Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൮. പടിസല്ലാനസുത്തവണ്ണനാ
8. Paṭisallānasuttavaṇṇanā
൪൫. അട്ഠമേ പടിസല്ലാനരാമാതി തേഹി തേഹി സത്തസങ്ഖാരേഹി പടിനിവത്തിത്വാ സല്ലാനം പടിസല്ലാനം, ഏകവിഹാരോ ഏകമന്തസേവിതാ, കായവിവേകോതി അത്ഥോ. തം പടിസല്ലാനം രമന്തി രോചന്തീതി പടിസല്ലാനരാമാ. ‘‘പടിസല്ലാനാരാമാ’’തിപി പാഠോ. യഥാ വുത്തം പടിസല്ലാനം ആരമിതബ്ബതോ ആരാമോ ഏതേസന്തി പടിസല്ലാനാരാമാ. വിഹരഥാതി ഏവംഭൂതാ ഹുത്വാ വിഹരഥാതി അത്ഥോ. പടിസല്ലാനേ രതാ നിരതാ സമ്മുദിതാതി പടിസല്ലാനരതാ. ഏത്താവതാ ജാഗരിയാനുയോഗോ, തസ്സ നിമിത്തഭൂതാ വൂപകട്ഠകായതാ ച ദസ്സിതാ. ജാഗരിയാനുയോഗോ, സീലസംവരോ, ഇന്ദ്രിയേസു, ഗുത്തദ്വാരതാ, ഭോജനേ മത്തഞ്ഞുതാ, സതിസമ്പജഞ്ഞന്തി ഇമേഹി ധമ്മേഹി വിനാ ന വത്തതീതി തേപി ഇധ അത്ഥതോ വുത്താ ഏവാതി വേദിതബ്ബാ.
45. Aṭṭhame paṭisallānarāmāti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā sallānaṃ paṭisallānaṃ, ekavihāro ekamantasevitā, kāyavivekoti attho. Taṃ paṭisallānaṃ ramanti rocantīti paṭisallānarāmā. ‘‘Paṭisallānārāmā’’tipi pāṭho. Yathā vuttaṃ paṭisallānaṃ āramitabbato ārāmo etesanti paṭisallānārāmā. Viharathāti evaṃbhūtā hutvā viharathāti attho. Paṭisallāne ratā niratā sammuditāti paṭisallānaratā. Ettāvatā jāgariyānuyogo, tassa nimittabhūtā vūpakaṭṭhakāyatā ca dassitā. Jāgariyānuyogo, sīlasaṃvaro, indriyesu, guttadvāratā, bhojane mattaññutā, satisampajaññanti imehi dhammehi vinā na vattatīti tepi idha atthato vuttā evāti veditabbā.
അജ്ഝത്തം ചേതോസമഥമനുയുത്താതി അത്തനോ ചിത്തസമഥേ അനുയുത്താ. അജ്ഝത്തം അത്തനോതി ച ഏതം ഏകത്ഥം, ബ്യഞ്ജനമേവ നാനം. ഭുമ്മത്ഥേ ചേതം സമഥന്തി അനുസദ്ദയോഗേന ഉപയോഗവചനം. അനിരാകതജ്ഝാനാതി ബഹി അനീഹതജ്ഝാനാ അവിനാസിതജ്ഝാനാ വാ. നീഹരണം വിനാസോ വാതി ഇദം നിരാകതം നാമ ‘‘ഥമ്ഭം നിരംകത്വാ നിവാതവുത്തീ’’തിആദീസു (സു॰ നി॰ ൩൨൮) വിയ. വിപസ്സനായ സമന്നാഗതാതി സത്തവിധായ അനുപസ്സനായ യുത്താ. സത്തവിധാ അനുപസ്സനാ നാമ അനിച്ചാനുപസ്സനാ, ദുക്ഖാനുപസ്സനാ, അനത്താനുപസ്സനാ, നിബ്ബിദാനുപസ്സനാ, വിരാഗാനുപസ്സനാ, നിരോധാനുപസ്സനാ, പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സനാ ച, താ വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ വിത്ഥാരിതാവ.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttāti attano cittasamathe anuyuttā. Ajjhattaṃ attanoti ca etaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ. Bhummatthe cetaṃ samathanti anusaddayogena upayogavacanaṃ. Anirākatajjhānāti bahi anīhatajjhānā avināsitajjhānā vā. Nīharaṇaṃ vināso vāti idaṃ nirākataṃ nāma ‘‘thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī’’tiādīsu (su. ni. 328) viya. Vipassanāya samannāgatāti sattavidhāya anupassanāya yuttā. Sattavidhā anupassanā nāma aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanā ca, tā visuddhimagge vitthāritāva.
ബ്രൂഹേതാരോ സുഞ്ഞാഗാരാനന്തി വഡ്ഢേതാരോ സുഞ്ഞാഗാരാനം. ഏത്ഥ ച ‘‘സുഞ്ഞാഗാരാന’’ന്തി യംകിഞ്ചി വിവിത്തം ഭാവനാനുയോഗസ്സ അനുച്ഛവികട്ഠാനം. സമഥവിപസ്സനാവസേന കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ രത്തിന്ദിവം സുഞ്ഞാഗാരം പവിസിത്വാ ഭാവനാനുയോഗവസേന നിസീദമാനാ ഭിക്ഖൂ ‘‘ബ്രൂഹേതാരോ സുഞ്ഞാഗാരാന’’ന്തി വേദിതബ്ബാ. ഏകഭൂമികാദിപാസാദേപി പന വാസം കുരുമാനാ ഝായിനോ സുഞ്ഞാഗാരാനം ബ്രൂഹേതാരോത്വേവ വേദിതബ്ബാ.
Brūhetāro suññāgārānanti vaḍḍhetāro suññāgārānaṃ. Ettha ca ‘‘suññāgārāna’’nti yaṃkiñci vivittaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikaṭṭhānaṃ. Samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā bhāvanānuyogavasena nisīdamānā bhikkhū ‘‘brūhetāro suññāgārāna’’nti veditabbā. Ekabhūmikādipāsādepi pana vāsaṃ kurumānā jhāyino suññāgārānaṃ brūhetārotveva veditabbā.
ഏത്ഥ ച യാ ‘‘പടിസല്ലാനരാമാ, ഭിക്ഖവേ, വിഹരഥ പടിസല്ലാനരതാ’’തി വൂപകട്ഠകായതാ വിഹിതാ, സാ പരിസുദ്ധസീലസ്സ, ന അസീലസ്സ അവിസുദ്ധസീലസ്സ വാ തസ്സ രൂപാരമ്മണാദിതോ ചിത്തവിനിവത്തനസ്സേവ അഭാവതോതി അത്ഥതോ സീലവിസുദ്ധി ദസ്സിതാതി വുത്തോവായമത്ഥോ. ‘‘അജ്ഝത്തം ചേതോസമഥമനുയുത്താ അനിരാകതജ്ഝാനാ’’തി പദദ്വയേന സമാധിഭാവനാ, ‘‘വിപസ്സനായ സമന്നാഗതാ’’തി ഇമിനാ പഞ്ഞാഭാവനാ വിഹിതാതി ലോകിയാ തിസ്സോ സിക്ഖാ ദസ്സിതാ.
Ettha ca yā ‘‘paṭisallānarāmā, bhikkhave, viharatha paṭisallānaratā’’ti vūpakaṭṭhakāyatā vihitā, sā parisuddhasīlassa, na asīlassa avisuddhasīlassa vā tassa rūpārammaṇādito cittavinivattanasseva abhāvatoti atthato sīlavisuddhi dassitāti vuttovāyamattho. ‘‘Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttā anirākatajjhānā’’ti padadvayena samādhibhāvanā, ‘‘vipassanāya samannāgatā’’ti iminā paññābhāvanā vihitāti lokiyā tisso sikkhā dassitā.
ഇദാനി താസു പതിട്ഠിതസ്സ അവസ്സംഭാവിഫലം ദസ്സേതും ‘‘പടിസല്ലാനരാമാന’’ന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ബ്രൂഹേതാനന്തി വഡ്ഢേതാനം. ദ്വിന്നം ഫലാനന്തി തതിയചതുത്ഥഫലാനം. പാടികങ്ഖന്തി ഇച്ഛിതബ്ബം അവസ്സംഭാവീ. അഞ്ഞാതി അരഹത്തം. തഞ്ഹി ഹേട്ഠിമമഗ്ഗഞാണേഹി ഞാതമരിയാദം അനതിക്കമിത്വാ ജാനനതോ പരിപുണ്ണജാനനത്താ ഉപരി ജാനനകിച്ചാഭാവതോ ച ‘‘അഞ്ഞാ’’തി വുച്ചതി. സതി വാ ഉപാദിസേസേതി സതി വാ കിലേസൂപാദിസേസേ, പഹാതും അസക്കുണേയ്യേ സതി. ഞാണേ ഹി അപരിപക്കേ യേ തേന പരിപക്കേന പഹാതബ്ബകിലേസാ, തേ ന പഹീയന്തി. തം സന്ധായാഹ ‘‘സതി വാ ഉപാദിസേസേ’’തി. സതി ച കിലേസേ ഖന്ധാഭിസങ്ഖാരാ തിട്ഠന്തി ഏവ. ഇതി ഇമസ്മിം സുത്തേ അനാഗാമിഫലം അരഹത്തന്തി ദ്വേ ധമ്മാ ദസ്സിതാ. യഥാ ചേത്ഥ, ഏവം ഇതോ പരേസു ദ്വീസു സുത്തേസു.
Idāni tāsu patiṭṭhitassa avassaṃbhāviphalaṃ dassetuṃ ‘‘paṭisallānarāmāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha brūhetānanti vaḍḍhetānaṃ. Dvinnaṃ phalānanti tatiyacatutthaphalānaṃ. Pāṭikaṅkhanti icchitabbaṃ avassaṃbhāvī. Aññāti arahattaṃ. Tañhi heṭṭhimamaggañāṇehi ñātamariyādaṃ anatikkamitvā jānanato paripuṇṇajānanattā upari jānanakiccābhāvato ca ‘‘aññā’’ti vuccati. Sati vā upādiseseti sati vā kilesūpādisese, pahātuṃ asakkuṇeyye sati. Ñāṇe hi aparipakke ye tena paripakkena pahātabbakilesā, te na pahīyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘sati vā upādisese’’ti. Sati ca kilese khandhābhisaṅkhārā tiṭṭhanti eva. Iti imasmiṃ sutte anāgāmiphalaṃ arahattanti dve dhammā dassitā. Yathā cettha, evaṃ ito paresu dvīsu suttesu.
ഗാഥാസു യേ സന്തചിത്താതി യേ യോഗാവചരാ തദങ്ഗവസേന വിക്ഖമ്ഭനവസേവ ച സമിതകിലേസതായ സന്തചിത്താ. നേപക്കം വുച്ചതി പഞ്ഞാ, തായ സമന്നാഗതത്താ നിപകാ. ഇമിനാ തേസം കമ്മട്ഠാനപരിഹരണഞാണം ദസ്സേതി. സതിമന്തോ ച ഝായിനോതി ഠാനനിസജ്ജാദീസു കമ്മട്ഠാനാവിജഹനഹേതുഭൂതായ സതിയാ സതിമന്തോ, ആരമ്മണൂപനിജ്ഝാനലക്ഖണേന ഝാനേന ഝായിനോ. സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സന്തി, കാമേസു അനപേക്ഖിനോതി പുബ്ബേയേവ ‘‘അട്ഠികങ്കലൂപമാ കാമാ’’തിആദിനാ (മ॰ നി॰ ൧.൨൩൪; പാചി॰ ൪൧൭) വത്ഥുകാമേസു കിലേസകാമേസു ച ആദീനവപച്ചവേക്ഖണേന അനപേക്ഖിനോ അനത്ഥികാ തേ പഹായ അധിഗതം ഉപചാരസമാധിം അപ്പനാസമാധിം വാ പാദകം കത്വാ നാമരൂപം തസ്സ പച്ചയേ ച പരിഗ്ഗഹേത്വാ കലാപസമ്മസനാദിക്കമേന സമ്മാ അവിപരീതം പഞ്ചക്ഖന്ധധമ്മം അനിച്ചാദിതോ വിപസ്സന്തി.
Gāthāsu ye santacittāti ye yogāvacarā tadaṅgavasena vikkhambhanavaseva ca samitakilesatāya santacittā. Nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipakā. Iminā tesaṃ kammaṭṭhānapariharaṇañāṇaṃ dasseti. Satimantoca jhāyinoti ṭhānanisajjādīsu kammaṭṭhānāvijahanahetubhūtāya satiyā satimanto, ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇena jhānena jhāyino. Sammā dhammaṃ vipassanti, kāmesu anapekkhinoti pubbeyeva ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417) vatthukāmesu kilesakāmesu ca ādīnavapaccavekkhaṇena anapekkhino anatthikā te pahāya adhigataṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā pādakaṃ katvā nāmarūpaṃ tassa paccaye ca pariggahetvā kalāpasammasanādikkamena sammā aviparītaṃ pañcakkhandhadhammaṃ aniccādito vipassanti.
അപ്പമാദരതാതി വുത്തപ്പകാരായ സമഥവിപസ്സനാഭാവനായ അപ്പമജ്ജനേ രതാ അഭിരതാ തത്ഥ അപ്പമാദേനേവ രത്തിന്ദിവം വീതിനാമേന്താ. സന്താതി സമാനാ. ‘‘സത്താ’’തിപി പാഠോ, പുഗ്ഗലാതി അത്ഥോ. പമാദേ ഭയദസ്സിനോതി നിരയൂപപത്തിആദികം പമാദേ ഭയം പസ്സന്താ. അഭബ്ബാ പരിഹാനായാതി തേ ഏവരൂപാ സമഥവിപസ്സനാധമ്മേഹി മഗ്ഗഫലേഹി വാ പരിഹാനായ അഭബ്ബാ. സമഥവിപസ്സനാതോ ഹി സമ്പത്തതോ ന പരിഹായന്തി, ഇതരാനി ച അപ്പത്താനി പാപുണന്തി. നിബ്ബാനസ്സേവ സന്തികേതി നിബ്ബാനസ്സ ച അനുപാദാപരിനിബ്ബാനസ്സ ച സന്തികേ ഏവ, ന ചിരസ്സേവ നം അധിഗമിസ്സന്തീതി.
Appamādaratāti vuttappakārāya samathavipassanābhāvanāya appamajjane ratā abhiratā tattha appamādeneva rattindivaṃ vītināmentā. Santāti samānā. ‘‘Sattā’’tipi pāṭho, puggalāti attho. Pamāde bhayadassinoti nirayūpapattiādikaṃ pamāde bhayaṃ passantā. Abhabbā parihānāyāti te evarūpā samathavipassanādhammehi maggaphalehi vā parihānāya abhabbā. Samathavipassanāto hi sampattato na parihāyanti, itarāni ca appattāni pāpuṇanti. Nibbānasseva santiketi nibbānassa ca anupādāparinibbānassa ca santike eva, na cirasseva naṃ adhigamissantīti.
അട്ഠമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൮. പടിസല്ലാനസുത്തം • 8. Paṭisallānasuttaṃ