| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ
1. Kusalattikavaṇṇanā
੧. ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
1. Paṭiccavāravaṇṇanā
੧. ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਂ
1. Paccayānulomaṃ
(੧.) વਿਭਙ੍ਗવਾਰੋ
(1.) Vibhaṅgavāro
੫੩. ਇਦਾਨਿ ਯਾ ਏਤਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਨਯਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਸਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਯਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ‘‘ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਪਹਾਯ ਯਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਯੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਅਯਂ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ ਆਰਦ੍ਧੋ।
53. Idāni yā etā paṇṇattivāre kusalattikaṃ nissāya hetupaccayādivasena ekūnapaññāsaṃ ādiṃ katvā nayamattaṃ dassentena aparimāṇā pucchā dassitā. Tattha kusalākusalādīnaṃ sahuppattiyā abhāvato yā pucchā ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca akusalo dhammo uppajjati hetupaccayā’’ti evaṃ vissajjanaṃ na labhanti. Tā pahāya yā vissajjanaṃ labhanti, tāyeva vissajjetuṃ ayaṃ kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati hetupaccayātiādinā nayena paṭiccavārassa niddesavāro āraddho.
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਸਚੇ ਇਮਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ? ਨਨੁ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਯੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਤਿ? ਆਮ, ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ। ਤਥਾ ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਤਿਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਤਿਕੇ, ਦੁਕੇ, ਦੁਕਤਿਕੇ, ਤਿਕਦੁਕੇ, ਤਿਕਤਿਕੇ, ਦੁਕਦੁਕੇ ਚ ਸਙ੍ਖੇਪਂ ਅਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਯੇવ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਯਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਾਯੇવ વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕਾਦੀਸੁ। ਧਮ੍ਮਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨੇ વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕਪੀਤਿਤ੍ਤਿਕਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਸਬ੍ਬਾਪੇਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਤਿਕੇ ਯਤ੍ਤਕਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਾਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾਸੁ ਹਿ ਯਾ ਤਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਹਾਯ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ વਿਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸੁਖੇਨ વਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਯਾ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਹਾਯ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਯੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Tattha siyā – sace imā hetupaccayādivasena ekūnapaññāsaṃ pucchā sabbaso vissajjanaṃ na labhanti, atha kasmā dassitā? Nanu yā labhanti, tāyeva dassetabbāti? Āma, dassetabbā siyuṃ. Tathā dassiyamānā pana sabbesu tikadukapaṭṭhānādīsu ekekasmiṃ tike, duke, dukatike, tikaduke, tikatike, dukaduke ca saṅkhepaṃ akatvā dassetabbāyeva bhaveyyuṃ. Kasmā? Yasmā yā kusalattike labhanti, na tāyeva vedanāttikādīsu. Dhammānulomapaccanīye ca tikapaṭṭhāne vitakkattikapītittikānaṃ vissajjane sabbāpetā vissajjanaṃ labhanti, tasmā ukkaṭṭhaparicchedena ekekasmiṃ tike yattakāhi pucchāhi bhavitabbaṃ sabbā kusalattike dassitā. Evaṃ dassitāsu hi yā tattha vissajjanaṃ na labhanti, tā pahāya yā labhanti, tā vuccamānā sakkā sukhena vijānitunti sukhena vijānanatthaṃ sabbāpi kusalattike dassitā. Yā panettha vissajjanaṃ na labhanti, tā pahāya yā labhanti, tāyeva vissajjitāti veditabbā.
ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਭੇਦਂ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਟਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਦਿਸਭਾવੇਨ ਪਤ੍વਾ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁਯੇવ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਭੇਦੋ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਤੋ ਯਾવ ਨਿਰੋਧਗਮਨਾ ਉਦ੍ਧਂ ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਲਭਤਿ, ਉਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ਤਯੋਪਿ ਖਣੇ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਕੁਸਲਹੇਤੁਨਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ।
Tattha kusalaṃ dhammaṃ paṭiccāti catubhūmakakusaladhammesu vedanākkhandhādibhedaṃ ekaṃ dhammaṃ paṭicca paṭigantvā sahuppattisaṅkhātena sadisabhāvena patvā, tena saddhiṃ ekato uppattibhāvaṃ upagantvāti attho. Kusalo dhammoti catubhūmakakusaladhammesuyeva saññākkhandhādibhedo eko dhammo. Uppajjatīti uppādato yāva nirodhagamanā uddhaṃ pajjati, nibbattatītipi attho . Attānaṃ labhati, uppādādayo tayopi khaṇe pāpuṇātīti vuttaṃ hoti. Hetupaccayāti kusalahetunā hetupaccayabhāvaṃ sādhentena.
ਏવਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਏਕਂ। ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤੋ, ਤਂ ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ। ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇਤਿ વੇਦਨਾਦੀਸੁ ਯੋ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਹਿਤੋ, ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸੇ ਤਯੋ। ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧੇਤਿ વੇਦਨਾਸਞ੍ਞਾਦੁਕਾਦੀਸੁ ਛਸੁ ਦੁਕੇਸੁ ਯੇਕੇਚਿ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਯੇ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾ ਕੁਸਲਹੇਤੁਨਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Evaṃ ‘‘uppajjeyyā’’ti pucchāya ‘‘uppajjatī’’ti vissajjanaṃ vatvā idāni yaṃ dhammaṃ paṭicca yo dhammo uppajjati, taṃ dhammaṃ khandhavasena dassetuṃ kusalaṃ ekaṃ khandhantiādimāha. Tattha ekanti vedanādīsu catūsu yaṃkiñci ekaṃ. Tayo khandhāti yo yo paccayabhāvena gahito, taṃ taṃ ṭhapetvā avasesā tayo khandhā. Tayo khandheti vedanādīsu yo eko khandho uppajjatīti gahito, taṃ ṭhapetvā sese tayo. Dve khandheti vedanāsaññādukādīsu chasu dukesu yekeci dve khandhe paṭicca. Dve khandhāti ye ye paccayabhāvena gahitā, te te ṭhapetvā avasesā dve khandhā kusalahetunā hetupaccayabhāvaṃ sādhentena uppajjantīti attho.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ વਾ, ਦ੍વੇ વਾ ਪਨ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ, ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾ, ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਯਂ ਕੁਸਲੇਨ ਸਹਜਾਤਞ੍ਚੇવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਤੋਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਯਮੇવ ਨਯੋ।
Yasmā pana eko khandho ekasseva dvinnaṃyeva vā, dve vā pana ekasseva paccayo nāma natthi, tasmā ‘‘ekaṃ khandhaṃ paṭicca eko khandho, ekaṃ khandhaṃ paṭicca dve khandhā, dve khandhe paṭicca eko khandho’’ti na vuttaṃ. Kusalaṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjatītiādīsupi vuttanayeneva attho veditabbo. Cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti idaṃ paṭiccatthassa sahajātatthattā yaṃ kusalena sahajātañceva hetupaccayañca labhati, taṃ dassetuṃ vuttaṃ. Paratopi evarūpesu ṭhānesu ayameva nayo.
વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਭਾવਤੋ ਅਹੇਤੁਕਂ, ਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਆਰੁਪ੍ਪવਿਪਾਕਞ੍ਚ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁ, વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਇਦਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣੇਨ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਗਹਿਤੇਪਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Vipākābyākataṃ kiriyābyākatanti ettha hetupaccayābhāvato ahetukaṃ, rūpena saddhiṃ anuppattito āruppavipākañca na gahetabbaṃ. Paṭisandhikkhaṇeti kaṭattārūpasaṅkhātassa abyākatassa abyākataṃ paṭicca uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Vipākābyākatanti tasmiṃ khaṇe vijjamānābyākatavasena vuttaṃ. Khandhe paṭicca vatthu, vatthuṃ paṭicca khandhāti idaṃ kaṭattārūpaggahaṇena vatthumhi gahitepi vatthuṃ paṭicca khandhānaṃ uppattidassanatthaṃ vuttaṃ.
ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਮ੍ਹਿ ਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਭੂਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਇਤਰਦ੍વਯਂ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਮਹਾਭੂਤੇਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਂ ਨ ਕੇવਲਂ ਖਨ੍ਧੇਯੇવ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਮਹਾਭੂਤੇਪਿ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮਿਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਯੇવ, ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਮ੍ਪਿ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਉਭਯਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ।
Ekaṃ mahābhūtantiādi rūpābyākataṃ paṭicca rūpābyākatassa uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Ekaṃ khandhantiādīsu vuttanayeneva panettha atthayojanā veditabbā. Evaṃ rūpābyākatamhi bhūte paṭicca bhūtānaṃ uppattiṃ vatvā idāni bhūte paṭicca upādārūpānaṃ uppattiṃ dassetuṃ mahābhūtepaṭicca cittasamuṭṭhānantiādi vuttaṃ. Evaṃ sante upādārūpanti ettakameva vattabbaṃ, itaradvayaṃ kasmā vuttanti? Mahābhūtepi paṭicca uppattidassanatthaṃ. Yañhi heṭṭhā ‘‘cittasamuṭṭhānañca rūpaṃ kaṭattā ca rūpa’’nti dassitaṃ, taṃ na kevalaṃ khandheyeva ca paṭicca uppajjati, mahābhūtepi pana paṭicca uppajjatīti dassanatthamidaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tattha cittasamuṭṭhānaṃ pavatteyeva, kaṭattārūpaṃ paṭisandhiyampi. Upādārūpanti tasseva ubhayassa visesanaṃ.
ਕੁਸਲੇ ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾવ ਮਹਾਭੂਤਾ ਗਹਿਤਾ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਭੂਤਰੂਪਮ੍ਪਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਗਹਿਤਂ। ‘‘ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਯੋ ਮਹਾਭੂਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਹਿ ਭੂਤਰੂਪਮ੍ਪਿ ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪਮ੍ਪਿ। ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਨવ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਏਤਾਯੇવ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਸੇਸਾ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਮੋਘਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਨ વਿਚਾਰੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ વਿਚਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮ।
Kusale khandhe ca mahābhūte ca paṭiccāti ettha cittasamuṭṭhānāva mahābhūtā gahitā. Cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti ettha pana bhūtarūpampi upādārūpampi gahitaṃ. ‘‘Ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca tayo mahābhūtā’’tiādinā nayena hi bhūtarūpampi khandhe ca mahābhūte ca paṭicca uppajjati. Mahābhūte paṭicca upādārūpanti vuttanayena upādārūpampi. Akusalañca abyākatañcāti pañhāvissajjanesupi eseva nayo. Evaṃ hetupaccaye nava pucchā vissajjitā. Etāyeva hi ettha labbhanti, sesā cattālīsa moghapucchāti na vissajjitā. Iminā upāyena ārammaṇapaccayādīsupi pucchāvissajjanānaṃ attho veditabbo. Tattha tattha pana vicāretabbayuttakameva vicārayissāma.
੫੪. ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਤਾવ ਰੂਪਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਤਾਸੁ ਨવਸੁ ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਾ ਪਹਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋવ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤੇਨੇવ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ‘‘વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੂ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
54. Ārammaṇapaccaye tāva rūpassa ārammaṇapaccayavasena anuppattito tāsu navasu rūpamissakā pahāya tissova pucchā vissajjitā. Teneva ca kāraṇena ‘‘vatthuṃ paṭicca khandhā’’ti vatvā ‘‘khandhe paṭicca vatthū’’ti na vuttaṃ. Na hi taṃ ārammaṇapaccayena uppajjati.
੫੫. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ’’ਤਿ ਨ ਗਹਿਤਂ। ਸੇਸਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਮੇવ।
55. Adhipatipaccaye vipākābyākatanti lokuttarameva sandhāya vuttaṃ. Tenevettha ‘‘paṭisandhikkhaṇe’’ti na gahitaṃ. Sesaṃ hetupaccayasadisameva.
੫੬. ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਰੂਪਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ વਿਯ ਤਿਸ੍ਸੋવ ਪੁਚ੍ਛਾ।
56. Anantarasamantaresupi rūpaṃ na labbhatīti ārammaṇapaccaye viya tissova pucchā.
੫੭. ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ’’ਤਿ ਆਗਤਂ ਤਮ੍ਪਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ ਨਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਪਿਚ ‘‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੦੮) વਚਨਤੋ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾવੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧੀਤਿ ਸਬ੍ਬਭવਸਾਧਾਰਣਂ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਸਾ ਹਿ ਰੂਪਸ੍ਸਪਿ ਅਰੂਪਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਞ੍ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਬਾਹਿਰਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧੇਸੁ ਪਥવੀਪਾਸਾਣਾਦੀਸੁ ਮਹਾਭੂਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚ ਬਾਹਿਰਞ੍ਚ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ। ਸਙ੍ਖੇਪਦੇਸਨਾ ਹਿ ਸਾ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਾਹਿਰਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਸਨ੍ਤਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਭੂਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨੇવ।
57. Sahajātapaccaye paṭisandhikkhaṇeti pañcavokāre paṭisandhivasena vuttaṃ. Heṭṭhā pana paccayavibhaṅge ‘‘okkantikkhaṇe’’ti āgataṃ tampi iminā saddhiṃ atthato ekaṃ, byañjanamattameva hettha nānanti. Apica ‘‘tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassa avakkanti hotī’’ti (ma. ni. 1.408) vacanato okkantīti pañcavokārapaṭisandhiyāvetaṃ nāmaṃ. Paṭisandhīti sabbabhavasādhāraṇaṃ. Idha pana ‘‘kaṭattā ca rūpa’’ntiādivacanato pañcavokārapaṭisandhiyeva adhippetā. Sā hi rūpassapi arūpassapi paccayabhāvañceva paccayuppannabhāvañca saṅgaṇhāti, tasmā paripuṇṇavissajjanā hotīti gahitā. Bāhiraṃ ekaṃ mahābhūtanti anindriyabaddhesu pathavīpāsāṇādīsu mahābhūtaṃ sandhāya vuttaṃ. Paccayavibhaṅgavārasmiñhi cattāro mahābhūtāti ajjhattikañca bāhirañca ekato katvā gahitaṃ. Saṅkhepadesanā hi sā. Ayaṃ pana vitthāradesanā, tasmā sabbaṃ vibhajitvā dassento ‘‘bāhiraṃ ekaṃ mahābhūta’’ntiādimāha. Asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭiccāti dvisantatisamuṭṭhānabhūtavasena vuttaṃ. Mahābhūte paṭicca kaṭattārūpanti idaṃ pana kammasamuṭṭhānavaseneva vuttaṃ. Upādārūpanti utusamuṭṭhānavaseneva.
੫੮. ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁ, વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਤੋ વਤ੍ਥੁਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
58. Aññamaññapaccaye khandhe paṭicca vatthu, vatthuṃ paṭicca khandhāti catunnampi khandhānaṃ ekato vatthunā aññamaññapaccayataṃ dassetuṃ vuttaṃ.
੫੯. ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਯਸ੍ਮਾ ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਸਹਜਾਤਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਨ ਸਾ ਗਹਿਤਾ। ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਹਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਧ ਸਹਜਾਤਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸੋ’’ਤਿ।
59. Nissayapaccaye yasmā paṭiccattho nāma sahajātattho, tasmā yā heṭṭhā paccayavibhaṅgavāre cakkhāyatanādīnaṃ nissayapaccayatā dassitā, na sā gahitā. Cakkhāyatanādīni hi purejātāni hutvā paccayā honti, idha sahajātameva labbhati. Teneva vuttaṃ – ‘‘nissayapaccayo sahajātapaccayasadiso’’ti.
੬੦. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਰੂਪਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਭਾવਾ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਪਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
60. Upanissayapaccaye rūpassa upanissayapaccayābhāvā tīṇeva vissajjanāni labbhanti, tena vuttaṃ ‘‘ārammaṇapaccayasadisa’’nti. Tattha kiñcāpi na sabbe kusalākusalābyākatā ārammaṇūpanissayaṃ labhanti, ye pana labhanti, tesaṃ vasenetaṃ vuttanti veditabbaṃ.
੬੧. ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ વਤ੍ਥੁਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁਨਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾਜਨਿਯਤ੍ਤਾ ਇਧ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਯੇਪਿ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾਜਨਿਯਤੋਯੇવ ਇਧ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਨ ਨਿਯਮਤੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਰੂਪਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਹਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂਯੇવ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਿ, ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਾਨਿਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਨ ਗਹਿਤਂ। ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਹਿ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ, ਨ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨ। ‘‘વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਯ ਚ ਸਬ੍ਬਾਪਿ વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯੋ ਗਹਿਤਾ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਆਦਯੋ ਏવਾਤਿ।
61. Purejātapaccaye vatthuṃ purejātapaccayāti vatthuṃ paṭicca vatthunā purejātapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Vipākābyākataṃ ekaṃ khandhanti ettha yaṃ vipākābyākatassa vatthu okkantikkhaṇe sahajātapaccayo hoti, taṃ purejātapaccayabhājaniyattā idha na gahetabbaṃ. Yepi kusalādayo āruppe purejātapaccayaṃ na labhanti, tepi purejātapaccayabhājaniyatoyeva idha na gahetabbā. Ārammaṇaṃ pana niyamato purejātapaccayabhāvaṃ na labhati. Rūpāyatanādīni hi cakkhuviññāṇādīnaṃyeva purejātapaccayataṃ sādhenti, manoviññāṇadhātuyā atītānāgatānipi ārammaṇaṃ hontiyeva. Tasmā idha na gahitaṃ. Khandhavasena hi ayaṃ desanā, na viññāṇadhātuvasena. ‘‘Vipākābyākataṃ ekaṃ khandha’’nti desanāya ca sabbāpi viññāṇadhātuyo gahitā, na cakkhuviññāṇadhātuādayo evāti.
ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਪਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕੋવ ਨ ਜਨਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਏਕਧਮ੍ਮੋਪਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਕਤਂ।
Pacchājāto kusalākusalānaṃ paccayo na hoti, abyākatassapi upatthambhakova na janako, tasmā ‘‘uppajjati pacchājātapaccayā’’ti evaṃ vattabbo ekadhammopi natthīti pacchājātapaccayavasena vissajjanaṃ na kataṃ.
੬੨. ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਕਾਮਂ ਸਬ੍ਬਾ ਕਿਰਿਯਾ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਪਨ ‘‘ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਜવਨਕਿਰਿਯਾવੇਤ੍ਥ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
62. Āsevanapaccaye kāmaṃ sabbā kiriyā āsevanapaccayaṃ na labhanti, labbhamānavasena pana ‘‘kiriyābyākata’’nti vuttaṃ. Tasmā javanakiriyāvettha gahitāti veditabbā.
੬੩. ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇਸੁ ਏਕਕ੍ਖਣਿਕੋ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਥਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤੇ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤੇ ਪਨ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕੋਪਿ, ਤਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਪਨ ਏਕਕ੍ਖਣਿਕੋ। ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕੋવ ਤਥਾ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਰੂਪਾਨਂ। ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਸੇਸਂ ਨ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਇਧ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
63. Kammapaccaye kusalākusalesu ekakkhaṇiko kammapaccayo veditabbo, tathā kiriyābyākate. Vipākābyākate pana nānākkhaṇikopi, tathā paṭisandhikkhaṇe mahābhūtānaṃ. Cittasamuṭṭhānānaṃ pana ekakkhaṇiko. Kaṭattārūpānaṃ nānākkhaṇikova tathā asaññasattarūpānaṃ. Kaṭattārūpaṃ panettha jīvitindriyaṃ. Sesaṃ na ekantato kammasamuṭṭhānattā upādārūpanti vuttaṃ. Evaṃ santepi idha kammasamuṭṭhānameva adhippetaṃ.
੬੪. વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਕਿਰਿਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ। ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਦવਸੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ।
64. Vipākapaccaye kusalākusalaṃ kiriyañca na labbhatīti abyākatavaseneva vissajjanaṃ kataṃ. Cittasamuṭṭhānanti vipākacittasamuṭṭhānameva. Kaṭattārūpanti yathālābhavasena indriyarūpañca vatthurūpañca. Upādārūpanti tadavasesaṃ tasmiṃ samaye vijjamānakaṃ upādārūpaṃ.
੬੫. ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਅਰੂਪਾਹਾਰવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਭવਙ੍ਗਾਦਿਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ । ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ ਆਹਾਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ ਆਹਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਇਧ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪਠਮਂ ਅਰੂਪਾਹਾਰਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
65. Āhārapaccaye sabbesampi kusalādīnaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānarūpassa ca arūpāhāravasena uppatti veditabbā, tathā paṭisandhikkhaṇe mahābhūtānaṃ. Cittasamuṭṭhānanti bhavaṅgādicittasamuṭṭhānaṃ. Āhārasamuṭṭhānanti kabaḷīkārāhārasamuṭṭhānaṃ . Cittasamuṭṭhānanti kusalākusalacittasamuṭṭhānameva. Paccayavibhaṅgavāre āhārapaṭipāṭiyā paṭhamaṃ kabaḷīkāro āhāro dassito, idha pana kusalaṃ dhammanti pucchāvasena paṭhamaṃ arūpāhārā dassitāti veditabbā.
੬੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ, ਇਧ ਪਨ ਕੁਸਲਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪਠਮਂ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਦੀਸੁ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਭੂਤਰੂਪੇਸੁਪਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ।
66. Indriyapaccaye paccayavibhaṅge indriyapaṭipāṭiyā paṭhamaṃ cakkhundriyādīni dassitāni, idha pana kusalādipucchāvasena paṭhamaṃ arūpindriyānaṃ paccayatā dassitā. Tattha kusalādīsu yathālābhavasena arūpindriyā gahetabbā. Asaññasattānaṃ bhūtarūpesupi jīvitindriyanti.
੬੭. ਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ, ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
67. Jhānamaggapaccayesu hetupaccayasadisameva vissajjanaṃ, tenevettha ‘‘hetupaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
੬੮. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਂ, ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
68. Sampayuttapaccaye vissajjanaṃ ārammaṇapaccayagatikaṃ, tenevettha ‘‘ārammaṇapaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
੬੯. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ, વਤ੍ਥੁਨਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਨ੍ਧੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ, ਖਨ੍ਧੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ। વਤ੍ਥੁਨਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਖਨ੍ਧੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਂ ਖਨ੍ਧੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁਪਿ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤੇ ਚੇਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ।
69. Vippayuttapaccaye vatthuṃ vippayuttapaccayāti vatthuṃ paṭicca vippayuttapaccayā, vatthunā vippayuttapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Khandhe vippayuttapaccayāti khandhe paṭicca vippayuttapaccayā, khandhehi vippayuttapaccayataṃ sādhentehi uppajjatīti attho. Khandhā vatthuṃ vippayuttapaccayāti vatthuṃ paṭicca khandhā vippayuttapaccayā. Vatthunā vippayuttapaccayataṃ sādhentena uppajjantīti attho. Cittasamuṭṭhānarūpaṃ khandhe vippayuttapaccayāti khandhe paṭicca vippayuttapaccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ khandhehi vippayuttapaccayataṃ sādhentehi uppajjatīti attho. Sesavissajjanesupi vatthuṃ vippayuttapaccayātiādīsupi vuttanayenevattho veditabbo. Vipākābyākate cettha vatthuggahaṇena cakkhādīni saṅgahitabbāni. Ekaṃ mahābhūtantiādi rūpābyākatassa paccayabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Cittasamuṭṭhānanti abyākatacittasamuṭṭhānampi kusalākusalacittasamuṭṭhānampi.
੭੦. ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਬ੍ਬਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
70. Atthipaccaye sabbaṃ sahajātapaccayagatikaṃ. Tenevettha ‘‘sahajātapaccayasadisa’’nti vuttaṃ.
੭੧-੭੨. ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਾ, ਅવਿਗਤਂ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਂ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਇਮੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯਾ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਸਂ વਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
71-72. Natthivigatā ārammaṇapaccayagatikā, avigataṃ sahajātagatikaṃ. Tenevettha ‘‘ārammaṇapaccayasadisaṃ, sahajātapaccayasadisa’’nti vuttaṃ . Ime tevīsati paccayāti saṅkhipitvā dassitānaṃ vasenetaṃ vuttaṃ. Vitthāretabbāti yā pucchā vissajjanaṃ labhanti, tāsaṃ vasena vitthāretabbā. Ayaṃ hetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlake paccayānulome paṭiccavārassa kusalattikavissajjane atthavaṇṇanā.
(੨.) ਸਙ੍ਖ੍ਯਾવਾਰੋ
(2.) Saṅkhyāvāro
੭੩. ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਏਤ੍ਥ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਤੇ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਨવ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ; ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ।
73. Idāni ye ettha hetupaccayādīsu ekekasmiṃ paccaye vissajjanavārā laddhā, te gaṇanavasena dassetuṃ hetuyā navātiādi āraddhaṃ. Tattha hetuyā navāti hetupaccaye nava pucchāvissajjanavārā honti. Seyyathidaṃ – kusalena kusalaṃ, kusalena abyākataṃ, kusalena kusalābyākataṃ; akusalena akusalaṃ, akusalena abyākataṃ, akusalena akusalābyākataṃ, abyākatena abyākataṃ, kusalābyākatena abyākataṃ, akusalābyākatena abyākatanti.
ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਨવਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾવ। ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਨવ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਾਨੇવ। વਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸੋ। ਦਸਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਸਦਿਸਾਨੇવ। વਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਪਦਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ। ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ વਿਪਾਕਾਨਿ ਚੇવ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨવ ਤੀਣਿ ਏਕਨ੍ਤਿ, ਤਿવਿਧੋવ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦ੍વਾਦਸ ਨવਕਾ, ਦਸ ਤਿਕਾ, ਏਕਂ ਏਕਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਤੇવੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਂ વਾਰਸਤਂ ਹੋਤਿ, ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਾਸਤਂ। ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸਤਨ੍ਤਿਪਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ।
Ārammaṇetīṇīti kusalena kusalaṃ, akusalena akusalaṃ, abyākatena abyākataṃ. Adhipatiyā navāti hetuyā vuttasadisāva. Dvādasasu hi paccayesu nava navāti vuttaṃ. Sabbesupi pucchāvissajjanāni hetupaccayasadisāneva. Vibhaṅge pana atthi viseso. Dasasu paccayesu tīṇi tīṇīti vuttaṃ. Sabbesupi pucchāvissajjanāni ārammaṇasadisāneva. Vibhaṅge pana atthi viseso. Aññamaññapaccayasmiñhi abyākatapadassa vissajjane rūpampi labbhati, tathā purejātapaccaye. Āsevanapaccaye vipākāni ceva vīthicittāni ca na labbhanti. Vipāke ekanti abyākatameva. Evamettha saṅkhepato nava tīṇi ekanti, tividhova vāraparicchedo. Vitthārato dvādasa navakā, dasa tikā, ekaṃ ekakanti sabbesupi tevīsatiyā paccayesu ekūnacattālīsādhikaṃ vārasataṃ hoti, ekūnacattālīsādhikañca pucchāsataṃ. Ekūnacattālīsādhikaṃ pucchāvissajjanasatantipi tasseva nāmaṃ.
੭੪. ਏવਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿਕੇ ਏਕਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਲਬ੍ਭਮਾਨਗਣਨਞ੍ਞੇવ ਆਦਾਯ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਤਾવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ – ਬਹੁਗਣਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਬਹੁਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨ ਸਮਾਨਗਣਨੋવ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ। ਹੇਤੁਆਰਮ੍ਮਣਦੁਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਾਨਗਣਨੋ ਪਨ ਸਮਾਨਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਤ੍ਤੋ ਅਪਰਿਹੀਨਗਣਨੋવ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਨવਾ’’ਤਿ। ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਨવੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁવਿਪਾਕਦੁਕੇ વਿਪਾਕੇ વੁਤ੍ਤਂ ਏਕਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਦੁਮੂਲਕੇ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
74. Evaṃ hetupaccayādike ekamūlake gaṇanaṃ dassetvā ito paresu dumūlakādīsu vitthāradesanaṃ saṅkhipitvā ekamūlake dassitāya desanāya labbhamānagaṇanaññeva ādāya vāraparicchedaṃ dassetuṃ dumūlake tāva hetupaccayā ārammaṇe tīṇītiādimāha. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – bahugaṇanopi paccayo abahugaṇanena saddhiṃ yutto tena samānagaṇanova hoti. Tena vuttaṃ ‘‘hetupaccayā ārammaṇe tīṇī’’ti. Hetuārammaṇaduke ārammaṇe vuttāni tīṇeva vissajjanāni labbhantīti attho. Samānagaṇano pana samānagaṇanena saddhiṃ yutto aparihīnagaṇanova hoti. Tena vuttaṃ ‘‘hetupaccayā adhipatiyā navā’’ti. Hetādhipatiduke naveva vissajjanāni labbhantīti attho. Vipāke ekanti hetuvipākaduke vipāke vuttaṃ ekameva vissajjanaṃ labbhatīti evaṃ tāva dumūlake vāraparicchedo veditabbo.
੭੫. ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਤੇਨੇવਾਹ – ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ। ਹੇਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਤਿਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ।
75. Timūlakādīsupi idameva lakkhaṇaṃ. Tenevāha – hetupaccayā ārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇīti. Hetārammaṇādhipati tike ārammaṇe vuttāni tīṇeva vissajjanāni labbhantīti attho. Evaṃ sabbattha nayo netabbo.
੭੬-੭੯. ਦ੍વਾਦਸਮੂਲਕੇ ਪਨ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾ ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍વਾ વਿਪਾਕਂ ਅਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਆਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਰਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇ ਪਨ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤੇવੀਸਤਿਮੂਲਕੋવੇਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਸੋ ਦੁવਿਧੋ ਹੋਤਿ – ਸਾਸੇવਨੋ વਾ ਸવਿਪਾਕੋ વਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਂ ਸਾਸੇવਨੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਸੋ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾ ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ। ਸવਿਪਾਕੋ ਪਨ ਆਸੇવਨਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਪਹਾਯ વਿਪਾਕવਸੇਨ ਗਣਨਾਯ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇવ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾ ਆਹਾਰੇ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤੇવੀਸਤਿਮੂਲਕੋવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਏਤੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁ ਤੇવੀਸਤਿਮੂਲਕੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੋ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਉਭਯਤ੍ਥਾਪਿ। ਰੁਲ਼੍ਹੀਸਦ੍ਦੇਨ ਪਨੇਤੇ ਤੇવੀਸਤਿਮੂਲਕਾਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਸੁ ਸਾਸੇવਨੇ ਆਸੇવਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ, ਸવਿਪਾਕੇ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਏਕਮੇવਾਤਿ ਅਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ।
76-79. Dvādasamūlake pana vipākapaccayo na labbhati, tasmā āsevanapaccayā kamme tīṇīti vatvā vipākaṃ aparāmasitvā āhāre tīṇīti vuttaṃ. Terasamūlakādīsupi eseva nayo. Te pana saṅkhipitvā tevīsatimūlakovettha dassito. So duvidho hoti – sāsevano vā savipāko vā. Tattha paṭhamaṃ sāsevano dassito, so tīṇeva vissajjanāni labhati. Tena vuttaṃ ‘‘āsevanapaccayā avigate tīṇī’’ti. Savipāko pana āsevanaṃ na labhati, tasmā taṃ pahāya vipākavasena gaṇanāya dassanatthaṃ anantarāyeva ‘‘hetupaccayā…pe… vipākapaccayā āhāre eka’’nti ekaṃ nayaṃ dassetvā pacchā tevīsatimūlakova dassito. Etesu pana dvīsu tevīsatimūlakesu kiñcāpi ekasmiṃ vipākapaccayo natthi, ekasmiṃ āsevanapaccayo, pacchājātapaccayo pana ubhayatthāpi. Ruḷhīsaddena panete tevīsatimūlakātveva veditabbā. Tesu sāsevane āsevanassa vasena sabbattha tīṇeva vissajjanāni, savipāke vipākapaccayassa vasena ekamevāti ayaṃ hetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakādīsu gaṇanā.
ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਠਿਤੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣੇવ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣਪਦੇ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੇਸਪਚ੍ਚਯਯੋਜਨਾਸੁ ਚ ਯਤ੍ਥ ਨવਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਯੋવ ਪਞ੍ਹਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਾਕਪਦੇ ਪਨ વਿਪਾਕਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੇਸਪਚ੍ਚਯਯੋਜਨਾਸੁ ਚ ਏਕੋવ ਪਞ੍ਹੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਤਿ ਯਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅવੋਚੁਮ੍ਹ ‘‘ਬਹੁਗਣਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਬਹੁਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨ ਸਮਾਨਗਣਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਤਂ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇવ।
Yaṃ panetaṃ hetumūlakānantaraṃ ‘‘ārammaṇe ṭhitena sabbattha tīṇeva pañhā’’ti vuttaṃ, taṃ ārammaṇapaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakepi dumūlakādīsupi sabbattha ārammaṇapade ceva ārammaṇena saddhiṃ sesapaccayayojanāsu ca yattha navahi bhavitabbaṃ, tattha tayova pañhā hontīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Vipākapade pana vipākapadena saddhiṃ sesapaccayayojanāsu ca ekova pañho hotīti. Iti yaṃ heṭṭhā avocumha ‘‘bahugaṇanopi paccayo abahugaṇanena saddhiṃ yutto tena samānagaṇano hotī’’ti, taṃ suvuttameva.
੮੦-੮੫. ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕਮੂਲਕਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਸੁ ਏਕਮੂਲਕੋ ਤਾવ ਹੇਤੁਏਕਮੂਲਕੇਨੇવ ਸਦਿਸੋਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਪਨ ਦੁਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣਿ, ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਯੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਬਹੁਗਣਨਾ, ਤੇਸਂ ਊਨਤਰਗਣਨੇਹਿ ਚ ਸਮਾਨਗਣਨੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਯਾ ਗਣਨਾ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਭਾਗੇ ਠਿਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਪਚ੍ਛਿਮਭਾਗੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇਤਂ ਆવਿ ਕਰੋਤਿ – ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਯੇਨ ਬਹੁਤਰਗਣਨੇਨ વਾ ਸਮਾਨਗਣਨੇਨ વਾ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਕਤਿਕਾਦਿਭੇਦਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣੇવ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਏਕਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾਦਿਕਾਯ ਗਣਨਾਯ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਧ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਯਾ ਚੇਸਾ ਦੁਮੂਲਕੇ ਗਣਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸਾવ ਗਣਨਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਤਿਮੂਲਕਾਦਯੋ ਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ।
80-85. Idāni ye ārammaṇādīnaṃ paccayānaṃ vasena ekamūlakādayo dassetabbā, tesu ekamūlako tāva hetuekamūlakeneva sadisoti ekasmimpi paccaye na dassito. Ārammaṇapaccayavasena pana dumūlake gaṇanaṃ dassetuṃ ārammaṇapaccayā hetuyā tīṇi, adhipatiyā tīṇi…pe… avigate tīṇīti vuttaṃ. Ettha ca ‘‘ārammaṇapaccayā adhipatiyā tīṇi…pe… avigate tīṇī’’ti vattabbe ye hetupaccayādayo paccayā bahugaṇanā, tesaṃ ūnataragaṇanehi ca samānagaṇanehi ca saddhiṃ saṃsandane yā gaṇanā labbhati, taṃ dassetuṃ ārammaṇapaccayassa purimabhāge ṭhitampi hetupaccayaṃ pacchimabhāgeva ṭhapetvā ‘‘ārammaṇapaccayā hetuyā tīṇī’’ti vuttaṃ. Tenetaṃ āvi karoti – ārammaṇapaccayo yena yena bahutaragaṇanena vā samānagaṇanena vā paccayena saddhiṃ dukatikādibhedaṃ gacchati, sabbattha tīṇeva pañhāvissajjanāni veditabbāni. Vipākapaccayena pana saddhiṃ saṃsandane ekameva labbhati, taṃ vipākapaccayādikāya gaṇanāya āvi bhavissatīti idha na dassitaṃ. Yā cesā dumūlake gaṇanā dassitā, timūlakādīsupi esāva gaṇanāti ārammaṇapaccayavasena timūlakādayo na vitthāritā.
ਇਦਾਨਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਨਿવੇਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਨવ, ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਹੇਤੁਨਾ ਸਮਾਨਗਣਨਾਸੁ ਨવੇવ। ਇਤਿ ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਾਨਗਣਨਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਠਿਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂਯੇવ વਸੇਨ ਗਣਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਏવਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯવਸੇਨਾਪਿ ਤਤੋ ਪਰੇਸਂ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦੀਨਂ વਸੇਨਾਪਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦਯੋ ਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਮੂਲਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਗਣਨਾવਸੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕੇਕਂ ਪਚ੍ਚਯਂ ਮੂਲਕਂ ਕਾਤੁਨ ਸਜ੍ਝਾਯਮਗ੍ਗੇਨ ਗਣੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
Idāni adhipatipaccayādivasena dumūlakādīsu gaṇanaṃ dassetuṃ adhipatipaccayā hetuyā navātiādi vuttaṃ. Tatthāpi vuttanayeneva paccayasanniveso veditabbo. Yathā ca adhipatipaccayā hetuyā nava, evaṃ sesesupi hetunā samānagaṇanāsu naveva. Iti yo yo paccayo ādimhi tiṭṭhati, tena tena saddhiṃ samānagaṇanānaṃ saṃsandane ādimhi ṭhitassa vasena gaṇanā hoti. Tena pana saddhiṃ ūnataragaṇanānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃyeva vasena gaṇanā hotīti veditabbo. Yathā ca ārammaṇapaccayavasena evaṃ adhipatipaccayavasenāpi tato paresaṃ anantarādīnaṃ vasenāpi timūlakādayo na vitthāritā. Tasmā dumūlake dassitagaṇanāvaseneva sabbattha sādhetabbā. Teneva vuttaṃ ‘‘ekekaṃ paccayaṃ mūlakaṃ kātuna sajjhāyamaggena gaṇetabbā’’ti.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
Paccayānulomavaṇṇanā.
ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੋ
Paṭiccavāro
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Paccayapaccanīyavaṇṇanā
੮੬-੮੭. ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਪਦੇ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ વਿਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ વਿਨਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤੋ ਮੋਹੋਤਿ ਅਯਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਸਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਹੇਤੁਨੋ ਅਭਾવਾ ਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਸੇਸੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਰੂਪਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਹੇਤੁਕਂ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਰੂਪਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
86-87. Paccayapaccanīyaṃ pana yasmā kusalapade na labbhati kusaladhammassa hetupaccayena vinā anuppattito, tasmā akusalaṃ dhammaṃ paṭiccātiādi āraddhaṃ. Tattha nahetupaccayāti hetupaccayapaṭikkhepo hetupaccayaṃ vinā aññena paccayena uppajjatīti attho. Vicikicchāsahagato uddhaccasahagato mohoti ayañhi sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sayaṃ hetupaccayo hoti, aññassa pana sampayuttahetuno abhāvā na hetupaccayā uppajjatīti ṭhapetvā hetupaccayaṃ sesehi attano anurūpapaccayehi uppajjati. Iminā nayena sabbapaccayapaṭikkhepesu attho veditabbo. Ahetukaṃ vipākābyākatanti idaṃ rūpasamuṭṭhāpakavaseneva veditabbaṃ. Aññesupi evarūpesu eseva nayo.
੮੮. ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਕਾਮਂ ਅਧਿਪਤਿਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਨੋ ਅਭਾવਾ ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤਿ, ਯਥਾ ਪਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੁਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤੋ ਮੋਹੋ ਅਹੇਤੁਕੋ, ਨ ਤਥਾ ਅਧਿਪਤਯੋ ਏવ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿ। ਛਨ੍ਦਾਦੀਸੁ ਪਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਨੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਮੋਹਂ વਿਯ વਿਸੁਂ ਅਧਿਪਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਨੁਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕવਸੇਨ ਏਸਾ ‘‘ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
88. Naadhipatipaccaye kāmaṃ adhipatipi attanā saddhiṃ dutiyassa adhipatino abhāvā naadhipatipaccayaṃ labhati, yathā pana vicikicchuddhaccasahagato moho ahetuko, na tathā adhipatayo eva nirādhipati. Chandādīsu pana aññataraṃ adhipatiṃ akatvā kusalādīnaṃ uppattikāle sabbepi kusalādayo nirādhipatino. Tasmā mohaṃ viya visuṃ adhipatimattameva anuddharitvā sabbasaṅgāhikavasena esā ‘‘ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādikā desanā katāti veditabbā.
੮੯. ਨਾਨਨ੍ਤਰਨਸਮਨਨ੍ਤਰੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ વਿਯ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹੀਨੋ। ਯਥਾ ਚੇਸ, ਤਥਾ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾਪਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਏਤੇਹਿ વਿਨਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਪਿ ਹਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਏਕੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਪਰਿਹੀਨਾ।
89. Nānantaranasamanantaresu nārammaṇe viya rūpameva paccayuppannaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti. Sahajātapaccayo parihīno. Yathā cesa, tathā nissayaatthiavigatapaccayāpi. Kiṃ kāraṇā? Etehi vinā kassaci anuppattito. Sahajātanissayaatthiavigatapaccayepi hi paccakkhāya ekopi rūpārūpadhammo nuppajjati, tasmā te parihīnā.
੯੦. ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਹਦਯવਤ੍ਥੁવਜ੍ਜਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
90. Naaññamaññapaccayavibhaṅge paṭisandhikkhaṇe vipākābyākate khandhe paṭicca kaṭattārūpanti hadayavatthuvajjaṃ veditabbaṃ.
੯੧. ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਞ੍ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਰੂਪਂ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਮੁਤ੍ਤਕਂ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
91. Naupanissayapaccayavibhaṅge rūpameva paccayuppannaṃ, tañhi upanissayaṃ na labhati. Arūpaṃ pana kiñcāpi ārammaṇūpanissayapakatūpanissaye na labheyya, anantarūpanissayamuttakaṃ pana natthi. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti.
੯੨. ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
92. Napurejāte cittasamuṭṭhānarūpanti pañcavokāravasena vuttaṃ.
੯੩. ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਾ ਏਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿ, ਸਾ ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਤਿ ਇਧ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਪਠਮਜવਨવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਪਾਲ਼ਿ ਪਨ ਇਧਾਪਿ ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਮ੍ਪਿ ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਮ੍ਪਿ ਨਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
93. Napacchājātapaccayāti ettha sahajātapurejātapaccayā saṅgahaṃ gacchanti. Tasmā sahajātapaccayasadisā ettha pāḷi, sā naadhipatipaccaye vitthāritāti idha saṅkhittā. Nāsevanapaccaye kusalākusalā paṭhamajavanavasena veditabbā, tathā kiriyābyākataṃ. Pāḷi pana idhāpi naadhipatipaccaye vitthāritavasena veditabbā. Tenevāha – ‘‘napacchājātapaccayampi nāsevanapaccayampi nādhipatipaccayasadisa’’nti.
੯੪-੯੭. ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ વਿਪਾਕਚੇਤਨਾ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤੀਤਿ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਏਕਚ੍ਚਂ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਥਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ।
94-97. Nakammapaccaye vipākacetanā nānākkhaṇikakammapaccayaṃ labhatīti na gahitā. Nāhārapaccaye ekaccaṃ rūpameva paccayuppannaṃ, tathā naindriyapaccaye.
੯੮. ਨਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਧਮ੍ਮਾ ਚੇવ ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વੇਦਨਾ ਚ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਚ ਦੁਬ੍ਬਲਤ੍ਤਾ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਨਲਕ੍ਖਣਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੀਤਿ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਗਹਿਤਾ।
98. Najhānapaccaye pañcaviññāṇadhammā ceva ekaccañca rūpaṃ paccayuppannaṃ. Pañcaviññāṇasmiñhi vedanā ca cittekaggatā ca dubbalattā upanijjhānalakkhaṇaṃ na pāpuṇantīti jhānapaccaye na gahitā.
੯੯-੧੦੨. ਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਞ੍ਚੇવ ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤੇਸੁ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
99-102. Namaggapaccaye ahetukavipākakiriyañceva ekaccañca rūpaṃ paccayuppannaṃ. Nasampayuttanonatthinovigatesu rūpameva paccayuppannaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘nārammaṇapaccayasadisa’’nti.
੧੦੩. ਨਹੇਤੁਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਏਕਮੂਲਕਗਣਨਾਯ ਯਥਾਪਾਲ਼ਿਮੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ।
103. Nahetuyā dveti ekamūlakagaṇanāya yathāpāḷimeva niyyāti.
੧੦੪. ਦੁਮੂਲਕੇ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਬਹੁਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨવਸੇਨ ਨਹੇਤੁਯਾ વਿਯ ਦ੍વੀਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪਨ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਏਕਕੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ ਨਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧવਸੇਨ વਾਰਦ੍વਯਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
104. Dumūlake nahetupaccayā nārammaṇe ekanti ettha kiñcāpi bahugaṇanena saddhiṃ ūnataragaṇanassa saṃsandane ūnataragaṇanavasena nahetuyā viya dvīhi bhavitabbaṃ. Nārammaṇavasena pana arūpadhammānaṃ parihīnattā abyākataṃ paṭicca rūpābyākatassa uppattiṃ sandhāya ‘‘eka’’nti vuttaṃ . Sabbesu ekakesupi eseva nayo. Dveti vuttaṭṭhāne pana nahetuyā laddhavasena vāradvayaṃ veditabbaṃ.
੧੦੫-੧੦੬. ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ।
105-106. Timūlakādīsu pana sabbesu nārammaṇapaccayassa aparihīnattā ekameva vissajjananti ayaṃ paccanīye nahetupaccayaṃ ādiṃ katvā ekamūlakādīsu gaṇanā.
੧੦੭-੧੩੦. ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਨ ਏਕਮੂਲਕੇ ਤਾવ ਪੁਰਿਮੇਨ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਇਧਾਪਿ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯੇવ। ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ, ਨਹੇਤੁਯਾ ਏਕਨ੍ਤਿ ਨਹੇਤੁਦੁਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਲਦ੍ਧવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਚ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਨਾਨਨ੍ਤਰਨਸਮਨਨ੍ਤਰਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਝਾਨਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਦਿਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ। ਨਸਹਜਾਤਾਦਿਚਤੁਕ੍ਕਂ ਇਧਾਪਿ ਪਰਿਹੀਨਮੇવਾਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ‘‘ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮੂਲਂ, ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਦੁਮੂਲਕੋ, ਅਯਂ ਤਿਮੂਲਕੋ, ਅਯਂ ਸਬ੍ਬਮੂਲਕੋ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
107-130. Nārammaṇapaccayādayo pana ekamūlake tāva purimena sadisattā idhāpi na dassitāyeva. Nārammaṇapaccayavasena dumūlake nārammaṇapaccayā, nahetuyā ekanti nahetudumūlake vuttameva. Nādhipatiyā pañcāti nārammaṇapaccaye laddhavasena veditabbāti evaṃ sabbasaṃsandanesu ūnataragaṇanasseva paccayassa vasena gaṇanā veditabbā. Yattha yattha ca nārammaṇapaccayo pavisati, tattha tattha rūpameva paccayuppannaṃ. Nānantaranasamanantaranaaññamaññanaupanissayanāhāranaindriyanasampayuttanonatthinovigatapaccayānaṃ paviṭṭhaṭṭhānepi eseva nayo. Nāhāranaindriyanajhānanamaggapaccayā sabbattha sadisavissajjanā. Nasahajātādicatukkaṃ idhāpi parihīnamevāti idamettha lakkhaṇaṃ. Iminā pana lakkhaṇena sabbesu dumūlakādīsu ‘‘ayaṃ paccayo mūlaṃ, ayamettha dumūlako, ayaṃ timūlako, ayaṃ sabbamūlako’’ti sallakkhetvā ūnataragaṇanassa paccayassa vasena gaṇanā veditabbāti.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
Paccayapaccanīyavaṇṇanā.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā
੧੩੧-੧੮੯. ਇਦਾਨਿ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕਪਚ੍ਚਯਾ, ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮੋ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਅਰੂਪਟ੍ਠਾਨਿਕਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਕਮ੍ਮਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕਾਯੇવ, ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕੇ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਯੇ ਚ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਯੇਸੁ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂਯੇવ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
131-189. Idāni anulomapaccanīye gaṇanaṃ dassetuṃ hetupaccayā nārammaṇe pañcātiādi āraddhaṃ. Tattha hetādhipatimaggapaccayesu anulomato ṭhitesu sahajātādayo cattāro sabbaṭṭhānikapaccayā, āhārindriyajhānamaggapaccayā cattāroti ime aṭṭha paccanīyato na labbhanti. Hetupaccayādivasena hi uppajjamāno dhammo ime aṭṭha paccaye alabhanto nāma natthi. Ārammaṇaanantarasamanantaraupanissayasampayuttanatthivigatapaccayesu pana anulomato ṭhitesu arūpaṭṭhānikā paccanīkato na labbhanti. Na hi ārammaṇapaccayādīhi uppajjamānā anantarasamanantarapaccayādayo na labhanti. Sahajātaaññamaññanissayakammāhārindriyaatthiavigatapaccayesu pana anulomato ṭhitesu cattāro sabbaṭṭhānikāyeva, paccanīkato na labbhanti. Etesañhi paccayānaṃ vasena uppajjamāno sabbaṭṭhānike alabhanto nāma natthi. Pacchājātapaccayassa anulomato ṭhānaṃ nāma natthi. Evaṃ sesesu anulomato ṭhitesu ye ca labbhanti, ye ca na labbhanti, te sallakkhetvā sabbesupi dumūlakādīsu nayesu tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃyeva vasena gaṇanā veditabbāti.
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
Paccayānulomapaccanīyavaṇṇanā.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā
੧੯੦. ਇਦਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦ੍વੇਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਧਿਪਤਿਂ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯੇ ਨવ ਪਚ੍ਚਯਾ ‘‘ਅਰੂਪਾਨਞ੍ਞੇવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ ਆਸੇવਨਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਸੇਸਾ ਅਰੂਪਟ੍ਠਾਨਿਕਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸੋ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਯੋ ਲਭਤਿ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਪਾਕੋ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਤੋ, ਸਬ੍ਬવਿਪਾਕੋ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁਯਾ ਆਸੇવਨਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਯੋ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ ਆਸੇવਨਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
190. Idāni paccanīyānulome gaṇanaṃ dassetuṃ nahetupaccayā ārammaṇe dvetiādi āraddhaṃ. Tattha hetumhi paccanīkato ṭhite ṭhapetvā adhipatiṃ avasesā anulomato labbhanti. Pacchājāto pana anulomato sabbattheva na labbhati, ye nava paccayā ‘‘arūpānaññevā’’ti vuttā, tesu purejātañca āsevanañca ṭhapetvā avasesesu sattasu paccanīkato ṭhitesu sesā arūpaṭṭhānikā anulomato na labbhanti. Yo hi ārammaṇādīhi nuppajjati, na so anantarādayo labhati. Paṭisandhivipāko pana purejātato, sabbavipāko ca saddhiṃ kiriyamanodhātuyā āsevanato anuppajjamānopi anantarādayo labhati, tasmā ‘‘purejātañca āsevanañca ṭhapetvā’’ti vuttaṃ.
ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਸੇવਨવਿਪਾਕવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਏਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਂ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕੇ ਚੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਕਮ੍ਮਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਇਤਰੇ ਯੁਜ੍ਜਮਾਨਕવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ। ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਆਸੇવਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤੇ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Purejātapacchājātaāsevanavipākavippayuttesu paccanīkato ṭhitesu ekaṃ ṭhapetvā avasesā anulomato labbhanti. Kammapaccaye paccanīkato ṭhite ṭhapetvā vipākapaccayaṃ avasesā anulomato labbhanti. Āhārindriyesu paccanīkato ṭhitesu ṭhapetvā sabbaṭṭhānike ceva aññamaññakammāhārindriyapaccaye ca avasesā anulomato na labbhanti, itare yujjamānakavasena labbhanti. Jhānapaccaye paccanīkato ṭhite. Hetādhipatiāsevanamaggapaccayā anulomato na labbhanti. Maggapaccaye paccanīkato ṭhite hetādhipatipaccayā anulomato na labbhanti. Vippayuttapaccaye paccanīkato ṭhite purejātapaccayaṃ ṭhapetvā avasesā anulomato labbhanti. Evaṃ tesu tesu paccayesu paccanīkato ṭhitesu ye ye anulomato na labbhanti, te te ñatvā tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ saṃsandane ūnataragaṇanānaṃ vasena gaṇanā veditabbā.
੧੯੧-੧੯੫. ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਚ ਨਯੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇ ਯੇ ਦੁਕਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਯਥਾ ਯਥਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਨਹੇਤੁવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਾਦਯੋ ਨਯੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવ ਆਸੇવਨਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ, ‘‘ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤੇ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਸਦਿਸਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨ ‘‘ਨਕਮ੍ਮੇ ਗਣਿਤੇ ਪਞ੍ਚ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਾਯ ਲਿਖਿਤਂ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਂ ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨ ਘਟਿਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਪਞ੍ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਤਿ। ਏવਂ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥੋਯੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਏવਰੂਪਞ੍ਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਞ੍ਞਾਨਿਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਂ ਪੋਰਾਣੇਹਿ ਸਕਸਕਭਾਸਾਯ ਲਿਖਿਤਂ।
191-195. Dumūlakādīsu ca nayesu yaṃ yaṃ paccayaṃ ādiṃ katvā ye ye dukādayo dassitā, te te labbhamānālabbhamānapaccayavasena yathā yathā dassitā, tathā tathā sādhukaṃ sallakkhetabbā. Tattha yaṃ nahetuvasena dumūlakādayo naye dassentena nahetupaccayā nārammaṇapaccayā…pe… nāsevanapaccayāti vatvā ‘‘yāva āsevanā sabbaṃ sadisa’’nti vuttaṃ. Tassa, ‘‘naaññamaññapaccayā sahajāte eka’’ntiādīhi sadisatā veditabbā. Yaṃ pana ‘‘nakamme gaṇite pañca gaṇhātī’’ti sīhaḷabhāsāya likhitaṃ, tassattho – nahetupaccayaṃ ādiṃ katvā nakammapaccayāti evaṃ nakammapaccayena ghaṭite sahajāte ekanti evaṃ dassitā pañceva paccayā anulomato labbhanti, na aññeti. Evaṃ aññesupi evarūpesu ṭhānesu byañjanaṃ anādiyitvā adhippetatthoyeva gahetabbo. Evarūpañhi byañjanaṃ attano saññānibandhanatthaṃ porāṇehi sakasakabhāsāya likhitaṃ.
ਅਪਿਚ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮੋ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤਿ, ਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਂ। ਸੋ ਅਸਞ੍ਞੇਸੁ ਚੇવ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪવਤ੍ਤੇ ਚ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮੋ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤਿ, ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ। ਸੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੁਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਜਾਤਮੋਹવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮੋ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਤਿ, ਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਂ। ਸੋ ਮਨੋਧਾਤੁਅਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਤ੍ਥ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨੇવ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿવਿਪਾਕਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਹੇਤੁਕੇ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮੇਸਮ੍ਪਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨਂ વਸੇਨੇਤ੍ਥ ਗਣਨવਾਰੋ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Apica imasmiṃ paccanīyānulome paccayuppannadhammesupi atthi dhammo kammapaccayaṃ labhati, na indriyapaccayaṃ. So asaññesu ceva pañcavokāre pavatte ca rūpajīvitindriyavasena veditabbo. Atthi dhammo maggapaccayaṃ labhati, nahetupaccayaṃ. So vicikicchuddhaccasahajātamohavasena veditabbo. Atthi dhammo jhānapaccayaṃ labhati, namaggapaccayaṃ. So manodhātuahetukamanoviññāṇadhātuvasena veditabbo. Yattha kaṭattārūpāni nānākkhaṇikakammavaseneva kammapaccayaṃ labhanti, tattha rūpadhammā hetādhipativipākindriyajhānamaggapaccaye na labhanti, sabbaṭṭhānikā paccanīyā na honti. Ahetuke adhipatipaccayo natthīti imesampi pakiṇṇakānaṃ vasenettha gaṇanavāro asammohato veditabbo.
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਨਯੋ – ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦ੍વੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਾવ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹੋ ਚੇવ ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾ ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲੇਨਾਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤ੍ਥ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਸੇવਨੇ ਪਨ વਿਪਾਕਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਰਿਯਾਹੇਤੁਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨੇਤ੍ਥ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવ। ਮਗ੍ਗੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਮੇવ।
Tatrāyaṃ nayo – nahetupaccayā ārammaṇe dveti ettha tāva ahetukamoho ceva ahetukavipākakiriyā ca paccayuppannaṃ, tasmā akusalenākusalaṃ, abyākatena abyākataṃ sandhāyettha dveti vuttaṃ. Sesesupi eseva nayo. Āsevane pana vipākaṃ na labbhati, tathā kiriyamanodhātu. Tasmā kiriyāhetumanoviññāṇadhātuvasenettha abyākatena abyākataṃ veditabbaṃ. Vipāke ekanti abyākatena abyākatameva. Magge ekanti akusalena akusalameva.
੧੯੬-੧੯੭. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਰੂਪਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਬ੍ਬਪਞ੍ਚਕੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਭੂਤਰੂਪਾਨਿ ਚੇવ વਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਿਮੂਲਕੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
196-197. Nārammaṇamūlake hetuyā pañcāti rūpameva sandhāya vuttaṃ. Tañhi kusalaṃ akusalaṃ abyākataṃ kusalābyākataṃ akusalābyākatañcāti pañca koṭṭhāse paṭicca uppajjati. Sabbapañcakesu eseva nayo. Aññamaññe ekanti bhūtarūpāni ceva vatthuñca sandhāya vuttaṃ. Tāni hi nārammaṇapaccayā aññamaññapaccayā uppajjanti. Timūlakepi eseva nayo.
੧੯੮-੨੦੨. ਨਾਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਅਨੁਲੋਮੇ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਨਿਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਨੁਲੋਮੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ। ਤਿਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ।
198-202. Nādhipatimūlake hetuyā navāti anulome hetumhi vuttāneva. Tīṇītiādīnipi heṭṭhā anulome vuttasadisāneva. Timūlake dveti heṭṭhā nahetupaccayā ārammaṇe vuttasadisāneva.
੨੦੩-੨੩੩. ਨਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੇવ। ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਕੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਸੁ ਚੇਤਨਾવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ‘‘ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਤੀਣਿ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ ਨવਾ’’ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਛ ਅਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਇਮਾ ਪਨ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਣਨਾ ਨਤ੍ਥੇવਾਤਿ।
203-233. Napurejātamūlake hetuyā sattāti heṭṭhā ‘‘āruppe kusalaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭiccā’’tiādinā nayena purejāte dassitāneva. Sabbasattakesu eseva nayo. Nakammamūlake hetuyā tīṇītiādīsu cetanāva paccayuppannā. Tasmā kusalaṃ akusalaṃ abyākatañca paṭicca uppattiṃ sandhāya tīṇīti vuttaṃ. Iminā nayena ‘‘ekaṃ dve tīṇi pañca satta navā’’ti āgataṭṭhānesu gaṇanā veditabbā. ‘‘Cattāri cha aṭṭhā’’ti imā pana tisso gaṇanā natthevāti.
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
Paccayapaccanīyānulomavaṇṇanā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
Niṭṭhitā ca paṭiccavārassa atthavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ
