| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੯. ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
9. Paṭiggāhaniddesavaṇṇanā
੧੦੬. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਾਹੋ’’ਤਿ ਪਦਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤੁਂ ‘‘ਦਾਤੁਕਾਮਾਭਿਹਾਰੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਾਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਅਭਿਹਾਰੋ ਦਾਤੁਕਾਮਾਭਿਹਾਰੋ। ਏਤੇਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਆਲੁਲੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਫੁਸਿਤਾਨਿ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਸਚੇ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਰਣਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ ਥਾਮਮਜ੍ਝਿਮੇਨ ਪੁਰਿਸੇਨ ਉਕ੍ਖਿਪਨਕ੍ਖਮਂ, ਤਤੋ ਮਹਨ੍ਤੇ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਰੁਹਤਿ। ਤਿਧਾ ਦੇਨ੍ਤੇਤਿ ਕਾਯਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਤਿਧਾ ਦੇਨ੍ਤੇ। ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਾਯਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਹਿ ਦ੍વਿਧਾ ਗਾਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਞ੍ਚਙ੍ਗੋ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗੇવਂ। ਦਾਤੁਕਾਮਾਭਿਹਾਰੋ ਏਕਂ, ਹਤ੍ਥਪਾਸੋ ਏਕਂ, ਏਰਣਕ੍ਖਮਤਾ ਏਕਂ, ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੇਸੁ ਏਕੇਨ ਤਿਧਾ ਦਾਨਮੇਕਂ, ਦ੍વਿਧਾ ਗਾਹੋ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।
106. Idāni ‘‘paṭiggāho’’ti padaṃ vitthāretuṃ ‘‘dātukāmābhihāro cā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha dātukāmassa abhihāro dātukāmābhihāro. Etena aññassa patte pakkhipituṃ ālulentassa phusitāni uṭṭhahitvā aññassa patte sace patanti, paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dīpitaṃ hoti. Eraṇakkhamanti thāmamajjhimena purisena ukkhipanakkhamaṃ, tato mahante paṭiggahaṇaṃ na ruhati. Tidhā denteti kāyakāyappaṭibaddhanissaggiyānaṃ vasena tidhā dente. Tassa bhikkhuno kāyakāyappaṭibaddhehi dvidhā gāhoti attho. Pañcaṅgo evaṃ pañcaṅgevaṃ. Dātukāmābhihāro ekaṃ, hatthapāso ekaṃ, eraṇakkhamatā ekaṃ, devamanussatiracchānagatesu ekena tidhā dānamekaṃ, dvidhā gāho ekanti evaṃ pañcaṅgāni honti.
੧੦੭. ਇਦਾਨਿ ਯੇਨ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਰੁਹਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਸਂਹਾਰਿਯੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਖਾਣੁਕੇ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੬੫) ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਮਞ੍ਚਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਫਲਕੇ વਾ ਪਾਸਾਣੇ વਾ ਅਸਂਹਾਰਿਯੇ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥਜਾਤੇ ਪਦੁਮਿਨਿਪਣ੍ਣੇ વਾ ਕਿਂਸੁਕਪਣ੍ਣਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਸੁਖੁਮੇ ਚਿਞ੍ਚਆਦੀਨਂ ਪਣ੍ਣੇ વਾ ਨ ਰੁਹਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਮਜ੍ਝਿਮਪੁਰਿਸੋ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਯ੍ਹਭਾਰੇ ਚ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
107. Idāni yena kāyappaṭibaddhena paṭiggahaṇaṃ na ruhati, taṃ dassetuṃ ‘‘asaṃhāriye’’tiādimāha. Khāṇuke (pāci. aṭṭha. 265) bandhitvā ṭhapitamañcādimhi vā phalake vā pāsāṇe vā asaṃhāriye na ruhatīti attho. Tatthajāte paduminipaṇṇe vā kiṃsukapaṇṇādimhi vā na vaṭṭati, sukhume ciñcaādīnaṃ paṇṇe vā na ruhati, yañca majjhimapuriso sandhāretuṃ na sakkoti, tasmiṃ asayhabhāre ca paṭiggaho na ruhatīti attho.
੧੦੮. ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣવਿਜਹਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਮਰਣਲਿਙ੍ਗੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥੋ – ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨੇਨ ਚ ਮਰਣੇਨ ਚ ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤਨੇਨ ਚ ‘‘ਨ ਤਂ ਦਾਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਨ ਪੁਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਾ ਏવਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ ਚ ਚੋਰਾਦੀਹਿ વਾ ਅਚ੍ਛੇਦਾ ਚ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦਾਨਾ ਚ ਗਾਹੋ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ વਿਜਹਤੀਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ વਿਬ੍ਭਮਨੇਨ ਚ વਿਜਹਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
108. Idāni paṭiggahaṇavijahanaṃ dassetuṃ ‘‘sikkhāmaraṇaliṅgehī’’tiādi āraddhaṃ. Tatthāyaṃ piṇḍattho – sikkhāpaccakkhānena ca maraṇena ca liṅgaparivattanena ca ‘‘na taṃ dāni paribhuñjissāmī’’ti vā ‘‘na puna paṭiggahetvā paribhuñjissāmī’’ti vā evaṃ anapekkhavissajjanena ca corādīhi vā acchedā ca anupasampannassa dānā ca gāho paṭiggāho upasammati vijahatīti. Bhikkhuniyā pana sikkhāpaccakkhānassa abhāvā vibbhamanena ca vijahatīti gahetabbaṃ.
੧੦੯-੧੧੦
109-110
. ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਸਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਦਨ੍ਤਪੋਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦ) – ਚਤੁਕਾਲਿਕਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਰਜਰੇਣੁਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤੋ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਨਾਤਿਬਹਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਞ੍ਚਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਰਸੇਨ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਂ। ਹਿਮੋਦਕਸਮੁਦ੍ਦੋਦਕਾਦੀਸੁ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਲੋਣਞ੍ਚ ਅਸ੍ਸੁ ਚ ਲੋਣਸ੍ਸੁ। ਏਤ੍ਥ ਲੋਣਂ ਨਾਮ ਸਰੀਰੇ ਉਟ੍ਠਿਤਂ। ਏਤਾਨਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨੇવ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ, ਨੇਤਰਾਨਿ।
. Idāni paṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ dassetuṃ ‘‘appaṭiggahitaṃ sabba’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho (kaṅkhā. aṭṭha. dantaponasikkhāpada) – catukālikapariyāpannaṃ antamaso rajareṇumpi appaṭiggahetvā sabbaṃ paribhuñjato pācitti. Idāni appaṭiggahetvā paribhuñjitabbaṃ dassetuṃ ‘‘suddhañca nātibahala’’ntiādi vuttaṃ. Tattha suddhañcāti aññesaṃ rasena asammissaṃ. Himodakasamuddodakādīsu paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Loṇañca assu ca loṇassu. Ettha loṇaṃ nāma sarīre uṭṭhitaṃ. Etāni pana sabbāni avicchinnāneva kappanti, netarāni.
੧੧੧. ਇਦਾਨਿ ਅਨਙ੍ਗਲਗ੍ਗਾਨਿਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਗੂਥਮਤ੍ਤਿਕਮੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਥਾવਿਧੇਤਿ ਤਥਾવਿਧੇ ਕਾਲੇ, ਸਪ੍ਪਦਟ੍ਠਕਾਲੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਅਨਙ੍ਗਲਗ੍ਗਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ? ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸ੍વੇવ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ ਕਤੋ, ਨ ਪੁਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੬੮) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
111. Idāni anaṅgalaggānipi dassetuṃ ‘‘gūthamattikamuttānī’’tiādimāha. Tathāvidheti tathāvidhe kāle, sappadaṭṭhakāleti attho. Aññesaṃ pana appaṭiggahitaṃ anaṅgalaggaṃ na vaṭṭati. Kasmā ? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ karonto paṭiggaṇhāti, sveva paṭiggaho kato, na puna paṭiggahetabbo’’ti (mahāva. 268) vuttattā.
੧੧੨. ਦੁਰੂਪਚਿਣ੍ਣੇਤਿ ਦੁਪ੍ਪਰਾਮਟ੍ਠੇ ਫਲਿਕਰੁਕ੍ਖવਲ੍ਲਿਆਦਿਂ ਚਾਲੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਆਮਿਸਭਰਿਤਭਾਜਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਦੁਰੂਪਚਿਣ੍ਣਦੁਕ੍ਕਟਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਰਜੋਕਿਣ੍ਣੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਤਰਜਂ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਤੋ વਿਨਯਦੁਕ੍ਕਟਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥੁਗ੍ਗਹਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਿ ਅਥ ਉਗ੍ਗਹਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਏવ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਕਪ੍ਪਿਯਕੁਟਿਯਂ ਅਨ੍ਤੋવੁਤ੍ਥੇ ਚ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਯਂਪਕ੍ਕੇ ਚ ਅਤ੍ਤਨਾ વਾ ਪਰੇਨ વਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯਕੁਟਿਯਂ ਅਨ੍ਤੋਪਕ੍ਕੇ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਟਿਗ੍ਗਾਹવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
112.Durūpaciṇṇeti dupparāmaṭṭhe phalikarukkhavalliādiṃ cālentassa vā āmisabharitabhājanaṃ appaṭiggahitaṃ parāmasantassa vā durūpaciṇṇadukkaṭaṃ hotīti attho. Rajokiṇṇeti bhikkhāya carantassa patte patitarajaṃ appaṭiggahetvā puna bhikkhaṃ gaṇhato vinayadukkaṭaṃ hotīti attho. Athuggahappaṭiggaheti atha uggahappaṭiggahe, attanā eva uggahetvā gahiteti attho. Akappiyakuṭiyaṃ antovutthe ca yattha katthaci bhikkhunā sayaṃpakke ca attanā vā parena vā akappiyakuṭiyaṃ antopakke cāti sabbattha dukkaṭanti adhippāyo. Paṭiggāhavinicchayo.
ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭiggāhaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
