| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੨੫-੨੮. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā
੭੬. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮੇ ਅવੁਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਪਾਟਿਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਧਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾ વੁਤ੍ਤਾਯੇવ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿਆਦੀਹਿ ਧਮ੍ਮਸਦ੍ਦਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇ ਧਮ੍ਮੇ વਤ੍વਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ‘‘ਅਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਟਿવਿਦਿਤਾਤਿ ਅਭਿਮੁਖਭਾવੇਨ વਿਦਿਤਾ ਪਾਕਟਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿਆਦੀਹਿ ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥੋ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪਰਂ ਞਾਪੇਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਪਰਂ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ। ਪਰਸ੍ਸ ਪਨ વਚਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿਯੇવ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪਾਤਿ ਨਾਮਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਨਾਮਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮਾਭਿਲਾਪੋ। ਨਾਮਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਯਤੀਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ‘‘ਸਙ੍ਖਤਮਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੯) ਏવਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਸਹੇਤੁਕਂ ਕਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਤ੍ਤਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ, ਅਭਿਲਪੀਯਤਿ ਏਤੇਨ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਅਭਿਲਾਪੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
76. Paṭisambhidāñāṇaniddese yasmā dhamme avutte tassa kiccaṃ na sakkā vattuṃ, tasmā uddiṭṭhānaṃ paṭipāṭiṃ anādiyitvā paṭhamaṃ dhammā niddiṭṭhā. Dhammādīnaṃ atthā vuttāyeva. Saddhindriyaṃ dhammotiādīhi dhammasaddapariyāpanne dhamme vatvā nānattasaddassa atthaṃ dassento añño saddhindriyaṃ dhammotiādimāha. ‘‘Añño dhammo’’ti hi vutte dhammānaṃ nānattaṃ dassitaṃ hoti. Paṭividitāti abhimukhabhāvena viditā pākaṭā nāma honti. Tena paṭisambhidāpadassa attho vutto. Adhimokkhaṭṭho atthotiādīhi tesaṃ saddhādīnaṃ adhimuccanādikiccaṃ attho nāmāti dasseti. Sandassetunti paraṃ ñāpetukāmassa paraṃ sandassetuṃ. Parassa pana vacanaṃ suṇantassāpi labbhatiyeva. Byañjananiruttābhilāpāti nāmabyañjanaṃ nāmanirutti nāmābhilāpo. Nāmañhi atthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, ‘‘saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā saṅkhārāti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 3.79) evaṃ niddhāretvā sahetukaṃ katvā vuccamānattā nirutti, abhilapīyati etena atthoti abhilāpoti vuccati.
ਨਾਮਞ੍ਚ ਨਾਮੇਤਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ – ਸਾਮਞ੍ਞਨਾਮਂ, ਗੁਣਨਾਮਂ, ਕਿਤ੍ਤਿਮਨਾਮਂ, ਓਪਪਾਤਿਕਨਾਮਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਕਪ੍ਪਿਕੇਸੁ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਹਾਸਮ੍ਮਤੋ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਮਂ ਸਾਮਞ੍ਞਨਾਮਂ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਹਾਜਨਸਮ੍ਮਤੋਤਿ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ‘ਮਹਾਸਮ੍ਮਤੋ ਮਹਾਸਮ੍ਮਤੋ’ਤ੍વੇવ ਪਠਮਂ ਅਕ੍ਖਰਂ ਉਪਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੩੧)। ‘‘ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ વਿਨਯਧਰੋ ਤਿਪਿਟਕਧਰੋ ਸਦ੍ਧੋ ਸਤੋ’’ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਗੁਣਤੋ ਆਗਤਨਾਮਂ ਗੁਣਨਾਮਂ। ‘‘ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਨੇਕਾਨਿ ਨਾਮਸਤਾਨਿ ਗੁਣਨਾਮਾਨੇવ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Nāmañca nāmetaṃ catubbidhaṃ – sāmaññanāmaṃ, guṇanāmaṃ, kittimanāmaṃ, opapātikanāmanti. Tattha paṭhamakappikesu mahājanena sammannitvā ṭhapitattā ‘‘mahāsammato’’ti rañño nāmaṃ sāmaññanāmaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanasammatoti kho, vāseṭṭha, ‘mahāsammato mahāsammato’tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.131). ‘‘Dhammakathiko paṃsukūliko vinayadharo tipiṭakadharo saddho sato’’ti evarūpaṃ guṇato āgatanāmaṃ guṇanāmaṃ. ‘‘Bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādīnipi tathāgatassa anekāni nāmasatāni guṇanāmāneva. Tena vuttaṃ –
‘‘ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਨਾਮਾਨਿ, ਸਗੁਣੇਨ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ਗੁਣੇਹਿ ਨਾਮਮੁਦ੍ਧੇਯ੍ਯਂ, ਅਪਿ ਨਾਮਸਹਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ॥
Guṇehi nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti.
ਯਂ ਪਨ ਜਾਤਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਦਿવਸੇ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤਾ ਞਾਤਕਾ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਪਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਸੁਕੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਕਿਤ੍ਤਿਮਨਾਮਂ। ਯਾ ਪਨ ਪੁਰਿਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਪਰਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ ਪਤਤਿ, ਪੁਰਿਮવੋਹਾਰੋ ਪਚ੍ਛਿਮવੋਹਾਰੇ ਪਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ, ਪੁਰਿਮਕਪ੍ਪੇਪਿ ਚਨ੍ਦੋ ਚਨ੍ਦੋਯੇવ ਨਾਮ, ਏਤਰਹਿਪਿ ਚਨ੍ਦੋਯੇવ। ਅਤੀਤੇ ਸੂਰਿਯੋ, ਸਮੁਦ੍ਦੋ, ਪਥવੀ, ਪਬ੍ਬਤੋ ਪਬ੍ਬਤੋਯੇવ ਨਾਮ, ਏਤਰਹਿਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋਯੇવਾਤਿ, ਇਦਂ ਓਪਪਾਤਿਕਨਾਮਂ। ਇਦਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ ਨਾਮਂ ਏਕਂ ਨਾਮਮੇવ ਹੋਤਿ , ਤਂ ਲੋਕਸਙ੍ਕੇਤਮਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ‘‘ਨਾਮਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਜੋਤਕੋ ਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਬਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Yaṃ pana jātassa kumārakassa nāmaggahaṇadivase dakkhiṇeyyānaṃ sakkāraṃ katvā samīpe ṭhitā ñātakā kappetvā pakappetvā ‘‘ayaṃ asuko nāmā’’ti nāmaṃ karonti, idaṃ kittimanāmaṃ. Yā pana purimapaññatti aparapaññattiyaṃ patati, purimavohāro pacchimavohāre patati. Seyyathidaṃ, purimakappepi cando candoyeva nāma, etarahipi candoyeva. Atīte sūriyo, samuddo, pathavī, pabbato pabbatoyeva nāma, etarahipi pabbatoyevāti, idaṃ opapātikanāmaṃ. Idaṃ catubbidhampi nāmaṃ ekaṃ nāmameva hoti , taṃ lokasaṅketamattasiddhaṃ paramatthato avijjamānaṃ. Aññe pana ‘‘nāmaṃ nāma atthajotako saddo’’ti vadanti. Balabojjhaṅgamaggaṅgānaṃ vuttanayānusāreneva attho veditabbo.
ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੨੫-੨੮. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddeso
