| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๖. ปาฎิหาริยกถา
6. Pāṭihāriyakathā
๓๐. ‘‘ตีณิมานิ , ภิกฺขเว 1, ปาฎิหาริยานิฯ กตมานิ ตีณิ? อิทฺธิปาฎิหาริยํ, อาเทสนาปาฎิหาริยํ, อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
30. ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave 2, pāṭihāriyāni. Katamāni tīṇi? Iddhipāṭihāriyaṃ, ādesanāpāṭihāriyaṃ, anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, อิทฺธิปาฎิหาริยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ – เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ , พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ; อาวิภาวํ ติโรภาวํ…เป.… ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วเตฺตติฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อิทฺธิปาฎิหาริยํฯ
‘‘Katamañca, bhikkhave, iddhipāṭihāriyaṃ? Idha, bhikkhave, ekacco anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti , bahudhāpi hutvā eko hoti; āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ…pe… yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti. Idaṃ vuccati, bhikkhave, iddhipāṭihāriyaṃ.
‘‘กตมญฺจ , ภิกฺขเว, อาเทสนาปาฎิหาริยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ นิมิเตฺตน อาทิสติ – ‘เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺต’นฺติฯ โส พหุํ เจปิ อาทิสติ, ตเถว ตํ โหติ, โน อญฺญถาฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ น เหว โข นิมิเตฺตน อาทิสติ, อปิ จ โข มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ – ‘เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺต’นฺติฯ โส พหุํ เจปิ อาทิสติ, ตเถว ตํ โหติ, โน อญฺญถาฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ น เหว โข นิมิเตฺตน อาทิสติ, นปิ มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ, อปิ จ โข วิตกฺกยโต วิจารยโต วิตกฺกวิปฺผารสทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ – ‘เอวมฺปิ เต มโน, อิตฺถมฺปิ เต มโน, อิติปิ เต จิตฺต’นฺติฯ โส พหุํ เจปิ อาทิสติ, ตเถว ตํ โหติ, โน อญฺญถาฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ น เหว โข นิมิเตฺตน อาทิสติ, นปิ มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ, นปิ วิตกฺกยโต วิจารยโต วิตกฺกวิปฺผารสทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ, อปิ จ โข อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิํ สมาปนฺนสฺส เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ – ‘ยถา อิมสฺส โภโต มโนสงฺขารา ปณิหิตา อิมสฺส 3 จิตฺตสฺส อนนฺตรา อมุกํ นาม วิตกฺกํ วิตกฺกยิสฺสตี’ติ 4ฯ โส พหุํ เจปิ อาทิสติ, ตเถว ตํ โหติ, โน อญฺญถาฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ
‘‘Katamañca, bhikkhave, ādesanāpāṭihāriyaṃ? Idha, bhikkhave, ekacco nimittena ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha pana, bhikkhave, ekacco na heva kho nimittena ādisati, api ca kho manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha pana, bhikkhave, ekacco na heva kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, api ca kho vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati – ‘evampi te mano, itthampi te mano, itipi te citta’nti. So bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idha pana, bhikkhave, ekacco na heva kho nimittena ādisati, napi manussānaṃ vā amanussānaṃ vā devatānaṃ vā saddaṃ sutvā ādisati, napi vitakkayato vicārayato vitakkavipphārasaddaṃ sutvā ādisati, api ca kho avitakkaṃ avicāraṃ samādhiṃ samāpannassa cetasā ceto paricca pajānāti – ‘yathā imassa bhoto manosaṅkhārā paṇihitā imassa 5 cittassa anantarā amukaṃ nāma vitakkaṃ vitakkayissatī’ti 6. So bahuṃ cepi ādisati, tatheva taṃ hoti, no aññathā. Idaṃ vuccati, bhikkhave, ādesanāpāṭihāriyaṃ.
‘‘กตมญฺจ, ภิกฺขเว, อนุสาสนีปาฎิหาริยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ เอวมนุสาสติ – ‘เอวํ วิตเกฺกถ, มา เอวํ วิตกฺกยิตฺถฯ เอวํ มนสิ กโรถ, มา เอวํ มนสิ กริตฺถฯ อิทํ ปชหถ, อิทํ อุปสมฺปชฺช วิหรถา’ติฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ ปาฎิหาริยานิ’’ฯ
‘‘Katamañca, bhikkhave, anusāsanīpāṭihāriyaṃ? Idha, bhikkhave, ekacco evamanusāsati – ‘evaṃ vitakketha, mā evaṃ vitakkayittha. Evaṃ manasi karotha, mā evaṃ manasi karittha. Idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’ti. Idaṃ vuccati, bhikkhave, anusāsanīpāṭihāriyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi pāṭihāriyāni’’.
๓๑. เนกฺขมฺมํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ กามจฺฉนฺทํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน เนกฺขเมฺมน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘ตํ โข ปน เนกฺขมฺมํ เอวํ อาเสวิตพฺพํ, เอวํ ภาเวตพฺพํ , เอวํ พหุลีกาตพฺพํ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
31. Nekkhammaṃ ijjhatīti – iddhi. Kāmacchandaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena nekkhammena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Taṃ kho pana nekkhammaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ , evaṃ bahulīkātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
อพฺยาปาโท อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ พฺยาปาทํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน อพฺยาปาเทน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘โส โข ปน อพฺยาปาโท เอวํ อาเสวิตโพฺพ, เอวํ ภาเวตโพฺพ, เอวํ พหุลีกาตโพฺพ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Abyāpādo ijjhatīti – iddhi. Byāpādaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena abyāpādena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘So kho pana abyāpādo evaṃ āsevitabbo, evaṃ bhāvetabbo, evaṃ bahulīkātabbo, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
อาโลกสญฺญา อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ ถินมิทฺธํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย ตาย อาโลกสญฺญาย สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘สา โข ปน อาโลกสญฺญา เอวํ อาเสวิตพฺพา, เอวํ ภาเวตพฺพา, เอวํ พหุลีกาตพฺพา, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Ālokasaññā ijjhatīti – iddhi. Thinamiddhaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tāya ālokasaññāya samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Sā kho pana ālokasaññā evaṃ āsevitabbā, evaṃ bhāvetabbā, evaṃ bahulīkātabbā, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
อวิเกฺขโป อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ อุทฺธจฺจํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน อวิเกฺขเปน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘โส โข ปน อวิเกฺขโป เอวํ อาเสวิตโพฺพ, เอวํ ภาเวตโพฺพ, เอวํ พหุลีกาตโพฺพ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Avikkhepo ijjhatīti – iddhi. Uddhaccaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena avikkhepena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘So kho pana avikkhepo evaṃ āsevitabbo, evaṃ bhāvetabbo, evaṃ bahulīkātabbo, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
ธมฺมววตฺถานํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ วิจิกิจฺฉํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน ธมฺมววตฺถาเนน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘ตํ โข ปน ธมฺมววตฺถานํ เอวํ อาเสวิตพฺพํ, เอวํ ภาเวตพฺพํ, เอวํ พหุลีกาตพฺพํ, เอวํ ตทนุธมฺมตา, สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Dhammavavatthānaṃ ijjhatīti – iddhi. Vicikicchaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena dhammavavatthānena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Taṃ kho pana dhammavavatthānaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulīkātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā, sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
ญาณํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ อวิชฺชํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน ญาเณน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘ตํ โข ปน ญาณํ เอวํ อาเสวิตพฺพํ, เอวํ ภาเวตพฺพํ, เอวํ พหุลีกาตพฺพํ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Ñāṇaṃ ijjhatīti – iddhi. Avijjaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena ñāṇena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Taṃ kho pana ñāṇaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulīkātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
ปาโมชฺชํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ อรติํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน ปาโมเชฺชน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘ตํ โข ปน ปาโมชฺชํ เอวํ อาเสวิตพฺพํ, เอวํ ภาเวตพฺพํ , เอวํ พหุลีกาตพฺพํ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํ…เป.…ฯ
Pāmojjaṃ ijjhatīti – iddhi. Aratiṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena pāmojjena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Taṃ kho pana pāmojjaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ , evaṃ bahulīkātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ…pe….
ปฐมํ ฌานํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ นีวรเณ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน ปฐเมน ฌาเนน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘ตํ โข ปน ปฐมํ ฌานํ เอวํ อาเสวิตพฺพํ, เอวํ ภาเวตพฺพํ, เอวํ พหุลีกาตพฺพํ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํ…เป.…ฯ
Paṭhamaṃ jhānaṃ ijjhatīti – iddhi. Nīvaraṇe paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena paṭhamena jhānena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘Taṃ kho pana paṭhamaṃ jhānaṃ evaṃ āsevitabbaṃ, evaṃ bhāvetabbaṃ, evaṃ bahulīkātabbaṃ, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ…pe….
อรหตฺตมโคฺค อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ สพฺพกิเลเส ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ เย เตน อรหตฺตมเคฺคน สมนฺนาคตา, สเพฺพ เต วิสุทฺธจิตฺตา อนาวิลสงฺกปฺปาติ – อาเทสนาปาฎิหาริยํฯ ‘‘โส โข ปน อรหตฺตมโคฺค เอวํ อาเสวิตโพฺพ, เอวํ ภาเวตโพฺพ, เอวํ พหุลีกาตโพฺพ, เอวํ ตทนุธมฺมตา สติ อุปฎฺฐาเปตพฺพา’’ติ – อนุสาสนีปาฎิหาริยํฯ
Arahattamaggo ijjhatīti – iddhi. Sabbakilese paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Ye tena arahattamaggena samannāgatā, sabbe te visuddhacittā anāvilasaṅkappāti – ādesanāpāṭihāriyaṃ. ‘‘So kho pana arahattamaggo evaṃ āsevitabbo, evaṃ bhāvetabbo, evaṃ bahulīkātabbo, evaṃ tadanudhammatā sati upaṭṭhāpetabbā’’ti – anusāsanīpāṭihāriyaṃ.
๓๒. เนกฺขมฺมํ อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ กามจฺฉนฺทํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ ยา จ อิทฺธิ ยญฺจ ปาฎิหาริยํ, อิทํ วุจฺจติ อิทฺธิปาฎิหาริยํฯ อพฺยาปาโท อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ พฺยาปาทํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ ยา จ อิทฺธิ ยญฺจ ปาฎิหาริยํ, อิทํ วุจฺจติ อิทฺธิปาฎิหาริยํฯ อาโลกสญฺญา อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ ถินมิทฺธํ ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํ…เป.… อรหตฺตมโคฺค อิชฺฌตีติ – อิทฺธิฯ สพฺพกิเลเส ปฎิหรตีติ – ปาฎิหาริยํฯ ยา จ อิทฺธิ ยญฺจ ปาฎิหาริยํ, อิทํ วุจฺจติ อิทฺธิปาฎิหาริยนฺติ ฯ
32. Nekkhammaṃ ijjhatīti – iddhi. Kāmacchandaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Yā ca iddhi yañca pāṭihāriyaṃ, idaṃ vuccati iddhipāṭihāriyaṃ. Abyāpādo ijjhatīti – iddhi. Byāpādaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Yā ca iddhi yañca pāṭihāriyaṃ, idaṃ vuccati iddhipāṭihāriyaṃ. Ālokasaññā ijjhatīti – iddhi. Thinamiddhaṃ paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ…pe… arahattamaggo ijjhatīti – iddhi. Sabbakilese paṭiharatīti – pāṭihāriyaṃ. Yā ca iddhi yañca pāṭihāriyaṃ, idaṃ vuccati iddhipāṭihāriyanti .
ปาฎิหาริยกถา นิฎฺฐิตาฯ
Pāṭihāriyakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ปาฎิหาริยกถาวณฺณนา • Pāṭihāriyakathāvaṇṇanā
