| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
៩. បាតិមោក្ខដ្ឋបនក្ខន្ធកំ
9. Pātimokkhaṭṭhapanakkhandhakaṃ
បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនកថាវណ្ណនា
Pātimokkhuddesayācanakathāvaṇṇanā
៣៨៣. បាតិមោក្ខដ្ឋបនក្ខន្ធកេ តទហូតិ (ឧទា. អដ្ឋ. ៤៥) តស្មិំ អហនិ តស្មិំ ទិវសេ។ ឧបោសថេតិ ឯត្ថ ឧបវសន្តិ ឯត្ថាតិ ឧបោសថោ, ឧបវសន្តីតិ សីលេន វា អនសនេន វា ឧបេតា ហុត្វា វសន្តីតិ អត្ថោ។ អយញ្ហិ ឧបោសថ-សទ្ទោ ‘‘អដ្ឋង្គសមន្នាគតំ ឧបោសថំ ឧបវសាមី’’តិអាទីសុ (អ. និ. ៣.៧១; ១០.៤៦) សីលេ អាគតោ។ ‘‘ឧបោសថោ វា បវារណា វា’’តិអាទីសុ (មហាវ. ១៥៥) បាតិមោក្ខុទ្ទេសាទិវិនយកម្មេ។ ‘‘គោបាលកូបោសថោ និគណ្ឋូបោសថោ’’តិអាទីសុ (អ. និ. ៣.៧១) ឧបវាសេ។ ‘‘ឧបោសថោ នាម នាគរាជា’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ២.២៤៦; ម. និ. ៣.២៥៨) បញ្ញត្តិយំ។ ‘‘អជ្ជុបោសថោ បន្នរសោ’’តិអាទីសុ (មហាវ. ១៦៨) ទិវសេ។ ឥធាបិ ទិវសេយេវ ទដ្ឋព្ពោ។ តស្មា តទហុបោសថេតិ តស្មិំ ឧបោសថទិវសភូតេ អហនីតិ អត្ថោ។ និសិន្នោ ហោតីតិ មហាភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ ឱវាទបាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិតុំ ឧបាសិកាយ រតនបាសាទេ និសិន្នោ ហោតិ។ និសជ្ជ បន ភិក្ខូនំ ចិត្តានិ ឱលោកេន្តោ ឯកំ ទុស្សីលបុគ្គលំ ទិស្វា ‘‘សចាហំ ឥមស្មិំ បុគ្គលេ ឥធ និសិន្នេយេវ បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិស្សាមិ, សត្តធាវស្ស មុទ្ធា ផលិស្សតី’’តិ តស្មិំ អនុកម្បាយ តុណ្ហីយេវ អហោសិ។
383. Pātimokkhaṭṭhapanakkhandhake tadahūti (udā. aṭṭha. 45) tasmiṃ ahani tasmiṃ divase. Uposatheti ettha upavasanti etthāti uposatho, upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho. Ayañhi uposatha-saddo ‘‘aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasāmī’’tiādīsu (a. ni. 3.71; 10.46) sīle āgato. ‘‘Uposatho vā pavāraṇā vā’’tiādīsu (mahāva. 155) pātimokkhuddesādivinayakamme. ‘‘Gopālakūposatho nigaṇṭhūposatho’’tiādīsu (a. ni. 3.71) upavāse. ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyaṃ. ‘‘Ajjuposatho pannaraso’’tiādīsu (mahāva. 168) divase. Idhāpi divaseyeva daṭṭhabbo. Tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivasabhūte ahanīti attho. Nisinno hotīti mahābhikkhusaṅghaparivuto ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ upāsikāya ratanapāsāde nisinno hoti. Nisajja pana bhikkhūnaṃ cittāni olokento ekaṃ dussīlapuggalaṃ disvā ‘‘sacāhaṃ imasmiṃ puggale idha nisinneyeva pātimokkhaṃ uddisissāmi, sattadhāvassa muddhā phalissatī’’ti tasmiṃ anukampāya tuṇhīyeva ahosi.
អភិក្កន្តាតិ អតិក្កន្តា បរិក្ខីណា។ ឧទ្ធស្តេ អរុណេតិ ឧគ្គតេ អរុណសីសេ។ នន្ទិមុខិយាតិ តុដ្ឋិមុខិយា។ ឧទ្ធស្តំ អរុណន្តិ អរុណុគ្គមនំ បត្វាបិ ‘‘ឧទ្ទិសតុ, ភន្តេ, ភគវា ភិក្ខូនំ បាតិមោក្ខ’’ន្តិ ថេរោ ភគវន្តំ បាតិមោក្ខុទ្ទេសំ យាចិ តស្មិំ កាលេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, អនុបោសថេ ឧបោសថោ កាតព្ពោ’’តិ (មហាវ. ១៨៣) សិក្ខាបទស្ស អបញ្ញត្តត្តា។ អបរិសុទ្ធា, អានន្ទ, បរិសាតិ តិក្ខត្តុំ ថេរេន បាតិមោក្ខុទ្ទេសស្ស យាចិតត្តា អនុទ្ទេសស្ស ការណំ កថេន្តោ ‘‘អសុកបុគ្គលោ អបរិសុទ្ធោ’’តិ អវត្វា ‘‘អបរិសុទ្ធា, អានន្ទ, បរិសា’’តិ អាហ ។ កស្មា បន ភគវា តិយាមរត្តិំ តថា វីតិនាមេសិ? តតោ បដ្ឋាយ ឱវាទបាតិមោក្ខំ អនុទ្ទិសិតុកាមោ តស្ស វត្ថុំ បាកដំ កាតុំ។
Abhikkantāti atikkantā parikkhīṇā. Uddhaste aruṇeti uggate aruṇasīse. Nandimukhiyāti tuṭṭhimukhiyā. Uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ patvāpi ‘‘uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 183) sikkhāpadassa apaññattattā. Aparisuddhā, ānanda, parisāti tikkhattuṃ therena pātimokkhuddesassa yācitattā anuddesassa kāraṇaṃ kathento ‘‘asukapuggalo aparisuddho’’ti avatvā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti āha . Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ tathā vītināmesi? Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ.
អទ្ទសាតិ កថំ អទ្ទស។ អត្តនោ ចេតោបរិយញាណេន តស្សំ បរិសតិ ភិក្ខូនំ ចិត្តានិ បរិជានន្តោ តស្ស បុរិសស្ស ទុស្សីល្យចិត្តំ បស្សិ។ យស្មា បន ចិត្តេ ទិដ្ឋេ តំសមង្គីបុគ្គលោ ទិដ្ឋោ នាម ហោតិ, តស្មា ‘‘អទ្ទសា ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ តំ បុគ្គលំ ទុស្សីល’’ន្តិ វុត្តំ។ យថេវ ហិ អនាគតេ សត្តសុ ទិវសេសុ បវត្តំ បរេសំ ចិត្តំ ចេតោបរិយញាណលាភី បជានាតិ, ឯវំ អតីតេបីតិ។ ទុស្សីលន្តិ និស្សីលំ, សីលវិរហិតន្តិ អត្ថោ។ បាបធម្មន្តិ ទុស្សីលត្តា ឯវ ហីនជ្ឈាសយតាយ លាមកសភាវំ។ អសុចិន្តិ អបរិសុទ្ធេហិ កាយកម្មាទីហិ សមន្នាគតត្តា ន សុចិំ។ សង្កស្សរសមាចារន្តិ កិញ្ចិទេវ អសារុប្បំ ទិស្វា ‘‘ឥទំ ឥមិនា កតំ ភវិស្សតី’’តិ ឯវំ បរេសំ អាសង្កនីយតាយ សង្កាយ សរិតព្ពសមាចារំ។ អថ វា កេនចិទេវ ករណីយេន មន្តយន្តេ ភិក្ខូ ទិស្វា ‘‘កច្ចិ នុ ខោ ឥមេ មយា កតកម្មំ ជានិត្វា មន្តេន្តី’’តិ អត្តនោយេវ សង្កាយ សរិតព្ពសមាចារំ។ លជ្ជិតព្ពតាយ បដិច្ឆាទេតព្ពស្ស ករណតោ បដិច្ឆន្នំ កម្មន្តំ ឯតស្សាតិ បដិច្ឆន្នកម្មន្តំ។ កុច្ឆិតសមណវេសធារិតាយ ន សមណន្តិ អស្សមណំ។ សលាកគ្គហណាទីសុ ‘‘កិត្តកា សមណា’’តិ គណនាយ ‘‘អហម្បិ សមណោម្ហី’’តិ មិច្ឆាបដិញ្ញាយ សមណបដិញ្ញំ។ អសេដ្ឋចារិតាយ អព្រហ្មចារិំ។ អញ្ញេ ព្រហ្មចារិនោ សុនិវត្ថេ សុបារុតេ កុសុម្ភកបដធរេ គាមនិគមាទីសុ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា ជីវិកំ កប្បេន្តេ ទិស្វា អព្រហ្មចារី សមានោ សយម្បិ តាទិសេន អាការេន បដិបជ្ជន្តោ ឧបោសថាទីសុ ច សន្ទិស្សន្តោ ‘‘អហម្បិ ព្រហ្មចារី’’តិ បដិញ្ញំ ទេន្តោ វិយ ហោតីតិ ព្រហ្មចារិបដិញ្ញំ។ បូតិនា កម្មេន សីលវិបត្តិយា អន្តោ អនុបវិដ្ឋត្តា អន្តោបូតិំ។ ឆហិ ទ្វារេហិ រាគាទិកិលេសាវស្សវេន តិន្តត្តា អវស្សុតំ។ សញ្ជាតរាគាទិកចវរត្តា សីលវន្តេហិ ឆឌ្ឌេតព្ពត្តា ច កសម្ពុជាតំ។ មជ្ឈេ ភិក្ខុសង្ឃស្ស និសិន្នន្តិ សង្ឃបរិយាបន្នោ វិយ ភិក្ខុសង្ឃស្ស អន្តោ និសិន្នំ។
Addasāti kathaṃ addasa. Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa purisassa dussīlyacittaṃ passi. Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ puggalaṃ dussīla’’nti vuttaṃ. Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī pajānāti, evaṃ atītepīti. Dussīlanti nissīlaṃ, sīlavirahitanti attho. Pāpadhammanti dussīlattā eva hīnajjhāsayatāya lāmakasabhāvaṃ. Asucinti aparisuddhehi kāyakammādīhi samannāgatattā na suciṃ. Saṅkassarasamācāranti kiñcideva asāruppaṃ disvā ‘‘idaṃ iminā kataṃ bhavissatī’’ti evaṃ paresaṃ āsaṅkanīyatāya saṅkāya saritabbasamācāraṃ. Atha vā kenacideva karaṇīyena mantayante bhikkhū disvā ‘‘kacci nu kho ime mayā katakammaṃ jānitvā mantentī’’ti attanoyeva saṅkāya saritabbasamācāraṃ. Lajjitabbatāya paṭicchādetabbassa karaṇato paṭicchannaṃ kammantaṃ etassāti paṭicchannakammantaṃ. Kucchitasamaṇavesadhāritāya na samaṇanti assamaṇaṃ. Salākaggahaṇādīsu ‘‘kittakā samaṇā’’ti gaṇanāya ‘‘ahampi samaṇomhī’’ti micchāpaṭiññāya samaṇapaṭiññaṃ. Aseṭṭhacāritāya abrahmacāriṃ. Aññe brahmacārino sunivatthe supārute kusumbhakapaṭadhare gāmanigamādīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā abrahmacārī samāno sayampi tādisena ākārena paṭipajjanto uposathādīsu ca sandissanto ‘‘ahampi brahmacārī’’ti paṭiññaṃ dento viya hotīti brahmacāripaṭiññaṃ. Pūtinā kammena sīlavipattiyā anto anupaviṭṭhattā antopūtiṃ. Chahi dvārehi rāgādikilesāvassavena tintattā avassutaṃ. Sañjātarāgādikacavarattā sīlavantehi chaḍḍetabbattā ca kasambujātaṃ. Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ.
ទិដ្ឋោសីតិ ‘‘អយំ ន បកតត្តោ’’តិ ភគវតា ទិដ្ឋោ អសិ។ យស្មា ច ឯវំ ទិដ្ឋោ, តស្មា នត្ថិ តេ តវ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ ឯកកម្មាទិសំវាសោ។ យស្មា បន សោ សំវាសោ តវ នត្ថិ, តស្មា ឧដ្ឋេហិ អាវុសោតិ ឯវមេត្ថ បទយោជនា វេទិតព្ពា។ តតិយម្បិ ខោ សោ បុគ្គលោ តុណ្ហី អហោសីតិ អនេកវារំ វត្វាបិ ‘‘ថេរោ សយមេវ និព្ពិន្នោ ឱរមិស្សតិ, ឥទានិ ឥមេសំ បដិបត្តិំ ជានិស្សាមី’’តិ វា អធិប្បាយេន តុណ្ហី អហោសិ។ ពាហាយំ គហេត្វាតិ ‘‘ភគវតា មយា ច យាថាវតោ ទិដ្ឋោ, យាវតតិយំ ‘ឧដ្ឋេហី’តិ ច វុត្តោ ន ឧដ្ឋាតិ, ឥទានិស្ស និក្កឌ្ឍនកាលោ , មា សង្ឃស្ស ឧបោសថន្តរាយោ អហោសី’’តិ ពាហាយំ អគ្គហេសិ។ ពហិ ទ្វារកោដ្ឋកា និក្ខាមេត្វាតិ ទ្វារកោដ្ឋកា ទ្វារសាលតោ និក្ខាមេត្វា, ពហីតិ បន និក្ខាមិតដ្ឋានទស្សនំ។ អថ វា ពហិទ្វារកោដ្ឋកាតិ ពហិទ្វារកោដ្ឋកតោបិ និក្ខាមេត្វា, ន អន្តោទ្វារកោដ្ឋកតោ ឯវ។ ឧភយថាបិ វិហារតោ ពហិកត្វាតិ អត្ថោ។ សូចិឃដិកំ ទត្វាតិ អគ្គឡសូចិញ្ច ឧបរិឃដិកញ្ច អាទហិត្វា, សុដ្ឋុ កវាដំ ថកេត្វាតិ អត្ថោ។ យាវ ពាហាគហណាបិ នាមាតិ ‘‘អបរិសុទ្ធា, អានន្ទ, បរិសា’’តិ វចនំ សុត្វា ឯវ ហិ តេន បក្កមិតព្ពំ សិយា, ឯវំ អបក្កមិត្វា យាវ ពាហាគហណាបិ នាម សោ មោឃបុរិសោ អាគមិស្សតិ, អច្ឆរិយមិទន្តិ ទស្សេតិ។ ឥទញ្ច គរហណច្ឆរិយមេវាតិ វេទិតព្ពំ។
Diṭṭhosīti ‘‘ayaṃ na pakatatto’’ti bhagavatā diṭṭho asi. Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso. Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi āvusoti evamettha padayojanā veditabbā. Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi ‘‘thero sayameva nibbinno oramissati, idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi. Bāhāyaṃ gahetvāti ‘‘bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ ‘uṭṭhehī’ti ca vutto na uṭṭhāti, idānissa nikkaḍḍhanakālo , mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti bāhāyaṃ aggahesi. Bahi dvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakā dvārasālato nikkhāmetvā, bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ. Atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato eva. Ubhayathāpi vihārato bahikatvāti attho. Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhu kavāṭaṃ thaketvāti attho. Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamissati, acchariyamidanti dasseti. Idañca garahaṇacchariyamevāti veditabbaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / ១. បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនា • 1. Pātimokkhuddesayācanā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនកថា • Pātimokkhuddesayācanakathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនកថាវណ្ណនា • Pātimokkhuddesayācanakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនកថាវណ្ណនា • Pātimokkhuddesayācanakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / ១. បាតិមោក្ខុទ្ទេសយាចនកថា • 1. Pātimokkhuddesayācanakathā
