Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఖుద్దసిక్ఖా-మూలసిక్ఖా • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
౯. పటిగ్గాహనిద్దేసవణ్ణనా
9. Paṭiggāhaniddesavaṇṇanā
౧౦౬. దాతుం కామేతీతి దాతుకామో, తస్స అభిహారో ఈసకమ్పి ఓణమనాదినాభిహరణన్తి తప్పురిసో, హత్థస్స పాసో హత్థపాసో. రుళ్హీవసేన తు అడ్ఢతేయ్యహత్థో హత్థపాసో నామ. సో చ సచే భిక్ఖు నిసిన్నో హోతి, ఆసనస్స పచ్ఛిమన్తతో పట్ఠాయ, సచే ఠితో, పణ్హిఅన్తతో పట్ఠాయ, సచే నిపన్నో, యేన పస్సేన నిపన్నో, తస్స పారిమన్తతో పట్ఠాయ దాయకస్స నిసిన్నస్స ఠితస్స వా ఠపేత్వా పసారితహత్థం యం ఆసన్నతరం అఙ్గం, తస్స ఓరిమన్తేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా వేదితబ్బో. ఏరణక్ఖమన్తి థామమజ్ఝిమేన పురిసేన ఏరణస్స ఉక్ఖిపనస్స ఖమం యోగ్గం. వత్థుసద్దాపేక్ఖం నపుంసకత్తం. తిధా దేన్తేతి కాయకాయప్పటిబద్ధనిస్సగ్గియానం వసేన తీహి పకారేహి దాయకే దదమానే. తత్థ యేన కేనచి సరీరావయవేన అన్తమసో పాదఙ్గులియాపి దీయమానం కాయేన దిన్నం నామ హోతి, కటచ్ఛుఆదీసు యేన కేనచి దీయమానం కాయప్పటిబద్ధేన, కాయతో పన కాయప్పటిబద్ధతో వా మోచేత్వా హత్థపాసే ఠితస్స కాయేన వా కాయప్పటిబద్ధేన వా పాతియమానం నిస్సగ్గియేన పయోగేన దిన్నం నామ. ద్విధా గాహోతి కాయకాయప్పటిబద్ధానం వసేన ద్వీహి పకారేహి యేహి కేహిచి దీయమానస్స గహణం. ఏవం పటిగ్గహో పఞ్చఙ్గోతి యోజనా. పఞ్చఙ్గోతి పఞ్చ అఙ్గాని యస్సాతి బహుబ్బీహి.
106. Dātuṃ kāmetīti dātukāmo, tassa abhihāro īsakampi oṇamanādinābhiharaṇanti tappuriso, hatthassa pāso hatthapāso. Ruḷhīvasena tu aḍḍhateyyahattho hatthapāso nāma. So ca sace bhikkhu nisinno hoti, āsanassa pacchimantato paṭṭhāya, sace ṭhito, paṇhiantato paṭṭhāya, sace nipanno, yena passena nipanno, tassa pārimantato paṭṭhāya dāyakassa nisinnassa ṭhitassa vā ṭhapetvā pasāritahatthaṃ yaṃ āsannataraṃ aṅgaṃ, tassa orimantena paricchinditvā veditabbo. Eraṇakkhamanti thāmamajjhimena purisena eraṇassa ukkhipanassa khamaṃ yoggaṃ. Vatthusaddāpekkhaṃ napuṃsakattaṃ. Tidhā denteti kāyakāyappaṭibaddhanissaggiyānaṃ vasena tīhi pakārehi dāyake dadamāne. Tattha yena kenaci sarīrāvayavena antamaso pādaṅguliyāpi dīyamānaṃ kāyena dinnaṃ nāma hoti, kaṭacchuādīsu yena kenaci dīyamānaṃ kāyappaṭibaddhena, kāyato pana kāyappaṭibaddhato vā mocetvā hatthapāse ṭhitassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā pātiyamānaṃ nissaggiyena payogena dinnaṃ nāma. Dvidhā gāhoti kāyakāyappaṭibaddhānaṃ vasena dvīhi pakārehi yehi kehici dīyamānassa gahaṇaṃ. Evaṃ paṭiggaho pañcaṅgoti yojanā. Pañcaṅgoti pañca aṅgāni yassāti bahubbīhi.
౧౦౭. ఇదాని అనేరణక్ఖమే చ కిస్మిఞ్చి కాయప్పటిబద్ధే చ పటిగ్గహణారోహనం దస్సేతుం ‘‘అసంహారియే’’తిఆదిమాహ. తత్థ అసంహారియేతి ఆనేతుమసక్కుణేయ్యే ఫలకపాసాణాదిమ్హి. తత్థజాతేతి తేసుయేవ రుక్ఖాదీసు జాతే కింసుకపదుమినిపణ్ణాదికే. చిఞ్చఆదీనం సుఖుమే పణ్ణేతి సమ్బన్ధో. తాని హి సన్ధారేతుం న సక్కోన్తి. తేసం పన సాఖాసు వట్టతి. ఆది-సద్దేన ‘‘అఙ్గ’’న్తిఆదికం సఙ్గణ్హాతి. వా-సద్దో సముచ్చయే. అసయ్హభారేతి థామమజ్ఝిమపురిసేన సహితుం సన్ధారేతుం అసక్కుణేయ్యే భారే. సబ్బేసం పటిగ్గహో ‘‘న రూహతీ’’తి ఇమినా సమ్బన్ధో.
107. Idāni aneraṇakkhame ca kismiñci kāyappaṭibaddhe ca paṭiggahaṇārohanaṃ dassetuṃ ‘‘asaṃhāriye’’tiādimāha. Tattha asaṃhāriyeti ānetumasakkuṇeyye phalakapāsāṇādimhi. Tatthajāteti tesuyeva rukkhādīsu jāte kiṃsukapaduminipaṇṇādike. Ciñcaādīnaṃ sukhume paṇṇeti sambandho. Tāni hi sandhāretuṃ na sakkonti. Tesaṃ pana sākhāsu vaṭṭati. Ādi-saddena ‘‘aṅga’’ntiādikaṃ saṅgaṇhāti. Vā-saddo samuccaye. Asayhabhāreti thāmamajjhimapurisena sahituṃ sandhāretuṃ asakkuṇeyye bhāre. Sabbesaṃ paṭiggaho ‘‘na rūhatī’’ti iminā sambandho.
౧౦౮. ఇదాని పటిగ్గహణవిజహనం దస్సేతి ‘‘సిక్ఖా’’తిఆదినా. తత్థ సిక్ఖామరణలిఙ్గేహీతి సిక్ఖాపచ్చక్ఖానేన చ మరణేన చ లిఙ్గపరివత్తనేన చ. అనపేక్ఖవిసగ్గతోతి నత్థి అపేక్ఖో ఏతస్సాతి అనపేక్ఖో, సోవ విసగ్గో, తతో చ. అచ్ఛేదాతి చోరాదీహి అచ్ఛిన్దిత్వా గహణేన. అనుపసమ్పన్నదానాతి అనుపసమ్పన్నస్స దానేన. చ-సద్దో సబ్బత్థ ఆనేతబ్బో. గాహోతి పటిగ్గహణం. ఉపసమ్మతీతి విజహతి.
108. Idāni paṭiggahaṇavijahanaṃ dasseti ‘‘sikkhā’’tiādinā. Tattha sikkhāmaraṇaliṅgehīti sikkhāpaccakkhānena ca maraṇena ca liṅgaparivattanena ca. Anapekkhavisaggatoti natthi apekkho etassāti anapekkho, sova visaggo, tato ca. Acchedāti corādīhi acchinditvā gahaṇena. Anupasampannadānāti anupasampannassa dānena. Ca-saddo sabbattha ānetabbo. Gāhoti paṭiggahaṇaṃ. Upasammatīti vijahati.
౧౦౯-౧౦. ఇదాని అప్పటిగ్గహితం పరిభోగే దోసం దస్సేతుం ‘‘అప్పటిగ్గహిత’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ సబ్బన్తి చతుకాలికపరియాపన్నం సకలమ్పి. ఇదాని అప్పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బం దస్సేతుం ‘‘సుద్ధ’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ సుద్ధం నాతిబహలం ఉదకఞ్చ తథా అఙ్గలగ్గం అవిచ్ఛిన్నం దన్త…పే॰… గూథకఞ్చ లోణ…పే॰… కరీసకఞ్చ కప్పతేతి సమ్బన్ధో. తత్థ సుద్ధన్తి రజరేణూహి అఞ్ఞరసేన చ అసమ్మిస్సతాయ పరిసుద్ధం. నాతిబహలన్తి యం కసితట్ఠానే బహలముదకం వియ ముఖే వా హత్థే వా న లగ్గం, తం. అవిచ్ఛిన్నన్తి అఙ్గతో విచ్ఛిన్దిత్వా న గతం. దన్తాని చ అక్ఖీని చ కణ్ణఞ్చ దన్తక్ఖికణ్ణం పాణ్యఙ్గత్తా, తస్స గూథకన్తి తప్పురిసో. లోణం సరీరుట్ఠితం. సిఙ్ఘాణీతి సిఙ్ఘాణికా. విచ్ఛిన్నం న పటిగ్గహేతబ్బం.
109-10. Idāni appaṭiggahitaṃ paribhoge dosaṃ dassetuṃ ‘‘appaṭiggahita’’ntiādimāha. Tattha sabbanti catukālikapariyāpannaṃ sakalampi. Idāni appaṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ dassetuṃ ‘‘suddha’’ntiādimāha. Tattha suddhaṃ nātibahalaṃ udakañca tathā aṅgalaggaṃ avicchinnaṃ danta…pe… gūthakañca loṇa…pe… karīsakañca kappateti sambandho. Tattha suddhanti rajareṇūhi aññarasena ca asammissatāya parisuddhaṃ. Nātibahalanti yaṃ kasitaṭṭhāne bahalamudakaṃ viya mukhe vā hatthe vā na laggaṃ, taṃ. Avicchinnanti aṅgato vicchinditvā na gataṃ. Dantāni ca akkhīni ca kaṇṇañca dantakkhikaṇṇaṃ pāṇyaṅgattā, tassa gūthakanti tappuriso. Loṇaṃ sarīruṭṭhitaṃ. Siṅghāṇīti siṅghāṇikā. Vicchinnaṃ na paṭiggahetabbaṃ.
౧౧౧. ఇదాని ‘‘గూథా’’తిఆదినా కాలోదిస్సం దస్సేతి. తథావిధేతి సప్పదట్ఠక్ఖణాదికే తథావిధే కాలే. తథా తాదిసో విధో కాలో ఏతస్సాతి బహుబ్బీహి. సేవేయ్యాతి సేవనం కరేయ్య, పరిభుఞ్జేయ్యాతి వుత్తం హోతి. అసన్తే కప్పకారకేతి ఏత్థ దుబ్బచోపి అసమత్థోపి కప్పియకారకో అసన్తపక్ఖేయేవ తిట్ఠతీతి వేదితబ్బో. కాలోదిస్సత్తా పన ఛారికాయ అసతి అల్లదారుం రుక్ఖతో ఛిన్దిత్వా కాతుం, మత్తికాయ అసతి భూమిం ఖణిత్వాపి మత్తికం గహేతుం వట్టతి.
111. Idāni ‘‘gūthā’’tiādinā kālodissaṃ dasseti. Tathāvidheti sappadaṭṭhakkhaṇādike tathāvidhe kāle. Tathā tādiso vidho kālo etassāti bahubbīhi. Seveyyāti sevanaṃ kareyya, paribhuñjeyyāti vuttaṃ hoti. Asante kappakāraketi ettha dubbacopi asamatthopi kappiyakārako asantapakkheyeva tiṭṭhatīti veditabbo. Kālodissattā pana chārikāya asati alladāruṃ rukkhato chinditvā kātuṃ, mattikāya asati bhūmiṃ khaṇitvāpi mattikaṃ gahetuṃ vaṭṭati.
౧౧౨. దురూపచిణ్ణేతి దుట్ఠుం ఉపచిణ్ణం ఆమట్ఠం దురూపచిణ్ణం. సచే భిక్ఖు అప్పటిగ్గహితం సామిసం భాజనం ఠితట్ఠానతో అపనేత్వా ఆమసతి, పిధానం ఆమసతి, ఉపరి ఠితకచవరాదిం ఛడ్డేతి, తత్థజాతకఫలినియా సాఖాయ వా వల్లియా వా గహేత్వా వా చాలేతి, దురూపచిణ్ణం నామ హోతి. తస్మిం దుక్కటన్తి సమ్బన్ధో. ఫలరుక్ఖం పన అపస్సయితుం వా తత్థ కణ్టకం వా బన్ధితుం వట్టతి. అరఞ్ఞే పతితఅమ్బఫలాదిం ‘‘సామణేరస్స దస్సామీ’’తి ఆహరిత్వా దాతుం వట్టతి. రజోకిణ్ణేతి రజసా ఓకిణ్ణే, తస్మిం పత్తాదికే యం కిఞ్చి పటిగ్గణ్హతో వినయదుక్కటం హోతీతి అత్థో. సచే పిణ్డాయ చరన్తస్స పత్తే రజం పతతి, పటిగ్గహేత్వా భిక్ఖా గణ్హితబ్బా . ‘‘పటిగ్గహేత్వా దేథా’’తి వుత్తేపి ఆకిరన్తి, హత్థతో అమోచేన్తేనేవ పటిగ్గాహాపకస్స సన్తికం నేత్వా పటిగ్గహేతబ్బం. సచే మహావాతో తతో తతో రజం పాతేతి, న సక్కా హోతి భిక్ఖం గహేతుం, ‘‘అనుపసమ్పన్నస్స దస్సామీ’’తి సుద్ధచిత్తేన ఆభోగం కత్వా గణ్హితుం వట్టతి. తం పన తేన దిన్నం వా విస్సాసేన వా పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతి.
112.Durūpaciṇṇeti duṭṭhuṃ upaciṇṇaṃ āmaṭṭhaṃ durūpaciṇṇaṃ. Sace bhikkhu appaṭiggahitaṃ sāmisaṃ bhājanaṃ ṭhitaṭṭhānato apanetvā āmasati, pidhānaṃ āmasati, upari ṭhitakacavarādiṃ chaḍḍeti, tatthajātakaphaliniyā sākhāya vā valliyā vā gahetvā vā cāleti, durūpaciṇṇaṃ nāma hoti. Tasmiṃ dukkaṭanti sambandho. Phalarukkhaṃ pana apassayituṃ vā tattha kaṇṭakaṃ vā bandhituṃ vaṭṭati. Araññe patitaambaphalādiṃ ‘‘sāmaṇerassa dassāmī’’ti āharitvā dātuṃ vaṭṭati. Rajokiṇṇeti rajasā okiṇṇe, tasmiṃ pattādike yaṃ kiñci paṭiggaṇhato vinayadukkaṭaṃ hotīti attho. Sace piṇḍāya carantassa patte rajaṃ patati, paṭiggahetvā bhikkhā gaṇhitabbā . ‘‘Paṭiggahetvā dethā’’ti vuttepi ākiranti, hatthato amocenteneva paṭiggāhāpakassa santikaṃ netvā paṭiggahetabbaṃ. Sace mahāvāto tato tato rajaṃ pāteti, na sakkā hoti bhikkhaṃ gahetuṃ, ‘‘anupasampannassa dassāmī’’ti suddhacittena ābhogaṃ katvā gaṇhituṃ vaṭṭati. Taṃ pana tena dinnaṃ vā vissāsena vā paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati.
అథాతి వక్ఖమానారమ్భే. ఉగ్గహప్పటిగ్గహేతి ఉగ్గహిత్థాతి ఉగ్గహో, ఉగ్గహితం, తస్స పటిగ్గహో, తస్మిం. అప్పటిగ్గహితభావం జానతో అత్తనా ఏవ ఉగ్గహేత్వా గహణేతి అధిప్పాయో. మాతాపితూనం అత్థాయ పన అప్పటిగ్గహేత్వా తేలాదీని, ఛాయత్థాయ సాఖాదీని వా గహేత్వా పచ్ఛతో భుఞ్జితుకామతాయ పటిగ్గహేత్వా పరిభుఞ్జితుం వట్టతి. ఉచ్ఛుఆదీసు ఫాలితేసు మలం న పఞ్ఞాయతి, మూలభేసజ్జాదీని పిసన్తానం వా కోట్టేన్తానం వా నిసదనిసదపోతకఉదుక్ఖలముసలాని ఖీయన్తి, దన్తన్తరే లగ్గం సుఖుమఆమిసం హోతి, రసో న పఞ్ఞాయతి, అబ్బోహారికం. అన్తోవుత్థేతి అకప్పియకుటియా ఛదనబ్భన్తరే వుత్థేతి అత్థో. సయంపక్కేతి అత్తనా యత్థ కత్థచి పక్కే. సచే వాసిఆదిం తాపేత్వా తక్కాదీసు పక్ఖిపతి, ఏత్తావతాపి సామపాకతో న ముచ్చతి. పురిమకాలికద్వయే పునపాకఞ్హి ఠపేత్వా యం కిఞ్చి ఆమిసం భిక్ఖునో పచితుం న వట్టతి. సచేపిస్స ఉణ్హయాగుయా సులసిపణ్ణాదీని వా సిఙ్గివేరం వా పక్ఖిపన్తి, చాలేతుం న వట్టతి. ఉత్తణ్డులం భత్తం లభిత్వా పిదహితుం న వట్టతి. అన్తోపక్కేతి అకప్పియకుటియా అన్తో పక్కే. సబ్బత్థ దుక్కటన్తి సమ్బన్ధో.
Athāti vakkhamānārambhe. Uggahappaṭiggaheti uggahitthāti uggaho, uggahitaṃ, tassa paṭiggaho, tasmiṃ. Appaṭiggahitabhāvaṃ jānato attanā eva uggahetvā gahaṇeti adhippāyo. Mātāpitūnaṃ atthāya pana appaṭiggahetvā telādīni, chāyatthāya sākhādīni vā gahetvā pacchato bhuñjitukāmatāya paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Ucchuādīsu phālitesu malaṃ na paññāyati, mūlabhesajjādīni pisantānaṃ vā koṭṭentānaṃ vā nisadanisadapotakaudukkhalamusalāni khīyanti, dantantare laggaṃ sukhumaāmisaṃ hoti, raso na paññāyati, abbohārikaṃ. Antovuttheti akappiyakuṭiyā chadanabbhantare vuttheti attho. Sayaṃpakketi attanā yattha katthaci pakke. Sace vāsiādiṃ tāpetvā takkādīsu pakkhipati, ettāvatāpi sāmapākato na muccati. Purimakālikadvaye punapākañhi ṭhapetvā yaṃ kiñci āmisaṃ bhikkhuno pacituṃ na vaṭṭati. Sacepissa uṇhayāguyā sulasipaṇṇādīni vā siṅgiveraṃ vā pakkhipanti, cāletuṃ na vaṭṭati. Uttaṇḍulaṃ bhattaṃ labhitvā pidahituṃ na vaṭṭati. Antopakketi akappiyakuṭiyā anto pakke. Sabbattha dukkaṭanti sambandho.
పటిగ్గాహనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Paṭiggāhaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.