| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๖. ปาติโมกฺขสํวรสุตฺตวณฺณนา
6. Pātimokkhasaṃvarasuttavaṇṇanā
๔๑๒. เชฎฺฐกสีลนฺติ ปธานกสีลํฯ สีลคฺคหณญฺหิ ปาฬิยํ ปาติโมกฺขสํวรวเสเนว อาคตํฯ เตนาห ‘‘ติปิฎกจูฬนาคเตฺถโร ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปาติโมกฺขสํวโรว สีลนฺติ อวธารณํ อิตเรสํ ติณฺณํ เอกเทเสน ปาติโมกฺขโนฺตคธภาวํ ทีเปติฯ ตถา หิ อโนโลกิโยโลกเน อาชีวเหตุ จ ฉสิกฺขาปทวีติกฺกมเน คิลานปจฺจยสฺส อปฺปจฺจเวกฺขิตปริโภเค จ อาปตฺติ วิหิตาติฯ ตีณีติ อินฺทฺริยสํวราทีนิฯ สีลนฺติ วุตฺตฎฺฐานํ นาม นตฺถีติ สีลปริยาเยน เตสํ กตฺถจิ สุเตฺต คหิตฎฺฐานํ นาม นตฺถีติ นิปฺปริยายสีลตํ เตสํ ปฎิกฺขิปติฯ ฉทฺวารรกฺขณมตฺตเมวาติ ตสฺส สลฺลหุกตมาห จิตฺตาธิฎฺฐานมเตฺตน ปฎิปากติกภาวปฺปตฺติโตฯ อิตรทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ปจฺจยุปฺปตฺติมตฺตกนฺติ ผเลน เหตุํ ทเสฺสติฯ อุปฺปาทนเหตุกา หิ ปจฺจยานํ อุปฺปตฺติฯ อิทมตฺถนฺติ อิทํ ปโยชนํ อิมสฺส ปจฺจยสฺส ปริภุญฺชเนติ อธิปฺปาโยฯ นิปฺปริยาเยนาติ อิมินา อินฺทฺริยสํวราทีนิ ตีณิ ปธานสีลสฺส ปริปาลนปริโสธนวเสน ปวตฺติยา ปริยายสีลานิ นามาติ ทเสฺสติฯ อิทานิ ปาติโมกฺขสีลเสฺสว ปธานภาวํ พฺยติเรกโต อนฺวยโต จ อุปมาย วิภาเวตุํ ‘‘ยสฺสา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ โสติ ปาติโมกฺขสํวโรฯ เสสานิ อินฺทฺริยสํวราทีนิฯ ปาติโมกฺขสทฺทสฺส อโตฺถ ปน วิสุทฺธิมคฺคสํวณฺณนาทีสุ วิตฺถาริโต, ตสฺมา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตโพฺพฯ
412.Jeṭṭhakasīlanti padhānakasīlaṃ. Sīlaggahaṇañhi pāḷiyaṃ pātimokkhasaṃvaravaseneva āgataṃ. Tenāha ‘‘tipiṭakacūḷanāgatthero panā’’tiādi. Tattha pātimokkhasaṃvarova sīlanti avadhāraṇaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ ekadesena pātimokkhantogadhabhāvaṃ dīpeti. Tathā hi anolokiyolokane ājīvahetu ca chasikkhāpadavītikkamane gilānapaccayassa appaccavekkhitaparibhoge ca āpatti vihitāti. Tīṇīti indriyasaṃvarādīni. Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma natthīti sīlapariyāyena tesaṃ katthaci sutte gahitaṭṭhānaṃ nāma natthīti nippariyāyasīlataṃ tesaṃ paṭikkhipati. Chadvārarakkhaṇamattamevāti tassa sallahukatamāha cittādhiṭṭhānamattena paṭipākatikabhāvappattito. Itaradvayepi eseva nayo. Paccayuppattimattakanti phalena hetuṃ dasseti. Uppādanahetukā hi paccayānaṃ uppatti. Idamatthanti idaṃ payojanaṃ imassa paccayassa paribhuñjaneti adhippāyo. Nippariyāyenāti iminā indriyasaṃvarādīni tīṇi padhānasīlassa paripālanaparisodhanavasena pavattiyā pariyāyasīlāni nāmāti dasseti. Idāni pātimokkhasīlasseva padhānabhāvaṃ byatirekato anvayato ca upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha. Tattha soti pātimokkhasaṃvaro. Sesāni indriyasaṃvarādīni. Pātimokkhasaddassa attho pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanādīsu vitthārito, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbo.
อาจาเรน จ โคจเรน จ สมฺปโนฺนติ กายิกเจตสิกอวีติกฺกมสงฺขาเตน อาจาเรน จ นเวสิยาทิโคจรตาทิสงฺขาเตน โคจเรน จ สมฺปโนฺน, สมฺปนฺนอาจารโคจโรติ อโตฺถฯ อปฺปมตฺตเกสูติ อติปริตฺตเกสุ อนาปตฺติคมนีเยสุฯ ‘‘ทุกฺกฎทุพฺภาสิตมเตฺตสู’’ติ อปเรฯ วเชฺชสูติ อกรณีเยสุ คารเยฺหสุฯ เต ปน เอกนฺตโต อกุสลา โหนฺตีติ อาห – ‘‘อกุสลธเมฺมสู’’ติฯ ภยทสฺสาวีติ ภยโต ทสฺสนสีโล, ปรมาณุมตฺตมฺปิ วชฺชํ สิเนรุปฺปมาณํ วิย กตฺวา ทสฺสนสีโลฯ สมฺมา อาทิยิตฺวาติ สมฺมเทว สกฺกจฺจํ สพฺพโส จ อาทิยิตฺวาฯ สิกฺขาปเทสูติ นิทฺธารเณ ภุมฺมนฺติ สมุทายโต อวยวนิทฺธารณํ ทเสฺสโนฺต ‘‘สิกฺขาปเทสุ ตํ ตํ สิกฺขาปท’’นฺติอาทิมาหฯ สิกฺขาปทํ สมาทาตพฺพํ สิกฺขิตพฺพญฺจาติ อธิปฺปาโยฯ สิกฺขาติ อธิสีลสิกฺขาฯ ปุเพฺพ ปท-สโทฺท อธิฎฺฐานโฎฺฐ, อิธ ภาคโตฺถติ ทฎฺฐพฺพนฺติ อาห – ‘‘สิกฺขาโกฎฺฐาเสสู’’ติฯ มูลปญฺญตฺติอนุปญฺญตฺติอาทิเภทํ ยํกิญฺจิ สิกฺขิตพฺพํ ปูเรตพฺพํ สีลํ, ตํ ปน ทฺวารวเสน ทุวิธเมวาติ อาห – ‘‘กายิกํ วา วาจสิกํ วา’’ติฯ อิมสฺมิํ อตฺถวิกเปฺป สิกฺขาปเทสูติ อาธาเร ภุมฺมํ สิกฺขาภาเคสุ กสฺสจิ วิสุํ อคฺคหณโตฯ เตนาห – ‘‘ตํ ตํ สพฺพ’’นฺติฯ ‘‘ตโต ตฺวํ ภิกฺขุ สีลํ นิสฺสายา’’ติ วจนโต อนภิชฺฌา อพฺยาปาทสมฺมาทิฎฺฐิโยปิ สีลนฺติ วุตฺตา, ตสฺมา อิมสฺมิํ สุเตฺต ‘‘ปาติโมกฺขสํวรสีลเมว กถิต’’นฺติ วุตฺตํฯ
Ācārena ca gocarena ca sampannoti kāyikacetasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena ca navesiyādigocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Appamattakesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu. ‘‘Dukkaṭadubbhāsitamattesū’’ti apare. Vajjesūti akaraṇīyesu gārayhesu. Te pana ekantato akusalā hontīti āha – ‘‘akusaladhammesū’’ti. Bhayadassāvīti bhayato dassanasīlo, paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā dassanasīlo. Sammā ādiyitvāti sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvā. Sikkhāpadesūti niddhāraṇe bhummanti samudāyato avayavaniddhāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpada’’ntiādimāha. Sikkhāpadaṃ samādātabbaṃ sikkhitabbañcāti adhippāyo. Sikkhāti adhisīlasikkhā. Pubbe pada-saddo adhiṭṭhānaṭṭho, idha bhāgatthoti daṭṭhabbanti āha – ‘‘sikkhākoṭṭhāsesū’’ti. Mūlapaññattianupaññattiādibhedaṃ yaṃkiñci sikkhitabbaṃ pūretabbaṃ sīlaṃ, taṃ pana dvāravasena duvidhamevāti āha – ‘‘kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’ti. Imasmiṃ atthavikappe sikkhāpadesūti ādhāre bhummaṃ sikkhābhāgesu kassaci visuṃ aggahaṇato. Tenāha – ‘‘taṃ taṃ sabba’’nti. ‘‘Tato tvaṃ bhikkhu sīlaṃ nissāyā’’ti vacanato anabhijjhā abyāpādasammādiṭṭhiyopi sīlanti vuttā, tasmā imasmiṃ sutte ‘‘pātimokkhasaṃvarasīlameva kathita’’nti vuttaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๖. ปาติโมกฺขสํวรสุตฺตํ • 6. Pātimokkhasaṃvarasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๖. ปาติโมกฺขสํวรสุตฺตวณฺณนา • 6. Pātimokkhasaṃvarasuttavaṇṇanā
