagavā avoca. Attamanā te bhikkhūti tuṭṭhacittā te pañcasatā khīṇāsavā bhikkhū. Bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti karavīkarutamañjunā kaṇṇasukhena paṇḍitajanahadayānaṃ amatābhisekasadisena brahmassarena bhāsato bhagavato vacanaṃ abhinandiṃsu, anumodiṃsu ceva sampaṭicchiṃsu cāti attho. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘සුභාසිතං සුලපිතං, සාධු සාධූති තාදිනො;

    ‘‘Subhāsitaṃ sulapitaṃ, sādhu sādhūti tādino;

    අනුමොදමානා සිරසා, සම්‌පටිච්‌ඡිංසු භික්‌ඛවො’’ති.

    Anumodamānā sirasā, sampaṭicchiṃsu bhikkhavo’’ti.

    පඨමපටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Paṭhamapaṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. පටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තං • 1. Paṭiccasamuppādasuttaṃ

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 1. පටිච්‌චසමුප්‌පාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Paṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact