| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๗๘. ปาติโมกฺขุเทฺทสกถา
78. Pātimokkhuddesakathā
๑๕๐. อิมํ นิทานนฺติ ปาติโมกฺขสฺส อิมํ นิทานํฯ สุตา โข ปนาติ เอตฺถ สุยฺยิตฺถาติ สุตา, สุยฺยสฺสนฺตีติ วา สุตา, ปาราชิกุเทฺทสาทโยฯ สุตา จ สุตา จ สุตาติ สรูเปกเสโส กาตโพฺพฯ อวเสสนฺติ นิทานุเทฺทสาทิโต อวเสสํ ปาราชิกุเทฺทสาทิฯ สุเตนาติ สุตสเทฺทนฯ ‘‘อเตฺถ อสมฺภวโต สเทฺท วุตฺตวิธานํ โหตี’’ติ หิ ปริภาสโต ‘‘สุเตนา’’ติ เอตฺถ สโทฺทว คเหตโพฺพฯ เตน นเยนาติ เตน นิทานุเทฺทสนเยนฯ
150.Imaṃnidānanti pātimokkhassa imaṃ nidānaṃ. Sutā kho panāti ettha suyyitthāti sutā, suyyassantīti vā sutā, pārājikuddesādayo. Sutā ca sutā ca sutāti sarūpekaseso kātabbo. Avasesanti nidānuddesādito avasesaṃ pārājikuddesādi. Sutenāti sutasaddena. ‘‘Atthe asambhavato sadde vuttavidhānaṃ hotī’’ti hi paribhāsato ‘‘sutenā’’ti ettha saddova gahetabbo. Tena nayenāti tena nidānuddesanayena.
อฎวิมนุสฺสภยนฺติ อฎวิยํ นิวสนฺตสฺส มนุสฺสสฺส ภยํ, วนจรกภยนฺติ อโตฺถฯ ราชนฺตราโยติอาทีสุ เอวํ วิเสโส เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ทวทาโหติ ทายํ ทหตีติ ทวทาโห อาการสฺส รสฺสํ, ยการสฺส จ วการํ กตฺวาฯ นนฺติ ภิกฺขุํฯ เอกํ วา ภิกฺขุนฺติ โยชนาฯ ปฐโม วา อุเทฺทโสติ นิทานุเทฺทโสฯ เอตฺถาติ ปญฺจสุ อุเทฺทเสสุฯ ยสฺมินฺติ อุเทฺทเสฯ โสปีติ อุเทฺทโสปิฯ สุเตเนว สาเวตโพฺพติ สุตปเทเนว สงฺฆสฺส สาเวตโพฺพติ เอวสโทฺท ‘‘น วิตฺถาเรนา’’ติ ทเสฺสติฯ
Aṭavimanussabhayanti aṭaviyaṃ nivasantassa manussassa bhayaṃ, vanacarakabhayanti attho. Rājantarāyotiādīsu evaṃ viseso veditabboti yojanā. Davadāhoti dāyaṃ dahatīti davadāho ākārassa rassaṃ, yakārassa ca vakāraṃ katvā. Nanti bhikkhuṃ. Ekaṃ vā bhikkhunti yojanā. Paṭhamo vā uddesoti nidānuddeso. Etthāti pañcasu uddesesu. Yasminti uddese. Sopīti uddesopi. Suteneva sāvetabboti sutapadeneva saṅghassa sāvetabboti evasaddo ‘‘na vitthārenā’’ti dasseti.
อนชฺฌิฎฺฐาติ เอตฺถ อุปสคฺควเสน อิสุธาตุสฺส อิจฺฉากนฺติโต อญฺญมตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อนาณตฺตา, อยาจิตา วา’’ติฯ เอตฺถ ‘‘อนาณตฺตา’’ติ อิทํ เถเรน อนาณตฺตภาวํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ‘‘อยาจิตา’’ติ อิทํ สมฺมุติลเทฺธน นวเกน อยาจิตภาวํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ เอตฺถาติ ‘‘อนชฺฌิฎฺฐา ธมฺมํ ภาสนฺตี’’ติ วจเนฯ ธมฺมเชฺฌสเกติ ธมฺมกถนตฺถาย อเชฺฌสตีติ ธมฺมเชฺฌสโก, ตสฺมิํฯ อาปุจฺฉิตฺวา วา เตน สงฺฆเตฺถเรน ยาจิโต หุตฺวา วาติ โยชนาฯ วารปฎิปาฎิยาติ วารานุกฺกเมนฯ เทหีติ วาติ เอตฺถ อิติ-วา-สโทฺท ‘‘ภณ’’ อิติปเทน จ ‘‘กเถหิ’’ อิติปเทน จ โยเชตโพฺพฯ ‘‘ภณ’’ อิติ วา ‘‘กเถหิ’’อิติ วา ‘‘เทหิ’’อิติ วา วตฺตพฺพาติ โยชนา ฯ ตีหิปิ วิธีหีติ โอสารณกถนสรภญฺญสงฺขาเตหิ ตีหิ สชฺชเนหิฯ เอตฺถ จ สุตฺตสฺส โอสาริยเต อุจฺจาริยเต โอสารณํ, อตฺถสฺส กถิยเต กถนํ, สุตฺตสฺส จ ตทตฺถสฺส จ สเรน ภณิยเต สรภญฺญํฯ โอสาเรหีติ สุตฺตํ อุจฺจาเรหิฯ กเถหีติ อตฺถํ กเถหิฯ สรภญฺญนฺติ สุตฺตสฺส จ ตทตฺถสฺส จ สเรน ภณนํฯ นนฺติ สทฺธิวิหาริกํฯ สชฺฌายํ อธิฎฺฐหิตฺวาติ ‘‘สชฺฌายํ กโรมี’’ติ อธิฎฺฐหิตฺวาฯ เอตฺถาติ อเชฺฌสนฎฺฐาเนฯ
Anajjhiṭṭhāti ettha upasaggavasena isudhātussa icchākantito aññamatthaṃ dassento āha ‘‘anāṇattā, ayācitā vā’’ti. Ettha ‘‘anāṇattā’’ti idaṃ therena anāṇattabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ . ‘‘Ayācitā’’ti idaṃ sammutiladdhena navakena ayācitabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ. Etthāti ‘‘anajjhiṭṭhā dhammaṃ bhāsantī’’ti vacane. Dhammajjhesaketi dhammakathanatthāya ajjhesatīti dhammajjhesako, tasmiṃ. Āpucchitvā vā tena saṅghattherena yācito hutvā vāti yojanā. Vārapaṭipāṭiyāti vārānukkamena. Dehīti vāti ettha iti-vā-saddo ‘‘bhaṇa’’ itipadena ca ‘‘kathehi’’ itipadena ca yojetabbo. ‘‘Bhaṇa’’ iti vā ‘‘kathehi’’iti vā ‘‘dehi’’iti vā vattabbāti yojanā . Tīhipi vidhīhīti osāraṇakathanasarabhaññasaṅkhātehi tīhi sajjanehi. Ettha ca suttassa osāriyate uccāriyate osāraṇaṃ, atthassa kathiyate kathanaṃ, suttassa ca tadatthassa ca sarena bhaṇiyate sarabhaññaṃ. Osārehīti suttaṃ uccārehi. Kathehīti atthaṃ kathehi. Sarabhaññanti suttassa ca tadatthassa ca sarena bhaṇanaṃ. Nanti saddhivihārikaṃ. Sajjhāyaṃ adhiṭṭhahitvāti ‘‘sajjhāyaṃ karomī’’ti adhiṭṭhahitvā. Etthāti ajjhesanaṭṭhāne.
นิสฺสิตเกติ สทฺธิวิหาริกาทโยฯ โสติ สงฺฆเตฺถโร, ‘‘วตฺตโพฺพ’’ติปเท กมฺมํ, ‘‘วทตี’’ติอาทีสุ ปเทสุ กตฺตาฯ อารทฺธนฺติ สเงฺฆน อารทฺธํฯ ฐเปตฺวาติ ธมฺมสวนํ ฐเปตฺวาฯ โอสาเรตฺวาติ ปฐมํ สุตฺตํ โอสาเรตฺวาฯ ปุน กเถเนฺตนาติ ปจฺฉา อตฺถํ กเถเนฺตนฯ อฎฺฐเปตฺวาเยว วาติ สุตฺตสฺส จ อตฺถสฺส จ อนฺตรา อฎฺฐตฺวา เอว วาฯ กเถตพฺพนฺติ อตฺถชาตํ กเถตพฺพํฯ กเถนฺตสฺส…เป.… นโยติ ปฐมํ อตฺถํ กเถตฺวา ปุน สุตฺตญฺจ อตฺถญฺจ สเรน ภณนฺตสฺส ปุน อาคเตปิ เอเสว นโยติ อโตฺถฯ
Nissitaketi saddhivihārikādayo. Soti saṅghatthero, ‘‘vattabbo’’tipade kammaṃ, ‘‘vadatī’’tiādīsu padesu kattā. Āraddhanti saṅghena āraddhaṃ. Ṭhapetvāti dhammasavanaṃ ṭhapetvā. Osāretvāti paṭhamaṃ suttaṃ osāretvā. Puna kathentenāti pacchā atthaṃ kathentena. Aṭṭhapetvāyeva vāti suttassa ca atthassa ca antarā aṭṭhatvā eva vā. Kathetabbanti atthajātaṃ kathetabbaṃ. Kathentassa…pe… nayoti paṭhamaṃ atthaṃ kathetvā puna suttañca atthañca sarena bhaṇantassa puna āgatepi eseva nayoti attho.
อุปนิสินฺนกถายปีติ สมีเป นิสิเนฺนน กถายปิฯ เตนาติ สงฺฆเตฺถเรนฯ วตฺตุํ วฎฺฎตีติ วิเสเสตฺวา วตฺตุํ วฎฺฎติฯ เตนาติ มนุเสฺสหิ ชานนภิกฺขุนาฯ สงฺฆเตฺถโร ภณติ, ตุณฺหี วา โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ปุจฺฉนฺตี’’ติ วุเตฺตติ โยชนาฯ อนุโมทนาทีสุปีติอาทิสเทฺทน ธมฺมกถาทโย สงฺคณฺหาติฯ สงฺฆเตฺถโร อนุชานาตีติ สมฺพโนฺธฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ วิหารอนฺตรฆเรสุฯ
Upanisinnakathāyapīti samīpe nisinnena kathāyapi. Tenāti saṅghattherena. Vattuṃ vaṭṭatīti visesetvā vattuṃ vaṭṭati. Tenāti manussehi jānanabhikkhunā. Saṅghatthero bhaṇati, tuṇhī vā hotīti sambandho. ‘‘Pucchantī’’ti vutteti yojanā. Anumodanādīsupītiādisaddena dhammakathādayo saṅgaṇhāti. Saṅghatthero anujānātīti sambandho. Sabbatthāti sabbesu vihāraantaragharesu.
สชฺฌายนฺติ สยํ อิสฺสเรน อยนํ อุจฺจารณํ, เกนจิ อนชฺฌิโฎฺฐ สยํ อธิอิสฺสเรน อยนํ อุจฺจารณนฺติ อโตฺถฯ เถโรติ สทฺธิวิหาโร เถโรฯ วิสฺสมิสฺสามีติ เขทวิรหิตํ คมิสฺสามิฯ อาปุจฺฉิตพฺพนฺติ ปฐมเถรมฺปิ ปุน อาคตเตฺถรมฺปิ อาปุจฺฉิตพฺพํฯ เอเกน สงฺฆเตฺถเรน อนุญฺญาเตนาติ สมฺพโนฺธฯ อญฺญสฺมีนฺติ อนุญฺญาตเตฺถรโต อญฺญสฺมิํ เถเรติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ ปุน อาคตํ เถรํฯ อตฺตานํ สมฺมนิตพฺพนฺติ เอตฺถ ปจฺจเตฺต อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘อตฺตา สมฺมนิตโพฺพ’’ติ ฯ กิํ สมฺมเตน ปริสํ อโนโลเกตฺวา ปุจฺฉิตโพฺพติ อาห ‘‘ปุจฺฉเนฺตน ปนา’’ติอาทิฯ
Sajjhāyanti sayaṃ issarena ayanaṃ uccāraṇaṃ, kenaci anajjhiṭṭho sayaṃ adhiissarena ayanaṃ uccāraṇanti attho. Theroti saddhivihāro thero. Vissamissāmīti khedavirahitaṃ gamissāmi. Āpucchitabbanti paṭhamatherampi puna āgatattherampi āpucchitabbaṃ. Ekena saṅghattherena anuññātenāti sambandho. Aññasmīnti anuññātattherato aññasmiṃ thereti sambandho. Tanti puna āgataṃ theraṃ. Attānaṃsammanitabbanti ettha paccatte upayogavacananti āha ‘‘attā sammanitabbo’’ti . Kiṃ sammatena parisaṃ anoloketvā pucchitabboti āha ‘‘pucchantena panā’’tiādi.
๑๕๓. เมติ มยฺหํฯ อิโตติ ปุคฺคลโต, อุปฺปโนฺนติ สมฺพโนฺธฯ ปุรมฺหากนฺติ ปทสฺส ปุเร อมฺหากนฺติ ปทเจฺฉทํ กตฺวา ปุเรสโทฺท ปฐมโตฺถติ อาห ‘‘ปฐมํ อมฺหาก’’นฺติฯ ปฎิกเจฺจวสโทฺท ปเควปริยาโย, ‘‘ปฐมตรเมวา’’ติ อิมินา ตสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ภูตเมวาติ วิชฺชมานเมว, ตถเมว วาฯ
153.Meti mayhaṃ. Itoti puggalato, uppannoti sambandho. Puramhākanti padassa pure amhākanti padacchedaṃ katvā puresaddo paṭhamatthoti āha ‘‘paṭhamaṃ amhāka’’nti. Paṭikaccevasaddo pagevapariyāyo, ‘‘paṭhamataramevā’’ti iminā tassa atthaṃ dasseti. Bhūtamevāti vijjamānameva, tathameva vā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๗๘. สํขิเตฺตน ปาติโมกฺขุเทฺทสาทิ • 78. Saṃkhittena pātimokkhuddesādi
๘๑. โจทนากถา • 81. Codanākathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ปาติโมกฺขุเทฺทสกถา • Pātimokkhuddesakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปาติโมกฺขุเทฺทสกถาวณฺณนา • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปาติโมกฺขุเทฺทสกถาวณฺณนา • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปาติโมกฺขุเทฺทสกถาวณฺณนา • Pātimokkhuddesakathāvaṇṇanā
