| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཨིཏིཝུཏྟཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
༨. པཊིསལླཱནསུཏྟཝཎྞནཱ
8. Paṭisallānasuttavaṇṇanā
༤༥. ཨཊྛམེ པཊིསལླཱནརཱམཱཏི ཏེཧི ཏེཧི སཏྟསངྑཱརེཧི པཊིནིཝཏྟིཏྭཱ སལླཱནཾ པཊིསལླཱནཾ, ཨེཀཝིཧཱརོ ཨེཀམནྟསེཝིཏཱ, ཀཱཡཝིཝེཀོཏི ཨཏྠོ། ཏཾ པཊིསལླཱནཾ རམནྟི རོཙནྟཱིཏི པཊིསལླཱནརཱམཱ། ‘‘པཊིསལླཱནཱརཱམཱ’’ཏིཔི པཱཋོ། ཡཐཱ ཝུཏྟཾ པཊིསལླཱནཾ ཨཱརམིཏབྦཏོ ཨཱརཱམོ ཨེཏེསནྟི པཊིསལླཱནཱརཱམཱ། ཝིཧརཐཱཏི ཨེཝཾབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརཐཱཏི ཨཏྠོ། པཊིསལླཱནེ རཏཱ ནིརཏཱ སམྨུདིཏཱཏི པཊིསལླཱནརཏཱ། ཨེཏྟཱཝཏཱ ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, ཏསྶ ནིམིཏྟབྷཱུཏཱ ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཏཱ ཙ དསྶིཏཱ། ཛཱགརིཡཱནུཡོགོ, སཱིལསཾཝརོ, ཨིནྡྲིཡེསུ, གུཏྟདྭཱརཏཱ, བྷོཛནེ མཏྟཉྙུཏཱ, སཏིསམྤཛཉྙནྟི ཨིམེཧི དྷམྨེཧི ཝིནཱ ན ཝཏྟཏཱིཏི ཏེཔི ཨིདྷ ཨཏྠཏོ ཝུཏྟཱ ཨེཝཱཏི ཝེདིཏབྦཱ།
45. Aṭṭhame paṭisallānarāmāti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā sallānaṃ paṭisallānaṃ, ekavihāro ekamantasevitā, kāyavivekoti attho. Taṃ paṭisallānaṃ ramanti rocantīti paṭisallānarāmā. ‘‘Paṭisallānārāmā’’tipi pāṭho. Yathā vuttaṃ paṭisallānaṃ āramitabbato ārāmo etesanti paṭisallānārāmā. Viharathāti evaṃbhūtā hutvā viharathāti attho. Paṭisallāne ratā niratā sammuditāti paṭisallānaratā. Ettāvatā jāgariyānuyogo, tassa nimittabhūtā vūpakaṭṭhakāyatā ca dassitā. Jāgariyānuyogo, sīlasaṃvaro, indriyesu, guttadvāratā, bhojane mattaññutā, satisampajaññanti imehi dhammehi vinā na vattatīti tepi idha atthato vuttā evāti veditabbā.
ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཙེཏོསམཐམནུཡུཏྟཱཏི ཨཏྟནོ ཙིཏྟསམཐེ ཨནུཡུཏྟཱ། ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཨཏྟནོཏི ཙ ཨེཏཾ ཨེཀཏྠཾ, བྱཉྫནམེཝ ནཱནཾ། བྷུམྨཏྠེ ཙེཏཾ སམཐནྟི ཨནུསདྡཡོགེན ཨུཔཡོགཝཙནཾ། ཨནིརཱཀཏཛ྄ཛྷཱནཱཏི བཧི ཨནཱིཧཏཛ྄ཛྷཱནཱ ཨཝིནཱསིཏཛ྄ཛྷཱནཱ ཝཱ། ནཱིཧརཎཾ ཝིནཱསོ ཝཱཏི ཨིདཾ ནིརཱཀཏཾ ནཱམ ‘‘ཐམྦྷཾ ནིརཾཀཏྭཱ ནིཝཱཏཝུཏྟཱི’’ཏིཨཱདཱིསུ (སུ॰ ནི॰ ༣༢༨) ཝིཡ། ཝིཔསྶནཱཡ སམནྣཱགཏཱཏི སཏྟཝིདྷཱཡ ཨནུཔསྶནཱཡ ཡུཏྟཱ། སཏྟཝིདྷཱ ཨནུཔསྶནཱ ནཱམ ཨནིཙྩཱནུཔསྶནཱ, དུཀྑཱནུཔསྶནཱ, ཨནཏྟཱནུཔསྶནཱ, ནིབྦིདཱནུཔསྶནཱ, ཝིརཱགཱནུཔསྶནཱ, ནིརོདྷཱནུཔསྶནཱ, པཊིནིསྶགྒཱནུཔསྶནཱ ཙ, ཏཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ ཝིཏྠཱརིཏཱཝ།
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttāti attano cittasamathe anuyuttā. Ajjhattaṃ attanoti ca etaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ. Bhummatthe cetaṃ samathanti anusaddayogena upayogavacanaṃ. Anirākatajjhānāti bahi anīhatajjhānā avināsitajjhānā vā. Nīharaṇaṃ vināso vāti idaṃ nirākataṃ nāma ‘‘thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī’’tiādīsu (su. ni. 328) viya. Vipassanāya samannāgatāti sattavidhāya anupassanāya yuttā. Sattavidhā anupassanā nāma aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanā ca, tā visuddhimagge vitthāritāva.
བྲཱུཧེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱནནྟི ཝཌྜྷེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱནཾ། ཨེཏྠ ཙ ‘‘སུཉྙཱགཱརཱན’’ནྟི ཡཾཀིཉྩི ཝིཝིཏྟཾ བྷཱཝནཱནུཡོགསྶ ཨནུཙྪཝིཀཊྛཱནཾ། སམཐཝིཔསྶནཱཝསེན ཀམྨཊྛཱནཾ གཧེཏྭཱ རཏྟིནྡིཝཾ སུཉྙཱགཱརཾ པཝིསིཏྭཱ བྷཱཝནཱནུཡོགཝསེན ནིསཱིདམཱནཱ བྷིཀྑཱུ ‘‘བྲཱུཧེཏཱརོ སུཉྙཱགཱརཱན’’ནྟི ཝེདིཏབྦཱ། ཨེཀབྷཱུམིཀཱདིཔཱསཱདེཔི པན ཝཱསཾ ཀུརུམཱནཱ ཛྷཱཡིནོ སུཉྙཱགཱརཱནཾ བྲཱུཧེཏཱརོཏྭེཝ ཝེདིཏབྦཱ།
Brūhetāro suññāgārānanti vaḍḍhetāro suññāgārānaṃ. Ettha ca ‘‘suññāgārāna’’nti yaṃkiñci vivittaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikaṭṭhānaṃ. Samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā bhāvanānuyogavasena nisīdamānā bhikkhū ‘‘brūhetāro suññāgārāna’’nti veditabbā. Ekabhūmikādipāsādepi pana vāsaṃ kurumānā jhāyino suññāgārānaṃ brūhetārotveva veditabbā.
ཨེཏྠ ཙ ཡཱ ‘‘པཊིསལླཱནརཱམཱ, བྷིཀྑཝེ, ཝིཧརཐ པཊིསལླཱནརཏཱ’’ཏི ཝཱུཔཀཊྛཀཱཡཏཱ ཝིཧིཏཱ, སཱ པརིསུདྡྷསཱིལསྶ, ན ཨསཱིལསྶ ཨཝིསུདྡྷསཱིལསྶ ཝཱ ཏསྶ རཱུཔཱརམྨཎཱདིཏོ ཙིཏྟཝིནིཝཏྟནསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོཏི ཨཏྠཏོ སཱིལཝིསུདྡྷི དསྶིཏཱཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ། ‘‘ཨཛ྄ཛྷཏྟཾ ཙེཏོསམཐམནུཡུཏྟཱ ཨནིརཱཀཏཛ྄ཛྷཱནཱ’’ཏི པདདྭཡེན སམཱདྷིབྷཱཝནཱ, ‘‘ཝིཔསྶནཱཡ སམནྣཱགཏཱ’’ཏི ཨིམིནཱ པཉྙཱབྷཱཝནཱ ཝིཧིཏཱཏི ལོཀིཡཱ ཏིསྶོ སིཀྑཱ དསྶིཏཱ།
Ettha ca yā ‘‘paṭisallānarāmā, bhikkhave, viharatha paṭisallānaratā’’ti vūpakaṭṭhakāyatā vihitā, sā parisuddhasīlassa, na asīlassa avisuddhasīlassa vā tassa rūpārammaṇādito cittavinivattanasseva abhāvatoti atthato sīlavisuddhi dassitāti vuttovāyamattho. ‘‘Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttā anirākatajjhānā’’ti padadvayena samādhibhāvanā, ‘‘vipassanāya samannāgatā’’ti iminā paññābhāvanā vihitāti lokiyā tisso sikkhā dassitā.
ཨིདཱནི ཏཱསུ པཏིཊྛིཏསྶ ཨཝསྶཾབྷཱཝིཕལཾ དསྶེཏུཾ ‘‘པཊིསལླཱནརཱམཱན’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ བྲཱུཧེཏཱནནྟི ཝཌྜྷེཏཱནཾ། དྭིནྣཾ ཕལཱནནྟི ཏཏིཡཙཏུཏྠཕལཱནཾ། པཱཊིཀངྑནྟི ཨིཙྪིཏབྦཾ ཨཝསྶཾབྷཱཝཱི། ཨཉྙཱཏི ཨརཧཏྟཾ། ཏཉྷི ཧེཊྛིམམགྒཉཱཎེཧི ཉཱཏམརིཡཱདཾ ཨནཏིཀྐམིཏྭཱ ཛཱནནཏོ པརིཔུཎྞཛཱནནཏྟཱ ཨུཔརི ཛཱནནཀིཙྩཱབྷཱཝཏོ ཙ ‘‘ཨཉྙཱ’’ཏི ཝུཙྩཏི། སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེཏི སཏི ཝཱ ཀིལེསཱུཔཱདིསེསེ, པཧཱཏུཾ ཨསཀྐུཎེཡྻེ སཏི། ཉཱཎེ ཧི ཨཔརིཔཀྐེ ཡེ ཏེན པརིཔཀྐེན པཧཱཏབྦཀིལེསཱ, ཏེ ན པཧཱིཡནྟི། ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘སཏི ཝཱ ཨུཔཱདིསེསེ’’ཏི། སཏི ཙ ཀིལེསེ ཁནྡྷཱབྷིསངྑཱརཱ ཏིཊྛནྟི ཨེཝ། ཨིཏི ཨིམསྨིཾ སུཏྟེ ཨནཱགཱམིཕལཾ ཨརཧཏྟནྟི དྭེ དྷམྨཱ དསྶིཏཱ། ཡཐཱ ཙེཏྠ, ཨེཝཾ ཨིཏོ པརེསུ དྭཱིསུ སུཏྟེསུ།
Idāni tāsu patiṭṭhitassa avassaṃbhāviphalaṃ dassetuṃ ‘‘paṭisallānarāmāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha brūhetānanti vaḍḍhetānaṃ. Dvinnaṃ phalānanti tatiyacatutthaphalānaṃ. Pāṭikaṅkhanti icchitabbaṃ avassaṃbhāvī. Aññāti arahattaṃ. Tañhi heṭṭhimamaggañāṇehi ñātamariyādaṃ anatikkamitvā jānanato paripuṇṇajānanattā upari jānanakiccābhāvato ca ‘‘aññā’’ti vuccati. Sati vā upādiseseti sati vā kilesūpādisese, pahātuṃ asakkuṇeyye sati. Ñāṇe hi aparipakke ye tena paripakkena pahātabbakilesā, te na pahīyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘sati vā upādisese’’ti. Sati ca kilese khandhābhisaṅkhārā tiṭṭhanti eva. Iti imasmiṃ sutte anāgāmiphalaṃ arahattanti dve dhammā dassitā. Yathā cettha, evaṃ ito paresu dvīsu suttesu.
གཱཐཱསུ ཡེ སནྟཙིཏྟཱཏི ཡེ ཡོགཱཝཙརཱ ཏདངྒཝསེན ཝིཀྑམྦྷནཝསེཝ ཙ སམིཏཀིལེསཏཱཡ སནྟཙིཏྟཱ། ནེཔཀྐཾ ཝུཙྩཏི པཉྙཱ, ཏཱཡ སམནྣཱགཏཏྟཱ ནིཔཀཱ། ཨིམིནཱ ཏེསཾ ཀམྨཊྛཱནཔརིཧརཎཉཱཎཾ དསྶེཏི། སཏིམནྟོ ཙ ཛྷཱཡིནོཏི ཋཱནནིསཛྫཱདཱིསུ ཀམྨཊྛཱནཱཝིཛཧནཧེཏུབྷཱུཏཱཡ སཏིཡཱ སཏིམནྟོ, ཨཱརམྨཎཱུཔནིཛ྄ཛྷཱནལཀྑཎེན ཛྷཱནེན ཛྷཱཡིནོ། སམྨཱ དྷམྨཾ ཝིཔསྶནྟི, ཀཱམེསུ ཨནཔེཀྑིནོཏི པུབྦེཡེཝ ‘‘ཨཊྛིཀངྐལཱུཔམཱ ཀཱམཱ’’ཏིཨཱདིནཱ (མ॰ ནི॰ ༡.༢༣༤; པཱཙི॰ ༤༡༧) ཝཏྠུཀཱམེསུ ཀིལེསཀཱམེསུ ཙ ཨཱདཱིནཝཔཙྩཝེཀྑཎེན ཨནཔེཀྑིནོ ཨནཏྠིཀཱ ཏེ པཧཱཡ ཨདྷིགཏཾ ཨུཔཙཱརསམཱདྷིཾ ཨཔྤནཱསམཱདྷིཾ ཝཱ པཱདཀཾ ཀཏྭཱ ནཱམརཱུཔཾ ཏསྶ པཙྩཡེ ཙ པརིགྒཧེཏྭཱ ཀལཱཔསམྨསནཱདིཀྐམེན སམྨཱ ཨཝིཔརཱིཏཾ པཉྩཀྑནྡྷདྷམྨཾ ཨནིཙྩཱདིཏོ ཝིཔསྶནྟི།
Gāthāsu ye santacittāti ye yogāvacarā tadaṅgavasena vikkhambhanavaseva ca samitakilesatāya santacittā. Nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipakā. Iminā tesaṃ kammaṭṭhānapariharaṇañāṇaṃ dasseti. Satimantoca jhāyinoti ṭhānanisajjādīsu kammaṭṭhānāvijahanahetubhūtāya satiyā satimanto, ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇena jhānena jhāyino. Sammā dhammaṃ vipassanti, kāmesu anapekkhinoti pubbeyeva ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417) vatthukāmesu kilesakāmesu ca ādīnavapaccavekkhaṇena anapekkhino anatthikā te pahāya adhigataṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā pādakaṃ katvā nāmarūpaṃ tassa paccaye ca pariggahetvā kalāpasammasanādikkamena sammā aviparītaṃ pañcakkhandhadhammaṃ aniccādito vipassanti.
ཨཔྤམཱདརཏཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ སམཐཝིཔསྶནཱབྷཱཝནཱཡ ཨཔྤམཛྫནེ རཏཱ ཨབྷིརཏཱ ཏཏྠ ཨཔྤམཱདེནེཝ རཏྟིནྡིཝཾ ཝཱིཏིནཱམེནྟཱ། སནྟཱཏི སམཱནཱ། ‘‘སཏྟཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, པུགྒལཱཏི ཨཏྠོ། པམཱདེ བྷཡདསྶིནོཏི ནིརཡཱུཔཔཏྟིཨཱདིཀཾ པམཱདེ བྷཡཾ པསྶནྟཱ། ཨབྷབྦཱ པརིཧཱནཱཡཱཏི ཏེ ཨེཝརཱུཔཱ སམཐཝིཔསྶནཱདྷམྨེཧི མགྒཕལེཧི ཝཱ པརིཧཱནཱཡ ཨབྷབྦཱ། སམཐཝིཔསྶནཱཏོ ཧི སམྤཏྟཏོ ན པརིཧཱཡནྟི, ཨིཏརཱནི ཙ ཨཔྤཏྟཱནི པཱཔུཎནྟི། ནིབྦཱནསྶེཝ སནྟིཀེཏི ནིབྦཱནསྶ ཙ ཨནུཔཱདཱཔརིནིབྦཱནསྶ ཙ སནྟིཀེ ཨེཝ, ན ཙིརསྶེཝ ནཾ ཨདྷིགམིསྶནྟཱིཏི།
Appamādaratāti vuttappakārāya samathavipassanābhāvanāya appamajjane ratā abhiratā tattha appamādeneva rattindivaṃ vītināmentā. Santāti samānā. ‘‘Sattā’’tipi pāṭho, puggalāti attho. Pamāde bhayadassinoti nirayūpapattiādikaṃ pamāde bhayaṃ passantā. Abhabbā parihānāyāti te evarūpā samathavipassanādhammehi maggaphalehi vā parihānāya abhabbā. Samathavipassanāto hi sampattato na parihāyanti, itarāni ca appattāni pāpuṇanti. Nibbānasseva santiketi nibbānassa ca anupādāparinibbānassa ca santike eva, na cirasseva naṃ adhigamissantīti.
ཨཊྛམསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཨིཏིཝུཏྟཀཔཱལི༹ • Itivuttakapāḷi / ༨. པཊིསལླཱནསུཏྟཾ • 8. Paṭisallānasuttaṃ
