| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๓. ปฎิปทาสุตฺตวณฺณนา
3. Paṭipadāsuttavaṇṇanā
๓. มิจฺฉา ปฎิปชฺชติ เอตายาติ มิจฺฉาปฎิปทา, วฎฺฎคามิมโคฺค ทุกฺขาวหตฺตาฯ ตํ มิจฺฉาปฎิปทํฯ เตนาห ‘‘อนิยฺยานิกปฎิปทา’’ติฯ โส ปุญฺญาภิสงฺขาโร กถํ มิจฺฉาปฎิปทา โหตีติ? สมฺปตฺติภเว สุขาวโหว โหตีติ อธิปฺปาโยฯ วฎฺฎสีสตฺตาติ วฎฺฎปกฺขิยานํ อุตฺตมงฺคภาวโตฯ อนฺตมโสติ อุกฺกํสปริยนฺตํ สนฺธาย วทติ อวกํสปริยนฺตโตฯ ‘‘อิทํ เม ปุญฺญํ นิพฺพานาธิคมาย ปจฺจโย โหตู’’ติ เอวํ นิพฺพานํ ปเตฺถตฺวา ปวตฺติตํฯ ปณฺณมุฎฺฐิทานมตฺตนฺติ สากปณฺณมุฎฺฐิทานมตฺตํฯ อปฺปตฺวาติ อโนฺตคธเหตุ เอส นิเทฺทโส, อปาเปตฺวาติ อโตฺถฯ ยทเคฺคน วา ปฎิปชฺชนโต อรหตฺตํ ปโตฺตติ วุจฺจติ, ตทเคฺคน ตทาวหา ปฎิปทาปิ ปตฺตาติ วุจฺจตีติ ‘‘อปฺปตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ อนุโลมวเสนาติ อนุโลมปฎิจฺจสมุปฺปาทวเสนฯ ปฎิโลมวเสนาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ปฎิปทา ปุจฺฉิตาติ เอเตน ปฎิปทา เทเสตุํ อารทฺธาติ อยมฺปิ อโตฺถ สงฺคหิโต ยถารทฺธสฺส อตฺถสฺส กเถตุกมฺยตาปุจฺฉาย อิธาคตตฺตาฯ อนุโลมปฎิจฺจสมุปฺปาทเทสนายเมฺปตฺถ พฺยติเรกมุเขน อวิชฺชาทินิโรธา ปน วิชฺชาย สติ โหติ สงฺขารานํ อสมฺภโวติ วุตฺตํ ‘‘นิพฺพานํ ภาชิต’’นฺติฯ สรูเปน ปน ตาย วฎฺฎเมว ปกาสิตํฯ วกฺขติ หิ ปริโยสาเน ‘‘วฎฺฎวิวฎฺฎเมว กถิต’’นฺติฯ นิยฺยาตเนติ นิคมเนฯ ผเลนาติ ปตฺตพฺพผเลน ปฎิปทาย สมฺปาปกเหตุโน ทสฺสิตตฺตาฯ ยถา หิ ติวิโธ เหตุ ญาปโก, นิพฺพตฺตโก, สมฺปาปโกติ, เอวํ ติวิธํ ผลํ ญาเปตพฺพํ, นิพฺพเตฺตตพฺพํ, สมฺปาเปตพฺพนฺติฯ ตสฺมา ปตฺตพฺพผเลน นิพฺพาเนน ตํสมฺปาปกเหตุภูตาย ปฎิปทาย ทสฺสิตตฺตาติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘ผเลน เหตฺถา’’ติอาทิฯ อยํ วุจฺจตีติ เอวํ นิพฺพานผลา อยํ ‘‘สมฺมาปฎิปทา’’ติ วุจฺจติฯ อเสสวิราคา อเสสนิโรธาติ สมุเจฺฉทปฺปหานวเสน อวิชฺชาย อเสสวิรชฺชนโต อเสสนิรุชฺฌนโต จฯ ปททฺวเยนปิ อนุปฺปาทนิโรธเมว วทติฯ ตญฺหิ นิพฺพานํฯ ทุติยวิกเปฺป อยํ เอตฺถ อธิปฺปาโย – เยน มเคฺคน กรณภูเตน อเสสนิโรโธ โหติ, อวิชฺชาย อเสสนิโรโธ ยํ อาคมฺม โหติ, ตํ มคฺคํ ทเสฺสตุนฺติฯ เอวญฺหิ สตีติ เอวํ ปทภาชนสฺส นิพฺพานสฺส ปทเตฺถ สติฯ สานุภาวา ปฎิปทา วิภตฺตา โหตีติ อวิชฺชาย อเสสนิโรธเหตุปฎิปทา ตตฺถ สาติสยสามตฺถิยสมาโยคโต สานุภาวา วิภตฺตา โหติฯ มิจฺฉาปฎิปทาคหเณเนตฺถ วฎฺฎสฺสปิ วิภตฺตตฺตา วุตฺตํ ‘‘วฎฺฎวิวฎฺฎเมว กถิต’’นฺติฯ
3. Micchā paṭipajjati etāyāti micchāpaṭipadā, vaṭṭagāmimaggo dukkhāvahattā. Taṃ micchāpaṭipadaṃ. Tenāha ‘‘aniyyānikapaṭipadā’’ti. So puññābhisaṅkhāro kathaṃ micchāpaṭipadā hotīti? Sampattibhave sukhāvahova hotīti adhippāyo. Vaṭṭasīsattāti vaṭṭapakkhiyānaṃ uttamaṅgabhāvato. Antamasoti ukkaṃsapariyantaṃ sandhāya vadati avakaṃsapariyantato. ‘‘Idaṃ me puññaṃ nibbānādhigamāya paccayo hotū’’ti evaṃ nibbānaṃ patthetvā pavattitaṃ. Paṇṇamuṭṭhidānamattanti sākapaṇṇamuṭṭhidānamattaṃ. Appatvāti antogadhahetu esa niddeso, apāpetvāti attho. Yadaggena vā paṭipajjanato arahattaṃ pattoti vuccati, tadaggena tadāvahā paṭipadāpi pattāti vuccatīti ‘‘appatvā’’ti vuttaṃ. Anulomavasenāti anulomapaṭiccasamuppādavasena. Paṭilomavasenāti etthāpi eseva nayo. Paṭipadā pucchitāti etena paṭipadā desetuṃ āraddhāti ayampi attho saṅgahito yathāraddhassa atthassa kathetukamyatāpucchāya idhāgatattā. Anulomapaṭiccasamuppādadesanāyampettha byatirekamukhena avijjādinirodhā pana vijjāya sati hoti saṅkhārānaṃ asambhavoti vuttaṃ ‘‘nibbānaṃ bhājita’’nti. Sarūpena pana tāya vaṭṭameva pakāsitaṃ. Vakkhati hi pariyosāne ‘‘vaṭṭavivaṭṭameva kathita’’nti. Niyyātaneti nigamane. Phalenāti pattabbaphalena paṭipadāya sampāpakahetuno dassitattā. Yathā hi tividho hetu ñāpako, nibbattako, sampāpakoti, evaṃ tividhaṃ phalaṃ ñāpetabbaṃ, nibbattetabbaṃ, sampāpetabbanti. Tasmā pattabbaphalena nibbānena taṃsampāpakahetubhūtāya paṭipadāya dassitattāti attho. Tenāha ‘‘phalena hetthā’’tiādi. Ayaṃ vuccatīti evaṃ nibbānaphalā ayaṃ ‘‘sammāpaṭipadā’’ti vuccati. Asesavirāgā asesanirodhāti samucchedappahānavasena avijjāya asesavirajjanato asesanirujjhanato ca. Padadvayenapi anuppādanirodhameva vadati. Tañhi nibbānaṃ. Dutiyavikappe ayaṃ ettha adhippāyo – yena maggena karaṇabhūtena asesanirodho hoti, avijjāya asesanirodho yaṃ āgamma hoti, taṃ maggaṃ dassetunti. Evañhi satīti evaṃ padabhājanassa nibbānassa padatthe sati. Sānubhāvā paṭipadā vibhattā hotīti avijjāya asesanirodhahetupaṭipadā tattha sātisayasāmatthiyasamāyogato sānubhāvā vibhattā hoti. Micchāpaṭipadāgahaṇenettha vaṭṭassapi vibhattattā vuttaṃ ‘‘vaṭṭavivaṭṭameva kathita’’nti.
ปฎิปทาสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭipadāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๓. ปฎิปทาสุตฺตํ • 3. Paṭipadāsuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. ปฎิปทาสุตฺตวณฺณนา • 3. Paṭipadāsuttavaṇṇanā
