| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เทฺวมาติกาปาฬิ • Dvemātikāpāḷi |
ปาฎิเทสนียกโณฺฑ
Pāṭidesanīyakaṇḍo
๑. สปฺปิวิญฺญาปนสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Sappiviññāpanasikkhāpadavaṇṇanā
ปาฎิเทสนีเยสุ ปฐเม สปฺปินฺติ ปุเพฺพ วุตฺตวินิจฺฉยํ ปาฬิอาคตํ (ปาจิ. ๑๒๓๐) โคสปฺปิอาทิเมวฯ วิญฺญาเปตฺวา ภุเญฺชยฺยาติ เอตฺถ ‘‘วิญฺญตฺติยา ปฎิลทฺธํ ภุญฺชิสฺสามี’’ติ คหเณ ทุกฺกฎํ, คหิตสฺส อโชฺฌหาเร อโชฺฌหาเร ปาฎิเทสนียํฯ
Pāṭidesanīyesu paṭhame sappinti pubbe vuttavinicchayaṃ pāḷiāgataṃ (pāci. 1230) gosappiādimeva. Viññāpetvā bhuñjeyyāti ettha ‘‘viññattiyā paṭiladdhaṃ bhuñjissāmī’’ti gahaṇe dukkaṭaṃ, gahitassa ajjhohāre ajjhohāre pāṭidesanīyaṃ.
สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ สปฺปิํ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อคิลานา’’ติ อยเมตฺถ อนุปญฺญตฺติ, ติกปาฎิเทสนียํ, คิลานาย ทฺวิกทุกฺกฎํฯ ยา ปน คิลานา คิลานสญฺญา, คิลานกาเล วา วิญฺญาเปตฺวา ปจฺฉา อคิลานา หุตฺวา ภุญฺชติ, คิลานาย วา เสสกํ, ญาตกปฺปวาริตฎฺฐานโต วา วิญฺญตฺตํ, อญฺญสฺส วา อตฺถาย, อตฺตโน วา ธเนน คหิตํ ภุญฺชติ, ตสฺสา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุตฺตลกฺขณสปฺปิตา, อนุญฺญาตการณาภาโว, วิญฺญตฺติ, อโชฺฌหาโรติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฎฺฐานาทีนิ อทฺธานสทิสานีติฯ
Sāvatthiyaṃ chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha sappiṃ viññāpetvā bhuñjanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘agilānā’’ti ayamettha anupaññatti, tikapāṭidesanīyaṃ, gilānāya dvikadukkaṭaṃ. Yā pana gilānā gilānasaññā, gilānakāle vā viññāpetvā pacchā agilānā hutvā bhuñjati, gilānāya vā sesakaṃ, ñātakappavāritaṭṭhānato vā viññattaṃ, aññassa vā atthāya, attano vā dhanena gahitaṃ bhuñjati, tassā, ummattikādīnañca anāpatti. Vuttalakkhaṇasappitā, anuññātakāraṇābhāvo, viññatti, ajjhohāroti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni addhānasadisānīti.
สปฺปิวิญฺญาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sappiviññāpanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
๒. เตลวิญฺญาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
2. Telaviññāpanādisikkhāpadavaṇṇanā
ทุติยาทีสุปิ เตลาทีนิ ปุเพฺพ วุตฺตวินิจฺฉยานิ ปาฬิยํ (ปาจิ. ๑๒๓๖) อาคตาเนว, ปาฬิยํ อนาคเตสุ ปน อฎฺฐสุปิ ทุกฺกฎเมวฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปฐเม วุตฺตสทิสเมวาติฯ
Dutiyādīsupi telādīni pubbe vuttavinicchayāni pāḷiyaṃ (pāci. 1236) āgatāneva, pāḷiyaṃ anāgatesu pana aṭṭhasupi dukkaṭameva. Sesaṃ sabbattha paṭhame vuttasadisamevāti.
เตลวิญฺญาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Telaviññāpanādisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
ภิกฺขุนิปาติโมเกฺข
Bhikkhunipātimokkhe
ปาฎิเทสนียวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pāṭidesanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
๑. ปริมณฺฑลาทิสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Parimaṇḍalādisikkhāpadavaṇṇanā
อิโต ปรํ ปน เสขิยานิ เจว อธิกรณสมถา จ สพฺพปการโต ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาติฯ
Ito paraṃ pana sekhiyāni ceva adhikaraṇasamathā ca sabbapakārato bhikkhupātimokkhavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbāti.
กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย
Kaṅkhāvitaraṇiyā pātimokkhavaṇṇanāya
ภิกฺขุนิปาติโมกฺขวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Bhikkhunipātimokkhavaṇṇanā niṭṭhitā.
นิคมนกถา
Nigamanakathā
เอตฺตาวตา จ –
Ettāvatā ca –
วณฺณนํ ปาติโมกฺขสฺส, โสณเตฺถเรน ยาจิโต;
Vaṇṇanaṃ pātimokkhassa, soṇattherena yācito;
วินเย ชาตกงฺขานํ, กงฺขาวิตรณตฺถิโกฯ
Vinaye jātakaṅkhānaṃ, kaṅkhāvitaraṇatthiko.
อารภิํ ยมหํ สพฺพํ, สีหฬฎฺฐกถานยํ;
Ārabhiṃ yamahaṃ sabbaṃ, sīhaḷaṭṭhakathānayaṃ;
มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํฯ
Mahāvihāravāsīnaṃ, vācanāmagganissitaṃ.
นิสฺสาย สา อยํ นิฎฺฐํ, คตา อาทาย สพฺพโส;
Nissāya sā ayaṃ niṭṭhaṃ, gatā ādāya sabbaso;
สพฺพํ อฎฺฐกถาสารํ, ปาฬิยตฺถญฺจ เกวลํฯ
Sabbaṃ aṭṭhakathāsāraṃ, pāḷiyatthañca kevalaṃ.
น เหตฺถ ตํ ปทํ อตฺถิ, ยํ วิรุเชฺฌยฺย ปาฬิยา;
Na hettha taṃ padaṃ atthi, yaṃ virujjheyya pāḷiyā;
มหาวิหารวาสีนํ, โปราณฎฺฐกถาหิ วาฯ
Mahāvihāravāsīnaṃ, porāṇaṭṭhakathāhi vā.
ยสฺมา ตสฺมา อกตฺวาว, เอตฺถ กงฺขํ หิเตสินา;
Yasmā tasmā akatvāva, ettha kaṅkhaṃ hitesinā;
สิกฺขิตพฺพาว สกฺกจฺจํ, กงฺขาวิตรณี อยํฯ
Sikkhitabbāva sakkaccaṃ, kaṅkhāvitaraṇī ayaṃ.
ยถา จ นิฎฺฐํ สมฺปตฺตา, กงฺขาวิตรณี อยํ;
Yathā ca niṭṭhaṃ sampattā, kaṅkhāvitaraṇī ayaṃ;
ทฺวาวีสติ ภาณวารปอมาณาย ปาฬิยาฯ
Dvāvīsati bhāṇavārapaamāṇāya pāḷiyā.
เอวํ อนนฺตราเยน, นิฎฺฐํ กลฺยาณนิสฺสิตา;
Evaṃ anantarāyena, niṭṭhaṃ kalyāṇanissitā;
อจิรํ สพฺพสตฺตานํ, ยนฺตุ สเพฺพ มโนรถาติฯ
Aciraṃ sabbasattānaṃ, yantu sabbe manorathāti.
ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวีริยปฺปฎิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหนโชฺฌคาหณสมเตฺถน ปญฺญาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน ติปิฎกปริยตฺติปฺปเภเท สาฎฺฐกเถ สตฺถุสาสเน อปฺปฎิหตญาณปฺปภาเวน มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุวินิคฺคตมธอุโรทารวจนลาวณฺณยุเตฺตน ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทีวเรน มหากวินา ปภินฺนปฎิสมฺภิทาปริวาเร ฉฬภิญฺญาทิปฺปเภทคุณปฺปฎิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธเมฺม สุปฺปติฎฺฐิตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธเยฺยน เถเรน กตา อยํ กงฺขาวิตรณี นาม ปาติโมกฺขวณฺณนา –
Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyappaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthusāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasuviniggatamadhaurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññādippabhedaguṇappaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ kaṅkhāvitaraṇī nāma pātimokkhavaṇṇanā –
ตาว ติฎฺฐตุ โลกสฺมิํ, โลกนิตฺถรเณสินํ;
Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;
ทเสฺสนฺตี กุลปุตฺตานํ, นยํ สีลวิสุทฺธิยาฯ
Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ sīlavisuddhiyā.
ยาว ‘‘พุโทฺธ’’ติ นามมฺปิ, สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน;
Yāva ‘‘buddho’’ti nāmampi, suddhacittassa tādino;
โลกมฺหิ โลกเชฎฺฐสฺส, ปวตฺตติ มเหสิโนติฯ
Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.
กงฺขาวิตรณี-อฎฺฐกถา นิฎฺฐิตาฯ
Kaṅkhāvitaraṇī-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
