| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
७८. पातिमोक्खुद्देसकथा
78. Pātimokkhuddesakathā
१५०. इमं निदानन्ति पातिमोक्खस्स इमं निदानं। सुता खो पनाति एत्थ सुय्यित्थाति सुता, सुय्यस्सन्तीति वा सुता, पाराजिकुद्देसादयो। सुता च सुता च सुताति सरूपेकसेसो कातब्बो। अवसेसन्ति निदानुद्देसादितो अवसेसं पाराजिकुद्देसादि। सुतेनाति सुतसद्देन। ‘‘अत्थे असम्भवतो सद्दे वुत्तविधानं होती’’ति हि परिभासतो ‘‘सुतेना’’ति एत्थ सद्दोव गहेतब्बो। तेन नयेनाति तेन निदानुद्देसनयेन।
150.Imaṃnidānanti pātimokkhassa imaṃ nidānaṃ. Sutā kho panāti ettha suyyitthāti sutā, suyyassantīti vā sutā, pārājikuddesādayo. Sutā ca sutā ca sutāti sarūpekaseso kātabbo. Avasesanti nidānuddesādito avasesaṃ pārājikuddesādi. Sutenāti sutasaddena. ‘‘Atthe asambhavato sadde vuttavidhānaṃ hotī’’ti hi paribhāsato ‘‘sutenā’’ti ettha saddova gahetabbo. Tena nayenāti tena nidānuddesanayena.
अटविमनुस्सभयन्ति अटवियं निवसन्तस्स मनुस्सस्स भयं, वनचरकभयन्ति अत्थो। राजन्तरायोतिआदीसु एवं विसेसो वेदितब्बोति योजना। दवदाहोति दायं दहतीति दवदाहो आकारस्स रस्सं, यकारस्स च वकारं कत्वा। नन्ति भिक्खुं। एकं वा भिक्खुन्ति योजना। पठमो वा उद्देसोति निदानुद्देसो। एत्थाति पञ्चसु उद्देसेसु। यस्मिन्ति उद्देसे। सोपीति उद्देसोपि। सुतेनेव सावेतब्बोति सुतपदेनेव सङ्घस्स सावेतब्बोति एवसद्दो ‘‘न वित्थारेना’’ति दस्सेति।
Aṭavimanussabhayanti aṭaviyaṃ nivasantassa manussassa bhayaṃ, vanacarakabhayanti attho. Rājantarāyotiādīsu evaṃ viseso veditabboti yojanā. Davadāhoti dāyaṃ dahatīti davadāho ākārassa rassaṃ, yakārassa ca vakāraṃ katvā. Nanti bhikkhuṃ. Ekaṃ vā bhikkhunti yojanā. Paṭhamo vā uddesoti nidānuddeso. Etthāti pañcasu uddesesu. Yasminti uddese. Sopīti uddesopi. Suteneva sāvetabboti sutapadeneva saṅghassa sāvetabboti evasaddo ‘‘na vitthārenā’’ti dasseti.
अनज्झिट्ठाति एत्थ उपसग्गवसेन इसुधातुस्स इच्छाकन्तितो अञ्ञमत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘अनाणत्ता, अयाचिता वा’’ति। एत्थ ‘‘अनाणत्ता’’ति इदं थेरेन अनाणत्तभावं सन्धाय वुत्तं । ‘‘अयाचिता’’ति इदं सम्मुतिलद्धेन नवकेन अयाचितभावं सन्धाय वुत्तन्ति दट्ठब्बं। एत्थाति ‘‘अनज्झिट्ठा धम्मं भासन्ती’’ति वचने। धम्मज्झेसकेति धम्मकथनत्थाय अज्झेसतीति धम्मज्झेसको, तस्मिं। आपुच्छित्वा वा तेन सङ्घत्थेरेन याचितो हुत्वा वाति योजना। वारपटिपाटियाति वारानुक्कमेन। देहीति वाति एत्थ इति-वा-सद्दो ‘‘भण’’ इतिपदेन च ‘‘कथेहि’’ इतिपदेन च योजेतब्बो। ‘‘भण’’ इति वा ‘‘कथेहि’’इति वा ‘‘देहि’’इति वा वत्तब्बाति योजना । तीहिपि विधीहीति ओसारणकथनसरभञ्ञसङ्खातेहि तीहि सज्जनेहि। एत्थ च सुत्तस्स ओसारियते उच्चारियते ओसारणं, अत्थस्स कथियते कथनं, सुत्तस्स च तदत्थस्स च सरेन भणियते सरभञ्ञं। ओसारेहीति सुत्तं उच्चारेहि। कथेहीति अत्थं कथेहि। सरभञ्ञन्ति सुत्तस्स च तदत्थस्स च सरेन भणनं। नन्ति सद्धिविहारिकं। सज्झायं अधिट्ठहित्वाति ‘‘सज्झायं करोमी’’ति अधिट्ठहित्वा। एत्थाति अज्झेसनट्ठाने।
Anajjhiṭṭhāti ettha upasaggavasena isudhātussa icchākantito aññamatthaṃ dassento āha ‘‘anāṇattā, ayācitā vā’’ti. Ettha ‘‘anāṇattā’’ti idaṃ therena anāṇattabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ . ‘‘Ayācitā’’ti idaṃ sammutiladdhena navakena ayācitabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Etthāti ‘‘anajjhiṭṭhā dhammaṃ bhāsantī’’ti vacane. Dhammajjhesaketi dhammakathanatthāya ajjhesatīti dhammajjhesako, tasmiṃ. Āpucchitvā vā tena saṅghattherena yācito hutvā vāti yojanā. Vārapaṭipāṭiyāti vārānukkamena. Dehīti vāti ettha iti-vā-saddo ‘‘bhaṇa’’ itipadena ca ‘‘kathehi’’ itipadena ca yojetabbo. ‘‘Bhaṇa’’ iti vā ‘‘kathehi’’iti vā ‘‘dehi’’iti vā vattabbāti yojanā . Tīhipi vidhīhīti osāraṇakathanasarabhaññasaṅkhātehi tīhi sajjanehi. Ettha ca suttassa osāriyate uccāriyate osāraṇaṃ, atthassa kathiyate kathanaṃ, suttassa ca tadatthassa ca sarena bhaṇiyate sarabhaññaṃ. Osārehīti suttaṃ uccārehi. Kathehīti atthaṃ kathehi. Sarabhaññanti suttassa ca tadatthassa ca sarena bhaṇanaṃ. Nanti saddhivihārikaṃ. Sajjhāyaṃ adhiṭṭhahitvāti ‘‘sajjhāyaṃ karomī’’ti adhiṭṭhahitvā. Etthāti ajjhesanaṭṭhāne.
निस्सितकेति सद्धिविहारिकादयो। सोति सङ्घत्थेरो, ‘‘वत्तब्बो’’तिपदे कम्मं, ‘‘वदती’’तिआदीसु पदेसु कत्ता। आरद्धन्ति सङ्घेन आरद्धं। ठपेत्वाति धम्मसवनं ठपेत्वा। ओसारेत्वाति पठमं सुत्तं ओसारेत्वा। पुन कथेन्तेनाति पच्छा अत्थं कथेन्तेन। अट्ठपेत्वायेव वाति सुत्तस्स च अत्थस्स च अन्तरा अट्ठत्वा एव वा। कथेतब्बन्ति अत्थजातं कथेतब्बं। कथेन्तस्स…पे॰… नयोति पठमं अत्थं कथेत्वा पुन सुत्तञ्च अत्थञ्च सरेन भणन्तस्स पुन आगतेपि एसेव नयोति अत्थो।
Nissitaketi saddhivihārikādayo. Soti saṅghatthero, ‘‘vattabbo’’tipade kammaṃ, ‘‘vadatī’’tiādīsu padesu kattā. Āraddhanti saṅghena āraddhaṃ. Ṭhapetvāti dhammasavanaṃ ṭhapetvā. Osāretvāti paṭhamaṃ suttaṃ osāretvā. Puna kathentenāti pacchā atthaṃ kathentena. Aṭṭhapetvāyeva vāti suttassa ca atthassa ca antarā aṭṭhatvā eva vā. Kathetabbanti atthajātaṃ kathetabbaṃ. Kathentassa…pe… nayoti paṭhamaṃ atthaṃ kathetvā puna suttañca atthañca sarena bhaṇantassa puna āgatepi eseva nayoti attho.
उपनिसिन्नकथायपीति समीपे निसिन्नेन कथायपि। तेनाति सङ्घत्थेरेन। वत्तुं वट्टतीति विसेसेत्वा वत्तुं वट्टति। तेनाति मनुस्सेहि जाननभिक्खुना। सङ्घत्थेरो भणति, तुण्ही वा होतीति सम्बन्धो। ‘‘पुच्छन्ती’’ति वुत्तेति योजना। अनुमोदनादीसुपीतिआदिसद्देन धम्मकथादयो सङ्गण्हाति। सङ्घत्थेरो अनुजानातीति सम्बन्धो। सब्बत्थाति सब्बेसु विहारअन्तरघरेसु।
Upanisinnakathāyapīti samīpe nisinnena kathāyapi. Tenāti saṅghattherena. Vattuṃ vaṭṭatīti visesetvā vattuṃ vaṭṭati. Tenāti manussehi jānanabhikkhunā. Saṅghatthero bhaṇati, tuṇhī vā hotīti sambandho. ‘‘Pucchantī’’ti vutteti yojanā. Anumodanādīsupītiādisaddena dhammakathādayo saṅgaṇhāti. Saṅghatthero anujānātīti sambandho. Sabbatthāti sabbesu vihāraantaragharesu.
सज्झायन्ति सयं इस्सरेन अयनं उच्चारणं, केनचि अनज्झिट्ठो सयं अधिइस्सरेन अयनं उच्चारणन्ति अत्थो। थेरोति सद्धिविहारो थेरो। विस्समिस्सामीति खेदविरहितं गमिस्सामि। आपुच्छितब्बन्ति पठमथेरम्पि पुन आगतत्थेरम्पि आपुच्छितब्बं। एकेन सङ्घत्थेरेन अनुञ्ञातेनाति सम्बन्धो। अञ्ञस्मीन्ति अनुञ्ञातत्थेरतो अञ्ञस्मिं थेरेति सम्बन्धो। तन्ति पुन आगतं थेरं। अत्तानं सम्मनितब्बन्ति एत्थ पच्चत्ते उपयोगवचनन्ति आह ‘‘अत्ता सम्मनितब्बो’’ति । किं सम्मतेन परिसं अनोलोकेत्वा पुच्छितब्बोति आह ‘‘पुच्छन्तेन पना’’तिआदि।
Sajjhāyanti sayaṃ issarena ayanaṃ uccāraṇaṃ, kenaci anajjhiṭṭho sayaṃ adhiissarena ayanaṃ uccāraṇanti attho. Theroti saddhivihāro thero. Vissamissāmīti khedavirahitaṃ gamissāmi. Āpucchitabbanti paṭhamatherampi puna āgatattherampi āpucchitabbaṃ. Ekena saṅghattherena anuññātenāti sambandho. Aññasmīnti anuññātattherato aññasmiṃ thereti sambandho. Tanti puna āgataṃ theraṃ. Attānaṃsammanitabbanti ettha paccatte upayogavacananti āha ‘‘attā sammanitabbo’’ti . Kiṃ sammatena parisaṃ anoloketvā pucchitabboti āha ‘‘pucchantena panā’’tiādi.
१५३. मेति मय्हं। इतोति पुग्गलतो, उप्पन्नोति सम्बन्धो। पुरम्हाकन्ति पदस्स पुरे अम्हाकन्ति पदच्छेदं कत्वा पुरेसद्दो पठमत्थोति आह ‘‘पठमं अम्हाक’’न्ति। पटिकच्चेवसद्दो पगेवपरियायो, ‘‘पठमतरमेवा’’ति इमिना तस्स अत्थं दस्सेति। भूतमेवाति विज्जमानमेव, तथमेव वा।
153.Meti mayhaṃ. Itoti puggalato, uppannoti sambandho. Puramhākanti padassa pure amhākanti padacchedaṃ katvā puresaddo paṭhamatthoti āha ‘‘paṭhamaṃ amhāka’’nti. Paṭikaccevasaddo pagevapariyāyo, ‘‘paṭhamataramevā’’ti iminā tassa atthaṃ dasseti. Bhūtamevāti vijjamānameva, tathameva vā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
७८. संखित्तेन पातिमोक्खुद्देसादि • 78. Saṃkhittena pātimokkhuddesādi
८१. चोदनाकथा • 81. Codanākathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / पातिमोक्खुद्देसकथा • Pātimokkhuddesakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पातिमोक्खुद्देसकथावण्णना • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पातिमोक्खुद्देसकथावण्णना • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पातिमोक्खुद्देसकथावण्णना • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
