| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
පටිපදාචතුක්‌කං
Paṭipadācatukkaṃ
176-180. ඉදානි යස්‌මා එතං ඣානං නාම පටිපදාකමෙන සිජ්‌ඣති, තස්‌මා තස්‌ස පටිපදාභෙදං දස්‌සෙතුං පුන කතමෙ ධම්‌මා කුසලාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ දුක්‌ඛා පටිපදා අස්‌සාති දුක්‌ඛපටිපදං. දන්‌ධා අභිඤ්‌ඤා අස්‌සාති දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං. ඉති දුක්‌ඛපටිපදන්‌ති වා දන්‌ධාභිඤ්‌ඤන්‌ති වා පථවීකසිණන්‌ති වා තීණිපි ඣානස්‌සෙව නාමානි. දුක්‌ඛපටිපදං ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤන්‌තිආදීසුපි එසෙව නයො.
176-180. Idāni yasmā etaṃ jhānaṃ nāma paṭipadākamena sijjhati, tasmā tassa paṭipadābhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha dukkhā paṭipadā assāti dukkhapaṭipadaṃ. Dandhā abhiññā assāti dandhābhiññaṃ. Iti dukkhapaṭipadanti vā dandhābhiññanti vā pathavīkasiṇanti vā tīṇipi jhānasseva nāmāni. Dukkhapaṭipadaṃ khippābhiññantiādīsupi eseva nayo.
තත්‌ථ පඨමසමන්‌නාහාරතො පට්‌ඨාය යාව තස්‌ස තස්‌ස ඣානස්‌ස උපචාරං උප්‌පජ්‌ජති තාව පවත්‌තා ඣානභාවනා ‘පටිපදා’ති වුච්‌චති. උපචාරතො පන පට්‌ඨාය යාව අප්‌පනා තාව පවත්‌තා පඤ්‌ඤා ‘අභිඤ්‌ඤා’ති වුච්‌චති. සා පනෙසා පටිපදා එකච්‌චස්‌ස දුක්‌ඛා හොති. නීවරණාදිපච්‌චනීකධම්‌මසමුදාචාරගහනතාය කිච්‌ඡා අසුඛසෙවනාති අත්‌ථො. එකච්‌චස්‌ස තදභාවෙන සුඛා. අභිඤ්‌ඤාපි එකච්‌චස්‌ස දන්‌ධා හොති, මන්‌දා, අසීඝප්‌පවත්‌ති. එකච්‌චස්‌ස ඛිප්‌පා අමන්‌දා සීඝප්‌පවත්‌ති. තස්‌මා යො ආදිතො කිලෙසෙ වික්‌ඛම්‌භෙන්‌තො දුක්‌ඛෙන සසඞ්‌ඛාරෙන සප්‌පයොගෙන කිලමන්‌තො වික්‌ඛම්‌භෙති , තස්‌ස දුක්‌ඛා පටිපදා නාම හොති. යො පන වික්‌ඛම්‌භිතකිලෙසො අප්‌පනාපරිවාසං වසන්‌තො චිරෙන අඞ්‌ගපාතුභාවං පාපුණාති, තස්‌ස දන්‌ධාභිඤ්‌ඤා නාම හොති. යො ඛිප්‌පං අඞ්‌ගපාතුභාවං පාපුණාති තස්‌ස ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤා නාම හොති. යො කිලෙසෙ වික්‌ඛම්‌භෙන්‌තො සුඛෙන අකිලමන්‌තො වික්‌ඛම්‌භෙති, තස්‌ස සුඛා පටිපදා නාම හොති.
Tattha paṭhamasamannāhārato paṭṭhāya yāva tassa tassa jhānassa upacāraṃ uppajjati tāva pavattā jhānabhāvanā ‘paṭipadā’ti vuccati. Upacārato pana paṭṭhāya yāva appanā tāva pavattā paññā ‘abhiññā’ti vuccati. Sā panesā paṭipadā ekaccassa dukkhā hoti. Nīvaraṇādipaccanīkadhammasamudācāragahanatāya kicchā asukhasevanāti attho. Ekaccassa tadabhāvena sukhā. Abhiññāpi ekaccassa dandhā hoti, mandā, asīghappavatti. Ekaccassa khippā amandā sīghappavatti. Tasmā yo ādito kilese vikkhambhento dukkhena sasaṅkhārena sappayogena kilamanto vikkhambheti , tassa dukkhā paṭipadā nāma hoti. Yo pana vikkhambhitakileso appanāparivāsaṃ vasanto cirena aṅgapātubhāvaṃ pāpuṇāti, tassa dandhābhiññā nāma hoti. Yo khippaṃ aṅgapātubhāvaṃ pāpuṇāti tassa khippābhiññā nāma hoti. Yo kilese vikkhambhento sukhena akilamanto vikkhambheti, tassa sukhā paṭipadā nāma hoti.
තත්‌ථ යානි සප්‌පායාසප්‌පායානි ච පලිබොධුපච්‌ඡෙදාදීනි පුබ්‌බකිච්‌චානි ච අප්‌පනාකොසල්‌ලානි ච විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ චිත්‌තභාවනානිද්‌දෙසෙ නිද්‌දිට්‌ඨානි, තෙසු යො අසප්‌පායසෙවී හොති, තස්‌ස දුක්‌ඛා පටිපදා දන්‌ධා ච අභිඤ්‌ඤා හොති. සප්‌පායසෙවිනො සුඛා පටිපදා ඛිප්‌පා ච අභිඤ්‌ඤා. යො පන පුබ්‌බභාගෙ අසප්‌පායං සෙවිත්‌වා අපරභාගෙ සප්‌පායසෙවී හොති, පුබ්‌බභාගෙ වා සප්‌පායං සෙවිත්‌වා අපරභාගෙ අසප්‌පායසෙවී, තස්‌ස වොමිස්‌සකතා වෙදිතබ්‌බා. තථා පලිබොධුපච්‌ඡෙදාදිකං පුබ්‌බකිච්‌චං අසම්‌පාදෙත්‌වා භාවනං අනුයුත්‌තස්‌ස දුක්‌ඛා පටිපදා හොති, විපරියායෙන සුඛා. අප්‌පනාකොසල්‌ලානි පන අසම්‌පාදෙන්‌තස්‌ස දන්‌ධා අභිඤ්‌ඤා හොති, සම්‌පාදෙන්‌තස්‌ස ඛිප්‌පා.
Tattha yāni sappāyāsappāyāni ca palibodhupacchedādīni pubbakiccāni ca appanākosallāni ca visuddhimagge cittabhāvanāniddese niddiṭṭhāni, tesu yo asappāyasevī hoti, tassa dukkhā paṭipadā dandhā ca abhiññā hoti. Sappāyasevino sukhā paṭipadā khippā ca abhiññā. Yo pana pubbabhāge asappāyaṃ sevitvā aparabhāge sappāyasevī hoti, pubbabhāge vā sappāyaṃ sevitvā aparabhāge asappāyasevī, tassa vomissakatā veditabbā. Tathā palibodhupacchedādikaṃ pubbakiccaṃ asampādetvā bhāvanaṃ anuyuttassa dukkhā paṭipadā hoti, vipariyāyena sukhā. Appanākosallāni pana asampādentassa dandhā abhiññā hoti, sampādentassa khippā.
අපිච තණ්‌හාඅවිජ්‌ජාවසෙන සමථවිපස්‌සනාකතාධිකාරවසෙන චාපි එතාසං පභෙදො වෙදිතබ්‌බො. තණ්‌හාභිභූතස්‌ස හි දුක්‌ඛා පටිපදා හොති, අනභිභූතස්‌ස සුඛා. අවිජ්‌ජාභිභූතස්‌ස ච දන්‌ධා අභිඤ්‌ඤා හොති, අනභිභූතස්‌ස ඛිප්‌පා. යො ච සමථෙ අකතාධිකාරො තස්‌ස දුක්‌ඛා පටිපදා හොති, කතාධිකාරස්‌ස සුඛා. යො පන විපස්‌සනාය අකතාධිකාරො හොති, තස්‌ස දන්‌ධා අභිඤ්‌ඤා හොති, කතාධිකාරස්‌ස ඛිප්‌පා.
Apica taṇhāavijjāvasena samathavipassanākatādhikāravasena cāpi etāsaṃ pabhedo veditabbo. Taṇhābhibhūtassa hi dukkhā paṭipadā hoti, anabhibhūtassa sukhā. Avijjābhibhūtassa ca dandhā abhiññā hoti, anabhibhūtassa khippā. Yo ca samathe akatādhikāro tassa dukkhā paṭipadā hoti, katādhikārassa sukhā. Yo pana vipassanāya akatādhikāro hoti, tassa dandhā abhiññā hoti, katādhikārassa khippā.
කිලෙසින්‌ද්‍රියවසෙන චාපි එතාසං පභෙදො වෙදිතබ්‌බො. තිබ්‌බකිලෙසස්‌ස හි මුදින්‌ද්‍රියස්‌ස දුක්‌ඛා පටිපදා හොති දන්‌ධා ච අභිඤ්‌ඤා, තික්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස පන ඛිප්‌පා අභිඤ්‌ඤා. මන්‌දකිලෙසස්‌ස ච මුදින්‌ද්‍රියස්‌ස සුඛා පටිපදා හොති දන්‌ධා ච අභිඤ්‌ඤා, තික්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස පන ඛිප්‌පා අභිඤ්‌ඤාති.
Kilesindriyavasena cāpi etāsaṃ pabhedo veditabbo. Tibbakilesassa hi mudindriyassa dukkhā paṭipadā hoti dandhā ca abhiññā, tikkhindriyassa pana khippā abhiññā. Mandakilesassa ca mudindriyassa sukhā paṭipadā hoti dandhā ca abhiññā, tikkhindriyassa pana khippā abhiññāti.
ඉති ඉමාසු පටිපදාඅභිඤ්‌ඤාසු යො පුග්‌ගලො දුක්‌ඛාය පටිපදාය දන්‌ධාය අභිඤ්‌ඤාය ඣානං පාපුණාති, තස්‌ස තං ඣානං දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤන්‌ති වුච්‌චති. සෙසෙසුපි එසෙව නයො.
Iti imāsu paṭipadāabhiññāsu yo puggalo dukkhāya paṭipadāya dandhāya abhiññāya jhānaṃ pāpuṇāti, tassa taṃ jhānaṃ dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññanti vuccati. Sesesupi eseva nayo.
තත්‌ථ ‘තදනුධම්‌මතා සති සන්‌තිට්‌ඨති ඨිතිභාගිනී පඤ්‌ඤා’ති (විභ. 799) එවං වුත්‌තසතියා වා තංතංඣානනිකන්‌තියා වා වික්‌ඛම්‌භනෙ පටිපදා, තංතංඣානුපචාරප්‌පත්‌තස්‌ස අප්‌පනාය පරිවාසෙ අභිඤ්‌ඤා ච වෙදිතබ්‌බා. ආගමනවසෙනාපි ච පටිපදා අභිඤ්‌ඤා හොන්‌තියෙව. දුක්‌ඛපටිපදඤ්‌හි දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං පඨමජ්‌ඣානං පත්‌වා පවත්‌තං දුතියම්‌පි තාදිසමෙව හොති. තතියචතුත්‌ථෙසුපි එසෙව නයො. යථා ච චතුක්‌කනයෙ එවං පඤ්‌චකනයෙපි පටිපදාවසෙන චතුධා භෙදො වෙදිතබ්‌බො. ඉති පටිපදාවසෙනපි චත්‌තාරො නවකා වුත්‌තා හොන්‌ති. තෙසු පාඨතො ඡත්‌තිංස චිත්‌තානි, අත්‌ථතො පන පඤ්‌චකනයෙ චතුක්‌කනයස්‌ස පවිට්‌ඨත්‌තා වීසතිමෙව භවන්‌තීති.
Tattha ‘tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā’ti (vibha. 799) evaṃ vuttasatiyā vā taṃtaṃjhānanikantiyā vā vikkhambhane paṭipadā, taṃtaṃjhānupacārappattassa appanāya parivāse abhiññā ca veditabbā. Āgamanavasenāpi ca paṭipadā abhiññā hontiyeva. Dukkhapaṭipadañhi dandhābhiññaṃ paṭhamajjhānaṃ patvā pavattaṃ dutiyampi tādisameva hoti. Tatiyacatutthesupi eseva nayo. Yathā ca catukkanaye evaṃ pañcakanayepi paṭipadāvasena catudhā bhedo veditabbo. Iti paṭipadāvasenapi cattāro navakā vuttā honti. Tesu pāṭhato chattiṃsa cittāni, atthato pana pañcakanaye catukkanayassa paviṭṭhattā vīsatimeva bhavantīti.
පටිපදාචතුක්‌කං.
Paṭipadācatukkaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / රූපාවචරකුසලං • Rūpāvacarakusalaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / පටිපදාචතුක්‌කවණ්‌ණනා • Paṭipadācatukkavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / පටිපදාචතුක්‌කාදිවණ්‌ණනා • Paṭipadācatukkādivaṇṇanā
