Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Paṭisāraṇīyakammakathāvaṇṇanā
೩೩. ಸುಧಮ್ಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ। ತತ್ಥ ಕಿರ (ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೨ ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು) ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಮಹಾನಾಮತ್ಥೇರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಚಲಸದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಅಮ್ಬಾಟಕವನಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಉದಕಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ‘‘ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮಹಾಪಥವೀ ಕಮ್ಪಿ, ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ಉಯ್ಯಾನೇ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಕಾರೇಸಿ। ತತ್ಥಾಯಂ ಸುಧಮ್ಮೋ ಭಿಕ್ಖು ಆವಾಸಿಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಸುಧಮ್ಮೋ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ಆವಾಸಿಕೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಧುವಭತ್ತಿಕೋತಿ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಿಕೋ।
33. Sudhammavatthusmiṃ macchikāsaṇḍeti evaṃnāmake nagare. Tattha kira (dha. pa. aṭṭha. 1.72 cittagahapativatthu) citto gahapati pañcavaggiyānaṃ abbhantaraṃ mahānāmattheraṃ piṇḍāya caramānaṃ disvā tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ pavesetvā bhojetvā bhattakiccāvasāne dhammakathaṃ suṇanto sotāpattiphalaṃ patvā acalasaddho hutvā ambāṭakavanaṃ nāma attano uyyānaṃ saṅghārāmaṃ kātukāmo therassa hatthe udakaṃ pātetvā niyyātesi. Tasmiṃ khaṇe ‘‘patiṭṭhitaṃ buddhasāsana’’nti udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi, mahāseṭṭhi uyyāne mahāvihāraṃ kāresi. Tatthāyaṃ sudhammo bhikkhu āvāsiko ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘āyasmā sudhammo macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino āvāsiko hotī’’tiādi. Tattha dhuvabhattikoti niccabhattiko.
ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡಂ ಅಗಮಂಸು। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಥೇರಾ’’ತಿಆದಿ। ಚಿತ್ತೋ ಗಹಪತಿ ತೇಸಂ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಅದ್ಧಯೋಜನಮತ್ತಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಆದಾಯ ಅತ್ತನೋ ವಿಹಾರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೋಕಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸೋತುಕಾಮೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಯಾಚಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಉಪಾಸಕ, ಅದ್ಧಾನೇನಾಮ್ಹಾ ಕಿಲನ್ತರೂಪಾ, ಅಪಿಚ ಥೋಕಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇಸೀ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತೋವ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ।
Aparena samayena cittassa guṇakathaṃ sutvā bhikkhusahassena saddhiṃ dve aggasāvakā tassa saṅgahaṃ kattukāmā macchikāsaṇḍaṃ agamaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena sambahulā therā’’tiādi. Citto gahapati tesaṃ āgamanaṃ sutvā addhayojanamattaṃ paccuggantvā te ādāya attano vihāraṃ pavesetvā āgantukavattaṃ katvā ‘‘bhante, thokaṃ dhammakathaṃ sotukāmomhī’’ti dhammasenāpatiṃ yāci. Atha naṃ thero ‘‘upāsaka, addhānenāmhā kilantarūpā, apica thokaṃ suṇāhī’’ti tassa dhammakathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā sāriputto dhammiyā kathāya sandassesī’’tiādi. So therassa dhammakathaṃ suṇantova anāgāmiphalaṃ pāpuṇi.
೪೧. ನಾಸಕ್ಖಿ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಖಮಾಪೇತುನ್ತಿ ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಗಹಪತಿ, ಮಯ್ಹಮೇವ ಸೋ ದೋಸೋ , ಖಮಾಹಿ ಮೇ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಖಮಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ತಂ ಖಮಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಪುನದೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ನಾಸ್ಸ ಉಪಾಸಕೋ ಖಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಮಾನಥದ್ಧೋ ಏಸ ತಿಂಸಯೋಜನಂ ಗನ್ತ್ವಾವ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಖಮನುಪಾಯಂ ಅನಾಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುನ ಆಗತಕಾಲೇ ನಿಹತಮಾನಸ್ಸ ಅನುದೂತಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಂ ಖಮಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಮಣೇನ ನಾಮ ‘ಮಯ್ಹಂ ವಿಹಾರೋ, ಮಯ್ಹಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಾಸಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಉಪಾಸಿಕಾ’ತಿ ಮಾನಂ ವಾ ಇಸ್ಸಂ ವಾ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಇಚ್ಛಾಮಾನಾದಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ವಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ಓವದನ್ತೋ –
41.Nāsakkhi cittaṃ gahapatiṃ khamāpetunti so tattha gantvā ‘‘gahapati, mayhameva so doso , khamāhi me’’ti vatvāpi ‘‘nāhaṃ khamāmī’’ti tena paṭikkhitto maṅkubhūto taṃ khamāpetuṃ nāsakkhi. Punadeva satthu santikaṃ paccāgamāsi. Satthā ‘‘nāssa upāsako khamissatī’’ti jānantopi ‘‘mānathaddho esa tiṃsayojanaṃ gantvāva paccāgacchatū’’ti khamanupāyaṃ anācikkhitvāva uyyojesi. Athassa puna āgatakāle nihatamānassa anudūtaṃ datvā ‘‘gaccha, iminā saddhiṃ gantvā upāsakaṃ khamāpehī’’ti vatvā ‘‘samaṇena nāma ‘mayhaṃ vihāro, mayhaṃ nivāsaṭṭhānaṃ, mayhaṃ upāsako, mayhaṃ upāsikā’ti mānaṃ vā issaṃ vā kātuṃ na vaṭṭati. Evaṃ karontassa hi icchāmānādayo kilesā vaḍḍhantī’’ti ovadanto –
‘‘ಅಸನ್ತಂ ಭಾವನಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಪುರೇಕ್ಖಾರಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸು।
‘‘Asantaṃ bhāvanamiccheyya, purekkhārañca bhikkhusu;
ಆವಾಸೇಸು ಚ ಇಸ್ಸರಿಯಂ, ಪೂಜಾ ಪರಕುಲೇಸು ಚ॥
Āvāsesu ca issariyaṃ, pūjā parakulesu ca.
‘‘ಮಮೇವ ಕತ ಮಞ್ಞನ್ತು, ಗಿಹೀ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಉಭೋ।
‘‘Mameva kata maññantu, gihī pabbajitā ubho;
ಮಮೇವಾತಿವಸಾ ಅಸ್ಸು, ಕಿಚ್ಚಾಕಿಚ್ಚೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಚಿ।
Mamevātivasā assu, kiccākiccesu kismici;
ಇತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಇಚ್ಛಾ ಮಾನೋ ಚ ವಡ್ಢತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೭೩-೭೪) –
Iti bālassa saṅkappo, icchā māno ca vaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 73-74) –
ಧಮ್ಮಪದೇ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Dhammapade imā gāthā abhāsi.
ಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರೋಪಿ ಇಮಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಅನುದೂತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ಆಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಕರಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಕಂ ಖಮಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಉಪಾಸಕೇನ ‘‘ಖಮಾಮಹಂ ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ ಅತ್ಥಿ, ಖಮಥ ಮೇ’’ತಿ ಪಟಿಖಮಾಪಿತೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
Sudhammattheropi imaṃ ovādaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā tena anudūtena bhikkhunā saddhiṃ gantvā upāsakassa cakkhupathe āpattiṃ paṭikaritvā upāsakaṃ khamāpesi. So upāsakena ‘‘khamāmahaṃ bhante, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha me’’ti paṭikhamāpito satthārā dinnaovāde ṭhatvā katipāheneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi
೪. ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮಂ • 4. Paṭisāraṇīyakammaṃ
ಅಟ್ಠಾರಸವತ್ತಂ • Aṭṭhārasavattaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮಕಥಾ • Paṭisāraṇīyakammakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮದ್ವಾದಸಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ನಿಯಸ್ಸಕಮ್ಮಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ • Niyassakammakathādivaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೪. ಪಟಿಸಾರಣೀಯಕಮ್ಮಕಥಾ • 4. Paṭisāraṇīyakammakathā