| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
४. पटिसन्दहनपुग्गलवेदियनपञ्हो
4. Paṭisandahanapuggalavediyanapañho
४. राजा आह ‘‘भन्ते नागसेन, यो न पटिसन्दहति, वेदेति सो किञ्चि दुक्खं वेदन’’न्ति? थेरो आह ‘‘किञ्चि वेदेति, किञ्चि न वेदेती’’ति। ‘‘किं वेदेति, किं न वेदेती’’ति? ‘‘कायिकं, महाराज, वेदनं वेदेति, चेतसिकं वेदनं न वेदेती’’ति। ‘‘कथं, भन्ते, कायिकं वेदनं वेदेति, कथं चेतसिकं वेदनं न वेदेती’’ति? ‘‘यो हेतु यो पच्चयो कायिकाय दुक्खवेदनाय उप्पत्तिया, तस्स हेतुस्स तस्स पच्चयस्स अनुपरमा कायिकं दुक्खवेदनं वेदेति, यो हेतु यो पच्चयो चेतसिकाय दुक्खवेदनाय उप्पत्तिया, तस्स हेतुस्स तस्स पच्चयस्स उपरमा चेतसिकं दुक्खवेदनं न वेदेति। भासितम्पेतं, महाराज, भगवता – ‘सो एकं वेदनं वेदेति कायिकं न चेतसिक’’’न्ति।
4. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yo na paṭisandahati, vedeti so kiñci dukkhaṃ vedana’’nti? Thero āha ‘‘kiñci vedeti, kiñci na vedetī’’ti. ‘‘Kiṃ vedeti, kiṃ na vedetī’’ti? ‘‘Kāyikaṃ, mahārāja, vedanaṃ vedeti, cetasikaṃ vedanaṃ na vedetī’’ti. ‘‘Kathaṃ, bhante, kāyikaṃ vedanaṃ vedeti, kathaṃ cetasikaṃ vedanaṃ na vedetī’’ti? ‘‘Yo hetu yo paccayo kāyikāya dukkhavedanāya uppattiyā, tassa hetussa tassa paccayassa anuparamā kāyikaṃ dukkhavedanaṃ vedeti, yo hetu yo paccayo cetasikāya dukkhavedanāya uppattiyā, tassa hetussa tassa paccayassa uparamā cetasikaṃ dukkhavedanaṃ na vedeti. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘so ekaṃ vedanaṃ vedeti kāyikaṃ na cetasika’’’nti.
‘‘भन्ते नागसेन, यो दुक्खं वेदनं वेदेति, कस्मा सो न परिनिब्बायती’’ति? ‘‘नत्थि, महाराज, अरहतो अनुनयो वा पटिघो वा, न च अरहन्तो अपक्कं पातेन्ति परिपाकं आगमेन्ति पण्डिता। भासितम्पेतं , महाराज, थेरेन सारिपुत्तेन धम्मसेनापतिना –
‘‘Bhante nāgasena, yo dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, kasmā so na parinibbāyatī’’ti? ‘‘Natthi, mahārāja, arahato anunayo vā paṭigho vā, na ca arahanto apakkaṃ pātenti paripākaṃ āgamenti paṇḍitā. Bhāsitampetaṃ , mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā –
‘‘‘नाभिनन्दामि मरणं, नाभिनन्दामि जीवितं।
‘‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
कालञ्च पटिकङ्खामि, निब्बिसं भतको यथा॥
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā.
‘‘‘नाभिनन्दामि मरणं, नाभिनन्दामि जीवितं।
‘‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
कालञ्च पटिकङ्खामि, सम्पजानो पतिस्सतो’’’ति॥
Kālañca paṭikaṅkhāmi, sampajāno patissato’’’ti.
पटिसन्दहनपुग्गलवेदियनपञ्हो चतुत्थो।
Paṭisandahanapuggalavediyanapañho catuttho.
Footnotes:
