Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയാലങ്കാര-ടീകാ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
൨൦. പടിഗ്ഗഹണവിനിച്ഛയകഥാ
20. Paṭiggahaṇavinicchayakathā
൧൦൪. ഏവം കപ്പിയഭൂമിവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ ഇദാനി പടിഗ്ഗഹണവിനിച്ഛയം കഥേതും ‘‘ഖാദനീയാദിപടിഗ്ഗാഹോ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഖാദിയതേതി ഖാദനീയം, ഠപേത്വാ പഞ്ച ഭോജനാനി സബ്ബസ്സ അജ്ഝോഹരിതബ്ബസ്സേതം അധിവചനം. ആദിസദ്ദേന ഭോജനീയം സങ്ഗണ്ഹാതി. പടിഗ്ഗഹണം സമ്പടിച്ഛനം പടിഗ്ഗാഹോ, ഖാദനീയാദീനം പടിഗ്ഗാഹോ ഖാദനീയാദിപടിഗ്ഗാഹോ. തേനാഹ ‘‘അജ്ഝോഹരിതബ്ബസ്സ യസ്സ കസ്സചി ഖാദനീയസ്സ വാ ഭോജനീയസ്സ വാ പടിഗ്ഗഹണ’’ന്തി. പഞ്ചസു അങ്ഗേസു ഉച്ചാരണമത്തന്തി ഉക്ഖിപനമത്തം, ഇമിനാ പടിഗ്ഗഹിതബ്ബഭാരസ്സ പമാണം ദസ്സേതി. തേനേവ താദിസേന പുരിസേന അനുക്ഖിപനീയവത്ഥുസ്മിം പടിഗ്ഗഹണം ന രുഹതീതി ദീപേതി. ‘‘ഹത്ഥപാസോ’’തി ഇമിനാ ആസന്നഭാവം. തേനേവ ച ദൂരേ ഠത്വാ അഭിഹരന്തസ്സ പടിഗ്ഗഹണം ന രുഹതീതി ദീപേതി. അഭിഹാരോതി പരിണാമിതഭാവോ, തേന ച തത്രട്ഠകാദീസു ന രുഹതീതി ദീപേതി. ‘‘ദേവോ വാ’’തിആദിനാ ദായകതോ പയോഗത്തയം ദസ്സേതി. ‘‘തഞ്ചേ’’തിആദിനാ പടിഗ്ഗാഹകതോ പയോഗദ്വയം ദസ്സേതി.
104. Evaṃ kappiyabhūmivinicchayaṃ kathetvā idāni paṭiggahaṇavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘khādanīyādipaṭiggāho’’tiādimāha. Tattha khādiyateti khādanīyaṃ, ṭhapetvā pañca bhojanāni sabbassa ajjhoharitabbassetaṃ adhivacanaṃ. Ādisaddena bhojanīyaṃ saṅgaṇhāti. Paṭiggahaṇaṃ sampaṭicchanaṃ paṭiggāho, khādanīyādīnaṃ paṭiggāho khādanīyādipaṭiggāho. Tenāha ‘‘ajjhoharitabbassa yassa kassaci khādanīyassa vā bhojanīyassa vā paṭiggahaṇa’’nti. Pañcasu aṅgesu uccāraṇamattanti ukkhipanamattaṃ, iminā paṭiggahitabbabhārassa pamāṇaṃ dasseti. Teneva tādisena purisena anukkhipanīyavatthusmiṃ paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dīpeti. ‘‘Hatthapāso’’ti iminā āsannabhāvaṃ. Teneva ca dūre ṭhatvā abhiharantassa paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dīpeti. Abhihāroti pariṇāmitabhāvo, tena ca tatraṭṭhakādīsu na ruhatīti dīpeti. ‘‘Devo vā’’tiādinā dāyakato payogattayaṃ dasseti. ‘‘Tañce’’tiādinā paṭiggāhakato payogadvayaṃ dasseti.
ഇദാനി തേസു പഞ്ചസു അങ്ഗേസു ഹത്ഥപാസസ്സ ദുരാജാനതായ തം ദസ്സേതുമാഹ ‘‘തത്ഥി’’ച്ചാദി. തത്ഥ അഡ്ഢതേയ്യഹത്ഥോ ഹത്ഥപാസോ നാമാതി യോജനാ. ‘‘തസ്സ ഓരിമന്തേനാ’’തി ഇമിനാ ആകാസേ ഉജും ഠത്വാ പരേന ഉക്ഖിത്തം ഗണ്ഹന്തസ്സാപി ആസന്നങ്ഗഭൂതപാദതലതോ പട്ഠായ ഹത്ഥപാസോ പരിച്ഛിന്ദിതബ്ബോ, ന സീസതോ പട്ഠായാതി ദസ്സേതി. തത്ഥ ‘‘ഓരിമന്തേനാ’’തി ഇമസ്സ ഹേട്ഠിമന്തേനാതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോ.
Idāni tesu pañcasu aṅgesu hatthapāsassa durājānatāya taṃ dassetumāha ‘‘tatthi’’ccādi. Tattha aḍḍhateyyahattho hatthapāso nāmāti yojanā. ‘‘Tassa orimantenā’’ti iminā ākāse ujuṃ ṭhatvā parena ukkhittaṃ gaṇhantassāpi āsannaṅgabhūtapādatalato paṭṭhāya hatthapāso paricchinditabbo, na sīsato paṭṭhāyāti dasseti. Tattha ‘‘orimantenā’’ti imassa heṭṭhimantenāti attho gahetabbo.
ഏത്ഥ ച പവാരണസിക്ഖാപദട്ഠകഥായം (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൨൩൮-൨൩൯) ‘‘സചേ പന ഭിക്ഖു നിസിന്നോ ഹോതി, ആസന്നസ്സ പച്ഛിമന്തതോ പട്ഠായാ’’തിആദിനാ പടിഗ്ഗാഹകാനം ആസന്നങ്ഗസ്സ പാരിമന്തതോ പട്ഠായ പരിച്ഛേദസ്സ ദസ്സിതത്താ ഇധാപി ആകാസേ ഠിതസ്സ പടിഗ്ഗാഹകസ്സ ആസന്നങ്ഗഭൂതപാദതലസ്സ പാരിമന്തഭൂതതോ പണ്ഹിപരിയന്തസ്സ ഹേട്ഠിമതലതോ പട്ഠായ, ദായകസ്സ പന ഓരിമന്തഭൂതതോ പാദങ്ഗുലസ്സ ഹേട്ഠിമപരിയന്തതോ പട്ഠായ ഹത്ഥപാസോ പരിച്ഛിന്ദിതബ്ബോതി ദട്ഠബ്ബം. ഇമിനാവ നയേന ഭൂമിയം നിപജ്ജിത്വാ ഉസ്സീസകേ നിസിന്നസ്സ ഹത്ഥതോ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സാപി ആസന്നസീസങ്ഗസ്സ പാരിമന്തഭൂതതോ ഗീവന്തതോ പട്ഠായേവ ഹത്ഥപാസോ മിനിതബ്ബോ, ന പാദതലതോ പട്ഠായ. ഏവം നിപജ്ജിത്വാ ദാനേപി യഥാനുരൂപം വേദിതബ്ബം. ‘‘യം ആസന്നതരം അങ്ഗ’’ന്തി (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൨൩൮-൨൩൯) ഹി വുത്തം. അകല്ലകോതി ഗിലാനോ സഹത്ഥാ പരിഭുഞ്ജിതും അസക്കോന്തോ മുഖേന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൨.൨൬൫) പന ‘‘അകല്ലകോതി ഗിലാനോ ഗഹേതും വാ’’തി ഏത്തകമേവ വുത്തം, ഏതേന അകല്ലകോതി ഗിലാനോ വാ അഥ വാ ഗഹേതും അകല്ലകോ അസമത്ഥോതി അത്ഥോ ദസ്സിതോ. തേനാഹ ‘‘സചേപി നത്ഥുകരണിയം ദീയമാനം നാസാപുടേന അകല്ലകോ വാ മുഖേന പടിഗ്ഗണ്ഹാതീ’’തി.
Ettha ca pavāraṇasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 238-239) ‘‘sace pana bhikkhu nisinno hoti, āsannassa pacchimantato paṭṭhāyā’’tiādinā paṭiggāhakānaṃ āsannaṅgassa pārimantato paṭṭhāya paricchedassa dassitattā idhāpi ākāse ṭhitassa paṭiggāhakassa āsannaṅgabhūtapādatalassa pārimantabhūtato paṇhipariyantassa heṭṭhimatalato paṭṭhāya, dāyakassa pana orimantabhūtato pādaṅgulassa heṭṭhimapariyantato paṭṭhāya hatthapāso paricchinditabboti daṭṭhabbaṃ. Imināva nayena bhūmiyaṃ nipajjitvā ussīsake nisinnassa hatthato paṭiggaṇhantassāpi āsannasīsaṅgassa pārimantabhūtato gīvantato paṭṭhāyeva hatthapāso minitabbo, na pādatalato paṭṭhāya. Evaṃ nipajjitvā dānepi yathānurūpaṃ veditabbaṃ. ‘‘Yaṃ āsannataraṃ aṅga’’nti (pāci. aṭṭha. 238-239) hi vuttaṃ. Akallakoti gilāno sahatthā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘akallakoti gilāno gahetuṃ vā’’ti ettakameva vuttaṃ, etena akallakoti gilāno vā atha vā gahetuṃ akallako asamatthoti attho dassito. Tenāha ‘‘sacepi natthukaraṇiyaṃ dīyamānaṃ nāsāpuṭena akallako vā mukhena paṭiggaṇhātī’’ti.
൧൦൫. ഏകദേസേനാപീതി അങ്ഗുലിയാ ഫുട്ഠമത്തേന.
105.Ekadesenāpīti aṅguliyā phuṭṭhamattena.
തഞ്ചേ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, സബ്ബം പടിഗ്ഗഹിതമേവാതി വേണുകോടിയം ബന്ധിത്വാ ഠപിതത്താ. സചേ ഭൂമിയം ഠിതമേവ ഘടം ദായകേന ഹത്ഥപാസേ ഠത്വാ ‘‘ഘടം ദസ്സാമീ’’തി ദിന്നം വേണുകോടിയാ ഗഹണവസേന പടിഗ്ഗണ്ഹാതി, ഉഭയകോടിബദ്ധം സബ്ബമ്പി പടിഗ്ഗഹിതമേവ ഹോതി. ഭിക്ഖുസ്സ ഹത്ഥേ അപീളേത്വാ പകതിയാ പീളിയമാനം ഉച്ഛുരസം സന്ധായ ‘‘ഗണ്ഹഥാ’’തി വുത്തത്താ ‘‘അഭിഹാരോ ന പഞ്ഞായതീ’’തി വുത്തം, ഹത്ഥപാസേ ഠിതസ്സ പന ഭിക്ഖുസ്സ അത്ഥായ പീളിയമാനം ഉച്ഛുതോ പഗ്ഘരന്തം രസം ഗണ്ഹിതും വട്ടതി. ദോണികായ സയം പഗ്ഘരന്തം ഉച്ഛുരസം മജ്ഝേ ആവരിത്വാ വിസ്സജ്ജിതമ്പി ഗണ്ഹിതും വട്ടതി. പടിഗ്ഗഹണസഞ്ഞായാതി ‘‘മഞ്ചാദിനാ പടിഗ്ഗഹേസ്സാമീ’’തി ഉപ്പാദിതസഞ്ഞായ, ഇമിനാ ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാമീ’’തി വാചായ വത്തബ്ബകിച്ചം നത്ഥീതി ദസ്സേതി.
Tañce paṭiggaṇhāti, sabbaṃ paṭiggahitamevāti veṇukoṭiyaṃ bandhitvā ṭhapitattā. Sace bhūmiyaṃ ṭhitameva ghaṭaṃ dāyakena hatthapāse ṭhatvā ‘‘ghaṭaṃ dassāmī’’ti dinnaṃ veṇukoṭiyā gahaṇavasena paṭiggaṇhāti, ubhayakoṭibaddhaṃ sabbampi paṭiggahitameva hoti. Bhikkhussa hatthe apīḷetvā pakatiyā pīḷiyamānaṃ ucchurasaṃ sandhāya ‘‘gaṇhathā’’ti vuttattā ‘‘abhihāro na paññāyatī’’ti vuttaṃ, hatthapāse ṭhitassa pana bhikkhussa atthāya pīḷiyamānaṃ ucchuto paggharantaṃ rasaṃ gaṇhituṃ vaṭṭati. Doṇikāya sayaṃ paggharantaṃ ucchurasaṃ majjhe āvaritvā vissajjitampi gaṇhituṃ vaṭṭati. Paṭiggahaṇasaññāyāti ‘‘mañcādinā paṭiggahessāmī’’ti uppāditasaññāya, iminā ‘‘paṭiggaṇhāmī’’ti vācāya vattabbakiccaṃ natthīti dasseti.
യത്ഥ കത്ഥചി അട്ഠകഥാസു, പദേസേസു വാ. അസംഹാരിമേ ഫലകേതി ഥാമമജ്ഝിമേന അസംഹാരിയേ. ‘‘തിന്തിണികാദിപണ്ണേസൂതി വചനതോ സാഖാസു പടിഗ്ഗഹണം രുഹതീതി ദട്ഠബ്ബ’’ന്തി സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൩.൨൬൫) വുത്തം. പോരാണടീകായമ്പി തഥേവ വുത്തം, തദേതം വിചാരേതബ്ബം. അട്ഠകഥായഞ്ഹി ‘‘ഭൂമിയം അത്ഥതേസു സുഖുമേസു തിന്തിണികാദിപണ്ണേസു പടിഗ്ഗഹണം ന രുഹതീ’’തി വുത്തം. തം തിന്തിണികാദിപണ്ണാനം സുഖുമത്താ തത്ഥ ഠപിതആമിസസ്സ അസണ്ഠഹനതോ ഭൂമിയം ഠപിതസദിസത്താ ‘‘ന രുഹതീ’’തി വുത്തം, തിന്തിണികാദിസാഖാസു ഠപിതേപി ഏവമേവ സിയാ, തസ്മാ ‘‘സാഖാസു പടിഗ്ഗഹണം രുഹതീ’’തി വചനം അയുത്തം വിയ ദിസ്സതി. അട്ഠകഥായം ‘‘ന രുഹതീ’’തി കിരിയാപദസ്സ ‘‘കസ്മാ’’തി ഹേതുപരിയേസനേ സതി ന അഞ്ഞം പരിയേസിതബ്ബം, ‘‘സുഖുമേസൂ’’തി വുത്തം വിസേസനപദംയേവ ഹേതുമന്തവിസേസനം ഭവതി, തസ്മാ തിന്തിണികപണ്ണാദീസു പടിഗ്ഗഹണം ന രുഹതി, കസ്മാ? തേസം സുഖുമത്താ. അഞ്ഞേസു പന പദുമിനീപണ്ണാദീസു രുഹതി, കസ്മാ? തേസം ഓളാരികത്താതി ഹേതുഫലസമ്ബന്ധോ ഇച്ഛിതബ്ബോതി ദിസ്സതി , തസ്മാ ‘‘തദേതം വിചാരേതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം. തഥാ ഹി വുത്തം അട്ഠകഥായം ‘‘ന ഹി താനി സന്ധാരേതും സമത്ഥാനീതി മഹന്തേസു പന പദുമിനീപണ്ണാദീസു രുഹതീ’’തി.
Yatthakatthaci aṭṭhakathāsu, padesesu vā. Asaṃhārime phalaketi thāmamajjhimena asaṃhāriye. ‘‘Tintiṇikādipaṇṇesūti vacanato sākhāsu paṭiggahaṇaṃ ruhatīti daṭṭhabba’’nti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.265) vuttaṃ. Porāṇaṭīkāyampi tatheva vuttaṃ, tadetaṃ vicāretabbaṃ. Aṭṭhakathāyañhi ‘‘bhūmiyaṃ atthatesu sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesu paṭiggahaṇaṃ na ruhatī’’ti vuttaṃ. Taṃ tintiṇikādipaṇṇānaṃ sukhumattā tattha ṭhapitaāmisassa asaṇṭhahanato bhūmiyaṃ ṭhapitasadisattā ‘‘na ruhatī’’ti vuttaṃ, tintiṇikādisākhāsu ṭhapitepi evameva siyā, tasmā ‘‘sākhāsu paṭiggahaṇaṃ ruhatī’’ti vacanaṃ ayuttaṃ viya dissati. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘na ruhatī’’ti kiriyāpadassa ‘‘kasmā’’ti hetupariyesane sati na aññaṃ pariyesitabbaṃ, ‘‘sukhumesū’’ti vuttaṃ visesanapadaṃyeva hetumantavisesanaṃ bhavati, tasmā tintiṇikapaṇṇādīsu paṭiggahaṇaṃ na ruhati, kasmā? Tesaṃ sukhumattā. Aññesu pana paduminīpaṇṇādīsu ruhati, kasmā? Tesaṃ oḷārikattāti hetuphalasambandho icchitabboti dissati , tasmā ‘‘tadetaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘na hi tāni sandhāretuṃ samatthānīti mahantesu pana paduminīpaṇṇādīsu ruhatī’’ti.
൧൦൬. പുഞ്ഛിത്വാ പടിഗ്ഗഹേത്വാതി പുഞ്ഛിതേപി രജനചുണ്ണാസങ്കായ സതി പടിഗ്ഗഹണത്ഥായ വുത്തം, നാസതി. തം പനാതി പതിതരജം അപ്പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഉപരി ഗഹിതപിണ്ഡപാതം. അനാപത്തീതി ദുരൂപചിണ്ണാദിദോസോ നത്ഥി. പുബ്ബാഭോഗസ്സ അനുരൂപവസേന ‘‘അനുപസമ്പന്നസ്സ ദത്വാ…പേ॰… വട്ടതീ’’തി വുത്തം. യസ്മാ പന തം ‘‘അഞ്ഞസ്സ ദസ്സാമീ’’തി ചിത്തുപ്പാദമത്തേന പരസന്തകം ന ഹോതി, തസ്മാ തസ്സ അദത്വാപി പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതി. ‘‘അനുപസമ്പന്നസ്സ ദസ്സാമീ’’തിആദിപി വിനയദുക്കടസ്സ പരിഹാരായ വുത്തം, തഥാ അകത്വാ ഗഹിതേപി പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജതോ അനാപത്തിയേവ. ഭിക്ഖുസ്സ ദേതീതി അഞ്ഞസ്സ ഭിക്ഖുസ്സ ദേതി. കഞ്ജികന്തി ഖീരരസാദിം യം കിഞ്ചി ദ്രവം സന്ധായ വുത്തം. ഹത്ഥതോ മോചേത്വാ പുന ഗണ്ഹാതി, ഉഗ്ഗഹിതകം ഹോതീതി ആഹ ‘‘ഹത്ഥതോ അമോചേന്തേനേവാ’’തി. ആലുളേന്താനന്തി ആലോളേന്താനം, അയമേവ വാ പാഠോ. ആഹരിത്വാ ഭൂമിയം ഠപിതത്താ അഭിഹാരോ നത്ഥീതി ആഹ ‘‘പത്തോ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോ’’തി.
106.Puñchitvā paṭiggahetvāti puñchitepi rajanacuṇṇāsaṅkāya sati paṭiggahaṇatthāya vuttaṃ, nāsati. Taṃ panāti patitarajaṃ appaṭiggahetvā upari gahitapiṇḍapātaṃ. Anāpattīti durūpaciṇṇādidoso natthi. Pubbābhogassa anurūpavasena ‘‘anupasampannassa datvā…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘aññassa dassāmī’’ti cittuppādamattena parasantakaṃ na hoti, tasmā tassa adatvāpi paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Anupasampannassa dassāmī’’tiādipi vinayadukkaṭassa parihārāya vuttaṃ, tathā akatvā gahitepi paṭiggahetvā paribhuñjato anāpattiyeva. Bhikkhussa detīti aññassa bhikkhussa deti. Kañjikanti khīrarasādiṃ yaṃ kiñci dravaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthato mocetvā puna gaṇhāti, uggahitakaṃ hotīti āha ‘‘hatthato amocentenevā’’ti. Āluḷentānanti āloḷentānaṃ, ayameva vā pāṭho. Āharitvā bhūmiyaṃ ṭhapitattā abhihāro natthīti āha ‘‘patto paṭiggahetabbo’’ti.
൧൦൭. പഠമതരം ഉളുങ്കതോ ഥേവാ പത്തേ പതന്തീതി ഏത്ഥ ‘‘യഥാ പഠമതരം പതിതഥേവേ ദോസോ നത്ഥി, തഥാ ആകിരിത്വാ അപനേന്താനം പച്ഛാ പതിതഥേവേപി അഭിഹടത്താ നേവത്ഥി ദോസോ’’തി വദന്തി. ചരുകേനാതി ഖുദ്ദകഭാജനേന. ‘‘അഭിഹടത്താതി ദീയമാനക്ഖണം സന്ധായ വുത്തം. ദത്വാ അപനയനകാലേ പന ഛാരികാ വാ ബിന്ദൂനി വാ പതന്തി, പുന പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം അഭിഹാരസ്സ വിഗതത്താ’’തി വദന്തി, തം യഥാ ന പതതി, തഥാ അപനേസ്സാമീതി പടിഹരന്തേ യുജ്ജതി, പകതിസഞ്ഞായ അപനേന്തേ അഭിഹാരോ ന ഛിജ്ജതി, സുപതിതം. പടിഗ്ഗഹിതമേവ ഹി തം ഹോതി. മുഖവട്ടിയാപി ഗഹേതും വട്ടതീതി അഭിഹരിയമാനസ്സ പത്തസ്സ മുഖവട്ടിയാ ഉപരിഭാഗേ ഹത്ഥം പസാരേത്വാ ഫുസിതും വട്ടതി. പാദേന പേല്ലേത്വാതി പാദേന ‘‘പടിഗ്ഗഹേസ്സാമീ’’തി സഞ്ഞായ അക്കമിത്വാ. കേചീതി അഭയഗിരിവാസിനോ. വചനമത്തമേവാതി പടിബദ്ധം പടിബദ്ധപടിബദ്ധന്തി സദ്ദമത്തമേവ നാനം, കായപടിബദ്ധമേവ ഹോതി, തസ്മാ തേസം വചനം ന ഗഹേതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ. ഏസ നയോതി ‘‘പടിബദ്ധപടിബദ്ധമ്പി കായപടിബദ്ധമേവാ’’തി അയം നയോ. തഥാ ച തത്ഥ കായപടിബദ്ധേ തപ്പടിബദ്ധേ ച ഥുല്ലച്ചയമേവ വുത്തം.
107.Paṭhamataraṃ uḷuṅkato thevā patte patantīti ettha ‘‘yathā paṭhamataraṃ patitatheve doso natthi, tathā ākiritvā apanentānaṃ pacchā patitathevepi abhihaṭattā nevatthi doso’’ti vadanti. Carukenāti khuddakabhājanena. ‘‘Abhihaṭattāti dīyamānakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Datvā apanayanakāle pana chārikā vā bindūni vā patanti, puna paṭiggahetabbaṃ abhihārassa vigatattā’’ti vadanti, taṃ yathā na patati, tathā apanessāmīti paṭiharante yujjati, pakatisaññāya apanente abhihāro na chijjati, supatitaṃ. Paṭiggahitameva hi taṃ hoti. Mukhavaṭṭiyāpi gahetuṃ vaṭṭatīti abhihariyamānassa pattassa mukhavaṭṭiyā uparibhāge hatthaṃ pasāretvā phusituṃ vaṭṭati. Pādena pelletvāti pādena ‘‘paṭiggahessāmī’’ti saññāya akkamitvā. Kecīti abhayagirivāsino. Vacanamattamevāti paṭibaddhaṃ paṭibaddhapaṭibaddhanti saddamattameva nānaṃ, kāyapaṭibaddhameva hoti, tasmā tesaṃ vacanaṃ na gahetabbanti adhippāyo. Esa nayoti ‘‘paṭibaddhapaṭibaddhampi kāyapaṭibaddhamevā’’ti ayaṃ nayo. Tathā ca tattha kāyapaṭibaddhe tappaṭibaddhe ca thullaccayameva vuttaṃ.
തേന ആഹരാപേതുന്തി യസ്സ ഭിക്ഖുനോ സന്തികം ഗതം, തം ‘‘ഇധ നം ആനേഹീ’’തി ആണാപേത്വാ തേന ആഹരാപേതും ഇതരസ്സ വട്ടതീതി അത്ഥോ. തസ്മാതി യസ്മാ മൂലട്ഠസ്സേവ പരിഭോഗോ അനുഞ്ഞാതോ, തസ്മാ. തം ദിവസം ഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ ദുതിയദിവസേ പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ ഉഗ്ഗഹിതകപടിഗ്ഗഹിതം ഹോതീതി ആഹ ‘‘അനാമസിത്വാ’’തി. അപ്പടിഗ്ഗഹിതത്താ ‘‘സന്നിധിപച്ചയാ അനാപത്തീ’’തി വുത്തം. അപ്പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ അദിന്നമുഖദ്വാരാപത്തി ഹോതീതി ആഹ ‘‘പടിഗ്ഗഹേത്വാ പന പരിഭുഞ്ജിതബ്ബ’’ന്തി. ‘‘ന തതോ പരന്തി തദഹേവ സാമം അപ്പടിഗ്ഗഹിതം സന്ധായ വുത്തം, തദഹേവ പടിഗ്ഗഹിതം പന പുനദിവസാദീസു അപ്പടിഗ്ഗഹേത്വാപി പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീ’’തി വദന്തി.
Tena āharāpetunti yassa bhikkhuno santikaṃ gataṃ, taṃ ‘‘idha naṃ ānehī’’ti āṇāpetvā tena āharāpetuṃ itarassa vaṭṭatīti attho. Tasmāti yasmā mūlaṭṭhasseva paribhogo anuññāto, tasmā. Taṃ divasaṃ hatthena gahetvā dutiyadivase paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitakapaṭiggahitaṃ hotīti āha ‘‘anāmasitvā’’ti. Appaṭiggahitattā ‘‘sannidhipaccayā anāpattī’’ti vuttaṃ. Appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hotīti āha ‘‘paṭiggahetvā pana paribhuñjitabba’’nti. ‘‘Na tato paranti tadaheva sāmaṃ appaṭiggahitaṃ sandhāya vuttaṃ, tadaheva paṭiggahitaṃ pana punadivasādīsu appaṭiggahetvāpi paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti.
൧൦൮. ഖീയന്തീതി ഖയം ഗച്ഛന്തി, തേസം ചുണ്ണേഹി ഥുല്ലച്ചയഅപ്പടിഗ്ഗഹണാപത്തിയോ ന ഹോന്തീതി അധിപ്പായോ. സത്ഥകേനാതി പടിഗ്ഗഹിതസത്ഥകേന. നവസമുട്ഠിതന്തി ഏതേനേവ ഉച്ഛുആദീസു അഭിനവലഗ്ഗത്താ അബ്ബോഹാരികം ന ഹോതീതി ദസ്സേതി. ഏസേവ നയോതി സന്നിധിദോസാദിം സന്ധായ വദതി. തേനാഹ ‘‘ന ഹീ’’തിആദി. കസ്മാ പനേത്ഥ ഉഗ്ഗഹിതപച്ചയാ, സന്നിധിപച്ചയാ വാ ദോസോ ന സിയാതി ആഹ ‘‘ന ഹി തം പരിഭോഗത്ഥായ പരിഹരന്തീ’’തി. ഇമിനാ ച ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥം സാമം ഗഹേത്വാ വാ അനുപസമ്പന്നേന ദിന്നം വാ പരിഹരിതും വട്ടതീതി ദീപേതി, തസ്മാ പത്തസമ്മക്ഖനാദിഅത്ഥം സാമം ഗഹേത്വാ പരിഹരിതതേലാദിം സചേ പരിഭുഞ്ജിതുകാമോ ഹോതി, പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ അനാപത്തി. അബ്ഭന്തരപരിഭോഗത്ഥം പന സാമം ഗഹിതം പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ ഉഗ്ഗഹിതപടിഗ്ഗഹണം ഹോതി, അപ്പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജന്തസ്സ അദിന്നമുഖദ്വാരാപത്തി ഹോതി. അബ്ഭന്തരപരിഭോഗത്ഥമേവ അനുപസമ്പന്നേന ദിന്നം ഗഹേത്വാ പരിഹരന്തസ്സ സിങ്ഗീലോണകപ്പോ വിയ സന്നിധിപച്ചയാ ആപത്തി ഹോതി. കേചി പന ‘‘ഥാമമജ്ഝിമസ്സ പുരിസസ്സ ഉച്ചാരണമത്തം ഹോതീതിആദിനാ വുത്തപഞ്ചങ്ഗസമ്പത്തിയാ പടിഗ്ഗഹണസ്സ രുഹണതോ ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥമ്പി സചേ അനുപസമ്പന്നേഹി ദിന്നം ഗണ്ഹാതി, പടിഗ്ഗഹിതമേവാ’’തി വദന്തി. ഏവം സതി ഇധ ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥം അനുപസമ്പന്നേന ദിന്നം ഗഹേത്വാ പരിഹരന്തസ്സ സന്നിധിപച്ചയാ ആപത്തി വത്തബ്ബാ സിയാ. ‘‘ന ഹി തം പരിഭോഗത്ഥായ പരിഹരന്തീ’’തി ച ന വത്തബ്ബം, തസ്മാ ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥം ഗഹിതം പടിഗ്ഗഹിതം നാമ ന ഹോതീതി വേദിതബ്ബം.
108.Khīyantīti khayaṃ gacchanti, tesaṃ cuṇṇehi thullaccayaappaṭiggahaṇāpattiyo na hontīti adhippāyo. Satthakenāti paṭiggahitasatthakena. Navasamuṭṭhitanti eteneva ucchuādīsu abhinavalaggattā abbohārikaṃ na hotīti dasseti. Eseva nayoti sannidhidosādiṃ sandhāya vadati. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Kasmā panettha uggahitapaccayā, sannidhipaccayā vā doso na siyāti āha ‘‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti. Iminā ca bāhiraparibhogatthaṃ sāmaṃ gahetvā vā anupasampannena dinnaṃ vā pariharituṃ vaṭṭatīti dīpeti, tasmā pattasammakkhanādiatthaṃ sāmaṃ gahetvā pariharitatelādiṃ sace paribhuñjitukāmo hoti, paṭiggahetvā paribhuñjantassa anāpatti. Abbhantaraparibhogatthaṃ pana sāmaṃ gahitaṃ paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitapaṭiggahaṇaṃ hoti, appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hoti. Abbhantaraparibhogatthameva anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa siṅgīloṇakappo viya sannidhipaccayā āpatti hoti. Keci pana ‘‘thāmamajjhimassa purisassa uccāraṇamattaṃ hotītiādinā vuttapañcaṅgasampattiyā paṭiggahaṇassa ruhaṇato bāhiraparibhogatthampi sace anupasampannehi dinnaṃ gaṇhāti, paṭiggahitamevā’’ti vadanti. Evaṃ sati idha bāhiraparibhogatthaṃ anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa sannidhipaccayā āpatti vattabbā siyā. ‘‘Na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti ca na vattabbaṃ, tasmā bāhiraparibhogatthaṃ gahitaṃ paṭiggahitaṃ nāma na hotīti veditabbaṃ.
യദി ഏവം പഞ്ചസു പടിഗ്ഗഹണങ്ഗേസു ‘‘പരിഭോഗത്ഥായാ’’തി വിസേസനം വത്തബ്ബന്തി? ന വത്തബ്ബം. പടിഗ്ഗഹണഞ്ഹി പരിഭോഗത്ഥമേവ ഹോതീതി ‘‘പരിഭോഗത്ഥായാ’’തി വിസും അവത്വാ ‘‘തഞ്ചേ ഭിക്ഖു കായേന വാ കായപടിബദ്ധേന വാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതീ’’തി ഏത്തകമേവ വുത്തം. അപരേ പന ‘‘സതിപി പടിഗ്ഗഹണേ ‘ന ഹി തം പരിഭോഗത്ഥായ പരിഹരന്തീ’തി ഇധ അപരിഭോഗത്ഥായ പരിഹരണേ അനാപത്തി വുത്താ’’തി വദന്തി. തേന ച പടിഗ്ഗഹണങ്ഗേസു പഞ്ചസു സമിദ്ധേസു അജ്ഝോഹരിതുകാമതായ ഗഹിതമേവ പടിഗ്ഗഹിതം നാമ ഹോതി അജ്ഝോഹരിതബ്ബേസുയേവ പടിഗ്ഗഹണസ്സ അനുഞ്ഞാതത്താതി ദസ്സേതി. തഥാ ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥായ ഗഹേത്വാ ഠപിതതേലാദിം അജ്ഝോഹരിതുകാമതായ സതി പടിഗ്ഗഹേത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീതി ദസ്സേതി. ഉദുക്ഖലമുസലാദീനി ഖീയന്തീതി ഏത്ഥ ഉദുക്ഖലമുസലാനം ഖയേന പിസിതകോട്ടിതഭേസജ്ജേസു സചേ ആഗന്തുകവണ്ണോ പഞ്ഞായതി, ന വട്ടതി. സുദ്ധം ഉദകം ഹോതീതി രുക്ഖസാഖാദീഹി ഗളിത്വാ പതനഉദകം സന്ധായ വുത്തം.
Yadi evaṃ pañcasu paṭiggahaṇaṅgesu ‘‘paribhogatthāyā’’ti visesanaṃ vattabbanti? Na vattabbaṃ. Paṭiggahaṇañhi paribhogatthameva hotīti ‘‘paribhogatthāyā’’ti visuṃ avatvā ‘‘tañce bhikkhu kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhātī’’ti ettakameva vuttaṃ. Apare pana ‘‘satipi paṭiggahaṇe ‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’ti idha aparibhogatthāya pariharaṇe anāpatti vuttā’’ti vadanti. Tena ca paṭiggahaṇaṅgesu pañcasu samiddhesu ajjhoharitukāmatāya gahitameva paṭiggahitaṃ nāma hoti ajjhoharitabbesuyeva paṭiggahaṇassa anuññātattāti dasseti. Tathā bāhiraparibhogatthāya gahetvā ṭhapitatelādiṃ ajjhoharitukāmatāya sati paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti dasseti. Udukkhalamusalādīni khīyantīti ettha udukkhalamusalānaṃ khayena pisitakoṭṭitabhesajjesu sace āgantukavaṇṇo paññāyati, na vaṭṭati. Suddhaṃ udakaṃ hotīti rukkhasākhādīhi gaḷitvā patanaudakaṃ sandhāya vuttaṃ.
൧൦൯. പത്തോ വാസ്സ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബോതി ഏത്ഥാപി പത്തഗതം ഛുപിത്വാ ദേന്തസ്സ ഹത്ഥേ ലഗ്ഗേന ആമിസേന ദോസാഭാവത്ഥം പത്തപടിഗ്ഗഹണന്തി അബ്ഭന്തരപരിഭോഗത്ഥമേവ പത്തപടിഗ്ഗഹണം വേദിതബ്ബം. യം സാമണേരസ്സ പത്തേ പതതി…പേ॰… പടിഗ്ഗഹണം ന വിജഹതീതി ഏത്ഥ പുനപ്പുനം ഗണ്ഹന്തസ്സ അത്തനോ പത്തേ പക്ഖിത്തമേവ അത്തനോ സന്തകന്തി സന്നിട്ഠാനകരണതോ ഹത്ഥഗതം പടിഗ്ഗഹണം ന വിജഹതി. പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ദിന്നം പന ഗണ്ഹന്തസ്സ ഗഹണസമയേയേവ അത്തനോ സന്തകന്തി സന്നിട്ഠാനസ്സ കതത്താ ഹത്ഥഗതം പടിഗ്ഗഹണം വിജഹതി. കേസഞ്ചി അത്ഥായ ഭത്തം പക്ഖിപതീതി ഏത്ഥ അനുപസമ്പന്നസ്സ അത്ഥായ പക്ഖിപന്തേപി ആഗന്ത്വാ ഗണ്ഹിസ്സതീതി സയമേവ പക്ഖിപിത്വാ ഠപനതോ പടിഗ്ഗഹണം ന വിജഹതി. അനുപസമ്പന്നസ്സ ഹത്ഥേ പക്ഖിത്തം പന അനുപസമ്പന്നേനേവ ഠപിതം നാമ ഹോതീതി പടിഗ്ഗഹണം വിജഹതി പരിച്ചത്തഭാവതോ. തേന വുത്തം ‘‘സാമണേര…പേ॰… പരിച്ചത്തത്താ’’തി. കേസഞ്ചീതിആദീസു അനുപസമ്പന്നാനം അത്ഥായ കത്ഥചി ഠപിയമാനമ്പി ഹത്ഥതോ മുത്തമത്തേ ഏവ പടിഗ്ഗഹണം ന വിജഹതി, അഥ ഖോ ഭാജനേ പതിതമേവ പടിഗ്ഗഹണം വിജഹതി. ഭാജനഞ്ച ഭിക്ഖുനാ പുനദിവസത്ഥായ അപേക്ഖിതമേവാതി തഗ്ഗതമ്പി ആമിസം ദുദ്ധോതപത്തഗതം വിയ പടിഗ്ഗഹണം വിജഹതീതി സങ്കായ ‘‘സാമണേരസ്സ ഹത്ഥേ പക്ഖിപിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. ഈദിസേസു ഹി യുത്തി ന ഗവേസിതബ്ബാ, വുത്തനയേനേവ പടിപജ്ജിതബ്ബം.
109.Patto vāssa paṭiggahetabboti etthāpi pattagataṃ chupitvā dentassa hatthe laggena āmisena dosābhāvatthaṃ pattapaṭiggahaṇanti abbhantaraparibhogatthameva pattapaṭiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Yaṃ sāmaṇerassa patte patati…pe… paṭiggahaṇaṃ na vijahatīti ettha punappunaṃ gaṇhantassa attano patte pakkhittameva attano santakanti sanniṭṭhānakaraṇato hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Paricchinditvā dinnaṃ pana gaṇhantassa gahaṇasamayeyeva attano santakanti sanniṭṭhānassa katattā hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati. Kesañci atthāya bhattaṃ pakkhipatīti ettha anupasampannassa atthāya pakkhipantepi āgantvā gaṇhissatīti sayameva pakkhipitvā ṭhapanato paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Anupasampannassa hatthe pakkhittaṃ pana anupasampanneneva ṭhapitaṃ nāma hotīti paṭiggahaṇaṃ vijahati pariccattabhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘sāmaṇera…pe… pariccattattā’’ti. Kesañcītiādīsu anupasampannānaṃ atthāya katthaci ṭhapiyamānampi hatthato muttamatte eva paṭiggahaṇaṃ na vijahati, atha kho bhājane patitameva paṭiggahaṇaṃ vijahati. Bhājanañca bhikkhunā punadivasatthāya apekkhitamevāti taggatampi āmisaṃ duddhotapattagataṃ viya paṭiggahaṇaṃ vijahatīti saṅkāya ‘‘sāmaṇerassa hatthe pakkhipitabba’’nti vuttanti veditabbaṃ. Īdisesu hi yutti na gavesitabbā, vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
൧൧൦. പത്തഗതാ യാഗൂതി ഇമിനാ പത്തമുഖവട്ടിയാ ഫുട്ഠേപി കുടേ യാഗു പടിഗ്ഗഹിതാ, ഉഗ്ഗഹിതാ വാ ന ഹോതി ഭിക്ഖുനോ അനിച്ഛായ ഫുട്ഠത്താതി ദസ്സേതി. ആരോപേതീതി ഹത്ഥം ഫുസാപേതി. പടിഗ്ഗഹണൂപഗം ഭാരം നാമ ഥാമമജ്ഝിമസ്സ പുരിസസ്സ ഉക്ഖേപാരഹം. കിഞ്ചാപി അവിസ്സജ്ജേത്വാവ അഞ്ഞേന ഹത്ഥേന പിദഹന്തസ്സ ദോസോ നത്ഥി, തഥാപി ന പിദഹിതബ്ബന്തി അട്ഠകഥാപമാണേനേവ ഗഹേതബ്ബം. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൨.൨൬൫) പന ‘‘ന പിദഹിതബ്ബന്തി ഹത്ഥതോ മുത്തം സന്ധായ വുത്തം, ഹത്ഥഗതം പന ഇതരേന ഹത്ഥേന പിദഹതോ, ഹത്ഥതോ മുത്തമ്പി വാ അഫുസിത്വാ ഉപരി പിധാനം പാതേന്തസ്സ ന ദോസോ’’തി വുത്തം.
110.Pattagatā yāgūti iminā pattamukhavaṭṭiyā phuṭṭhepi kuṭe yāgu paṭiggahitā, uggahitā vā na hoti bhikkhuno anicchāya phuṭṭhattāti dasseti. Āropetīti hatthaṃ phusāpeti. Paṭiggahaṇūpagaṃ bhāraṃ nāma thāmamajjhimassa purisassa ukkhepārahaṃ. Kiñcāpi avissajjetvāva aññena hatthena pidahantassa doso natthi, tathāpi na pidahitabbanti aṭṭhakathāpamāṇeneva gahetabbaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘napidahitabbanti hatthato muttaṃ sandhāya vuttaṃ, hatthagataṃ pana itarena hatthena pidahato, hatthato muttampi vā aphusitvā upari pidhānaṃ pātentassa na doso’’ti vuttaṃ.
൧൧൧. പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി ഛായത്ഥായ ഉപരി ധാരിയമാനാ മഹാസാഖാ യേന കേനചി ഛിജ്ജേയ്യ, തത്ഥ ലഗ്ഗരജം മുഖേ പാതേയ്യ വാതി കപ്പിയം കാരാപേത്വാ പടിഗ്ഗണ്ഹാതി.
111.Paṭiggaṇhātīti chāyatthāya upari dhāriyamānā mahāsākhā yena kenaci chijjeyya, tattha laggarajaṃ mukhe pāteyya vāti kappiyaṃ kārāpetvā paṭiggaṇhāti.
മച്ഛികവാരണത്ഥന്തി ഏത്ഥ ‘‘സചേപി സാഖായ ലഗ്ഗരജം പത്തേ പതതി, സുഖേന പരിഭുഞ്ജിതും സക്കാതി സാഖായ പടിഗ്ഗഹിതത്താ അബ്ഭന്തരപരിഭോഗത്ഥമേവിധ പടിഗ്ഗഹണന്തി മൂലപടിഗ്ഗഹണമേവ വട്ടതീ’’തി വുത്തം. അപരേ പന ‘‘മച്ഛികവാരണത്ഥന്തി വചനമത്തം ഗഹേത്വാ ബാഹിരപരിഭോഗത്ഥം ഗഹിത’’ന്തി വദന്തി. കുണ്ഡകേതി മഹാഘടേ. തസ്മിമ്പീതി ചാടിഘടേപി. അനുപസമ്പന്നം ഗാഹാപേത്വാതി തമേവ അജ്ഝോഹരണീയം ഭണ്ഡം അനുപസമ്പന്നേന ഗാഹാപേത്വാ.
Macchikavāraṇatthanti ettha ‘‘sacepi sākhāya laggarajaṃ patte patati, sukhena paribhuñjituṃ sakkāti sākhāya paṭiggahitattā abbhantaraparibhogatthamevidha paṭiggahaṇanti mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Apare pana ‘‘macchikavāraṇatthanti vacanamattaṃ gahetvā bāhiraparibhogatthaṃ gahita’’nti vadanti. Kuṇḍaketi mahāghaṭe. Tasmimpīti cāṭighaṭepi. Anupasampannaṃ gāhāpetvāti tameva ajjhoharaṇīyaṃ bhaṇḍaṃ anupasampannena gāhāpetvā.
ഥേരസ്സ പത്തം ദുതിയത്ഥേരസ്സാതി ‘‘ഥേരസ്സ പത്തം മയ്ഹം ദേഥാ’’തി തേന അത്തനോ പരിച്ചജാപേത്വാ ദുതിയത്ഥേരസ്സ ദേതി. തുയ്ഹം യാഗും മയ്ഹം ദേഹീതി ഏത്ഥ ഏവം വത്വാ സാമണേരസ്സ പത്തം ഗഹേത്വാ അത്തനോപി പത്തം തസ്സ ദേതി. ഏത്ഥ പനാതി ‘‘പണ്ഡിതോ സാമണേരോ’’തിആദിപത്തപരിവത്തനകഥായം. കാരണം ഉപപരിക്ഖിതബ്ബന്തി യഥാ മാതുആദീനം തേലാദീനി ഹരന്തോ തഥാരൂപേ കിച്ചേ അനുപസമ്പന്നേന അപരിവത്തേത്വാവ പരിഭുഞ്ജിതും ലഭതി, ഏവമിധ പത്തപരിവത്തനം അകത്വാ പരിഭുഞ്ജിതും കസ്മാ ന ലഭതീതി കാരണം വീമംസിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. ഏത്ഥ പന ‘‘സാമണേരേഹി ഗഹിതതണ്ഡുലേസു പരിക്ഖീണേസു അവസ്സം അമ്ഹാകം സാമണേരാ സങ്ഗഹം കരോന്തീതി ചിത്തുപ്പത്തി സമ്ഭവതി, തസ്മാ തം പരിവത്തേത്വാവ പരിഭുഞ്ജിതബ്ബം. മാതാപിതൂനം അത്ഥായ പന ഛായത്ഥായ വാ ഗഹണേ പരിഭോഗാസാ നത്ഥി, തസ്മാ തം വട്ടതീ’’തി കാരണം വദന്തി. തേനേവ ആചരിയബുദ്ധദത്തത്ഥേരേനപി വുത്തം –
Therassa pattaṃ dutiyattherassāti ‘‘therassa pattaṃ mayhaṃ dethā’’ti tena attano pariccajāpetvā dutiyattherassa deti. Tuyhaṃ yāguṃ mayhaṃ dehīti ettha evaṃ vatvā sāmaṇerassa pattaṃ gahetvā attanopi pattaṃ tassa deti. Ettha panāti ‘‘paṇḍito sāmaṇero’’tiādipattaparivattanakathāyaṃ. Kāraṇaṃ upaparikkhitabbanti yathā mātuādīnaṃ telādīni haranto tathārūpe kicce anupasampannena aparivattetvāva paribhuñjituṃ labhati, evamidha pattaparivattanaṃ akatvā paribhuñjituṃ kasmā na labhatīti kāraṇaṃ vīmaṃsitabbanti attho. Ettha pana ‘‘sāmaṇerehi gahitataṇḍulesu parikkhīṇesu avassaṃ amhākaṃ sāmaṇerā saṅgahaṃ karontīti cittuppatti sambhavati, tasmā taṃ parivattetvāva paribhuñjitabbaṃ. Mātāpitūnaṃ atthāya pana chāyatthāya vā gahaṇe paribhogāsā natthi, tasmā taṃ vaṭṭatī’’ti kāraṇaṃ vadanti. Teneva ācariyabuddhadattattherenapi vuttaṃ –
‘‘മാതാപിതൂനമത്ഥായ, തേലാദിം ഹരതോപി ച;
‘‘Mātāpitūnamatthāya, telādiṃ haratopi ca;
സാഖം ഛായാദിഅത്ഥായ, ഇമസ്സ ന വിസേസതാ.
Sākhaṃ chāyādiatthāya, imassa na visesatā.
‘‘തസ്മാ ഹിസ്സ വിസേസസ്സ, ചിന്തേതബ്ബം തു കാരണം;
‘‘Tasmā hissa visesassa, cintetabbaṃ tu kāraṇaṃ;
തസ്സ സാലയഭാവം തു, വിസേസം തക്കയാമഹ’’ന്തി.
Tassa sālayabhāvaṃ tu, visesaṃ takkayāmaha’’nti.
ഇദമേവേത്ഥ യുത്തതരം അവസ്സം തഥാവിധവിതക്കുപ്പത്തിയാ സമ്ഭവതോ. ന ഹി സക്കാ ഏത്ഥ വിതക്കം സോധേതുന്തി. മാതാദീനം അത്ഥായ ഹരണേ പന നാവസ്സം തഥാവിധവിതക്കുപ്പത്തീതി സക്കാ വിതക്കം സോധേതും. യത്ഥ ഹി വിതക്കം സോധേതും സക്കാ, തത്ഥ നേവത്ഥി ദോസോ. തേനേവ വക്ഖതി ‘‘സചേ പന സക്കോതി വിതക്കം സോധേതും, തതോ ലദ്ധം ഖാദിതുമ്പി വട്ടതീ’’തി. വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൨.൨൬൫) പന ‘‘ഏത്ഥ പനാതി പത്തപരിവത്തനേ. കാരണന്തി ഏത്ഥ യഥാ സാമണേരാ ഇതോ അമ്ഹാകമ്പി ദേന്തീതി വിതക്കോ ഉപ്പജ്ജതി, ന തഥാ അഞ്ഞത്ഥാതി കാരണം വദന്തി, തഞ്ച യുത്തം. യസ്സ പന താദിസോ വിതക്കോ നത്ഥി, തേന അപരിവത്തേത്വാപി ഭുഞ്ജിതും വട്ടതീ’’തി വുത്തം.
Idamevettha yuttataraṃ avassaṃ tathāvidhavitakkuppattiyā sambhavato. Na hi sakkā ettha vitakkaṃ sodhetunti. Mātādīnaṃ atthāya haraṇe pana nāvassaṃ tathāvidhavitakkuppattīti sakkā vitakkaṃ sodhetuṃ. Yattha hi vitakkaṃ sodhetuṃ sakkā, tattha nevatthi doso. Teneva vakkhati ‘‘sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭatī’’ti. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘ettha panāti pattaparivattane. Kāraṇanti ettha yathā sāmaṇerā ito amhākampi dentīti vitakko uppajjati, na tathā aññatthāti kāraṇaṃ vadanti, tañca yuttaṃ. Yassa pana tādiso vitakko natthi, tena aparivattetvāpi bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
൧൧൨. നിച്ചാലേതുന്തി ചാലേത്വാ പാസാണസക്ഖരാദിഅപനയനം കാതും. ഉദ്ധനം ആരോപേതബ്ബന്തി അനഗ്ഗികം ഉദ്ധനം സന്ധായ വുത്തം. ഉദ്ധനേ പച്ചമാനസ്സ ആലുളനേ ഉപരി അപക്കതണ്ഡുലാ ഹേട്ഠാ പവിസിത്വാ പച്ചന്തീതി ആഹ ‘‘സാമംപാകഞ്ചേവ ഹോതീ’’തി.
112.Niccāletunti cāletvā pāsāṇasakkharādiapanayanaṃ kātuṃ. Uddhanaṃ āropetabbanti anaggikaṃ uddhanaṃ sandhāya vuttaṃ. Uddhane paccamānassa āluḷane upari apakkataṇḍulā heṭṭhā pavisitvā paccantīti āha ‘‘sāmaṃpākañceva hotī’’ti.
൧൧൩. ആധാരകേ പത്തോ ഠപിതോതി അപ്പടിഗ്ഗഹിതാമിസോ പത്തോ പുന പടിഗ്ഗഹണത്ഥായ ഠപിതോ. ചാലേതീതി വിനാ കാരണം ചാലേതി, സതിപി കാരണേ ഭിക്ഖൂനം പരിഭോഗാരഹം ചാലേതും ന വട്ടതി. കിഞ്ചാപി ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അമനുസ്സികാബാധേ ആമകമംസം ആമകലോഹിത’’ന്തി (മഹാവ॰ ൨൬൪) താദിസേ ആബാധേ അത്തനോ അത്ഥായ ആമകമംസപടിഗ്ഗഹണം അനുഞ്ഞാതം, ‘‘ആമകമംസപടിഗ്ഗഹണാ പടിവിരതോ ഹോതീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൧൦, ൧൯൪) ച സാമഞ്ഞതോ പടിക്ഖിത്തം, തഥാപി അത്തനോ, അഞ്ഞസ്സ വാ ഭിക്ഖുനോ അത്ഥായ അഗ്ഗഹിതത്താ ‘‘സീഹവിഘാസാദിം…പേ॰… വട്ടതീ’’തി വുത്തം. സക്കോതി വിതക്കം സോധേതുന്തി ‘‘മയ്ഹമ്പി ദേതീ’’തി വിതക്കസ്സ അനുപ്പന്നഭാവം സല്ലക്ഖേതും സക്കോതി , ‘‘സാമണേരസ്സ ദസ്സാമീ’’തി സുദ്ധചിത്തേന മയാ ഗഹിതന്തി വാ സല്ലക്ഖേതും സക്കോതി. സചേ പന മൂലേപി പടിഗ്ഗഹിതം ഹോതീതി ഏത്ഥ ‘‘ഗഹേത്വാ ഗതേ മയ്ഹമ്പി ദദേയ്യുന്തി സഞ്ഞായ സചേ പടിഗ്ഗഹിതം ഹോതീ’’തി വദന്തി.
113.Ādhārake patto ṭhapitoti appaṭiggahitāmiso patto puna paṭiggahaṇatthāya ṭhapito. Cāletīti vinā kāraṇaṃ cāleti, satipi kāraṇe bhikkhūnaṃ paribhogārahaṃ cāletuṃ na vaṭṭati. Kiñcāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohita’’nti (mahāva. 264) tādise ābādhe attano atthāya āmakamaṃsapaṭiggahaṇaṃ anuññātaṃ, ‘‘āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194) ca sāmaññato paṭikkhittaṃ, tathāpi attano, aññassa vā bhikkhuno atthāya aggahitattā ‘‘sīhavighāsādiṃ…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Sakkoti vitakkaṃ sodhetunti ‘‘mayhampi detī’’ti vitakkassa anuppannabhāvaṃ sallakkhetuṃ sakkoti , ‘‘sāmaṇerassa dassāmī’’ti suddhacittena mayā gahitanti vā sallakkhetuṃ sakkoti. Sace pana mūlepi paṭiggahitaṃ hotīti ettha ‘‘gahetvā gate mayhampi dadeyyunti saññāya sace paṭiggahitaṃ hotī’’ti vadanti.
൧൧൪. കോട്ഠാസേ കരോതീതി ‘‘ഭിക്ഖൂ സാമണേരാ ച അത്തനോ അത്തനോ അഭിരുചിതം കോട്ഠാസം ഗണ്ഹന്തൂ’’തി സബ്ബേസം സമകേ കോട്ഠാസേ കരോതി. ഗഹിതാവസേസന്തി സാമണേരേഹി ഗഹിതകോട്ഠാസതോ അവസേസം. ഗണ്ഹിത്വാതി ‘‘മയ്ഹം ഇദം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ഗഹേത്വാ. ഇധ ഗഹിതാവസേസം നാമ തേന ഗണ്ഹിത്വാ പുന ഠപിതം.
114.Koṭṭhāse karotīti ‘‘bhikkhū sāmaṇerā ca attano attano abhirucitaṃ koṭṭhāsaṃ gaṇhantū’’ti sabbesaṃ samake koṭṭhāse karoti. Gahitāvasesanti sāmaṇerehi gahitakoṭṭhāsato avasesaṃ. Gaṇhitvāti ‘‘mayhaṃ idaṃ gaṇhissāmī’’ti gahetvā. Idha gahitāvasesaṃ nāma tena gaṇhitvā puna ṭhapitaṃ.
പടിഗ്ഗഹേത്വാതി തദഹു പടിഗ്ഗഹേത്വാ. തേനേവ ‘‘യാവകാലികേന യാവജീവികസംസഗ്ഗേ ദോസോ നത്ഥീ’’തി വുത്തം. സചേ പന പുരിമദിവസേ പടിഗ്ഗഹേത്വാ ഠപിതാ ഹോതി, സാമിസേന മുഖേന തസ്സാ വട്ടിയാ ധൂമം പിവിതും ന വട്ടതി. സമുദ്ദോദകേനാതി അപ്പടിഗ്ഗഹിതസമുദ്ദോദകേന.
Paṭiggahetvāti tadahu paṭiggahetvā. Teneva ‘‘yāvakālikena yāvajīvikasaṃsagge doso natthī’’ti vuttaṃ. Sace pana purimadivase paṭiggahetvā ṭhapitā hoti, sāmisena mukhena tassā vaṭṭiyā dhūmaṃ pivituṃ na vaṭṭati. Samuddodakenāti appaṭiggahitasamuddodakena.
ഹിമകരകാ നാമ കദാചി വസ്സോദകേന സഹ പതനകാ പാസാണലേഖാ വിയ ഘനീഭൂതാ ഉദകവിസേസാ, തേസു പടിഗ്ഗഹണകിച്ചം നത്ഥി. തേനാഹ ‘‘ഉദകഗതികാ ഏവാ’’തി. യസ്മാ കതകട്ഠി ഉദകം പസാദേത്വാ വിസും തിട്ഠതി, തസ്മാ ‘‘അബ്ബോഹാരിക’’ന്തി വുത്തം. ഇമിനാ അപ്പടിഗ്ഗഹിതാപത്തീഹി അബ്ബോഹാരികം, വികാലഭോജനാപത്തീഹിപി അബ്ബോഹാരികന്തി ദസ്സേതി. ലഗ്ഗതീതി സുക്ഖേ മുഖേ ച ഹത്ഥേ ച മത്തികാവണ്ണം ദസ്സേന്തം ലഗ്ഗതി. ബഹലന്തി ഹത്ഥമുഖേസു അലഗ്ഗനകമ്പി പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം.
Himakarakā nāma kadāci vassodakena saha patanakā pāsāṇalekhā viya ghanībhūtā udakavisesā, tesu paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Tenāha ‘‘udakagatikā evā’’ti. Yasmā katakaṭṭhi udakaṃ pasādetvā visuṃ tiṭṭhati, tasmā ‘‘abbohārika’’nti vuttaṃ. Iminā appaṭiggahitāpattīhi abbohārikaṃ, vikālabhojanāpattīhipi abbohārikanti dasseti. Laggatīti sukkhe mukhe ca hatthe ca mattikāvaṇṇaṃ dassentaṃ laggati. Bahalanti hatthamukhesu alagganakampi paṭiggahetabbaṃ.
വാസമത്തന്തി രേണുഖീരാഭാവം ദസ്സേതി. പാനീയം ഗഹേത്വാതി അത്തനോയേവ അത്ഥായ ഗഹേത്വാ. സചേ പന പീതാവസേസകം തത്ഥേവ ആകിരിസ്സാമീതി ഗണ്ഹാതി, പുന പടിഗ്ഗഹണകിച്ചം നത്ഥി. ആകിരതി, പടിഗ്ഗഹേതബ്ബന്തി പുപ്ഫരസസ്സ പഞ്ഞായനതോ വുത്തം. വിക്ഖമ്ഭേത്വാതി വിയൂഹിത്വാ, അപനേത്വാതി അത്ഥോ.
Vāsamattanti reṇukhīrābhāvaṃ dasseti. Pānīyaṃ gahetvāti attanoyeva atthāya gahetvā. Sace pana pītāvasesakaṃ tattheva ākirissāmīti gaṇhāti, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Ākirati, paṭiggahetabbanti puppharasassa paññāyanato vuttaṃ. Vikkhambhetvāti viyūhitvā, apanetvāti attho.
൧൧൫. മഹാഭൂതേസൂതി പാണസരീരസന്നിസ്സിതേസു പഥവീആദിമഹാഭൂതേസു. സബ്ബം വട്ടതീതി അത്തനോ പരേസഞ്ച സരീരസന്നിസ്സിതം സബ്ബം വട്ടതി, അകപ്പിയമംസാനുലോമതായ ഥുല്ലച്ചയാദിം ന ജനേതീതി അധിപ്പായോ. പതതീതി അത്തനോ സരീരതോ ഛിജ്ജിത്വാ പതതി. ‘‘രുക്ഖതോ ഛിന്ദിത്വാ’’തി വുത്തത്താ മത്തികത്ഥായ പഥവിം ഖണിതും, അഞ്ഞമ്പി യം കിഞ്ചി മൂലപണ്ണാദിവിസഭേസജ്ജം ഛിന്ദിത്വാ ഛാരികം അകത്വാപി അപ്പടിഗ്ഗഹിതമ്പി പരിഭുഞ്ജിതും വട്ടതീതി ദട്ഠബ്ബം.
115.Mahābhūtesūti pāṇasarīrasannissitesu pathavīādimahābhūtesu. Sabbaṃ vaṭṭatīti attano paresañca sarīrasannissitaṃ sabbaṃ vaṭṭati, akappiyamaṃsānulomatāya thullaccayādiṃ na janetīti adhippāyo. Patatīti attano sarīrato chijjitvā patati. ‘‘Rukkhato chinditvā’’ti vuttattā mattikatthāya pathaviṃ khaṇituṃ, aññampi yaṃ kiñci mūlapaṇṇādivisabhesajjaṃ chinditvā chārikaṃ akatvāpi appaṭiggahitampi paribhuñjituṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ.
ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
പടിഗ്ഗഹണവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ നാമ
Paṭiggahaṇavinicchayakathālaṅkāro nāma
വീസതിമോ പരിച്ഛേദോ.
Vīsatimo paricchedo.