Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
పటిసారణీయకమ్మకథావణ్ణనా
Paṭisāraṇīyakammakathāvaṇṇanā
౩౩. సుధమ్మవత్థుస్మిం మచ్ఛికాసణ్డేతి ఏవంనామకే నగరే. తత్థ కిర (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౭౨ చిత్తగహపతివత్థు) చిత్తో గహపతి పఞ్చవగ్గియానం అబ్భన్తరం మహానామత్థేరం పిణ్డాయ చరమానం దిస్వా తస్స ఇరియాపథే పసీదిత్వా పత్తం ఆదాయ గేహం పవేసేత్వా భోజేత్వా భత్తకిచ్చావసానే ధమ్మకథం సుణన్తో సోతాపత్తిఫలం పత్వా అచలసద్ధో హుత్వా అమ్బాటకవనం నామ అత్తనో ఉయ్యానం సఙ్ఘారామం కాతుకామో థేరస్స హత్థే ఉదకం పాతేత్వా నియ్యాతేసి. తస్మిం ఖణే ‘‘పతిట్ఠితం బుద్ధసాసన’’న్తి ఉదకపరియన్తం కత్వా మహాపథవీ కమ్పి, మహాసేట్ఠి ఉయ్యానే మహావిహారం కారేసి. తత్థాయం సుధమ్మో భిక్ఖు ఆవాసికో అహోసి. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘ఆయస్మా సుధమ్మో మచ్ఛికాసణ్డే చిత్తస్స గహపతినో ఆవాసికో హోతీ’’తిఆది. తత్థ ధువభత్తికోతి నిచ్చభత్తికో.
33. Sudhammavatthusmiṃ macchikāsaṇḍeti evaṃnāmake nagare. Tattha kira (dha. pa. aṭṭha. 1.72 cittagahapativatthu) citto gahapati pañcavaggiyānaṃ abbhantaraṃ mahānāmattheraṃ piṇḍāya caramānaṃ disvā tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ pavesetvā bhojetvā bhattakiccāvasāne dhammakathaṃ suṇanto sotāpattiphalaṃ patvā acalasaddho hutvā ambāṭakavanaṃ nāma attano uyyānaṃ saṅghārāmaṃ kātukāmo therassa hatthe udakaṃ pātetvā niyyātesi. Tasmiṃ khaṇe ‘‘patiṭṭhitaṃ buddhasāsana’’nti udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi, mahāseṭṭhi uyyāne mahāvihāraṃ kāresi. Tatthāyaṃ sudhammo bhikkhu āvāsiko ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘āyasmā sudhammo macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino āvāsiko hotī’’tiādi. Tattha dhuvabhattikoti niccabhattiko.
అపరేన సమయేన చిత్తస్స గుణకథం సుత్వా భిక్ఖుసహస్సేన సద్ధిం ద్వే అగ్గసావకా తస్స సఙ్గహం కత్తుకామా మచ్ఛికాసణ్డం అగమంసు. తం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా థేరా’’తిఆది. చిత్తో గహపతి తేసం ఆగమనం సుత్వా అద్ధయోజనమత్తం పచ్చుగ్గన్త్వా తే ఆదాయ అత్తనో విహారం పవేసేత్వా ఆగన్తుకవత్తం కత్వా ‘‘భన్తే, థోకం ధమ్మకథం సోతుకామోమ్హీ’’తి ధమ్మసేనాపతిం యాచి. అథ నం థేరో ‘‘ఉపాసక, అద్ధానేనామ్హా కిలన్తరూపా, అపిచ థోకం సుణాహీ’’తి తస్స ధమ్మకథం కథేసి. తేన వుత్తం ‘‘ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో చిత్తం గహపతిం ఆయస్మా సారిపుత్తో ధమ్మియా కథాయ సన్దస్సేసీ’’తిఆది. సో థేరస్స ధమ్మకథం సుణన్తోవ అనాగామిఫలం పాపుణి.
Aparena samayena cittassa guṇakathaṃ sutvā bhikkhusahassena saddhiṃ dve aggasāvakā tassa saṅgahaṃ kattukāmā macchikāsaṇḍaṃ agamaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena sambahulā therā’’tiādi. Citto gahapati tesaṃ āgamanaṃ sutvā addhayojanamattaṃ paccuggantvā te ādāya attano vihāraṃ pavesetvā āgantukavattaṃ katvā ‘‘bhante, thokaṃ dhammakathaṃ sotukāmomhī’’ti dhammasenāpatiṃ yāci. Atha naṃ thero ‘‘upāsaka, addhānenāmhā kilantarūpā, apica thokaṃ suṇāhī’’ti tassa dhammakathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā sāriputto dhammiyā kathāya sandassesī’’tiādi. So therassa dhammakathaṃ suṇantova anāgāmiphalaṃ pāpuṇi.
౪౧. నాసక్ఖి చిత్తం గహపతిం ఖమాపేతున్తి సో తత్థ గన్త్వా ‘‘గహపతి, మయ్హమేవ సో దోసో , ఖమాహి మే’’తి వత్వాపి ‘‘నాహం ఖమామీ’’తి తేన పటిక్ఖిత్తో మఙ్కుభూతో తం ఖమాపేతుం నాసక్ఖి. పునదేవ సత్థు సన్తికం పచ్చాగమాసి. సత్థా ‘‘నాస్స ఉపాసకో ఖమిస్సతీ’’తి జానన్తోపి ‘‘మానథద్ధో ఏస తింసయోజనం గన్త్వావ పచ్చాగచ్ఛతూ’’తి ఖమనుపాయం అనాచిక్ఖిత్వావ ఉయ్యోజేసి. అథస్స పున ఆగతకాలే నిహతమానస్స అనుదూతం దత్వా ‘‘గచ్ఛ, ఇమినా సద్ధిం గన్త్వా ఉపాసకం ఖమాపేహీ’’తి వత్వా ‘‘సమణేన నామ ‘మయ్హం విహారో, మయ్హం నివాసట్ఠానం, మయ్హం ఉపాసకో, మయ్హం ఉపాసికా’తి మానం వా ఇస్సం వా కాతుం న వట్టతి. ఏవం కరోన్తస్స హి ఇచ్ఛామానాదయో కిలేసా వడ్ఢన్తీ’’తి ఓవదన్తో –
41.Nāsakkhi cittaṃ gahapatiṃ khamāpetunti so tattha gantvā ‘‘gahapati, mayhameva so doso , khamāhi me’’ti vatvāpi ‘‘nāhaṃ khamāmī’’ti tena paṭikkhitto maṅkubhūto taṃ khamāpetuṃ nāsakkhi. Punadeva satthu santikaṃ paccāgamāsi. Satthā ‘‘nāssa upāsako khamissatī’’ti jānantopi ‘‘mānathaddho esa tiṃsayojanaṃ gantvāva paccāgacchatū’’ti khamanupāyaṃ anācikkhitvāva uyyojesi. Athassa puna āgatakāle nihatamānassa anudūtaṃ datvā ‘‘gaccha, iminā saddhiṃ gantvā upāsakaṃ khamāpehī’’ti vatvā ‘‘samaṇena nāma ‘mayhaṃ vihāro, mayhaṃ nivāsaṭṭhānaṃ, mayhaṃ upāsako, mayhaṃ upāsikā’ti mānaṃ vā issaṃ vā kātuṃ na vaṭṭati. Evaṃ karontassa hi icchāmānādayo kilesā vaḍḍhantī’’ti ovadanto –
‘‘అసన్తం భావనమిచ్ఛేయ్య, పురేక్ఖారఞ్చ భిక్ఖుసు;
‘‘Asantaṃ bhāvanamiccheyya, purekkhārañca bhikkhusu;
ఆవాసేసు చ ఇస్సరియం, పూజా పరకులేసు చ.
Āvāsesu ca issariyaṃ, pūjā parakulesu ca.
‘‘మమేవ కత మఞ్ఞన్తు, గిహీ పబ్బజితా ఉభో;
‘‘Mameva kata maññantu, gihī pabbajitā ubho;
మమేవాతివసా అస్సు, కిచ్చాకిచ్చేసు కిస్మిచి;
Mamevātivasā assu, kiccākiccesu kismici;
ఇతి బాలస్స సఙ్కప్పో, ఇచ్ఛా మానో చ వడ్ఢతీ’’తి. (ధ॰ ప॰ ౭౩-౭౪) –
Iti bālassa saṅkappo, icchā māno ca vaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 73-74) –
ధమ్మపదే ఇమా గాథా అభాసి.
Dhammapade imā gāthā abhāsi.
సుధమ్మత్థేరోపి ఇమం ఓవాదం సుత్వా సత్థారం వన్దిత్వా ఉట్ఠాయాసనా పదక్ఖిణం కత్వా తేన అనుదూతేన భిక్ఖునా సద్ధిం గన్త్వా ఉపాసకస్స చక్ఖుపథే ఆపత్తిం పటికరిత్వా ఉపాసకం ఖమాపేసి. సో ఉపాసకేన ‘‘ఖమామహం భన్తే, సచే మయ్హం దోసో అత్థి, ఖమథ మే’’తి పటిఖమాపితో సత్థారా దిన్నఓవాదే ఠత్వా కతిపాహేనేవ సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణి.
Sudhammattheropi imaṃ ovādaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā tena anudūtena bhikkhunā saddhiṃ gantvā upāsakassa cakkhupathe āpattiṃ paṭikaritvā upāsakaṃ khamāpesi. So upāsakena ‘‘khamāmahaṃ bhante, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha me’’ti paṭikhamāpito satthārā dinnaovāde ṭhatvā katipāheneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / చూళవగ్గపాళి • Cūḷavaggapāḷi
౪. పటిసారణీయకమ్మం • 4. Paṭisāraṇīyakammaṃ
అట్ఠారసవత్తం • Aṭṭhārasavattaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / చూళవగ్గ-అట్ఠకథా • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / పటిసారణీయకమ్మకథా • Paṭisāraṇīyakammakathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / అధమ్మకమ్మద్వాదసకకథావణ్ణనా • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / నియస్సకమ్మకథాదివణ్ణనా • Niyassakammakathādivaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౪. పటిసారణీయకమ్మకథా • 4. Paṭisāraṇīyakammakathā