Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā)

    ॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ

    Saṃyuttanikāye

    ਨਿਦਾਨવਗ੍ਗਟੀਕਾ

    Nidānavaggaṭīkā

    ੧. ਨਿਦਾਨਸਂਯੁਤ੍ਤਂ

    1. Nidānasaṃyuttaṃ

    ੧. ਬੁਦ੍ਧવਗ੍ਗੋ

    1. Buddhavaggo

    ੧. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    1. Paṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā

    . ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨੇવ ਦੇਸਿਤਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਠਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਪਦਂ ਯੇ ਦੇਸਕਾਲਾ ਇਧ વਿਹਰਣਕਿਰਿਯਾਯ વਿਸੇਸਨਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਂ ਪਰਿਦੀਪਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂ ਸਮਯਂ…ਪੇ॰… ਦੀਪੇਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ-ਸਦ੍ਦੋ ਹਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਦੇਸਸ੍ਸ ਕਾਲਸ੍ਸ વਾ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਭવਿਤੁਂ ਅਰਹਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ। ਅਯਂ ਤਾવ ਤਤ੍ਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਭਾવੇ ਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਈਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਤਤ੍ਰਸਦ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾવਿਸਿਟ੍ਠਂ ਦੇਸਂ ਕਾਲਞ੍ਚ વਿਭਾવੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਾਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤੇ વਾ ਦੇਸਕਾਲੇ’’ਤਿ । ਤੇਨ ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਯਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਿ ਅਭਾਸਿ, ਤਾਦਿਸੇ ਦੇਸੇ, ਕਾਲੇ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਹੀਤਿਆਦਿਨਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਸਮਤ੍ਥੇਤਿ।

    1. Dutiyasuttādīnipi paṭiccasamuppādavaseneva desitānīti āha ‘‘paṭhamaṃ paṭiccasamuppādasutta’’nti. Tatrāti padaṃ ye desakālā idha viharaṇakiriyāya visesanabhāvena vuttā, tesaṃ paridīpananti dassento ‘‘yaṃ samayaṃ…pe… dīpetī’’ti āha. Taṃ-saddo hi vuttassa atthassa paṭiniddeso, tasmā idha desassa kālassa vā paṭiniddeso bhavituṃ arahati, na aññassa. Ayaṃ tāva tatrasaddassa paṭiniddesabhāve atthavibhāvanā. Yasmā pana īdisesu ṭhānesu tatrasaddo dhammadesanāvisiṭṭhaṃ desaṃ kālañca vibhāveti, tasmā vuttaṃ ‘‘bhāsitabbayutte vā desakāle’’ti . Tena tatrāti yattha bhagavā dhammadesanatthaṃ bhikkhū ālapi abhāsi, tādise dese, kāle vāti attho. Na hītiādinā tamevatthaṃ samattheti.

    ਨਨੁ ਚ ਯਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਭਗવਾ ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਬਾਹਿਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ, ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਠਿਤੋવ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸੀਤਿ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ। ਅਦੇਸੇਤਬ੍ਬਕਾਲੇ ਅਦੇਸਨਾਯ ਹਿ ਇਦਂ ਉਦਾਹਰਣਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવਾ’’ਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨ੍ਤਰਘਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਮ੍ਹਾ’’ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਕਾਲਭਾવਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਤਦਾ ਅਦ੍ਧਾਨਪਰਿਸ੍ਸਮੇਨ ਰੂਪਕਾਯੇ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਅਹੋਸਿ, ਬਲવਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਨਾਮਕਾਯੇ। ਤਦੁਭਯਸ੍ਸ વੂਪਸਮਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤੋ ਪਪਞ੍ਚਪਰਿਹਾਰਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ’’ਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਅਦੇਸੇਤਬ੍ਬਦੇਸੇ ਅਦੇਸਨਾਯ ਪਨ ਉਦਾਹਰਣਂ ‘‘ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ, વਿਹਾਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਪਚ੍ਛਾਯਾਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕਂ ਇਧ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਬਾਲੋ ਇਧ ਪਾਪਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪੮) ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ਖੋ-ਸਦ੍ਦੋ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਖੋ ਅਗਾਰવੋ વਿਹਰਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੧) ਅવਧਾਰਣੇ, ‘‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਤ੍ਥੁ ਪવਿવਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਸਾવਕਾ વਿવੇਕਂ ਨਾਨੁਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧) ਆਦਿਕਾਲਤ੍ਥੇ, વਾਕ੍ਯਾਰਮ੍ਭੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਦਪੂਰਣੇਨ વਚਨਾਲਙ੍ਕਾਰਮਤ੍ਤਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਆਦਿਕਾਲਤ੍ਥੇਨ વਾਕ੍ਯਸ੍ਸ ਉਪਞ੍ਞਾਸਮਤ੍ਤਂ, ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇਨ ਪਨ ਨਿਯਮਦਸ੍ਸਨਂ। ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ ਏવਾ’’ਤਿ ਆਮਨ੍ਤਨੇ ਨਿਯਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ।

    Nanu ca yattha ṭhito bhagavā ‘‘akālo kho tāvā’’tiādinā bāhiyassa dhammadesanaṃ paṭikkhipi, tattheva antaravīthiyaṃ ṭhitova tassa dhammaṃ desesīti? Saccametaṃ. Adesetabbakāle adesanāya hi idaṃ udāharaṇaṃ. Tenāha ‘‘akālo kho tāvā’’ti. Yaṃ pana tattha vuttaṃ ‘‘antaragharaṃ paviṭṭhamhā’’ti, tampi tassa akālabhāvasseva pariyāyena dassanatthaṃ vuttaṃ. Tassa hi tadā addhānaparissamena rūpakāye akammaññatā ahosi, balavapītivegena nāmakāye. Tadubhayassa vūpasamaṃ āgamento papañcaparihāratthaṃ bhagavā ‘‘akālo kho’’ti pariyāyena paṭikkhipi. Adesetabbadese adesanāya pana udāharaṇaṃ ‘‘atha kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi, vihārato nikkhamitvā vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdī’’ti evamādikaṃ idha ādisaddena saṅgahitaṃ. ‘‘Sa kho so bhikkhave bālo idha pāpāni kammāni karitvā’’ti evamādīsu (ma. ni. 3.248) padapūraṇamatte kho-saddo, ‘‘dukkhaṃ kho agāravo viharati appatisso’’tiādīsu (a. ni. 4.21) avadhāraṇe, ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.31) ādikālatthe, vākyārambheti attho. Tattha padapūraṇena vacanālaṅkāramattaṃ kataṃ hoti, ādikālatthena vākyassa upaññāsamattaṃ, avadhāraṇatthena pana niyamadassanaṃ. ‘‘Tasmā āmantesi evā’’ti āmantane niyamo dassito hotīti.

    ‘‘ਭਗવਾਤਿ ਲੋਕਗਰੁਦੀਪਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ ਪਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਯਦਿਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਪਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ વਿਹਰਣਕਿਰਿਯਾਯ ਕਤ੍ਤੁવਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਪਰਂ, ਨ ਆਮਨ੍ਤਨਕਿਰਿਯਾਯ, ਇਧ ਪਨ ਆਮਨ੍ਤਨਕਿਰਿਯਾਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਭਗવਾਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਭਗવਾਤਿ ਲੋਕਗਰੁਦੀਪਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਕਥਾਸવਨਯੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲવਚਨਨ੍ਤਿ વਕ੍ਖਮਾਨਾਯ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਦੇਸਨਾਯ ਸવਨਯੋਗ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲવਚਨਂ। ਚਤੂਸੁਪਿ ਪਰਿਸਾਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏવ ਏਦਿਸਾਨਂ ਦੇਸਨਾਨਂ વਿਸੇਸੇਨ ਭਾਜਨਭੂਤਾਤਿ ਸਾਤਿਸਯੇਨ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁਗਹਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਦ੍ਦਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖਕੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖਨਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿਪਿ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤਂ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਯੋ ਹਿ ਕੋਚਿ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਹਾਯ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸੋ ਕਸਿਗੋਰਕ੍ਖਾਦੀਹਿ ਜੀવਿਕਕਪ੍ਪਨਂ ਹਿਤ੍વਾ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨੇਨੇવ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਪਰਪਟਿਬਦ੍ਧਜੀવਿਕਤ੍ਤਾ વਾ વਿਹਾਰਮਜ੍ਝੇ ਕਾਜਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਿਣ੍ਡਿਯਾਲੋਪਭੋਜਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤਤ੍ਤਾ વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Bhagavāti lokagarudīpana’’nti kasmā vuttaṃ, nanu pubbe ‘‘bhagavā’’ti padaṃ vuttanti? Yadipi pubbe vuttaṃ, taṃ pana yathāvuttaṭṭhāne viharaṇakiriyāya kattuvisesadassanaparaṃ, na āmantanakiriyāya, idha pana āmantanakiriyāya, tasmā tadatthaṃ puna bhagavāti pāḷiyaṃ vuttanti. Tassatthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavāti lokagarudīpana’’nti āha. Kathāsavanayuttapuggalavacananti vakkhamānāya paṭiccasamuppādadesanāya savanayogyapuggalavacanaṃ. Catūsupi parisāsu bhikkhū eva edisānaṃ desanānaṃ visesena bhājanabhūtāti sātisayena sāsanasampaṭiggāhakabhāvadassanatthaṃ idha bhikkhugahaṇanti dassetvā idāni saddatthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’ti āha. Tattha bhikkhakoti bhikkhūti bhikkhanasīlattā bhikkhanadhammattā bhikkhūti attho. Bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti buddhādīhipi ajjhupagataṃ bhikkhācariyaṃ uñchācariyaṃ ajjhupagatattā anuṭṭhitattā bhikkhu. Yo hi koci appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, so kasigorakkhādīhi jīvikakappanaṃ hitvā liṅgasampaṭicchaneneva bhikkhācariyaṃ ajjhupagatattā bhikkhu. Parapaṭibaddhajīvikattā vā vihāramajjhe kājabhattaṃ bhuñjamānopi bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāya pabbajjāya ussāhajātattā vā bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhūti evamettha attho daṭṭhabbo.

    ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਭਿਨ੍ਨਪਟਧਰੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਨ੍ਦਤਿ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੫੦੯) ਆਗਤਨਯੇਨ। ਞਾਪਨੇਤਿ ਅવਬੋਧਨੇ, ਪਟਿવੇਦਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾ, ਨ ਕਸਿવਾਣਿਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਜੀવਨਸੀਲਤਾ। ਭਿਕ੍ਖਨਧਮ੍ਮਤਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਅਰਿਯਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਜਾ॰ ੧.੭.੫੯) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਭਿਕ੍ਖਨਸਭਾવਤਾ, ਨ ਯਾਚਨਾਕੋਹਞ੍ਞਸਭਾવਤਾ। ਭਿਕ੍ਖਨੇ ਸਾਧੁਕਾਰਿਤਾ ‘‘ਉਤ੍ਤਿਟ੍ਠੇ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੬੮) વਚਨਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਾ। ਅਥ વਾ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਪਕਤਿਸਭਾવੋ। ਇਧ ਪਨ ਤਥਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ વਤਂ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਸੀਲਂ ਨਾਮ વਤવਸੇਨ ਸਮਾਦਾਨਂ। ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਪવੇਣਿ-ਆਗਤਂ ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ। ਸਾਧੁਕਾਰਿਤਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਾਰਿਤਾ ਆਦਰਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤਿ।

    Ādinā nayenāti ‘‘bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhū’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 509) āgatanayena. Ñāpaneti avabodhane, paṭivedaneti attho. Bhikkhanasīlatā, na kasivāṇijjādīhi jīvanasīlatā. Bhikkhanadhammatā ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhantī’’ti (jā. 1.7.59) evaṃ vuttabhikkhanasabhāvatā, na yācanākohaññasabhāvatā. Bhikkhane sādhukāritā ‘‘uttiṭṭhe nappamajjeyyā’’ti (dha. pa. 168) vacanaṃ anussaritvā tattha appamajjatā. Atha vā sīlaṃ nāma pakatisabhāvo. Idha pana tathādhiṭṭhānaṃ. Dhammoti vataṃ. Apare pana ‘‘sīlaṃ nāma vatavasena samādānaṃ. Dhammo nāma paveṇi-āgataṃ cārittaṃ. Sādhukāritā sakkaccakāritā ādarakiriyā’’ti vaṇṇenti.

    ਹੀਨਾਧਿਕਜਨਸੇવਿਤવੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯੇ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇ ਠਿਤਾਪਿ ਜਾਤਿਮਦਾਦਿવਸੇਨ ਉਦ੍ਧਤਾ ਉਨ੍ਨਲ਼ਾ, ਯੇ ਚ ਗਿਹਿਭਾવੇ ਪਰੇਸੁ ਅਤ੍ਥਿਕਭਾવਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪਗਤਤਾਯ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਪਰਮਕਾਪਞ੍ਞਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਉਭਯੇਸਮ੍ਪਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ વਚਨੇਨ ਹੀਨਜਨੇਹਿ ਦਲਿਦ੍ਦੇਹਿ ਪਰਮਕਾਪਞ੍ਞਤਂ ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਪਰਕੁਲੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਾਯ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੇਹਿ ਸੇવਿਤਂ વੁਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਤਭਾવਨਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਧਿਕਜਨੇਹਿ ਉਲ਼ਾਰਭੋਗਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲਾਦਿਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਆਜੀવਸੋਧਨਤ੍ਥਂ ਸੇવਿਤਂ વੁਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਦੀਨਭਾવਨਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ વਚਨਂ ਆਮਨ੍ਤਨਭਾવਤੋ ਅਭਿਮੁਖੀਕਰਣਂ, ਪਕਰਣਤੋ ਸਾਮਤ੍ਥਿਯਤੋ ਚ ਸੁਸ੍ਸੂਸਾਜਨਨਂ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਸવਨਮਨਸਿਕਾਰਨਿਯੋਜਨਞ੍ਚ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਇਮਿਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Hīnādhikajanasevitavuttinti ye bhikkhubhāve ṭhitāpi jātimadādivasena uddhatā unnaḷā, ye ca gihibhāve paresu atthikabhāvampi anupagatatāya bhikkhācariyaṃ paramakāpaññaṃ maññanti, tesaṃ ubhayesampi yathākkamaṃ ‘‘bhikkhavo’’ti vacanena hīnajanehi daliddehi paramakāpaññataṃ pattehi parakulesu bhikkhācariyāya jīvikaṃ kappentehi sevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatabhāvaniggahaṃ karoti, adhikajanehi uḷārabhogakhattiyakulādito pabbajitehi buddhādīhi ājīvasodhanatthaṃ sevitaṃ vuttiṃ pakāsento dīnabhāvaniggahaṃ karotīti yojetabbaṃ. Yasmā ‘‘bhikkhavo’’ti vacanaṃ āmantanabhāvato abhimukhīkaraṇaṃ, pakaraṇato sāmatthiyato ca sussūsājananaṃ, sakkaccasavanamanasikāraniyojanañca hoti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘bhikkhavoti iminā’’tiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਾਰੇਪੀਤਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸવਨੇ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਾਰੇ ਚ। ਕਥਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ ਸવਨਾਦਯੋ ਸਾਧੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਕਲਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਗਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਦਰਗਾਰવਯੋਗੇਨ ਕਥਾਦੀਸੁ ਅਪਰਿਭવਾਦਿਨਾ ਚ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਭਬ੍ਬੋ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਨ ਕਥਂ ਪਰਿਭੋਤਿ, ਨ ਕਥਿਕਂ ਪਰਿਭੋਤਿ, ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਭੋਤਿ , ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਤਿ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ, ਯੋਨਿਸੋ ਚ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਭਬ੍ਬੋ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੫੧)। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਾਰਾਯਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਸੀਲਾਦਿਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ। ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਧਿਗਮવਸੇਨ। ਸਤ੍ਥੁਚਰਿਯਾਨੁવਿਧਾਯਕਤ੍ਤਾ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਾਨੁਟ੍ਠਾਨੇਨ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਯਾਨਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਤੋ ਸਕਲਸਾਸਨਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ

    Tattha sādhukaṃ manasikārepīti sādhukaṃ savane sādhukaṃ manasikāre ca. Kathaṃ pavattitā savanādayo sādhukaṃ pavattitā hontīti? ‘‘Addhā imāya paṭipattiyā sakalasāsanasampatti hatthagatā bhavissatī’’ti ādaragāravayogena kathādīsu aparibhavādinā ca. Vuttañhi ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi? Na kathaṃ paribhoti, na kathikaṃ paribhoti, na attānaṃ paribhoti , avikkhittacitto dhammaṃ suṇāti ekaggacitto, yoniso ca manasi karoti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammatta’’nti (a. ni. 5.151). Tenāha ‘‘sādhukaṃ manasikārāyattā hi sāsanasampattī’’ti. Sāsanasampatti nāma sīlādinipphatti. Paṭhamaṃ uppannattā adhigamavasena. Satthucariyānuvidhāyakattā sīlādiguṇānuṭṭhānena. Tiṇṇaṃ yānānaṃ vasena anudhammapaṭipattisambhavato sakalasāsanapaṭiggāhakattā.

    ਸਨ੍ਤਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮੀਪਭਾવਤੋ। ਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਸਂવੁਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਾਸਨਿਯਾਨੁਰੂਪਂ, ਅਨੁਸਾਸਨਿਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਯੇ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਨਾਪਸੁਤਾ, ਤੇ। ਪੁਬ੍ਬੇ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਰਿਸਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏવ ਆਮਨ੍ਤਨਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਪਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਭਗવਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਤਿ ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਾ। વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਅਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਤਿ ਹਿਯ੍ਯੋ ਤਤੋ ਪਰਦਿવਸੇਸੁ વਾ ਸੁਤਧਮ੍ਮਂ ਪਤਿ ਮਨਸਾ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦੇਸਨਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਇਮਮੇવਤ੍ਥਂ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਮੁਖੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤੇ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Santikattāti samīpabhāvato. Santikāvacarattāti sabbakālaṃ saṃvuttibhāvato. Yathānusiṭṭhanti anusāsaniyānurūpaṃ, anusāsaniṃ anavasesato paṭiggahetvāti attho. Ekacce bhikkhūti ye paṭiccasamuppādadhamme desanāpasutā, te. Pubbe ‘‘sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā’’tiādinā bhikkhūnaṃ eva āmantanakāraṇaṃ dassetvā idāni bhikkhū āmantetvā dhammadesanāya payojanaṃ dassetuṃ kimatthaṃ pana bhagavāti codanaṃ samuṭṭhāpeti. Tattha aññaṃ cintentāti aññavihitā. Vikkhittacittāti asamāhitacittā. Dhammaṃ paccavekkhantāti hiyyo tato paradivasesu vā sutadhammaṃ pati manasā avekkhantā. Bhikkhū āmantetvā dhamme desiyamāne ādito paṭṭhāya desanaṃ sallakkhetuṃ sakkotīti imamevatthaṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘te anāmantetvā’’tiādi vuttaṃ.

    ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਚ ਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਇ-ਕਾਰਲੋਪੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ ਇਤੀ’’ਤਿ, ਅਯਞ੍ਹਿ ਇਤਿਸਦ੍ਦੋ ਹੇਤੁਪਰਿਸਮਾਪਨਾਦਿਪਦਤ੍ਥવਿਪਰਿਯਾਯਪਕਾਰਾવਧਾਰਣਨਿਦਸ੍ਸਨਾਦਿਅਨੇਕਤ੍ਥਪਭੇਦੋ। ਤਥਾ ਹੇਸ ‘‘ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ‘ਰੂਪ’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੯) ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਭવਥ, ਮਾ ਆਮਿਸਦਾਯਾਦਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯) ਪਰਿਸਮਾਪਨੇ, ‘‘ਇਤਿ વਾ ਏવਰੂਪਾ વਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩) ਆਦਿਅਤ੍ਥੇ ‘‘ਮਾਗਣ੍ਡਿਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾ ਸਮਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વੋਹਾਰੋ ਨਾਮਂ ਨਾਮਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮਧੇਯ੍ਯਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਭਿਲਾਪੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾਨਿ॰ ੭੩, ੭੫) ਪਦਤ੍ਥવਿਪਰਿਯਾਯੇ, ‘‘ਇਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪ੍ਪਟਿਭਯੋ ਬਾਲੋ, ਅਪ੍ਪਟਿਭਯੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਸਉਪਦ੍ਦવੋ ਬਾਲੋ, ਅਨੁਪਦ੍ਦવੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੨੪) ਪਕਾਰੇ, ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਸਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥੀਤਿਸ੍ਸ વਚਨੀਯਂ। ਕਿਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਚੇ વਦੇਯ੍ਯ, ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਨ੍ਤਿ ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ વਚਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੬) ਅવਧਾਰਣੇ, ‘‘ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਖੋ, ਕਚ੍ਚਾਨ, ਅਯਮੇਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫; ੩.੯੦) ਨਿਦਸ੍ਸਨੇ । ਇਧਾਪਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨੇ ਏવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਆਮਨ੍ਤਨਾਕਾਰੋ ਤਮੇਸ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਯਥਾਰਹਂ ਇਤਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Bhikkhavoti ca sandhivasena i-kāralopo daṭṭhabbo ‘‘bhikkhavo itī’’ti, ayañhi itisaddo hetuparisamāpanādipadatthavipariyāyapakārāvadhāraṇanidassanādianekatthapabhedo. Tathā hesa ‘‘ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.79) hetumhi dissati, ‘‘tasmātiha me, bhikkhave, dhammadāyādā bhavatha, mā āmisadāyādā’’tiādīsu (ma. ni. 1.29) parisamāpane, ‘‘iti vā evarūpā visūkadassanā paṭivirato’’tiādīsu (dī. ni. 1.13) ādiatthe ‘‘māgaṇḍiyoti tassa brāhmaṇassa saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo’’tiādīsu (mahāni. 73, 75) padatthavipariyāye, ‘‘iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito. Saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito’’tiādīsu (ma. ni. 3.124) pakāre, ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ. Kiṃ paccayā jarāmaraṇanti iti ce vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīya’’ntiādīsu (dī. ni. 2.96) avadhāraṇe, ‘‘sabbamatthīti kho, kaccāna, ayameko anto, sabbaṃ natthīti ayaṃ dutiyo anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90) nidassane . Idhāpi nidassane eva daṭṭhabbo. Bhikkhavoti āmantanākāro tamesa iti-saddo nidasseti ‘‘bhikkhavoti āmantesī’’ti. Iminā nayena bhaddantetiādīsupi yathārahaṃ itisaddassa attho veditabbo.

    ਪੁਬ੍ਬੇ ‘‘ਭਗવਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਨ੍ਤਿ ਇਧ ਭਗવਤੋਤਿ ਸਾਮਿવਚਨਂ ਆਮਨ੍ਤਨਮੇવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀਅਨ੍ਤਰਂ ਅਪੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਭਗવਤੋ ਆਮਨ੍ਤਨਂ ਪਟਿਅਸ੍ਸੋਸੁ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਤੋਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਪਟਿਸ੍ਸવਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਂ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਯਂ ਕਾਲਦੇਸਦੇਸਕਪਰਿਸਾਪਦੇਸਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗਹੇ ਕਰਿਯਮਾਨੇ ਨਿਦਾਨવਚਨਂ, ਨਨੁ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤવਚਨਸ੍ਸੇવ ਸਙ੍ਗਹੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਦੇਸਨਾਯ ਠਿਤਿਅਸਮ੍ਮੋਸਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯਭਾવਸਮ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ। ਕਾਲਦੇਸਦੇਸਕਨਿਮਿਤ੍ਤਪਰਿਸਾਪਦੇਸੇਹਿ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾ ਹਿ ਦੇਸਨਾ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ ਹੋਤਿ ਅਸਮ੍ਮੋਸਧਮ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯਾ ਚ, ਦੇਸਕਾਲਕਤ੍ਤੁਸੋਤੁਨਿਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਉਪਨਿਬਨ੍ਧੋ વਿਯ વੋਹਾਰવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਤੇਨੇવ ਚਾਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ‘‘ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਤ੍ਥ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੇਸਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾਸੁ ਕਤਾਸੁ ਤਾਸਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੇਨ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਂ ਭਾਸਿਤਂ।

    Pubbe ‘‘bhagavā āmantesī’’ti vuttattā bhagavato paccassosunti idha bhagavatoti sāmivacanaṃ āmantanameva sambandhīantaraṃ apekkhatīti iminā adhippāyena ‘‘bhagavato āmantanaṃ paṭiassosu’’nti vuttaṃ. Bhagavatoti idaṃ pana paṭissavasambandhena sampadānavacanaṃ. Ettāvatā yaṃ kāladesadesakaparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitanti sambandho. Etthāha – kimatthaṃ pana dhammavinayasaṅgahe kariyamāne nidānavacanaṃ, nanu bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabboti? Vuccate – desanāya ṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ. Kāladesadesakanimittaparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosadhammā saddheyyā ca, desakālakattusotunimittehi upanibandho viya vohāravinicchayo. Teneva cāyasmatā mahākassapena ‘‘paṭiccasamuppādasuttaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘evaṃ me suta’’nti āyasmatā ānandena imassa suttassa nidānaṃ bhāsitaṃ.

    ਅਪਿਚ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਦਾਨવਚਨਂ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਪੁਬ੍ਬਰਚਨਾਨੁਮਾਨਾਗਮਤਕ੍ਕਾਭਾવਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਸਿਦ੍ਧਿ। ਨ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਰਚਨਾਦੀਹਿ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣਚਾਰਤਾਯ ਏਕਪ੍ਪਮਾਣਤ੍ਤਾ ਚ ਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਤਥਾ ਆਚਰਿਯਮੁਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਮਚ੍ਛਰਿਯਸਤ੍ਥੁਸਾવਕਾਨੁਰੋਧਾਭਾવਤੋ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧਿ। ਨ ਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਤੇ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਾ ਚਸ੍ਸ ਪਰਾਨੁਗ੍ਗਹਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਏવਂ ਦੇਸਕਸਂਕਿਲੇਸਭੂਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਦੂਸਕਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਤਣ੍ਹਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾਭਾવਸਂਸੂਚਕੇਹਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਦਾਪਹਾਨਸਮ੍ਪਦਾਭਿਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕੇਹਿ ਚ ਸਂਬੁਦ੍ਧવਿਸੁਦ੍ਧਭਾવੇਹਿ ਪੁਰਿਮવੇਸਾਰਜ੍ਜਦ੍વਯਸਿਦ੍ਧਿ, ਤਤੋ ਏવ ਚ ਅਨ੍ਤਰਾਯਿਕਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮੋਹਾਭਾવਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮવੇਸਾਰਜ੍ਜਦ੍વਯਸਿਦ੍ਧੀਤਿ ਭਗવਤੋ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜਸਮਨ੍ਨਾਗਮੋ ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਦਾਨવਚਨੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਪਟਿਭਾਨੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਦੀਪਨਤੋ, ਇਧ ਪਨ ਮੂਲਦ੍વਯવਸੇਨ ਅਨ੍ਤਦ੍વਯਰਹਿਤਸ੍ਸ ਤਿਸਨ੍ਧਿਕਾਲਬਨ੍ਧਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਨਯਸਙ੍ਖੇਪਗਮ੍ਭੀਰਭਾવਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਬੋਧਿਯਾ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤੋ ਚਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਦਾਨવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ।

    Apica satthu sampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Tathāgatassa hi bhagavato pubbaracanānumānāgamatakkābhāvato sammāsambuddhabhāvasiddhi. Na hi sammāsambuddhassa pubbaracanādīhi attho atthi, sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya ekappamāṇattā ca ñeyyadhammesu. Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasatthusāvakānurodhābhāvato khīṇāsavattasiddhi. Na hi sabbaso khīṇāsavassa te sambhavantīti suvisuddhā cassa parānuggahappavatti, evaṃ desakasaṃkilesabhūtānaṃ diṭṭhisīlasampadādūsakānaṃ avijjātaṇhānaṃ accantābhāvasaṃsūcakehi ñāṇasampadāpahānasampadābhibyañjanakehi ca saṃbuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi, tato eva ca antarāyikaniyyānikadhammesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo attahitaparahitapaṭipatti ca nidānavacanena pakāsitā hoti, tattha tattha sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikapaṭibhānena dhammadesanādīpanato, idha pana mūladvayavasena antadvayarahitassa tisandhikālabandhassa catubbidhanayasaṅkhepagambhīrabhāvayuttassa paṭiccasamuppādassa bodhiyā nidassanato cāti yojetabbaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘satthu sampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

    ਤਥਾ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਦਾਨવਚਨਂ। ਞਾਣਕਰੁਣਾਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਨਿਰਤ੍ਥਿਕਾ ਪવਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਤ੍ਥਾ વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰੇਸਂ ਏવ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਯਥਾਪવਤ੍ਤਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥੇਹਿ ਯਥਾਰਹਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਟ੍ਠੇਨ ਸਾਸਨਂ, ਨ ਕਬ੍ਬਰਚਨਾ। ਤਯਿਦਂ ਸਤ੍ਥੁਚਰਿਤਂ ਕਾਲਦੇਸਦੇਸਕਪਰਿਸਾਪਦੇਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨવਚਨੇਹਿ ਯਥਾਰਹਂ ਪਕਾਸੀਯਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਿਭਾવਨੇਨ ਤੇਨ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਦਾਨવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ।

    Tathā sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthikā pavatti, attahitatthā vā, tasmā paresaṃ eva atthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabbaracanā. Tayidaṃ satthucaritaṃ kāladesadesakaparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathārahaṃ pakāsīyati, idha pana dvādasapadikapaccayākāravibhāvanena tena. Tena vuttaṃ ‘‘sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

    ਅਪਿਚ ਸਤ੍ਥੁ ਪਮਾਣਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨੇਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਮਾਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਦਾਨવਚਨਂ, ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਪਮਾਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ ਚ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ વਿਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ ਚ ਇਮਿਨਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਦਿ-ਸਬ੍ਬਸਂਕਿਲੇਸਮਲਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਦੋਸਪ੍ਪਹਾਨਦੀਪਨੇਨ વਚਨੇਨ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣવਿਸੇਸਯੋਗਪਰਿਦੀਪਨੇਨ ਤਤੋ ਏવ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੁਤ੍ਤਮਭਾવਦੀਪਨੇਨ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਸਬ੍ਬਥਾ ਪਕਾਸਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਨਿਦਾਨવਚਨੇ ਪਯੋਜਨਨਿਦਸ੍ਸਨਂ।

    Apica satthu pamāṇabhāvappakāsanena sāsanassa pamāṇabhāvadassanatthaṃ nidānavacanaṃ, tañcassa pamāṇabhāvadassanaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena ‘‘bhagavā’’ti ca iminā padena vibhāvitanti veditabbaṃ. ‘‘Bhagavā’’ti ca iminā tathāgatassa rāgadosamohādi-sabbasaṃkilesamaladuccaritādidosappahānadīpanena vacanena anaññasādhāraṇasuparisuddhañāṇakaruṇādiguṇavisesayogaparidīpanena tato eva sabbasattuttamabhāvadīpanena ayamattho sabbathā pakāsito hotīti. Idamettha nidānavacane payojananidassanaṃ.

    ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ। ਦੇਸਨਾਪਿ ਹਿ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸੀਲਾਦਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿਨੇਯ੍ਯਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਤੋ ‘‘ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ‘‘ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਤਾવ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਭਗવਤੋ ਦੇਸਨਾਯ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਦੇਸਨਾ ਏવਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਨਿਦਾਨਪਰਿਜਾਨਨੇਨ વਣ੍ਣਨਾਯ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨੇવ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਚੋਦਨਾਯ ਕਤਾਯ ‘‘ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋਯਂ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿ ਪਰਿਹਾਰੋ ਸੁਕਥਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਨੇਕਸਤਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸਭੇਦਾਨਿਪਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਪਧਾਨਨਯੇਨ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਤਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਭਾવਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਾ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਥਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਚ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਚਾ’’ਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾਨੁਸਨ੍ਧਿਸਮ੍ਭવਤੋ, ਏવਂ ਯਦਿਪਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨਪਿ ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦੀਹਿ ਪਨ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਂਸਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਨਯਿਧ ਨਿਰવਸੇਸੋ વਿਤ੍ਥਾਰਨਯੋ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ વਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਾਨਂ ਸੇਸਨਿਕ੍ਖੇਪਾਨਂ ਮੂਲਨਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਥਾਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਯਂ ਸਂਸਗ੍ਗਭੇਦੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।

    Nikkhittassāti desitassa. Desanāpi hi desetabbassa sīlādiatthassa vineyyasantānesu nikkhipanato ‘‘nikkhepo’’ti vuccatīti ‘‘suttanikkhepaṃ tāva vicāretvā vuccamānā pākaṭā hotī’’ti sāmaññato bhagavato desanāya samuṭṭhānassa vibhāgaṃ dassetvā ‘‘etthāyaṃ desanā evaṃsamuṭṭhānā’’ti desanāya samuṭṭhāne dassite suttassa sammadeva nidānaparijānanena vaṇṇanāya suviññeyyattā vuttaṃ. Tato heṭṭhā ‘‘kasmā bhagavatā paṭiccasamuppādavaseneva desanā āraddhā’’ti kenaci codanāya katāya ‘‘parajjhāsayoyaṃ suttanikkhepo’’ti parihāro sukathito hoti. Tattha yathā anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipadhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhabhāvanti āha ‘‘cattāro hi suttanikkhepā’’ti. Ettha ca yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāhi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati ‘‘attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca pucchāvasiko cā’’ti ajjhāsayapucchānusandhisambhavato, evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā ajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti. Nayidha niravaseso vitthāranayo sambhavatīti ‘‘cattāro hi suttanikkhepā’’ti vuttaṃ. Tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattārova dassitā, tathādassanañcettha ayaṃ saṃsaggabhedo gahetabboti.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਨਿਕ੍ਖਿਪੀਯਤੀਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਂ ਏવ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਥ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਸੋ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ ਕਾਰਣਭੂਤੋਤਿ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਚ੍ਛਾਯ વਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਧਮ੍ਮੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ। ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਯ વਤ੍ਥੁਭੂਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਸਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ। ਅਥ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪੀਯਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਾਦਿ ਏવ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਪੁਚ੍ਛੀਯਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਞਾਤਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾਨਂ વਚਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਂ, ਤਦੇવ ਨਿਕ੍ਖੇਪਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਪੁਲ੍ਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏવ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo. Attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vasena pavattadhammo etassa atthīti, pucchāvasiko. Suttadesanāya vatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti, atthuppattiyeva aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti suttanikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitvā ñātabbo attho. Tassa pucchāvasena pavattaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasikaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pulliṅgavasena ‘‘pucchāvasiko’’ti vuttaṃ. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evampettha attho veditabbo.

    ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਪਰੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰਿਪਾਕਾਦਿਕਾਰਣਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ વਿਸੁਂ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਭਾવੋ ਯੁਤ੍ਤੋ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿਠਪਨਤ੍ਥਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਦੇਸਨਤ੍ਤਾ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਾਨਂ ਪਨ ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਦੇਸਨਾਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਨਂ ਕਥਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਅਨવਰੋਧੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਨਂ વਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੋਧੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਨਂ ਕਥਂ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੇ ਅਨવਰੋਧੋਤਿ? ਨ ਚੋਦੇਤਬ੍ਬਮੇਤਂ। ਪਰੇਸਞ੍ਹਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾਕਾਰਣੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕਾਨਂ વਿਸੁਂ ਗਹਣਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣਾવਣ੍ਣਆਮਿਸੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਦੇਸਨਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਰੇਸਂ ਪੁਚ੍ਛਂ વਿਨਾ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਏવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤੋ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਏવ ਦੇਸਿਤੋ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋਤਿ ਪਾਕਟੋવਾਯਮਤ੍ਥੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ ਕਥੇਤਿ ਧਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿਠਪਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਦਸਬਲਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਹਾਰਕੋਤਿ ਦਸਬਲવਗ੍ਗੇ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਲਿ, ਤਥਾ ਚਨ੍ਦੋਪਮਹਾਰਕਾਦਯੋ।

    Apicettha paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ ‘‘aṭṭhuppattī’’ti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayaṃ eva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena eva desito pucchāvasikoti pākaṭovāyamatthoti. Attano ajjhāsayeneva katheti dhammatantiṭhapanatthanti daṭṭhabbaṃ. Dasabalasuttantahārakoti dasabalavagge anupubbena nikkhittānaṃ suttānaṃ āvali, tathā candopamahārakādayo.

    વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਯੋ। ਅਜ੍ਝਾਸਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਂ। ਖਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਨ੍ਤਿਂ। ਮਨਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਨੀਹਾਰਨ੍ਤਿ ਪਣਿਧਾਨਂ। ਬੁਜ੍ਝਨਭਾવਨ੍ਤਿ ਬੁਜ੍ਝਨਸਭਾવਂ, ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਾਕਾਰਂ વਾ।

    Vimuttiparipācanīyā dhammā saddhindriyādayo. Ajjhāsayanti adhimuttiṃ. Khantinti diṭṭhinijjhānakkhantiṃ. Mananti cittaṃ. Abhinīhāranti paṇidhānaṃ. Bujjhanabhāvanti bujjhanasabhāvaṃ, paṭivijjhanākāraṃ vā.

    ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂਤਿ ਉਗ੍ਘਟਨਂ ਨਾਮ ਞਾਣੁਗ੍ਘਟਨਂ, ਞਾਣੇਨ ਉਗ੍ਘਟਿਤਮਤ੍ਤੇ ਏવ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਞ੍ਚਿਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ। ਉਦ੍ਦੇਸਾਦੀਹਿ ਨੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਨੇਯ੍ਯੋ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਂ ਪਰਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦਪਰਮੋ। ਸਹ ਉਦਾਹਟવੇਲਾਯਾਤਿ ਉਦਾਹਾਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸੇ ਉਦਾਹਟਮਤ੍ਤੇ ਏવ। ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਸਮਾਯੋਗੋ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਮਾਤਿਕਾਯ ਠਪਿਯਮਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੇ વਿਭਜਿਯਮਾਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਉਦ੍ਦੇਸਤੋਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸਹੇਤੁ, ਉਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦਿਸਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ‘‘ਉਦ੍ਦਿਸਤੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤੋਤਿ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ਨ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਝਾਨਂ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਦਮੇવ ਪਰਮਂ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਦਪਰਮੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Ugghaṭitaññūti ugghaṭanaṃ nāma ñāṇugghaṭanaṃ, ñāṇena ugghaṭitamatte eva dhammaṃ jānātīti attho. Vipañcitaṃ vitthāritameva atthaṃ jānātīti vipañcitaññū. Uddesādīhi netabboti neyyo. Byañjanapadaṃ paramaṃ assāti padaparamo. Saha udāhaṭavelāyāti udāhāradhammassa uddese udāhaṭamatte eva. Dhammābhisamayoti catusaccadhammassa ñāṇena saddhiṃ abhisamāyogo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā nayena saṃkhittena mātikāya ṭhapiyamānāya desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā arahattaṃ gaṇhituṃ samattho puggalo ‘‘ugghaṭitaññū’’ti vuccati. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ saṃkhittena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārena atthe vibhajiyamāne arahattaṃ pāpuṇituṃ samattho puggalo ‘‘vipañcitaññū’’ti vuccati. Uddesatoti uddesahetu, uddisantassa uddisāpentassa vāti attho, ‘‘uddisato’’tipi pāṭho, ayamevattho. Paripucchatoti paripucchantassa. Anupubbena dhammābhisamayo hotīti anukkamena arahattappatti hoti. Na tāya jātiyā dhammābhisamayo hotīti tena attabhāvena maggaṃ vā phalaṃ vā antamaso jhānaṃ vā vipassanaṃ vā nibbattetuṃ na sakkoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ puggalo byañjanapadameva paramaṃ katvā ṭhitattā ‘‘padaparamo’’ti vuccati.

    ਏਕਚਰਾਤਿ વਿવੇਕਾਭਿਰਤਿਯਾ ਏਕવਿਹਾਰਿਨੋ। ਦ੍વਿਚਰਾਤਿ ਦ੍વੇ ਏਕਜ੍ਝਾਸਯਾ ਹੁਤ੍વਾ ਞਾਣਚਰਿਯਾਦਿવਸੇਨ વਿਚਰਨ੍ਤਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁ। ਸਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤਾਪਕਾਸਨੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤਂ। ਤਤੋ ਏવ ਸਣ੍ਹਂ ਸੁਖੁਮਂ। ‘‘ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਭਗવਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਰਭੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇ ਪਨ ‘‘ਪਰੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਪਰਿਕਮ੍ਮਿਕਾ ਸੁਪਰਿਸੋਧਿਤਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾ ਚਾਤਿ ਦੁવਿਧਾ, ਤਦੁਭਯੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪਮਾਮੁਖੇਨ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਹੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਰੂਪਂ ਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ ਲਿਖਨવਸੇਨ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਅਕਤਾਭਿਨਿવੇਸਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਅਕਤਾਨੁਯੋਗਂ। ਸੀਲ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਪਦਾਯਾਤਿ ਅਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸੀਲਂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਂ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਅਨੁਜੁਕਤਦਿਟ੍ਠਿਜੁਕਮ੍ਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਯੋਜੇਨ੍ਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Ekacarāti vivekābhiratiyā ekavihārino. Dvicarāti dve ekajjhāsayā hutvā ñāṇacariyādivasena vicarantā. Esa nayo sesesu. Sattasuññatāpakāsanena suññataṃ. Tato eva saṇhaṃ sukhumaṃ. ‘‘Paresaṃ ajjhāsayavasena bhagavā idaṃ suttaṃ ārabhī’’ti vatvā te pana ‘‘pare’’ti vuttapuggalā aparikammikā suparisodhitapubbabhāgapaṭipadā cāti duvidhā, tadubhayesu satthu paṭipattiṃ upamāmukhena pakāsento yathā hītiādimāha. Rūpaṃ na samuṭṭhāpeti likhanavasena na uppādeti. Akatābhinivesanti vipassanābhāvanāya akatānuyogaṃ. Sīla…pe… sampadāyāti asamādinnasīlaṃ sīlasampadāya, suparisuddhasīlaṃ samādhisampadāya, anujukatadiṭṭhijukammaṃ diṭṭhisampadāya yojentoti yojanā.

    ਨ੍ਤਿ ਯਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। ਦਿਟ੍ਠਿ ਚਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚੇવ ਕਮ੍ਮਪਥਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਚ। ਤਿવਿਧੇਨਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਏવਂ વਿਸਯਭਾવਤੋ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯਂ ਸੀਲਂਯੇવ ਭਾવਨਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੀਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿ।

    Yanti yaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ sandhāya. Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Diṭṭhi cāti kammassakatādiṭṭhi ceva kammapathasammādiṭṭhi ca. Tividhenāti ajjhattaṃ bahiddhā ajjhattabahiddhāti evaṃ visayabhāvato tippakārena. Yathāvuttadiṭṭhivisuddhiyā visesapaccayaṃ sīlaṃyeva bhāvanāya adhiṭṭhānanti vuttaṃ ‘‘sīlaṃ nissāya sīle patiṭṭhāyā’’ti.

    ਸੁਧਨ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਂ ਅਪਗਤਸਬ੍ਬਕਾਲ਼ਕਂ। ਚਤੁਰਸ੍ਸਾਦਿਧੋਤੋ ਸੁਪਰਿਮਜ੍ਜਿਤਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿਭਾવੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ। ਸੋ ਪਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਏવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।

    Sudhantasuvaṇṇaṃ apagatasabbakāḷakaṃ. Caturassādidhoto suparimajjitamaṇikkhandho. Paccayadhammānaṃ avijjādīnaṃ tassa tassa paccayuppannassa hetupaccayādibhāvo paccayākāro. So pana atthato avijjā evāti āha ‘‘paṭiccasamuppādanti paccayākāra’’nti. Tenāha ‘‘paccayākāro hī’’tiādi.

    ਕਾਮਂ વੋ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਦਪਰਟ੍ਠਿਤੋ ਪਟਿਯੋਗੀਅਤ੍ਥવਿਸੇਸવਾਚਕੋ, ਨਾਮਪਰਭੂਤੋ ਪਨ ਤਂ ਤਂ ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਮਕਰਣਾਦਿਸਾਧਨવਿਸਿਟ੍ਠਮੇવ ਪਬੋਧੇਤਿ, ਹਿ-ਨਿਪਾਤਪਰਭੂਤੋ ਪਨ વਚਨਾਲਙ੍ਕਾਰਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘વੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਂਦੇਸਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਦੇਸਨਂ। ਸਾ ਹਿ ਇਧ ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਚ੍ਚਾਮਸੀਯਤਿ। ‘‘ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾવਚਨਤੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ।

    Kāmaṃ vo-saddo padaparaṭṭhito paṭiyogīatthavisesavācako, nāmaparabhūto pana taṃ taṃ kattukammakaraṇādisādhanavisiṭṭhameva pabodheti, hi-nipātaparabhūto pana vacanālaṅkāramattamevāti āha ‘‘voti…pe… dissatī’’ti. Taṃdesananti tassa paṭiccasamuppādassa desanaṃ. Sā hi idha ta-saddena paccāmasīyati. ‘‘Suṇāthā’’ti sotaviññeyyatāvacanato na kevalaṃ paṭiccasamuppādo.

    ਏਕਤ੍ਥਮੇਤਂ ਪਦਂ ਕ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਦવਡ੍ਢਨਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਧੁਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਤੋ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋ ਸਾਧੁਕਸਦ੍ਦਸ੍ਸਪਿ ਕਤੋ ਏવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਾਧੁ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਯਾਚਾਮਹਂ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਯਾਚਨੇ’’ਤਿ। ਪੁਨ ਸਾਧੁ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨੇ’’ਤਿ। ਸਾਧੁ ਸਾਧੂਤਿ ਅਹੋ ਅਹੋਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮ੍ਪਹਂਸਨੇ’’ਤਿ। ਸਾਧੁ ਧਮ੍ਮਰੁਚੀਤਿ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਞਾਣવਾਤਿ ਪਞ੍ਞવਾ। ਅਦ੍ਦੁਬ੍ਭੋਤਿ ਅਦੂਸਕੋ। ਦਲ਼੍ਹੀਕਮ੍ਮੇਤਿ ਥਿਰੀਕਰਣੇ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਯਂ। ਆਣਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਆਣਾਪਨੇ। ‘‘ਸੁਣਾਥ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਾਧੁਕਸਦ੍ਦੇਨ ਸવਨਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾ વਿਯ ਤਦਾਣਾਪਨਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਆਯਾਚਨਤ੍ਥਤਾ વਿਯ ਚਸ੍ਸ ਆਣਾਪਨਤ੍ਥਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ekatthametaṃ padaṃ ka-saddena padavaḍḍhanamattassa katattā, tasmā sādhusaddassa kato atthuddhāro sādhukasaddassapi kato eva hotīti adhippāyo. Sādhu bhanteti yācāmahaṃ bhanteti ayamettha atthoti āha ‘‘āyācane’’ti. Puna sādhu bhanteti evaṃ bhanteti ayamettha atthoti āha ‘‘sampaṭicchane’’ti. Sādhu sādhūti aho ahoti ayamettha atthoti vuttaṃ ‘‘sampahaṃsane’’ti. Sādhu dhammarucīti puññakāmo sundaroti attho. Paññāṇavāti paññavā. Addubbhoti adūsako. Daḷhīkammeti thirīkaraṇe sakkaccakiriyāyaṃ. Āṇattiyanti āṇāpane. ‘‘Suṇātha sādhukaṃ manasi karothā’’ti hi vutte sādhukasaddena savanamanasikārānaṃ sakkaccakiriyā viya tadāṇāpanampi vuttaṃ hoti. Āyācanatthatā viya cassa āṇāpanatthatā veditabbā.

    ਇਦਾਨੇਤ੍ਥ ਏવਂ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਕ੍ਖੇਪਨਿવਾਰਣਂ ਸવਨੇ ਨਿਯੋਜਨવਸੇਨ ਕਿਰਿਯਨ੍ਤਰਪਟਿਸੇਧਨਭਾવਤੋ, ਸੋਤਂ ਓਦਹਥਾਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਕ੍ਖੇਪਨਿવਾਰਣਂ ਅਞ੍ਞਚਿਨ੍ਤਾਪਟਿਸੇਧਨਤੋ। ਪੁਰਿਮਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ ਪਦਂ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਸੁਣਾਥ, ਮਨਸਿ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯੇ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਧਿਕਾਰੇ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਾਹਨਿવਾਰਣਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰੇ વਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਬਾਹਕਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਤੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਾਹੋ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਥવਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਾਹਨਿવਾਰਣਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਬਾਹਕਤ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਾਹੋ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ ‘‘ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ વਿਦਹਨਤੋ। ਧਾਰਣੂਪਪਰਿਕ੍ਖਾਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਤੁਲਨਤੀਰਣਾਦਿਕੇ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚ ਸੁਪ੍ਪਟਿવੇਧਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਯਤੀਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿ। ਸਹ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਰਣੀਯਤੋ ਉਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਾਦਿਕੋ। ਸਹ ਅਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਸਾਤ੍ਥੋ, ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰੋਤਿਆਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਤਨ੍ਤਿ। ਦੇਸਨਾ ਨਾਮ ਤਸ੍ਸਾ ਮਨਸਾ વવਤ੍ਥਪਿਤਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਦੇਸਨਾ ਕਥਨਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਟਿવੇਧੋ ਨਾਮ ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਤਨ੍ਤਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਚ ਯਥਾਭੂਤਾવਬੋਧੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਅਤ੍ਥਪਟਿવੇਧਾ ਸਸਾਦੀਹਿ વਿਯ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਲ਼੍ਹਾ ਅਲਬ੍ਭਨੇਯ੍ਯਪਤਿਟ੍ਠਾ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਮ੍ਭੀਰਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ…ਪੇ॰… ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ।

    Idānettha evaṃ yojanā veditabbāti sambandho. Sotindriyavikkhepanivāraṇaṃ savane niyojanavasena kiriyantarapaṭisedhanabhāvato, sotaṃ odahathāti hi attho. Manindriyavikkhepanivāraṇaṃ aññacintāpaṭisedhanato. Purimanti ‘‘suṇāthā’’ti padaṃ. Etthāti ‘‘suṇātha, manasi karothā’’ti padadvaye, etasmiṃ vā adhikāre. Byañjanavipallāsaggāhanivāraṇaṃ sotadvāre vikkhepapaṭibāhakattā. Na hi yāthāvato suṇantassa saddato vipallāsaggāho hoti. Atthavipallāsaggāhanivāraṇaṃ manindriyavikkhepapaṭibāhakattā. Na hi sakkaccaṃ dhammaṃ upadhārentassa atthavipallāsaggāho hoti. Dhammassavane niyojeti ‘‘suṇāthā’’ti vidahanato. Dhāraṇūpaparikkhāsūti ettha upaparikkhaggahaṇeneva tulanatīraṇādike diṭṭhiyā ca suppaṭivedhaṃ saṅgaṇhāti. Sabyañjanoti ettha yathādhippetamatthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, sabhāvanirutti. Saha byañjanehīti sabyañjano, byañjanasampannoti attho. Araṇīyato upagantabbato attho, catupārisuddhisīlādiko. Saha atthenāti sāttho, atthasampannoti attho. Dhammagambhīrotiādīsu dhammo nāma tanti. Desanā nāma tassā manasā vavatthapitāya tantiyā desanā kathanaṃ. Attho nāma tantiyā attho. Paṭivedho nāma tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho. Yasmā cete dhammadesanāatthapaṭivedhā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāḷhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā. Tena vuttaṃ ‘‘yasmā ayaṃ dhammo…pe… sādhukaṃ manasi karothā’’ti.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਤੋ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਾਨਂ ਦੇਸਨਾਞਾਣਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਤੋ ਦੇਸਨਾਯ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਤਾ, ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਪਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਤਬ੍ਬਿਸਯਞਾਣੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਤੋ ਦੁਕ੍ਖੋਗਾਹਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦੇਸਨਂ ਨਾਮ ਉਦ੍ਦਿਸਨਂ ਸਙ੍ਖੇਪਦਸ੍ਸਨਸਦਿਸਂ। ਤਥਾ ਹਿ વਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨਂ ਭਾਸਨਨ੍ਤਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰਤੋਪਿ ਨਂ ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਪਰਿਬ੍ਯਤ੍ਤਂ ਕਥਨਂ વਾ ਭਾਸਨਂ

    Ettha ca paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya dukkhogāhatā, paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā tabbisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā. Desanaṃ nāma uddisanaṃ saṅkhepadassanasadisaṃ. Tathā hi vibhaṅgasutte ‘‘desessāmī’’ti vatvā puna ‘‘bhāsissāmī’’ti vuttaṃ. Tassa niddisanaṃ bhāsananti idhādhippetanti āha ‘‘vitthāratopi naṃ bhāsissāmīti vuttaṃ hotī’’ti. Paribyattaṃ kathanaṃ vā bhāsanaṃ.

    ਸਾਲ਼ਿਕਾਯਿવ ਨਿਗ੍ਘੋਸੋਤਿ ਸਾਲ਼ਿਕਾਯ ਆਲਾਪੋ વਿਯ ਮਧੁਰੋ ਕਣ੍ਣਸੁਖੋ ਪੇਮਨੀਯੋ। ਪਟਿਭਾਨਂ ਸਦ੍ਦੋ। ਉਦੀਰਯੀਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰੀਯਤਿ, વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤਾਤਿ ਏવਂ ‘‘ਸੁਣਾਥ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ ਕਿਰ ਸਤ੍ਥਾ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਦੇਸੇਸ੍ਸਤਿ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨਪਿ ਭਾਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹਾ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠਾ ਹੁਤ੍વਾ।

    Sāḷikāyiva nigghosoti sāḷikāya ālāpo viya madhuro kaṇṇasukho pemanīyo. Paṭibhānaṃ saddo. Udīrayīti uccārīyati, vuccatīti attho. Evaṃ vutte ussāhajātāti evaṃ ‘‘suṇātha sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti vutte ‘‘na kira satthā saṅkhepeneva desessati, vitthārenapi bhāsissatī’’ti sañjātussāhā haṭṭhatuṭṭhā hutvā.

    ਕਤਮੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪੁਚ੍ਛਾਭਾવੋ ਞਾਯਤਿ, ਨ વਿਸੇਸਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸੇਸਭਾવਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਪਸਙ੍ਗੇਨ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਆਗਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰਨਯੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚવਿਧਾ ਹਿ ਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਦਿਟ੍ਠਂ ਜੋਤੇਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾ। ਦਿਟ੍ਠਂ ਸਂਸਨ੍ਦੀਯਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾ। ਸਂਸਨ੍ਦਨਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਕਚ੍ਛਾવਸੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਰਣਂ। વਿਮਤਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾ। ਅਨੁਮਤਿਯਾ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਅਨੁਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਪੁਚ੍ਛਾਯ ਹਿ ‘‘ਕਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਮਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਮਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਯ।

    Katamoti tassa padassa sāmaññato pucchābhāvo ñāyati, na visesatoti tassa pucchāvisesabhāvaṃ kathento ‘‘kathetukamyatāpucchā’’ti vatvā teneva pasaṅgena mahāniddese āgatā sabbāpi pucchā atthuddhāranayena dasseti ‘‘pañcavidhā hi pucchā’’tiādinā. Tattha adiṭṭhaṃ joteti etāyāti adiṭṭhajotanā. Diṭṭhaṃ saṃsandīyati etāyāti diṭṭhasaṃsandanā. Saṃsandanañcettha sākacchāvasena vinicchayakaraṇaṃ. Vimatiṃ chindati etāyāti vimaticchedanā. Anumatiyā pucchanaṃ anumatipucchā. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave’’tiādipucchāya hi ‘‘kā tumhākaṃ anumatī’’ti anumati pucchitā hoti. Kathetukamyatā kathetukamyatāya.

    ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਞਾਤੁਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਯੋ ਕੋਚਿ ਸਭਾવੋ। ਅਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਞਾਣੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਭਾવਮਾਹ। ਅਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਭੂਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਯ ਨ ਦਿਟ੍ਠਤਂ। ਅਤੁਲਿਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਤੁਲਨਭੂਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਨ ਤੁਲਿਤਤਂ। ਅਤੀਰਿਤਨ੍ਤਿ ਤੀਰਣਭੂਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਅਕਤਞਾਣਕਿਰਿਯਾਸਮਾਪਨਤਂ। ਅવਿਭੂਤਨ੍ਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਪਾਕਟਭਾવਂ। ਅવਿਭਾવਿਤਨ੍ਤਿ ਞਾਣੇਨ ਅਪਾਕਟੀਕਤਭਾવਂ।

    Lakkhaṇanti ñātuṃ pucchito yo koci sabhāvo. Aññātanti yena kenaci ñāṇena aññātabhāvamāha. Adiṭṭhanti dassanabhūtena ñāṇena cakkhunā viya na diṭṭhataṃ. Atulitanti ‘‘ettakaṃ ida’’nti tulanabhūtena ñāṇena na tulitataṃ. Atīritanti tīraṇabhūtena ñāṇena akatañāṇakiriyāsamāpanataṃ. Avibhūtanti ñāṇassa apākaṭabhāvaṃ. Avibhāvitanti ñāṇena apākaṭīkatabhāvaṃ.

    ਪਞ੍ਚਸੁ ਪੁਚ੍ਛਾਸੁ ਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਬ੍ਬਤੋ ਨ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਪੁਚ੍ਛਂ ਨਿਗਮੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ। ਯਦਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਦੇਸਨਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਕਥਿਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਥੇਤਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਸ੍ਸ ਕਥਿਤਭਾવਤੋ। ਆਹਾਰવਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿ ‘‘ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਰਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਰਿਯਾਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਕਿਂ ਕਤਾਤਿ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ વਾ ਨ ਞਾਯੇਯ੍ਯ। ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਕਥਾ

    Pañcasu pucchāsu yā buddhānaṃ sabbato na santi, tā dassetvā idhādhippetapucchaṃ nigametuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva. Yadi paṭiccasamuppādo paccayākāro, atha kasmā bhagavatā paṭiccasamuppādadesanāya saṅkhārādayo paccayuppannā kathitāti āha ‘‘ettha cā’’tiādi. Paccayuppannampi katheti paccayuppannadassanena paccayadhammānaṃ paccayabhāvassa kathitabhāvato. Āhāravaggassātiādi ‘‘paccayākāro paṭiccasamuppādo’’ti dassanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Sambhavantī’’ti pāḷiyaṃ parato vuttaṃ kiriyāpadaṃ ānetvā yojeti, aññathā saṅkhārā kiṃ katāti vā karontīti vā na ñāyeyya. Pavattiyā anulomato ‘‘avijjāpaccayā’’tiādikā anulomapaṭiccasamuppādakathā.

    ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਪਨ ਤਸ੍ਸ વਿਲੋਮਤੋ ਪਟਿਲੋਮਕਥਾ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਸਙ੍ਖਾਰੇ વਿਰਜ੍ਜਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਰਾਗੋ, ਮਗ੍ਗੋ। ਅਸੇਸਨਿਰੋਧਾਤਿ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਨਿਰੋਧਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਾ। ਏવਂ ਨਿਰੋਧਾਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧੇਨ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧਾ। ਇਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਨਿਰੋਧવਚਨੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ વਦਤਿ। ਸਕਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਸ੍ਸ। ਸਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਜੀવਰਹਿਤਸ੍ਸ। વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વਿਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ।

    ‘‘Avijjāya tvevā’’tiādikā pana tassa vilomato paṭilomakathā. Accantameva saṅkhāre virajjati etenāti virāgo, maggo. Asesanirodhāti asesetvā nirodhā samucchindanā. Evaṃ nirodhānanti evaṃ anuppādanirodhena niruddhānaṃ saṅkhārānaṃ nirodhā. Iti avijjādīnaṃ nirodhavacanena arahattaṃ vadati. Sakalassāti anavasesassa. Sattavirahitassāti paraparikappitajīvarahitassa. Vinivattetvāti anuppādanirodhadassanavasena viparivattetvā.

    ਅਤ੍ਤਮਨਾਤਿ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਗਹਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਤਥਾਭੂਤਾ ਚ ਹਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਸਦ੍ਦੋ ਅਨੁਮੋਦਨਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਪਨ ਉਭਯਤ੍ਥੋਪਿ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ ਚੇવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ ਚਾ’’ਤਿ।

    Attamanāti pītisomanassena gahitacittā. Tathābhūtā ca haṭṭhacittā nāma hontīti āha ‘‘tuṭṭhacittā’’ti. ‘‘Tassa vacanaṃ abhinanditabba’’nti ettha abhinandanasaddo anumodanattho. ‘‘Abhinanditvā’’ti ettha sampaṭicchanattho. Idha pana ubhayatthopi vaṭṭatīti āha ‘‘anumodiṃsu ceva sampaṭicchiṃsu cā’’ti.

    ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Paṭiccasamuppādasuttaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Paṭiccasamuppādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact