| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೨೫-೨೮. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā
೭೬. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮೇ ಅವುತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಪಾಟಿಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ। ಧಮ್ಮಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾ ವುತ್ತಾಯೇವ। ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಧಮ್ಮೋತಿಆದೀಹಿ ಧಮ್ಮಸದ್ದಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಧಮ್ಮೇ ವತ್ವಾ ನಾನತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞೋ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಧಮ್ಮೋತಿಆದಿಮಾಹ। ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ಧಮ್ಮಾನಂ ನಾನತ್ತಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಪಟಿವಿದಿತಾತಿ ಅಭಿಮುಖಭಾವೇನ ವಿದಿತಾ ಪಾಕಟಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋತಿಆದೀಹಿ ತೇಸಂ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸನ್ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ಪರಂ ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಪರಂ ಸನ್ದಸ್ಸೇತುಂ। ಪರಸ್ಸ ಪನ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಲಬ್ಭತಿಯೇವ। ಬ್ಯಞ್ಜನನಿರುತ್ತಾಭಿಲಾಪಾತಿ ನಾಮಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಾಮನಿರುತ್ತಿ ನಾಮಾಭಿಲಾಪೋ। ನಾಮಞ್ಹಿ ಅತ್ಥಂ ಬ್ಯಞ್ಜಯತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ‘‘ಸಙ್ಖತಮಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೭೯) ಏವಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಸಹೇತುಕಂ ಕತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ ನಿರುತ್ತಿ, ಅಭಿಲಪೀಯತಿ ಏತೇನ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಭಿಲಾಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
76. Paṭisambhidāñāṇaniddese yasmā dhamme avutte tassa kiccaṃ na sakkā vattuṃ, tasmā uddiṭṭhānaṃ paṭipāṭiṃ anādiyitvā paṭhamaṃ dhammā niddiṭṭhā. Dhammādīnaṃ atthā vuttāyeva. Saddhindriyaṃ dhammotiādīhi dhammasaddapariyāpanne dhamme vatvā nānattasaddassa atthaṃ dassento añño saddhindriyaṃ dhammotiādimāha. ‘‘Añño dhammo’’ti hi vutte dhammānaṃ nānattaṃ dassitaṃ hoti. Paṭividitāti abhimukhabhāvena viditā pākaṭā nāma honti. Tena paṭisambhidāpadassa attho vutto. Adhimokkhaṭṭho atthotiādīhi tesaṃ saddhādīnaṃ adhimuccanādikiccaṃ attho nāmāti dasseti. Sandassetunti paraṃ ñāpetukāmassa paraṃ sandassetuṃ. Parassa pana vacanaṃ suṇantassāpi labbhatiyeva. Byañjananiruttābhilāpāti nāmabyañjanaṃ nāmanirutti nāmābhilāpo. Nāmañhi atthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, ‘‘saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā saṅkhārāti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 3.79) evaṃ niddhāretvā sahetukaṃ katvā vuccamānattā nirutti, abhilapīyati etena atthoti abhilāpoti vuccati.
ನಾಮಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ – ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ, ಗುಣನಾಮಂ, ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ, ಓಪಪಾತಿಕನಾಮನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕೇಸು ಮಹಾಜನೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ನಾಮಂ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮಹಾಜನಸಮ್ಮತೋತಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’ತ್ವೇವ ಪಠಮಂ ಅಕ್ಖರಂ ಉಪನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೧)। ‘‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿನಯಧರೋ ತಿಪಿಟಕಧರೋ ಸದ್ಧೋ ಸತೋ’’ತಿ ಏವರೂಪಂ ಗುಣತೋ ಆಗತನಾಮಂ ಗುಣನಾಮಂ। ‘‘ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದೀನಿಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅನೇಕಾನಿ ನಾಮಸತಾನಿ ಗುಣನಾಮಾನೇವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Nāmañca nāmetaṃ catubbidhaṃ – sāmaññanāmaṃ, guṇanāmaṃ, kittimanāmaṃ, opapātikanāmanti. Tattha paṭhamakappikesu mahājanena sammannitvā ṭhapitattā ‘‘mahāsammato’’ti rañño nāmaṃ sāmaññanāmaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanasammatoti kho, vāseṭṭha, ‘mahāsammato mahāsammato’tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.131). ‘‘Dhammakathiko paṃsukūliko vinayadharo tipiṭakadharo saddho sato’’ti evarūpaṃ guṇato āgatanāmaṃ guṇanāmaṃ. ‘‘Bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādīnipi tathāgatassa anekāni nāmasatāni guṇanāmāneva. Tena vuttaṃ –
‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ಗುಣೇಹಿ ನಾಮಮುದ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋ’’ತಿ॥
Guṇehi nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti.
ಯಂ ಪನ ಜಾತಸ್ಸ ಕುಮಾರಕಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ಞಾತಕಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಅಸುಕೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇದಂ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ। ಯಾ ಪನ ಪುರಿಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಅಪರಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಪತತಿ, ಪುರಿಮವೋಹಾರೋ ಪಚ್ಛಿಮವೋಹಾರೇ ಪತತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಪುರಿಮಕಪ್ಪೇಪಿ ಚನ್ದೋ ಚನ್ದೋಯೇವ ನಾಮ, ಏತರಹಿಪಿ ಚನ್ದೋಯೇವ। ಅತೀತೇ ಸೂರಿಯೋ, ಸಮುದ್ದೋ, ಪಥವೀ, ಪಬ್ಬತೋ ಪಬ್ಬತೋಯೇವ ನಾಮ, ಏತರಹಿಪಿ ಪಬ್ಬತೋಯೇವಾತಿ, ಇದಂ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮಂ। ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ನಾಮಂ ಏಕಂ ನಾಮಮೇವ ಹೋತಿ , ತಂ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತಮತ್ತಸಿದ್ಧಂ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ನಾಮಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಜೋತಕೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Yaṃ pana jātassa kumārakassa nāmaggahaṇadivase dakkhiṇeyyānaṃ sakkāraṃ katvā samīpe ṭhitā ñātakā kappetvā pakappetvā ‘‘ayaṃ asuko nāmā’’ti nāmaṃ karonti, idaṃ kittimanāmaṃ. Yā pana purimapaññatti aparapaññattiyaṃ patati, purimavohāro pacchimavohāre patati. Seyyathidaṃ, purimakappepi cando candoyeva nāma, etarahipi candoyeva. Atīte sūriyo, samuddo, pathavī, pabbato pabbatoyeva nāma, etarahipi pabbatoyevāti, idaṃ opapātikanāmaṃ. Idaṃ catubbidhampi nāmaṃ ekaṃ nāmameva hoti , taṃ lokasaṅketamattasiddhaṃ paramatthato avijjamānaṃ. Aññe pana ‘‘nāmaṃ nāma atthajotako saddo’’ti vadanti. Balabojjhaṅgamaggaṅgānaṃ vuttanayānusāreneva attho veditabbo.
ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೨೫-೨೮. ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddeso
