| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi |
६. पटिच्चसमुप्पादविभङ्गो
6. Paṭiccasamuppādavibhaṅgo
१. सुत्तन्तभाजनीयं
1. Suttantabhājanīyaṃ
२२५. अविज्जापच्चया सङ्खारा, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, सळायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा सम्भवन्ति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
225. Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२२६. तत्थ कतमा अविज्जा? दुक्खे अञ्ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्ञाणं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
226. Tattha katamā avijjā? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमे अविज्जापच्चया सङ्खारा? पुञ्ञाभिसङ्खारो, अपुञ्ञाभिसङ्खारो, आनेञ्जाभिसङ्खारो, कायसङ्खारो, वचीसङ्खारो, चित्तसङ्खारो।
Tattha katame avijjāpaccayā saṅkhārā? Puññābhisaṅkhāro, apuññābhisaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro, kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro.
तत्थ कतमो पुञ्ञाभिसङ्खारो? कुसला चेतना कामावचरा रूपावचरा दानमया सीलमया भावनामया – अयं वुच्चति ‘‘पुञ्ञाभिसङ्खारो’’।
Tattha katamo puññābhisaṅkhāro? Kusalā cetanā kāmāvacarā rūpāvacarā dānamayā sīlamayā bhāvanāmayā – ayaṃ vuccati ‘‘puññābhisaṅkhāro’’.
तत्थ कतमो अपुञ्ञाभिसङ्खारो? अकुसला चेतना कामावचरा – अयं वुच्चति ‘‘अपुञ्ञाभिसङ्खारो’’।
Tattha katamo apuññābhisaṅkhāro? Akusalā cetanā kāmāvacarā – ayaṃ vuccati ‘‘apuññābhisaṅkhāro’’.
तत्थ कतमो आनेञ्जाभिसङ्खारो? कुसला चेतना अरूपावचरा – अयं वुच्चति ‘‘आनेञ्जाभिसङ्खारो’’।
Tattha katamo āneñjābhisaṅkhāro? Kusalā cetanā arūpāvacarā – ayaṃ vuccati ‘‘āneñjābhisaṅkhāro’’.
तत्थ कतमो कायसङ्खारो? कायसञ्चेतना कायसङ्खारो, वचीसञ्चेतना वचीसङ्खारो, मनोसञ्चेतना चित्तसङ्खारो। इमे वुच्चन्ति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारा’’।
Tattha katamo kāyasaṅkhāro? Kāyasañcetanā kāyasaṅkhāro, vacīsañcetanā vacīsaṅkhāro, manosañcetanā cittasaṅkhāro. Ime vuccanti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’.
२२७. तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? चक्खुविञ्ञाणं, सोतविञ्ञाणं, घानविञ्ञाणं, जिव्हाविञ्ञाणं, कायविञ्ञाणं, मनोविञ्ञाणं – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
227. Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manoviññāṇaṃ – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
२२८. तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’ । तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो महाभूता, चतुन्नञ्च महाभूतानं उपादाय रूपं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
228. Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’ . Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cattāro mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’.
२२९. तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
229. Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ? Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ’’.
२३०. तत्थ कतमो सळायतनपच्चया फस्सो? चक्खुसम्फस्सो सोतसम्फस्सो घानसम्फस्सो जिव्हासम्फस्सो कायसम्फस्सो मनोसम्फस्सो – अयं वुच्चति ‘‘सळायतनपच्चया फस्सो’’।
230. Tattha katamo saḷāyatanapaccayā phasso? Cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso – ayaṃ vuccati ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’.
२३१. तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? चक्खुसम्फस्सजा वेदना, सोतसम्फस्सजा वेदना, घानसम्फस्सजा वेदना, जिव्हासम्फस्सजा वेदना, कायसम्फस्सजा वेदना, मनोसम्फस्सजा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
231. Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Cakkhusamphassajā vedanā, sotasamphassajā vedanā, ghānasamphassajā vedanā, jivhāsamphassajā vedanā, kāyasamphassajā vedanā, manosamphassajā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
२३२. तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? रूपतण्हा, सद्दतण्हा, गन्धतण्हा, रसतण्हा, फोट्ठब्बतण्हा, धम्मतण्हा – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
232. Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā? Rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’.
२३३. तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? कामुपादानं, दिट्ठुपादानं, सीलब्बतुपादानं, अत्तवादुपादानं – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
233. Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ? Kāmupādānaṃ, diṭṭhupādānaṃ, sīlabbatupādānaṃ, attavādupādānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ’’.
२३४. तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? भवो दुविधेन – अत्थि कम्मभवो, अत्थि उपपत्तिभवो। तत्थ कतमो कम्मभवो? पुञ्ञाभिसङ्खारो, अपुञ्ञाभिसङ्खारो, आनेञ्जाभिसङ्खारो – अयं वुच्चति ‘‘कम्मभवो’’। सब्बम्पि भवगामिकम्मं कम्मभवो।
234. Tattha katamo upādānapaccayā bhavo? Bhavo duvidhena – atthi kammabhavo, atthi upapattibhavo. Tattha katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro, apuññābhisaṅkhāro, āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ vuccati ‘‘kammabhavo’’. Sabbampi bhavagāmikammaṃ kammabhavo.
तत्थ कतमो उपपत्तिभवो? कामभवो, रूपभवो, अरूपभवो, सञ्ञाभवो, असञ्ञाभवो, नेवसञ्ञानासञ्ञाभवो, एकवोकारभवो, चतुवोकारभवो, पञ्चवोकारभवो – अयं वुच्चति ‘‘उपपत्तिभवो’’। इति अयञ्च कम्मभवो, अयञ्च उपपत्तिभवो। अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
Tattha katamo upapattibhavo? Kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, saññābhavo, asaññābhavo, nevasaññānāsaññābhavo, ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavo – ayaṃ vuccati ‘‘upapattibhavo’’. Iti ayañca kammabhavo, ayañca upapattibhavo. Ayaṃ vuccati ‘‘upādānapaccayā bhavo’’.
२३५. तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जाति सञ्जाति ओक्कन्ति अभिनिब्बत्ति, खन्धानं पातुभावो , आयतनानं पटिलाभो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
235. Tattha katamā bhavapaccayā jāti? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti, khandhānaṃ pātubhāvo , āyatanānaṃ paṭilābho – ayaṃ vuccati ‘‘bhavapaccayā jāti’’.
२३६. तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जरा जीरणता खण्डिच्चं पालिच्चं वलित्तचता आयुनो संहानि इन्द्रियानं परिपाको – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’।
236. Tattha katamaṃ jātipaccayā jarāmaraṇaṃ? Atthi jarā, atthi maraṇaṃ. Tattha katamā jarā? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko – ayaṃ vuccati ‘‘jarā’’.
तत्थ कतमं मरणं? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हा तम्हा सत्तनिकाया चुति चवनता भेदो अन्तरधानं मच्चु मरणं कालकिरिया 1 खन्धानं भेदो कळेवरस्स निक्खेपो जीवितिन्द्रियस्सुपच्छेदो – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā 2 khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo – idaṃ vuccati ‘‘maraṇaṃ’’. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ’’.
२३७. तत्थ कतमो सोको? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स सोको सोचना सोचितत्तं अन्तोसोको अन्तोपरिसोको चेतसो परिज्झायना दोमनस्सं सोकसल्लं – अयं वुच्चति ‘‘सोको’’।
237. Tattha katamo soko? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa, bhogabyasanena vā phuṭṭhassa, rogabyasanena vā phuṭṭhassa, sīlabyasanena vā phuṭṭhassa, diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa, aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘soko’’.
२३८. तत्थ कतमो परिदेवो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स , रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आदेवो परिदेवो आदेवना परिदेवना आदेवितत्तं परिदेवितत्तं वाचा पलापो विप्पलापो लालप्पो लालप्पना लालप्पितत्तं – अयं वुच्चति परिदेवो’’।
238. Tattha katamo paridevo? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa, bhogabyasanena vā phuṭṭhassa , rogabyasanena vā phuṭṭhassa, sīlabyasanena vā phuṭṭhassa, diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa, aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo lālappanā lālappitattaṃ – ayaṃ vuccati paridevo’’.
२३९. तत्थ कतमं दुक्खं? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
239. Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
२४०. तत्थ कतमं दोमनस्सं? यं चेतसिकं असातं, चेतसिकं दुक्खं, चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं, चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दोमनस्सं’’।
240. Tattha katamaṃ domanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ, cetasikaṃ dukkhaṃ, cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
२४१. तत्थ कतमो उपायासो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स, सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स, दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स, अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आयासो उपायासो आयासितत्तं उपायासितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘उपायासो’’।
241. Tattha katamo upāyāso? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa, bhogabyasanena vā phuṭṭhassa, rogabyasanena vā phuṭṭhassa, sīlabyasanena vā phuṭṭhassa, diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa, aññataraññatarena byasanena samannāgatassa, aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘upāyāso’’.
२४२. एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति, एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
242. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa saṅgati hoti, samāgamo hoti, samodhānaṃ hoti, pātubhāvo hoti. Tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
सुत्तन्तभाजनीयं।
Suttantabhājanīyaṃ.
२. अभिधम्मभाजनीयं
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
१. पच्चयचतुक्कं
1. Paccayacatukkaṃ
२४३. अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
243. Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
पच्चयचतुक्कं।
Paccayacatukkaṃ.
२. हेतुचतुक्कं
2. Hetucatukkaṃ
२४४. अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
244. Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया फस्सो नामहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmapaccayā phasso nāmahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं , नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ , nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
हेतुचतुक्कं।
Hetucatukkaṃ.
३. सम्पयुत्तचतुक्कं
3. Sampayuttacatukkaṃ
२४५. अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
245. Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं , नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ , nāmapaccayā phasso nāmasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpasampayuttaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं उपादानसम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ upādānasampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
सम्पयुत्तचतुक्कं।
Sampayuttacatukkaṃ.
४. अञ्ञमञ्ञचतुक्कं
4. Aññamaññacatukkaṃ
२४६. अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
246. Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि नामं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmapaccayā phasso, phassapaccayāpi nāmaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अञ्ञमञ्ञचतुक्कं।
Aññamaññacatukkaṃ.
मातिका
Mātikā
२४७. सङ्खारपच्चया अविज्जा…पे॰… विञ्ञाणपच्चया अविज्जा…पे॰… नामपच्चया अविज्जा…पे॰… छट्ठायतनपच्चया अविज्जा…पे॰… फस्सपच्चया अविज्जा…पे॰… वेदनापच्चया अविज्जा…पे॰… तण्हापच्चया अविज्जा…पे॰… उपादानपच्चया अविज्जा…पे॰… अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
247. Saṅkhārapaccayā avijjā…pe… viññāṇapaccayā avijjā…pe… nāmapaccayā avijjā…pe… chaṭṭhāyatanapaccayā avijjā…pe… phassapaccayā avijjā…pe… vedanāpaccayā avijjā…pe… taṇhāpaccayā avijjā…pe… upādānapaccayā avijjā…pe… avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
मातिका।
Mātikā.
५. पच्चयचतुक्कं
5. Paccayacatukkaṃ
२४८. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
248. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२४९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
249. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं 3 – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ 4 – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्ञाणं विञ्ञाणक्खन्धो तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं हदयं पण्डरं मनो मनायतनं मनिन्द्रियं विञ्ञाणं विञ्ञाणक्खन्धो तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? यो रागो सारागो अनुनयो अनुरोधो नन्दी नन्दिरागो चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandirāgo cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’.
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो 5 – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ? Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho 6 – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ’’.
तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? ठपेत्वा उपादानं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
Tattha katamo upādānapaccayā bhavo? Ṭhapetvā upādānaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘upādānapaccayā bhavo’’.
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बत्ति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
Tattha katamā bhavapaccayā jāti? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jāti sañjāti nibbatti abhinibbatti pātubhāvo – ayaṃ vuccati ‘‘bhavapaccayā jāti’’.
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
Tattha katamaṃ jātipaccayā jarāmaraṇaṃ? Atthi jarā, atthi maraṇaṃ. Tattha katamā jarā? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jarā jīraṇatā āyuno saṃhāni – ayaṃ vuccati ‘‘jarā’’. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Yo tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘maraṇaṃ’’. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ’’.
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa saṅgati hoti, samāgamo hoti, samodhānaṃ hoti, pātubhāvo hoti. Tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२५०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
250. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२५१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
251. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
नामपच्चया फस्सोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
Nāmapaccayā phassoti. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Ṭhapetvā phassaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’.
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo nāmapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā phasso’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं , नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति , जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ , nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti , jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२५३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
253. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’.
नामरूपपच्चया छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatananti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२५४. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
254. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२५५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
255. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो , यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo , yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’.
नामरूपपच्चया सळायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā saḷāyatananti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cattāro ca mahābhūtā, yañca rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ? Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
पच्चयचतुक्कं।
Paccayacatukkaṃ.
६. हेतुचतुक्कं
6. Hetucatukkaṃ
२५६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं । एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
256. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ . Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२५७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
257. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmahetukaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā phassahetukā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā phassahetukā’’.
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका’’।
Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā’’.
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति’’ति।
Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ? Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’ti.
२५८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया फस्सो नामहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
258. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmapaccayā phasso nāmahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२५९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
259. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं ? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ’’.
नामपच्चया फस्सो नामहेतुकोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
Nāmapaccayā phasso nāmahetukoti. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Ṭhapetvā phassaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’.
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो नामहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो नामहेतुको’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo nāmapaccayā phasso nāmahetuko? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā phasso nāmahetuko’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२६०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
260. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२६१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
261. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ’’.
नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpahetukanti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामरूपहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२६२. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका, तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
262. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ , chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२६३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
263. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जाहेतुको’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāhetuko’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇahetukaṃ’’.
नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmarūpahetukanti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho , saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cattāro ca mahābhūtā, yañca rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं? चक्खायतनं , सोतायतनं, घानायतनं , जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं नामरूपहेतुकं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ? Cakkhāyatanaṃ , sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ , jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmarūpahetukaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā phassahetukā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā phassahetukā’’.
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनाहेतुका’’।
Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā vedanāhetukā’’.
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हाहेतुकं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ? Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāhetukaṃ’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
हेतुचतुक्कं।
Hetucatukkaṃ.
७. सम्पयुत्तचतुक्कं
7. Sampayuttacatukkaṃ
तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२६५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
265. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā phassasampayuttā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā phassasampayuttā’’.
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता’’।
Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā’’.
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं’’ …पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ? Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ’’ …pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२६६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता , वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
266. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ, nāmapaccayā phasso nāmasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā , vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२६७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
267. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ’’.
नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
Nāmapaccayā phasso nāmasampayuttoti. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Ṭhapetvā phassaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’.
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो नामसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo nāmapaccayā phasso nāmasampayutto? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā phasso nāmasampayutto’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२६८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
268. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२६९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
269. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं …पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ’’.
नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttanti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२७०. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं, नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया तण्हा वेदनासम्पयुत्ता, तण्हापच्चया उपादानं तण्हासम्पयुत्तं; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
270. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā taṇhā vedanāsampayuttā, taṇhāpaccayā upādānaṃ taṇhāsampayuttaṃ; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२७१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
271. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो अविज्जासम्पयुत्तो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro avijjāsampayutto’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं विञ्ञाणसम्पयुत्तं नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ nāmaṃ’’.
नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ chaṭṭhāyatananti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cattāro ca mahābhūtā, yañca rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं नामसम्पयुत्तं छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ chaṭṭhāyatanaṃ? Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
सम्पयुत्तचतुक्कं।
Sampayuttacatukkaṃ.
८. अञ्ञमञ्ञचतुक्कं
8. Aññamaññacatukkaṃ
२७२. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
272. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२७३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
273. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
Tattha katamā saṅkhārapaccayāpi avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayāpi avijjā’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ.
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
Tattha katamo viññāṇapaccayāpi saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayāpi saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayāpi viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayāpi viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामं’’।
Tattha katamaṃ chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmaṃ? Vedanākkhandho , saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चयापि फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चयापि फस्सो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayāpi phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayāpi phasso’’.
तत्थ कतमा वेदनापच्चया तण्हा? यो रागो सारागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया तण्हा’’।
Tattha katamā vedanāpaccayā taṇhā? Yo rāgo sārāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’.
तत्थ कतमा तण्हापच्चयापि वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चयापि वेदना’’।
Tattha katamā taṇhāpaccayāpi vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayāpi vedanā’’.
तत्थ कतमं तण्हापच्चया उपादानं? या दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया उपादानं’’।
Tattha katamaṃ taṇhāpaccayā upādānaṃ? Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā upādānaṃ’’.
तत्थ कतमा उपादानपच्चयापि तण्हा? यो रागो…पे॰… चित्तस्स सारागो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चयापि तण्हा’’।
Tattha katamā upādānapaccayāpi taṇhā? Yo rāgo…pe… cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati ‘‘upādānapaccayāpi taṇhā’’.
तत्थ कतमो उपादानपच्चया भवो? ठपेत्वा उपादानं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘उपादानपच्चया भवो’’।
Tattha katamo upādānapaccayā bhavo? Ṭhapetvā upādānaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘upādānapaccayā bhavo’’.
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
Tattha katamā bhavapaccayā jāti? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jāti sañjāti nibbatti abhinibbati pātubhāvo – ayaṃ vuccati ‘‘bhavapaccayā jāti’’.
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
Tattha katamaṃ jātipaccayā jarāmaraṇaṃ? Atthi jarā, atthi maraṇaṃ. Tattha katamā jarā? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jarā jīraṇatā āyuno saṃhāni – ayaṃ vuccati ‘‘jarā’’. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Yo tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘maraṇaṃ’’. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ’’.
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa saṅgati hoti, samāgamo hoti, samodhānaṃ hoti, pātubhāvo hoti. Tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२७४. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि नामं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं , उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
274. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmapaccayā phasso, phassapaccayāpi nāmaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ , upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२७५. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
275. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
Tattha katamā saṅkhārapaccayāpi avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayāpi avijjā’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
Tattha katamo viññāṇapaccayāpi saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayāpi saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayāpi viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayāpi viññāṇaṃ’’.
नामपच्चया फस्सोति। तत्थ कतमं नामं? ठपेत्वा फस्सं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’।
Nāmapaccayā phassoti. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Ṭhapetvā phassaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’.
तत्थ कतमो नामपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘नामपच्चया फस्सो’’ ।
Tattha katamo nāmapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā phasso’’ .
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि नामं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamaṃ phassapaccayāpi nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘phassapaccayāpi nāmaṃ’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२७६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
276. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२७७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
277. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro.
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
Tattha katamā saṅkhārapaccayāpi avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayāpi avijjā’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
Tattha katamo viññāṇapaccayāpi saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayāpi saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो , कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo , kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’.
नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayāpi viññāṇanti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho , saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ’’.
नामरूपपच्चया छट्ठायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatananti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamaṃ phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२७८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चयापि अविज्जा; सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं; नामरूपपच्चया सळायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चयापि वेदना; तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चयापि तण्हा; उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
278. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayāpi avijjā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayāpi vedanā; taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayāpi taṇhā; upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२७९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
279. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमा सङ्खारपच्चयापि अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चयापि अविज्जा’’।
Tattha katamā saṅkhārapaccayāpi avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayāpi avijjā’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमो विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो’’।
Tattha katamo viññāṇapaccayāpi saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayāpi saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति नामं। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati nāmaṃ. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ’’.
नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? यं रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayāpi viññāṇanti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Yaṃ rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चयापि विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayāpi viññāṇaṃ’’.
नामरूपपच्चया सळायतनन्ति। अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चत्तारो च महाभूता, यञ्च रूपं निस्साय मनोविञ्ञाणधातु वत्तति – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘नामरूपं’’।
Nāmarūpapaccayā saḷāyatananti. Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cattāro ca mahābhūtā, yañca rūpaṃ nissāya manoviññāṇadhātu vattati – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमं नामरूपपच्चया सळायतनं? चक्खायतनं, सोतायतनं, घानायतनं, जिव्हायतनं, कायायतनं, मनायतनं – इदं वुच्चति ‘‘नामरूपपच्चया सळायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ? Cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ – idaṃ vuccati ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमं छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं? अत्थि नामं, अत्थि रूपं। तत्थ कतमं नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘नामं’’। तत्थ कतमं रूपं? चक्खायतनस्स उपचयो, सोतायतनस्स उपचयो, घानायतनस्स उपचयो, जिव्हायतनस्स उपचयो, कायायतनस्स उपचयो, यं वा पनञ्ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं – इदं वुच्चति ‘‘रूपं’’। इति इदञ्च नामं, इदञ्च रूपं। इदं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चयापि नामरूपं’’।
Tattha katamaṃ chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ? Atthi nāmaṃ, atthi rūpaṃ. Tattha katamaṃ nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘nāmaṃ’’. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cakkhāyatanassa upacayo, sotāyatanassa upacayo, ghānāyatanassa upacayo, jivhāyatanassa upacayo, kāyāyatanassa upacayo, yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘rūpaṃ’’. Iti idañca nāmaṃ, idañca rūpaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmarūpaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमं फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
अञ्ञमञ्ञचतुक्कं।
Aññamaññacatukkaṃ.
९. अकुसलनिद्देसो
9. Akusalaniddeso
२८०. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
280. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ sasaṅkhārena…pe… somanassasahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… somanassasahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२८१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’।
281. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’.
तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति अविज्जापच्चया सङ्खारो…पे॰…।
Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati avijjāpaccayā saṅkhāro…pe….
तत्थ कतमो तण्हापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘तण्हापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo taṇhāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘taṇhāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२८२. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
282. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२८३. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति अविज्जा…पे॰…।
283. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati avijjā…pe….
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२८४. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं दिट्ठिगतविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा , तण्हापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
284. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… upekkhāsahagataṃ diṭṭhigatavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ , chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā , taṇhāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२८५. तत्थ कतमा अविज्जा…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
285. Tattha katamā avijjā…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२८६. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… दोमनस्ससहगतं पटिघसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पटिघं, पटिघपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
286. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… domanassasahagataṃ paṭighasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā paṭighaṃ, paṭighapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२८७. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
287. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं असातं चेतसिकं दुक्खं चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमं वेदनापच्चया पटिघं? यो चित्तस्स आघातो…पे॰… चण्डिक्कं असुरोपो 7 अनत्तमनता चित्तस्स – इदं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पटिघं’’ ।
Tattha katamaṃ vedanāpaccayā paṭighaṃ? Yo cittassa āghāto…pe… caṇḍikkaṃ asuropo 8 anattamanatā cittassa – idaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā paṭighaṃ’’ .
तत्थ कतमो पटिघपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पटिघपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo paṭighapaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘paṭighapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२८८. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं विचिकिच्छासम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ , तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया विचिकिच्छा, विचिकिच्छापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
288. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ vicikicchāsampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha , tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā vicikicchā, vicikicchāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२८९. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
289. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं, चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो विचिकिच्छापच्चया भवो? ठपेत्वा विचिकिच्छं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘विचिकिच्छापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo vicikicchāpaccayā bhavo? Ṭhapetvā vicikicchaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘vicikicchāpaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२९०. कतमे धम्मा अकुसला? यस्मिं समये अकुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं उद्धच्चसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया उद्धच्चं, उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
290. Katame dhammā akusalā? Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ uddhaccasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā uddhaccaṃ, uddhaccapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२९१. तत्थ कतमा अविज्जा? यं अञ्ञाणं अदस्सनं…पे॰… अविज्जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जा’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
291. Tattha katamā avijjā? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjā’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमं वेदनापच्चया उद्धच्चं? यं चित्तस्स उद्धच्चं अवूपसमो चेतसो विक्खेपो भन्तत्तं चित्तस्स – इदं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया उद्धच्चं’’।
Tattha katamaṃ vedanāpaccayā uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā uddhaccaṃ’’.
तत्थ कतमो उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘उद्धच्चपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo uddhaccapaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘uddhaccapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
अकुसलनिद्देसो।
Akusalaniddeso.
१०. कुसलनिद्देसो
10. Kusalaniddeso
२९२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
292. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२९३. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो।
293. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso, amoho.
तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्जना असारज्जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अलोभो’’।
Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘alobho’’.
तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अदोसो’’।
Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘adoso’’.
तत्थ कतमो अमोहो? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं वुच्चति ‘‘अमोहो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
Tattha katamo amoho? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘amoho’’. Ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं…पे॰… विञ्ञाणपच्चया नामं…पे॰… नामपच्चया छट्ठायतनं…पे॰… छट्ठायतनपच्चया फस्सो…पे॰… फस्सपच्चया वेदना…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… viññāṇapaccayā nāmaṃ…pe… nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ…pe… chaṭṭhāyatanapaccayā phasso…pe… phassapaccayā vedanā…pe… ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā pasādo? Yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā pasādo’’.
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo pasādapaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘pasādapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२९४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
294. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ , viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२९५. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो।
295. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso.
तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्जना असारज्जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अलोभो’’।
Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘alobho’’.
तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं अब्यापादो अब्यापज्जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्चति ‘‘अदोसो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘adoso’’. Ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
२९६. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
296. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२९७. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
297. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso, amoho – ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति – ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati – ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा सद्दारम्मणं वा गन्धारम्मणं वा रसारम्मणं वा फोट्ठब्बारम्मणं वा धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā saddārammaṇaṃ vā gandhārammaṇaṃ vā rasārammaṇaṃ vā phoṭṭhabbārammaṇaṃ vā dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
२९९. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
299. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso – ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३००. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं 13, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
300. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ 14, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ , viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३०१. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
301. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso, amoho – ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३०२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
302. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३०३. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो – इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
303. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso, amoho – ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३०४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
304. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hoti.
३०५. तत्थ कतमे कुसलमूला? अलोभो, अदोसो, अमोहो।
305. Tattha katame kusalamūlā? Alobho, adoso, amoho.
तत्थ कतमो अलोभो…पे॰… अदोसो…पे॰… अमोहो? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘अमोहो’’। इमे वुच्चन्ति ‘‘कुसलमूला’’।
Tattha katamo alobho…pe… adoso…pe… amoho? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘amoho’’. Ime vuccanti ‘‘kusalamūlā’’.
तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā pasādo? Yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā pasādo’’.
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo pasādapaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘pasādapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ’’.
एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होतीति। एवमेतेसं धम्मानं सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति ‘‘एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होती’’ति।
Evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hotīti. Evametesaṃ dhammānaṃ saṅgati hoti, samāgamo hoti, samodhānaṃ hoti, pātubhāvo hoti. Tena vuccati ‘‘evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hotī’’ti.
कुसलनिद्देसो।
Kusalaniddeso.
११. अब्याकतनिद्देसो
11. Abyākataniddeso
३०६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
306. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३०७. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
307. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाचक्खुविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjācakkhuviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो , सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho , saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाचक्खुविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjācakkhuviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo vedanāpaccayā bhavo? Ṭhapetvā vedanaṃ, saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३०८. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारहेतुकं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणहेतुकं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामहेतुकं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनहेतुको, फस्सपच्चया वेदना फस्सहेतुका, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
308. Tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārahetukaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇahetukaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmahetukaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanahetuko, phassapaccayā vedanā phassahetukā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३०९. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं सङ्खारसम्पयुत्तं, विञ्ञाणपच्चया नामं विञ्ञाणसम्पयुत्तं, नामपच्चया छट्ठायतनं नामसम्पयुत्तं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो छट्ठायतनसम्पयुत्तो, फस्सपच्चया वेदना फस्ससम्पयुत्ता, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
309. Tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ saṅkhārasampayuttaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ viññāṇasampayuttaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ nāmasampayuttaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso chaṭṭhāyatanasampayutto, phassapaccayā vedanā phassasampayuttā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३१०. तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चयापि सङ्खारो; विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चयापि विञ्ञाणं; नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चयापि नामं; छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चयापि छट्ठायतनं; फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चयापि फस्सो; वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
310. Tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayāpi saṅkhāro; viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayāpi viññāṇaṃ; nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayāpi nāmaṃ; chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayāpi chaṭṭhāyatanaṃ; phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayāpi phasso; vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३११. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति सुखसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
311. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ…pe… ghānaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhārammaṇaṃ…pe… jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ…pe… kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti sukhasahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३१२. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
312. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं कायिकं सातं कायिकं सुखं कायसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं कायसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo vedanāpaccayā bhavo? Ṭhapetvā vedanaṃ, saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३१३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
313. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā saddārammaṇā vā gandhārammaṇā vā rasārammaṇā vā phoṭṭhabbārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३१४. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
314. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanodhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३१५. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
315. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti somanassasahagatā rūpārammaṇā vā saddārammaṇā vā gandhārammaṇā vā rasārammaṇā vā phoṭṭhabbārammaṇā vā dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३१६. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
316. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३१७. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
317. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā saddārammaṇā vā gandhārammaṇā vā rasārammaṇā vā phoṭṭhabbārammaṇā vā dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३१८. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
318. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो, विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३१९. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
319. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti somanassasahagatā ñāṇasampayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२०. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
320. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā pasādo? Yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā pasādo’’.
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो ? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo pasādapaccayā adhimokkho ? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘pasādapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३२१. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
321. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव रूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ , chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo , bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
322. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव अरूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
323. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव लोकुत्तरस्स कुसलस्स झानस्स कतत्ता भावितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo , bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hoti.
३२४. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं…पे॰… सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति दुक्खसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
324. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ…pe… sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ…pe… ghānaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhārammaṇaṃ…pe… jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ…pe… kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti dukkhasahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२५. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
325. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जाकायविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjākāyaviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया भवो? ठपेत्वा वेदनं, सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo vedanāpaccayā bhavo? Ṭhapetvā vedanaṃ, saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३२६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा सद्दारम्मणा वा गन्धारम्मणा वा रसारम्मणा वा फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
326. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā saddārammaṇā vā gandhārammaṇā vā rasārammaṇā vā phoṭṭhabbārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२७. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति सङ्खारो।
327. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati saṅkhāro.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanodhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं , वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ , vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३२८. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
328. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३२९. तत्थ कतमो सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘सङ्खारो’’।
329. Tattha katamo saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३३०. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
330. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye manodhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… phoṭṭhabbārammaṇā vā…pe… manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā somanassasahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā…pe… manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३१. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
331. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye manoviññāṇadhātu uppannā hoti kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā somanassasahagatā ñāṇasampayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपावचरं झानं भावेति किरियं नेव कुसलं नाकुसलं न च कम्मविपाकं दिट्ठधम्मसुखविहारं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
332. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपावचरं झानं भावेति किरियं नेव कुसलं नाकुसलं न च कम्मविपाकं दिट्ठधम्मसुखविहारं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं , विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
333. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye arūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ , viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
अब्याकतनिद्देसो।
Abyākataniddeso.
१२. अविज्जामूलककुसलनिद्देसो
12. Avijjāmūlakakusalaniddeso
३३४. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
334. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३५. तत्थ कतमो अविज्जापच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अविज्जापच्चया सङ्खारो’’…पे॰… अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
335. Tattha katamo avijjāpaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhāro’’…pe… ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं सातं चेतसिकं सुखं चेतोसम्फस्सजं सातं सुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा साता सुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया पसादो? या सद्धा सद्दहना ओकप्पना अभिप्पसादो – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया पसादो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā pasādo? Yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā pasādo’’.
तत्थ कतमो पसादपच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘पसादपच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo pasādapaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘pasādapaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३३६. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
336. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३७. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
337. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३८. तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामरूपं, नामरूपपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
338. Tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३३९. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये कामावचरं कुसलं चित्तं उप्पन्नं होति सोमनस्ससहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… सोमनस्ससहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणसम्पयुत्तं ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं…पे॰… उपेक्खासहगतं ञाणविप्पयुत्तं ससङ्खारेन रूपारम्मणं वा…पे॰… धम्मारम्मणं वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
339. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena…pe… somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ…pe… somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ…pe… upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārena rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४०. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि …पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
340. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४१. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
341. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४२. कतमे धम्मा कुसला? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अविज्जापच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना , वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो , अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
342. Katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye avijjāpaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā , vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho , adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hoti.
अविज्जामूलककुसलनिद्देसो।
Avijjāmūlakakusalaniddeso.
१३. कुसलमूलकविपाकनिद्देसो
13. Kusalamūlakavipākaniddeso
३४३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
343. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४४. तत्थ कतमो कुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘कुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
344. Tattha katamo kusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘kusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३४५. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति सुखसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं…पे॰… मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा…पे॰… मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो , सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना , वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
345. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ…pe… ghānaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhārammaṇaṃ…pe… jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ…pe… kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti sukhasahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ…pe… manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… phoṭṭhabbārammaṇā vā…pe… manoviññāṇadhātu uppannā hoti somanassasahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā…pe… manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro , saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā , vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४६. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये कामावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… सोमनस्ससहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणसम्पयुत्ता ससङ्खारेन…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता…पे॰… उपेक्खासहगता ञाणविप्पयुत्ता ससङ्खारेन रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
346. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti somanassasahagatā ñāṇasampayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā…pe… somanassasahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇasampayuttā sasaṅkhārena…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā…pe… upekkhāsahagatā ñāṇavippayuttā sasaṅkhārena rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४७. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये रूपूपपत्तिया मग्गं भावेति विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
347. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव रूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति पथवीकसिणं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं । एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṃ, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ . Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४८. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अरूपूपपत्तिया मग्गं भावेति सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
348. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye arūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव अरूपावचरस्स कुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञासहगतं सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं , छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो , भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ , chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo , bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३४९. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति – इमे धम्मा कुसला।
349. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti – ime dhammā kusalā.
तस्सेव लोकुत्तरस्स कुसलस्स झानस्स कतत्ता भावितत्ता विपाकं विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं सुञ्ञतं, तस्मिं समये कुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया पसादो, पसादपच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतेसं धम्मानं समुदयो होति।
Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ suññataṃ, tasmiṃ samaye kusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā pasādo, pasādapaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametesaṃ dhammānaṃ samudayo hoti.
कुसलमूलकविपाकनिद्देसो।
Kusalamūlakavipākaniddeso.
१४. अकुसलमूलकविपाकनिद्देसो
14. Akusalamūlakavipākaniddeso
३५०. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं चक्खुविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रूपारम्मणं, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
350. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rūpārammaṇaṃ, tasmiṃ samaye akusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३५१. तत्थ कतमो अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’…पे॰… तेन वुच्चति ‘‘एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
351. Tattha katamo akusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘akusalamūlapaccayā saṅkhāro’’…pe… tena vuccati ‘‘evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
३५२. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाकं सोतविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं सद्दारम्मणं…पे॰… घानविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं गन्धारम्मणं…पे॰… जिव्हाविञ्ञाणं उप्पन्नं होति उपेक्खासहगतं रसारम्मणं…पे॰… कायविञ्ञाणं उप्पन्नं होति दुक्खसहगतं फोट्ठब्बारम्मणं…पे॰… मनोधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… फोट्ठब्बारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति, जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
352. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sotaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ saddārammaṇaṃ…pe… ghānaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ gandhārammaṇaṃ…pe… jivhāviññāṇaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ rasārammaṇaṃ…pe… kāyaviññāṇaṃ uppannaṃ hoti dukkhasahagataṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ…pe… manodhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… phoṭṭhabbārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye akusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३५३. कतमे धम्मा अब्याकता? यस्मिं समये अकुसलस्स कम्मस्स कतत्ता उपचितत्ता विपाका मनोविञ्ञाणधातु उप्पन्ना होति उपेक्खासहगता रूपारम्मणा वा…पे॰… धम्मारम्मणा वा यं यं वा पनारब्भ, तस्मिं समये अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो, सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं, विञ्ञाणपच्चया नामं, नामपच्चया छट्ठायतनं, छट्ठायतनपच्चया फस्सो , फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया अधिमोक्खो, अधिमोक्खपच्चया भवो, भवपच्चया जाति , जातिपच्चया जरामरणं। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति।
353. Katame dhammā abyākatā? Yasmiṃ samaye akusalassa kammassa katattā upacitattā vipākā manoviññāṇadhātu uppannā hoti upekkhāsahagatā rūpārammaṇā vā…pe… dhammārammaṇā vā yaṃ yaṃ vā panārabbha, tasmiṃ samaye akusalamūlapaccayā saṅkhāro, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmaṃ, nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ, chaṭṭhāyatanapaccayā phasso , phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā adhimokkho, adhimokkhapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti , jātipaccayā jarāmaraṇaṃ. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
३५४. तत्थ कतमो अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो? या चेतना सञ्चेतना सञ्चेतयितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘अकुसलमूलपच्चया सङ्खारो’’।
354. Tattha katamo akusalamūlapaccayā saṅkhāro? Yā cetanā sañcetanā sañcetayitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘akusalamūlapaccayā saṅkhāro’’.
तत्थ कतमं सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘सङ्खारपच्चया विञ्ञाणं’’।
Tattha katamaṃ saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ’’.
तत्थ कतमं विञ्ञाणपच्चया नामं? वेदनाक्खन्धो, सञ्ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इदं वुच्चति ‘‘विञ्ञाणपच्चया नामं’’।
Tattha katamaṃ viññāṇapaccayā nāmaṃ? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – idaṃ vuccati ‘‘viññāṇapaccayā nāmaṃ’’.
तत्थ कतमं नामपच्चया छट्ठायतनं? यं चित्तं मनो मानसं…पे॰… तज्जामनोविञ्ञाणधातु – इदं वुच्चति ‘‘नामपच्चया छट्ठायतनं’’।
Tattha katamaṃ nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘nāmapaccayā chaṭṭhāyatanaṃ’’.
तत्थ कतमो छट्ठायतनपच्चया फस्सो? यो फस्सो फुसना सम्फुसना सम्फुसितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘छट्ठायतनपच्चया फस्सो’’।
Tattha katamo chaṭṭhāyatanapaccayā phasso? Yo phasso phusanā samphusanā samphusitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhāyatanapaccayā phasso’’.
तत्थ कतमा फस्सपच्चया वेदना? यं चेतसिकं नेव सातं नासातं चेतोसम्फस्सजं अदुक्खमसुखं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा अदुक्खमसुखा वेदना – अयं वुच्चति ‘‘फस्सपच्चया वेदना’’।
Tattha katamā phassapaccayā vedanā? Yaṃ cetasikaṃ neva sātaṃ nāsātaṃ cetosamphassajaṃ adukkhamasukhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā – ayaṃ vuccati ‘‘phassapaccayā vedanā’’.
तत्थ कतमो वेदनापच्चया अधिमोक्खो? यो चित्तस्स अधिमोक्खो अधिमुच्चना तदधिमुत्तता – अयं वुच्चति ‘‘वेदनापच्चया अधिमोक्खो’’।
Tattha katamo vedanāpaccayā adhimokkho? Yo cittassa adhimokkho adhimuccanā tadadhimuttatā – ayaṃ vuccati ‘‘vedanāpaccayā adhimokkho’’.
तत्थ कतमो अधिमोक्खपच्चया भवो? ठपेत्वा अधिमोक्खं, वेदनाक्खन्धो सञ्ञाक्खन्धो सङ्खारक्खन्धो विञ्ञाणक्खन्धो – अयं वुच्चति ‘‘अधिमोक्खपच्चया भवो’’।
Tattha katamo adhimokkhapaccayā bhavo? Ṭhapetvā adhimokkhaṃ, vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho viññāṇakkhandho – ayaṃ vuccati ‘‘adhimokkhapaccayā bhavo’’.
तत्थ कतमा भवपच्चया जाति? या तेसं तेसं धम्मानं जाति सञ्जाति निब्बत्ति अभिनिब्बत्ति पातुभावो – अयं वुच्चति ‘‘भवपच्चया जाति’’।
Tattha katamā bhavapaccayā jāti? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jāti sañjāti nibbatti abhinibbatti pātubhāvo – ayaṃ vuccati ‘‘bhavapaccayā jāti’’.
तत्थ कतमं जातिपच्चया जरामरणं? अत्थि जरा, अत्थि मरणं। तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं धम्मानं जरा जीरणता आयुनो संहानि – अयं वुच्चति जरा। तत्थ कतमं मरणं? यो तेसं तेसं धम्मानं खयो वयो भेदो परिभेदो अनिच्चता अन्तरधानं – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’। इति अयञ्च जरा, इदञ्च मरणं। इदं वुच्चति ‘‘जातिपच्चया जरामरणं’’।
Tattha katamaṃ jātipaccayā jarāmaraṇaṃ? Atthi jarā, atthi maraṇaṃ. Tattha katamā jarā? Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ jarā jīraṇatā āyuno saṃhāni – ayaṃ vuccati jarā. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Yo tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhānaṃ – idaṃ vuccati ‘‘maraṇaṃ’’. Iti ayañca jarā, idañca maraṇaṃ. Idaṃ vuccati ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇaṃ’’.
एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होतीति। एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स सङ्गति होति, समागमो होति, समोधानं होति, पातुभावो होति। तेन वुच्चति एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती’’ति।
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotīti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa saṅgati hoti, samāgamo hoti, samodhānaṃ hoti, pātubhāvo hoti. Tena vuccati evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti.
अकुसलमूलकविपाकनिद्देसो।
Akusalamūlakavipākaniddeso.
अभिधम्मभाजनीयं।
Abhidhammabhājanīyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
१. सुत्तन्तभाजनीयं उद्देसवारवण्णना • 1. Suttantabhājanīyaṃ uddesavāravaṇṇanā
२. अभिधम्मभाजनीयवण्णना • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ६. पटिच्चसमुप्पादविभङ्गो • 6. Paṭiccasamuppādavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / ६. पटिच्चसमुप्पादविभङ्गो • 6. Paṭiccasamuppādavibhaṅgo
