| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
੧੫. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗੋ
15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ
1. Suttantabhājanīyaṃ
੧. ਸਙ੍ਗਹવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
1. Saṅgahavāravaṇṇanā
੭੧੮. ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਨਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਭੇਦਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਭਾਨਪ੍ਪਭੇਦਾ ਤਬ੍ਬਿਸਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਦਿਭੇਦੇਹਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
718. Esevanayoti saṅkhepena dassetvā tameva nayaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘dhammappabhedassa hī’’tiādimāha. Niruttipaṭibhānappabhedā tabbisayānaṃ atthādīnaṃ paccayuppannādibhedehi bhinditvā veditabbā.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਸਚ੍ਚਹੇਤੁਧਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਾਰੇਸੁ ਆਗਤਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਸਚ੍ਚਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰવਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਭਾਸਿਤਤ੍ਥੋ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ વਿਪਾਕੋ ਕਿਰਿਯਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਾਨਮੇવ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਾ ਚ।
‘‘Yaṃ kiñci paccayasamuppanna’’nti etena saccahetudhammapaccayākāravāresu āgatāni dukkhādīni gahitāni. Saccapaccayākāravāresu nibbānaṃ, pariyattivāre bhāsitattho, abhidhammabhājanīye vipāko kiriyañcāti evaṃ pāḷiyaṃ vuttānameva vasena pañca atthā veditabbā, tathā dhammā ca.
વਿਦਹਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਹੇਤੁਆਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਂ, ਤਦਤ੍ਥਂ ਪਨ વਿਭਾવੇਤੁਮਾਹ ‘‘ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਚੇવ ਪਾਪੇਤਿ ਚਾ’’ਤਿ। ਤੇਸੁ ਪੁਰਿਮੋ ਅਤ੍ਥੋ ਮਗ੍ਗવਜ੍ਜੇਸੁ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭਾਸਿਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਅવਬੋਧਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ। ਮਗ੍ਗੋ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪੇਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਛਿਮੋ।
Vidahatīti nibbattakahetuādīnaṃ sādhāraṇaṃ nibbacanaṃ, tadatthaṃ pana vibhāvetumāha ‘‘pavatteti ceva pāpeti cā’’ti. Tesu purimo attho maggavajjesu daṭṭhabbo. Bhāsitampi hi avabodhanavasena atthaṃ pavattetīti. Maggo pana nibbānaṃ pāpetīti tasmiṃ pacchimo.
ਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਭਾવવਾਚਕੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਯਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਅવਿਪਰੀਤਨਿਰੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸਾ ਅਭਿਲਾਪੇਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਚਨਭੂਤਾਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਲਾਪੇਤਿ ਕੇਚਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਭਿਲਪਿਤਬ੍ਬਾ , ਨ વਚਨਨ੍ਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚ વਚਨਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਅਭਿਲਪਿਤਬ੍ਬਂ ਉਚ੍ਚਾਰੇਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਥਾਪਿ ਫਸ੍ਸਾਦਿવਚਨੇਹਿ ਬੋਧੇਤਬ੍ਬਂ ਅਭਿਲਪਿਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਏવਂ ਸਤਿ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮવਜ੍ਜਂ ਤੇਹਿ ਬੋਧੇਤਬ੍ਬਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ‘‘ਫਸ੍ਸੋਤਿ ਚ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿ, ਫਸ੍ਸਂ ਫਸ੍ਸਾਤਿ ਨ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋવਾਯਮਤ੍ਥੋ, ਨ ਚ ਅવਚਨਂ ਏવਂਪਕਾਰਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਚਨਭੂਤਾਯ ਏવ ਤਸ੍ਸਾ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਲਾਪੇ ਉਚ੍ਚਾਰਣੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Dhammaniruttābhilāpeti ettha dhamma-saddo sabhāvavācakoti katvā āha ‘‘yā sabhāvaniruttī’’ti, aviparītaniruttīti attho. Tassā abhilāpeti tassā niruttiyā avacanabhūtāya paññattiyā abhilāpeti keci vaṇṇayanti. Evaṃ sati paññatti abhilapitabbā , na vacananti āpajjati, na ca vacanato aññaṃ abhilapitabbaṃ uccāretabbaṃ atthi, athāpi phassādivacanehi bodhetabbaṃ abhilapitabbaṃ siyā, evaṃ sati atthadhammavajjaṃ tehi bodhetabbaṃ na vijjatīti tesaṃ niruttibhāvo āpajjati. ‘‘Phassoti ca sabhāvanirutti, phassaṃ phassāti na sabhāvaniruttī’’ti dassitovāyamattho, na ca avacanaṃ evaṃpakāraṃ atthi, tasmā vacanabhūtāya eva tassā sabhāvaniruttiyā abhilāpe uccāraṇeti attho daṭṭhabbo.
ਤਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਂ ਸਦ੍ਦਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪੇ ਪਭੇਦਗਤਂ ਞਾਣਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਾ ਪਰਤੋ ਮਨੋਦ੍વਾਰੇ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਰਮ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਚ વਚਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਜਾਨਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਅਞ੍ਞਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਞਾਣਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਮਨੁਸ੍ਸਾਦਿਸਦ੍ਦਪ੍ਪਭੇਦਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ ਤਂ ਤਂ ਸਦ੍ਦવਿਭਾવਕਂ, ਏવਂ ਸਭਾવਾਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਤਂવਿਭਾવਕਞਾਣਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਨ ਪਾਲ਼ਿવਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਂ ਸਦ੍ਦਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ ਪવਤ੍ਤਯਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਞਾਣਂ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤਂਯੇવ ਤਂਤਂਸਦ੍ਦਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨਨ੍ਤਰਂ ਤਂਤਂਪਭੇਦਨਿਚ੍ਛਯਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਂ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚ ਪਭੇਦਗਤਮ੍ਪਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤੀਤਿ ਮਾਗਧਭਾਸਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਸਕ੍ਕਟਨਾਮਾਦਿਸਦ੍ਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਪਨਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਪਦਮਾਹ।
Taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidāti vuttattā niruttisaddārammaṇāya sotaviññāṇavīthiyā parato manodvāre niruttipaṭisambhidā pavattatīti vadanti. ‘‘Niruttipaṭisambhidā paccuppannārammaṇā’’ti ca vacanaṃ saddaṃ gahetvā pacchā jānanaṃ sandhāya vuttanti. Evaṃ pana aññasmiṃ paccuppannārammaṇe aññaṃ paccuppannārammaṇanti vuttanti āpajjati. Yathā pana dibbasotañāṇaṃ manussāmanussādisaddappabhedanicchayassa paccayabhūtaṃ taṃ taṃ saddavibhāvakaṃ, evaṃ sabhāvāsabhāvaniruttinicchayassa paccayabhūtaṃ paccuppannasabhāvaniruttisaddārammaṇaṃ taṃvibhāvakañāṇaṃ niruttipaṭisambhidāti vuccamāne na pāḷivirodho hoti. Taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassāti ca paccuppannasaddārammaṇaṃ paccavekkhaṇaṃ pavattayantassāti na na sakkā vattuṃ. Tampi hi ñāṇaṃ sabhāvaniruttiṃ vibhāventaṃyeva taṃtaṃsaddapaccavekkhaṇānantaraṃ taṃtaṃpabhedanicchayahetuttā niruttiṃ bhindantaṃ paṭivijjhantameva uppajjatīti ca pabhedagatampi hotīti. Sabhāvaniruttīti māgadhabhāsā adhippetāti tato aññaṃ sakkaṭanāmādisaddaṃ sandhāya ‘‘aññaṃ panā’’ti āha. Byañjananti nipātapadamāha.
ਕਥਿਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ। ਬੋਧਿਮਣ੍ਡ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਠਮਾਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨੇ ਏવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਨ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਸੁવਣ੍ਣਸਲਾਕਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸਲਾਕਂ, ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਂ ਸਲਾਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਂ ਠਿਤੇਨ ਪવਾਰਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਪਕਾਰੇਨ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਤੋ ਨ ਸਕ੍ਕਟਭਾਸਾਜਾਨਨਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Kathitaṃ aṭṭhakathāyaṃ. Bodhimaṇḍa-saddo paṭhamābhisambuddhaṭṭhāne eva daṭṭhabbo, na yattha katthaci bodhirukkhassa patiṭṭhitaṭṭhāne. Suvaṇṇasalākanti seṭṭhasalākaṃ, dhammadesanatthaṃ salākaṃ gahetvāti attho, na paṭisambhidāyaṃ ṭhitena pavāritaṃ, tasmā paṭisambhidāto aññeneva pakārena jānitabbato na sakkaṭabhāsājānanaṃ paṭisambhidākiccanti adhippāyo.
ਇਦਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਮਾਗਧਭਾਸਾਯ ਸਭਾવਨਿਰੁਤ੍ਤਿਤਾਞਾਪਨਤ੍ਥਂ ਇਦਂ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਛਦ੍ਦਨ੍ਤવਾਰਣ (ਜਾ॰ ੧.੧੬.੯੭ ਆਦਯੋ) -ਤਿਤ੍ਤਿਰਜਾਤਕਾਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੧.੪.੭੩ ਆਦਯੋ) ਤਿਰਚ੍ਛਾਨੇਸੁ ਚ ਮਾਗਧਭਾਸਾ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ, ਨ ਓਟ੍ਟਕਾਦਿਭਾਸਾ ਸਕ੍ਕਟਂ વਾ।
Idaṃ kathitanti māgadhabhāsāya sabhāvaniruttitāñāpanatthaṃ idaṃ idāni vattabbaṃ kathitanti attho. Chaddantavāraṇa (jā. 1.16.97 ādayo) -tittirajātakādīsu (jā. 1.4.73 ādayo) tiracchānesu ca māgadhabhāsā ussannā, na oṭṭakādibhāsā sakkaṭaṃ vā.
ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਮਾਗਧਸੇਸਭਾਸਾਸੁ। ਸੇਸਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇ ਅਞ੍ਞਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਾਗਧਾ ਪਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਕਦਾਚਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਬ੍ਬਥਾ ਚ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ, ਕਪ੍ਪવਿਨਾਸੇਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿਯੇવਾਤਿ ‘‘ਅਯਮੇવੇਕਾ ਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪਪਞ੍ਚੋਤਿ ਚਿਰਾਯਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬੁਦ੍ਧવਚਨਮੇવ ਚੇਤਸ੍ਸ વਿਸਯੋ, ਤੇਨੇવ ‘‘ਨੇਲਙ੍ਗੋ ਸੇਤਪਚ੍ਛਾਦੋ’’ਤਿ ਗਾਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ‘‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤ’ਨ੍ਤਿ? ‘ਏવਂ ਗਹਪਤੀ’ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਆਗਮੇਥ, ਯਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਪੇਕ੍ਖਾਮੀ’’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੭) ਆਹਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Tatthāti māgadhasesabhāsāsu. Sesā parivattanti ekantena kālantare aññathā honti vinassanti ca. Māgadhā pana katthaci kadāci parivattantīpi na sabbattha sabbadā sabbathā ca parivattati, kappavināsepi tiṭṭhatiyevāti ‘‘ayamevekā na parivattatī’’ti āha. Papañcoti cirāyananti attho. Buddhavacanameva cetassa visayo, teneva ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti gāthaṃ pucchito citto gahapati ‘‘‘kiṃ nu kho etaṃ, bhante, bhagavatā bhāsita’nti? ‘Evaṃ gahapatī’ti. ‘Tena hi, bhante, muhuttaṃ āgametha, yāvassa atthaṃ pekkhāmī’’’ti (saṃ. ni. 4.347) āhāti vadanti.
ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਾਦੀਸੁ ਞਾਣਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਚਤੂਸੁਪਿ વਾ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਭੂਤਾਯ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਭਾવਤੋ ਤੀਸੁ ਏવ વਾ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਇਦਮਤ੍ਥਜੋਤਕਾਨੀਤਿ ਸਾਤ੍ਥਕਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੋ ਅਤ੍ਥੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਂ, ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਾ। ਸੇਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸਦਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਯੋਗੋ વਿਯ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਰਹਤੋਪਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਦਤਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਯਥਾਯੋਗਂ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਦਤ੍ਤਕਾਰਣਤਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ।
Sabbatthakañāṇanti atthādīsu ñāṇaṃ. Tañhi sabbesu tesu tīsu catūsupi vā pavattattā, kusalakiriyabhūtāya paṭibhānapaṭisambhidāya dhammatthabhāvato tīsu eva vā pavattattā ‘‘sabbatthakañāṇa’’nti vuttaṃ. Imāni ñāṇāni idamatthajotakānīti sātthakānaṃ paccavekkhitabbattā sabbo attho etassātipi sabbatthakaṃ, sabbasmiṃ khittanti vā. Sekkhe pavattā arahattappattiyā visadā hontīti vadanti. Pubbayogo viya pana arahattappatti arahatopi paṭisambhidāvisadatāya paccayo na na hotīti pañcannampi yathāyogaṃ sekkhāsekkhapaṭisambhidāvisadattakāraṇatā yojetabbā.
ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਪਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਾ ਕਥਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾ ‘‘ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੂਰੇਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਗਰੁਤਾਯ ਲਾਭਂ ਹੀਲ਼ੇਨ੍ਤੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਬਲਂ વਾਸਿਯਾ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭਣ੍ਡਕਰਣਂ ਮਯਾ ਕਤਂ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਲਾਭਗਰੁਨੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਰਾ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾવ ਭવਿਤੁਂ ਨ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਸਦਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸਦਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ વੁਤ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ ਏવਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Pucchāya parato pavattā kathāti katvā aṭṭhakathā ‘‘paripucchā’’ti vuttā. Paṭipattiṃ pūretabbaṃ maññissantīti paṭipattigarutāya lābhaṃ hīḷentena satasahassagghanakampi kambalaṃ vāsiyā koṭṭetvā paribhaṇḍakaraṇaṃ mayā kataṃ āvajjitvā lābhagaruno pariyattidharā dhammakathikāva bhavituṃ na maññissantīti vuttaṃ hoti. Ettha ca therassa kaṅkhuppattiyā pubbe avisadataṃ dassetvā arahattappattassa pañhavissajjanena arahattappattiyā visadatā dassitā. Tissatthero anantaraṃ vutto tissatthero evāti vadanti.
ਪਭੇਦੋ ਨਾਮ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਅਧਿਗਤਾਨਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਂ ਪਭੇਦਗਮਨਂ। ਅਧਿਗਮੋ ਤੇਹਿ ਪਟਿਲਾਭੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ, ਪਭੇਦੋ ਕਾਮਾવਚਰੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਨ ਪਨ ਤਥਾਤਿ ਯਥਾ ਅਧਿਗਮਸ੍ਸ ਬਲવਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਪਭੇਦਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਾਨਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾਦੀਨਂ ਅਧਿਗਮਸ੍ਸ ਬਲવਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવਂ, ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਸ੍ਸ ਚ ਬਲવਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸવਨਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਧਿਗਮੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਇਦਾਨਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਾਧਿਗਮਾ ਹਿ ਦ੍વੇਪਿ વਿਸਦਕਾਰਣਾਤਿ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਯੋਗੋ ਪਭੇਦਸ੍ਸ ਬਲવਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Pabhedo nāma maggehi adhigatānaṃ paṭisambhidānaṃ pabhedagamanaṃ. Adhigamo tehi paṭilābho, tasmā so lokuttaro, pabhedo kāmāvacaro daṭṭhabbo. Na pana tathāti yathā adhigamassa balavapaccayo hoti, na tathā pabhedassāti attho. Idāni pariyattiyādīnaṃ adhigamassa balavapaccayattābhāvaṃ, pubbayogassa ca balavapaccayattaṃ dassento ‘‘pariyattisavanaparipucchā hī’’tiādimāha. Tattha paṭisambhidā nāma natthīti paṭisambhidādhigamo natthīti adhippāyo. Idāni yaṃ vuttaṃ hoti, taṃ dassento ‘‘ime panā’’tiādimāha. Pubbayogādhigamā hi dvepi visadakāraṇāti ‘‘pubbayogo pabhedassa balavapaccayo hotī’’ti vuttanti.
ਸਙ੍ਗਹવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saṅgahavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
੨. ਸਚ੍ਚવਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
2. Saccavārādivaṇṇanā
੭੧੯. ਹੇਤੁવਾਰੇ ਕਾਲਤ੍ਤਯੇਪਿ ਹੇਤੁਫਲਧਮ੍ਮਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਹੇਤੁਧਮ੍ਮਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ, ਧਮ੍ਮવਾਰੇ વੇਨੇਯ੍ਯવਸੇਨ ਅਤੀਤਾਨਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਂਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾ ਚ ‘‘ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਇਦਮੇਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ વਾਰਾਨਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ।
719. Hetuvāre kālattayepi hetuphaladhammā ‘‘atthā’’ti vuttā, tesañca hetudhammā ‘‘dhammā’’ti, dhammavāre veneyyavasena atītānañca saṅgahitattā ‘‘uppannā samuppannā’’tiādi na vuttanti atītapaccuppannā ‘‘atthā’’ti vuttā, taṃnibbattakā ca ‘‘dhammā’’ti idametesaṃ dvinnampi vārānaṃ nānattaṃ.
ਸਚ੍ਚવਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saccavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
੭੨੫. ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਤੇਸਂ વਿਪਾਕੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ વਤ੍વਾ વਿਸੇਸੇਨ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਿਰਿਯਾਨਂ ਅવਿਪਾਕਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਭਾવੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਯਦਿ ਏવਂ વਿਪਾਕਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਭਾવੋ ਚ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਨ, ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਏવਞ੍ਚੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਨਪ੍ਪਟਿਸਿਦ੍ਧੋ, વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਪਨ ਪਧਾਨਹੇਤੁਤਾਯ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਭਾવੋવ ਤੇਸਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਿਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚੇ? ਨਾਯਂ ਦੋਸੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ, ਕਮ੍ਮਫਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪਨ ਅਹੇਤੁਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਭਾવੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਪਿਚ ‘‘ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਇਦਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਭੇਦਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇ વਿਪਾਕਕਿਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਚ ਸਭਾવਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚ ਹੋਤੀਤਿਪਿ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਤਾ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ । ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਾਰੇਸੁ ਚ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਤ੍ਤਿવਿਸੇਸਂ ਸਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਬ੍ਬਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਬ੍ਬਾਪੇਕ੍ਖਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨੇવ ‘‘ਤੇਸਂ વਿਪਾਕੇ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਨ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਫਲਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਨਿਪ੍ਫਾਦਕਾਨਪੇਕ੍ਖਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕવਾਰੇ ‘‘ਤੇਸਂ વਿਪਚ੍ਚਨਕੇ ਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
725. Avuttattāti ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇa’’nti sāmaññena vatvā visesena avuttattāti adhippāyo. Ettha ca kiriyānaṃ avipākattā dhammabhāvo na vuttoti. Yadi evaṃ vipākā na hontīti atthabhāvo ca na vattabboti? Na, paccayuppannattā. Evañce kusalākusalānampi atthabhāvo āpajjatīti. Nappaṭisiddho, vipākassa pana padhānahetutāya pākaṭattā dhammabhāvova tesaṃ vutto. Kiriyānaṃ paccayattā dhammabhāvo āpajjatīti ce? Nāyaṃ doso appaṭisiddhattā, kammaphalasambandhassa pana ahetuttā dhammabhāvo na vutto. Apica ‘‘ayaṃ imassa paccayo, idaṃ paccayuppanna’’nti evaṃ bhedaṃ akatvā kevalaṃ kusalākusale vipākakiriyadhamme ca sabhāvato paccavekkhantassa dhammapaṭisambhidā atthapaṭisambhidā ca hotītipi tesaṃ atthadhammatā na vuttāti veditabbā . Kusalākusalavāresu ca dhammapaṭisambhidā kusalākusalānaṃ paccayabhāvaṃ sattivisesaṃ sanipphādetabbataṃ passantī nipphādetabbāpekkhā hotīti taṃsambandheneva ‘‘tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti vuttaṃ. Sabhāvadassanamattameva pana atthapaṭisambhidāya kiccaṃ nipphannaphalamattadassanatoti tassā nipphādakānapekkhattā vipākavāre ‘‘tesaṃ vipaccanake ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti na vuttanti veditabbaṃ.
ਸਭਾવਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਨ ਸਤ੍ਤਾਦਿਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ, ਅવਿਪਰੀਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ વਾ। ਖੋਭੇਤ੍વਾਤਿ ਲੋਮਹਂਸਜਨਨਸਾਧੁਕਾਰਦਾਨਾਦੀਹਿ ਖੋਭੇਤ੍વਾ। ਪੁਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਜਾਨਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਦੁਤਿਯવਾਰਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਤਦੇવ ਕਥੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Sabhāvapaññattiyāti na sattādipaññattiyā, aviparītapaññattiyā vā. Khobhetvāti lomahaṃsajananasādhukāradānādīhi khobhetvā. Puna dhammassavanejānissathāti appassutattā dutiyavāraṃ kathento tadeva kathessatīti adhippāyo.
੭੪੬. ਭੂਮਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਚ ਭੂਮਿ ‘‘ਭੂਮੀ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ વਾਤਿ।
746. Bhūmidassanatthanti ettha kāmāvacarā lokuttarā ca bhūmi ‘‘bhūmī’’ti veditabbā, cittuppādā vāti.
ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੩. ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
੭੪੭. ਪਚ੍ਚਯਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਞ੍ਚਾਤਿ વਚਨੇਹਿ ਹੇਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਰੂਪਾਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਪਰਿਯਾਯਂ, ਹੇਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾਨਂ વਿਪਾਕਕਿਰਿਯਰੂਪਾਨਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਮਹਗ੍ਗਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਚ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤੇ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਾਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲੇਸੁ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕੇਸੁ ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਸਬ੍ਬਞਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਸਤਿ ਯੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ‘‘ਯੇਨ ਞਾਣੇਨ ਤਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੨੬) વਚਨਤੋ ਪਨ ਨ ਸਬ੍ਬਞਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯੇ ਪਨ ‘‘ਞਾਣੇਸੁ ਞਾਣਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ’’ਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਸਿਯਾ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇਪਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ ਕਥਨਂ ਨਿਰવਸੇਸਕਥਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾਦਸ੍ਸਿਤવਿਸਯવਚਨવਸੇਨ ‘‘ਯੇਨ ਞਾਣੇਨ ਤਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਞ੍ਞਾਰਮ੍ਮਣਤਂ ਨ ਪਟਿਸੇਧੇਤੀਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਾਨਂ ਨ ਨਿਰવਸੇਸੇਨ ਕਥਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ, ਏવਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਸ੍ਸਪੀਤਿ। ਏવਂ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ ਸਬ੍ਬਞਾਣવਿਸਯਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਸਿਯਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾ ਸਿਯਾ ਮਹਗ੍ਗਤਾਰਮ੍ਮਣਾ ਸਿਯਾ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਰਮ੍ਮਣਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੪੯) વੁਤ੍ਤਾ।
747. Paccayasamuppannañca atthaṃ paccayadhammañcāti vacanehi hetādipaccayasamuppannānaṃ kusalākusalarūpānampi atthapariyāyaṃ, hetādipaccayabhūtānaṃ vipākakiriyarūpānampi dhammapariyāyañca dasseti. Paṭibhānapaṭisambhidāya kāmāvacaravipākārammaṇatā mahaggatārammaṇatā ca paṭisambhidāñāṇārammaṇatte na yujjati paṭisambhidāñāṇānaṃ kāmāvacaralokuttarakusalesu kāmāvacarakiriyālokuttaravipākesu ca uppattito. Sabbañāṇārammaṇatāya sati yujjeyya, ‘‘yena ñāṇena tāni ñāṇāni jānātī’’ti (vibha. 726) vacanato pana na sabbañāṇārammaṇatāti kathayanti. Suttantabhājanīye pana ‘‘ñāṇesu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā’’ti avisesena vuttattā sabbañāṇārammaṇatā siyā. Abhidhammabhājanīyepi cittuppādavasena kathanaṃ niravasesakathananti yathādassitavisayavacanavasena ‘‘yena ñāṇena tāni ñāṇāni jānātī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ aññārammaṇataṃ na paṭisedhetīti. Yathā ca atthapaṭisambhidāvisayānaṃ na niravasesena kathanaṃ abhidhammabhājanīye, evaṃ paṭibhānapaṭisambhidāvisayassapīti. Evaṃ paṭibhānapaṭisambhidāya sabbañāṇavisayattā ‘‘tisso paṭisambhidā siyā parittārammaṇā siyā mahaggatārammaṇā siyā appamāṇārammaṇā’’ti (vibha. 749) vuttā.
ਯਦਿਪਿ ‘‘ਸਿਯਾ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਨ ਮਗ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੪੯) વਚਨਤੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ વੁਤ੍ਤਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸ੍વੇવ ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਨਯੋ ਪવਤ੍ਤੋ। ਨ ਹਿ ਮਗ੍ਗੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ ਚ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣવਿਸਯਾ ਏવ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸਾ ਮਹਗ੍ਗਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ। ਏવਮਪਿ ਦ੍વੇਪਿ ਏਤਾ ਪਾਲ਼ਿਯੋ વਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਾਸੁ ਬਲવਤਰਾਯ ਠਤ੍વਾ ਇਤਰਾਯ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਮਗ੍ਗਿਤਬ੍ਬੋ। ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਪਟਿવੇਧੋਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਭਾવਪਟਿવੇਧવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਾ ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਏਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮવਿਸਯਤ੍ਤਾ, ਤਥਾ વਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਪਟਿવੇਧੋਪਿ વਿਪਾਕਕਿਰਿਯਭਾવਪਟਿવੇਧવਿਨਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਾ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਏਕਨ੍ਤਿਕਅਤ੍ਥવਿਸਯਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਨ ਞਾਣਂ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨਭੂਤਂ ਨਤ੍ਥਿ ਞੇਯ੍ਯਪ੍ਪਕਾਸਨਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਞਾਣੇ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਾ ਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਭવਿਤੁਂ ਅਰਹਤਿ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸੁ ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਦ੍વੇਪਿ ਪਾਲ਼ਿਯੋ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ।
Yadipi ‘‘siyā atthapaṭisambhidā na maggārammaṇā’’ti (vibha. 749) vacanato abhidhammabhājanīye vuttapaṭisambhidāsveva pañhapucchakanayo pavatto. Na hi maggo paccayuppanno na hoti, abhidhammabhājanīye ca paṭisambhidāñāṇavisayā eva paṭibhānapaṭisambhidā vuttāti na tassā mahaggatārammaṇatāti. Evamapi dvepi etā pāḷiyo virujjhanti, tāsu balavatarāya ṭhatvā itarāya adhippāyo maggitabbo. Kusalākusalānaṃ pana paccayuppannattapaṭivedhopi kusalākusalabhāvapaṭivedhavinimutto natthīti nippariyāyā tattha dhammapaṭisambhidā ekantadhammavisayattā, tathā vipākakiriyānaṃ paccayabhāvapaṭivedhopi vipākakiriyabhāvapaṭivedhavinimutto natthīti nippariyāyā tattha atthapaṭisambhidā ekantikaatthavisayattā. Kiñci pana ñāṇaṃ appaṭibhānabhūtaṃ natthi ñeyyappakāsanatoti sabbasmimpi ñāṇe nippariyāyā paṭibhānapaṭisambhidā bhavituṃ arahati. Nippariyāyapaṭisambhidāsu pañhapucchakassa pavattiyaṃ dvepi pāḷiyo na virujjhanti.
ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਸ੍ਸ ਅਭਿਲਾਪਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾਤਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਕਾਰਣਂ ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਬ੍ਭਾવਾਤਿ। ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨੋ ਚ ਸੋ ਏવ ਸਦ੍ਦੋਤਿ વਿਸੇਸਨਂ ਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Saddārammaṇattā bahiddhārammaṇāti ettha parassa abhilāpasaddārammaṇattāti bhavitabbaṃ. Na hi saddārammaṇatā bahiddhārammaṇatāya kāraṇaṃ saddassa ajjhattassa ca sabbhāvāti. Anuvattamāno ca so eva saddoti visesanaṃ na katanti daṭṭhabbaṃ.
ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭisambhidāvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੫. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗੋ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ • 1. Suttantabhājanīyaṃ
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
੩. ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ੧੫. ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਭਙ੍ਗੋ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
