| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
६. पातिमोक्खसंवरसुत्तवण्णना
6. Pātimokkhasaṃvarasuttavaṇṇanā
४१२. जेट्ठकसीलन्ति पधानकसीलं। सीलग्गहणञ्हि पाळियं पातिमोक्खसंवरवसेनेव आगतं। तेनाह ‘‘तिपिटकचूळनागत्थेरो पना’’तिआदि। तत्थ पातिमोक्खसंवरोव सीलन्ति अवधारणं इतरेसं तिण्णं एकदेसेन पातिमोक्खन्तोगधभावं दीपेति। तथा हि अनोलोकियोलोकने आजीवहेतु च छसिक्खापदवीतिक्कमने गिलानपच्चयस्स अप्पच्चवेक्खितपरिभोगे च आपत्ति विहिताति। तीणीति इन्द्रियसंवरादीनि। सीलन्ति वुत्तट्ठानं नाम नत्थीति सीलपरियायेन तेसं कत्थचि सुत्ते गहितट्ठानं नाम नत्थीति निप्परियायसीलतं तेसं पटिक्खिपति। छद्वाररक्खणमत्तमेवाति तस्स सल्लहुकतमाह चित्ताधिट्ठानमत्तेन पटिपाकतिकभावप्पत्तितो। इतरद्वयेपि एसेव नयो। पच्चयुप्पत्तिमत्तकन्ति फलेन हेतुं दस्सेति। उप्पादनहेतुका हि पच्चयानं उप्पत्ति। इदमत्थन्ति इदं पयोजनं इमस्स पच्चयस्स परिभुञ्जनेति अधिप्पायो। निप्परियायेनाति इमिना इन्द्रियसंवरादीनि तीणि पधानसीलस्स परिपालनपरिसोधनवसेन पवत्तिया परियायसीलानि नामाति दस्सेति। इदानि पातिमोक्खसीलस्सेव पधानभावं ब्यतिरेकतो अन्वयतो च उपमाय विभावेतुं ‘‘यस्सा’’तिआदिमाह। तत्थ सोति पातिमोक्खसंवरो। सेसानि इन्द्रियसंवरादीनि। पातिमोक्खसद्दस्स अत्थो पन विसुद्धिमग्गसंवण्णनादीसु वित्थारितो, तस्मा तत्थ वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
412.Jeṭṭhakasīlanti padhānakasīlaṃ. Sīlaggahaṇañhi pāḷiyaṃ pātimokkhasaṃvaravaseneva āgataṃ. Tenāha ‘‘tipiṭakacūḷanāgatthero panā’’tiādi. Tattha pātimokkhasaṃvarova sīlanti avadhāraṇaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ ekadesena pātimokkhantogadhabhāvaṃ dīpeti. Tathā hi anolokiyolokane ājīvahetu ca chasikkhāpadavītikkamane gilānapaccayassa appaccavekkhitaparibhoge ca āpatti vihitāti. Tīṇīti indriyasaṃvarādīni. Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma natthīti sīlapariyāyena tesaṃ katthaci sutte gahitaṭṭhānaṃ nāma natthīti nippariyāyasīlataṃ tesaṃ paṭikkhipati. Chadvārarakkhaṇamattamevāti tassa sallahukatamāha cittādhiṭṭhānamattena paṭipākatikabhāvappattito. Itaradvayepi eseva nayo. Paccayuppattimattakanti phalena hetuṃ dasseti. Uppādanahetukā hi paccayānaṃ uppatti. Idamatthanti idaṃ payojanaṃ imassa paccayassa paribhuñjaneti adhippāyo. Nippariyāyenāti iminā indriyasaṃvarādīni tīṇi padhānasīlassa paripālanaparisodhanavasena pavattiyā pariyāyasīlāni nāmāti dasseti. Idāni pātimokkhasīlasseva padhānabhāvaṃ byatirekato anvayato ca upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha. Tattha soti pātimokkhasaṃvaro. Sesāni indriyasaṃvarādīni. Pātimokkhasaddassa attho pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanādīsu vitthārito, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
आचारेन च गोचरेन च सम्पन्नोति कायिकचेतसिकअवीतिक्कमसङ्खातेन आचारेन च नवेसियादिगोचरतादिसङ्खातेन गोचरेन च सम्पन्नो, सम्पन्नआचारगोचरोति अत्थो। अप्पमत्तकेसूति अतिपरित्तकेसु अनापत्तिगमनीयेसु। ‘‘दुक्कटदुब्भासितमत्तेसू’’ति अपरे। वज्जेसूति अकरणीयेसु गारय्हेसु। ते पन एकन्ततो अकुसला होन्तीति आह – ‘‘अकुसलधम्मेसू’’ति। भयदस्सावीति भयतो दस्सनसीलो, परमाणुमत्तम्पि वज्जं सिनेरुप्पमाणं विय कत्वा दस्सनसीलो। सम्मा आदियित्वाति सम्मदेव सक्कच्चं सब्बसो च आदियित्वा। सिक्खापदेसूति निद्धारणे भुम्मन्ति समुदायतो अवयवनिद्धारणं दस्सेन्तो ‘‘सिक्खापदेसु तं तं सिक्खापद’’न्तिआदिमाह। सिक्खापदं समादातब्बं सिक्खितब्बञ्चाति अधिप्पायो। सिक्खाति अधिसीलसिक्खा। पुब्बे पद-सद्दो अधिट्ठानट्ठो, इध भागत्थोति दट्ठब्बन्ति आह – ‘‘सिक्खाकोट्ठासेसू’’ति। मूलपञ्ञत्तिअनुपञ्ञत्तिआदिभेदं यंकिञ्चि सिक्खितब्बं पूरेतब्बं सीलं, तं पन द्वारवसेन दुविधमेवाति आह – ‘‘कायिकं वा वाचसिकं वा’’ति। इमस्मिं अत्थविकप्पे सिक्खापदेसूति आधारे भुम्मं सिक्खाभागेसु कस्सचि विसुं अग्गहणतो। तेनाह – ‘‘तं तं सब्ब’’न्ति। ‘‘ततो त्वं भिक्खु सीलं निस्साया’’ति वचनतो अनभिज्झा अब्यापादसम्मादिट्ठियोपि सीलन्ति वुत्ता, तस्मा इमस्मिं सुत्ते ‘‘पातिमोक्खसंवरसीलमेव कथित’’न्ति वुत्तं।
Ācārena ca gocarena ca sampannoti kāyikacetasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena ca navesiyādigocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Appamattakesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu. ‘‘Dukkaṭadubbhāsitamattesū’’ti apare. Vajjesūti akaraṇīyesu gārayhesu. Te pana ekantato akusalā hontīti āha – ‘‘akusaladhammesū’’ti. Bhayadassāvīti bhayato dassanasīlo, paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā dassanasīlo. Sammā ādiyitvāti sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvā. Sikkhāpadesūti niddhāraṇe bhummanti samudāyato avayavaniddhāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpada’’ntiādimāha. Sikkhāpadaṃ samādātabbaṃ sikkhitabbañcāti adhippāyo. Sikkhāti adhisīlasikkhā. Pubbe pada-saddo adhiṭṭhānaṭṭho, idha bhāgatthoti daṭṭhabbanti āha – ‘‘sikkhākoṭṭhāsesū’’ti. Mūlapaññattianupaññattiādibhedaṃ yaṃkiñci sikkhitabbaṃ pūretabbaṃ sīlaṃ, taṃ pana dvāravasena duvidhamevāti āha – ‘‘kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti. Imasmiṃ atthavikappe sikkhāpadesūti ādhāre bhummaṃ sikkhābhāgesu kassaci visuṃ aggahaṇato. Tenāha – ‘‘taṃ taṃ sabba’’nti. ‘‘Tato tvaṃ bhikkhu sīlaṃ nissāyā’’ti vacanato anabhijjhā abyāpādasammādiṭṭhiyopi sīlanti vuttā, tasmā imasmiṃ sutte ‘‘pātimokkhasaṃvarasīlameva kathita’’nti vuttaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. पातिमोक्खसंवरसुत्तं • 6. Pātimokkhasaṃvarasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. पातिमोक्खसंवरसुत्तवण्णना • 6. Pātimokkhasaṃvarasuttavaṇṇanā
