Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
පටිසාරණීයකම්මකථාවණ්ණනා
Paṭisāraṇīyakammakathāvaṇṇanā
33. සුධම්මවත්ථුස්මිං මච්ඡිකාසණ්ඩෙති එවංනාමකෙ නගරෙ. තත්ථ කිර (ධ. ප. අට්ඨ. 1.72 චිත්තගහපතිවත්ථු) චිත්තො ගහපති පඤ්චවග්ගියානං අබ්භන්තරං මහානාමත්ථෙරං පිණ්ඩාය චරමානං දිස්වා තස්ස ඉරියාපථෙ පසීදිත්වා පත්තං ආදාය ගෙහං පවෙසෙත්වා භොජෙත්වා භත්තකිච්චාවසානෙ ධම්මකථං සුණන්තො සොතාපත්තිඵලං පත්වා අචලසද්ධො හුත්වා අම්බාටකවනං නාම අත්තනො උය්යානං සඞ්ඝාරාමං කාතුකාමො ථෙරස්ස හත්ථෙ උදකං පාතෙත්වා නිය්යාතෙසි. තස්මිං ඛණෙ ‘‘පතිට්ඨිතං බුද්ධසාසන’’න්ති උදකපරියන්තං කත්වා මහාපථවී කම්පි, මහාසෙට්ඨි උය්යානෙ මහාවිහාරං කාරෙසි. තත්ථායං සුධම්මො භික්ඛු ආවාසිකො අහොසි. තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘ආයස්මා සුධම්මො මච්ඡිකාසණ්ඩෙ චිත්තස්ස ගහපතිනො ආවාසිකො හොතී’’තිආදි. තත්ථ ධුවභත්තිකොති නිච්චභත්තිකො.
33. Sudhammavatthusmiṃ macchikāsaṇḍeti evaṃnāmake nagare. Tattha kira (dha. pa. aṭṭha. 1.72 cittagahapativatthu) citto gahapati pañcavaggiyānaṃ abbhantaraṃ mahānāmattheraṃ piṇḍāya caramānaṃ disvā tassa iriyāpathe pasīditvā pattaṃ ādāya gehaṃ pavesetvā bhojetvā bhattakiccāvasāne dhammakathaṃ suṇanto sotāpattiphalaṃ patvā acalasaddho hutvā ambāṭakavanaṃ nāma attano uyyānaṃ saṅghārāmaṃ kātukāmo therassa hatthe udakaṃ pātetvā niyyātesi. Tasmiṃ khaṇe ‘‘patiṭṭhitaṃ buddhasāsana’’nti udakapariyantaṃ katvā mahāpathavī kampi, mahāseṭṭhi uyyāne mahāvihāraṃ kāresi. Tatthāyaṃ sudhammo bhikkhu āvāsiko ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘āyasmā sudhammo macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino āvāsiko hotī’’tiādi. Tattha dhuvabhattikoti niccabhattiko.
අපරෙන සමයෙන චිත්තස්ස ගුණකථං සුත්වා භික්ඛුසහස්සෙන සද්ධිං ද්වෙ අග්ගසාවකා තස්ස සඞ්ගහං කත්තුකාමා මච්ඡිකාසණ්ඩං අගමංසු. තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා ථෙරා’’තිආදි. චිත්තො ගහපති තෙසං ආගමනං සුත්වා අද්ධයොජනමත්තං පච්චුග්ගන්ත්වා තෙ ආදාය අත්තනො විහාරං පවෙසෙත්වා ආගන්තුකවත්තං කත්වා ‘‘භන්තෙ, ථොකං ධම්මකථං සොතුකාමොම්හී’’ති ධම්මසෙනාපතිං යාචි. අථ නං ථෙරො ‘‘උපාසක, අද්ධානෙනාම්හා කිලන්තරූපා, අපිච ථොකං සුණාහී’’ති තස්ස ධම්මකථං කථෙසි. තෙන වුත්තං ‘‘එකමන්තං නිසින්නං ඛො චිත්තං ගහපතිං ආයස්මා සාරිපුත්තො ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසී’’තිආදි. සො ථෙරස්ස ධම්මකථං සුණන්තොව අනාගාමිඵලං පාපුණි.
Aparena samayena cittassa guṇakathaṃ sutvā bhikkhusahassena saddhiṃ dve aggasāvakā tassa saṅgahaṃ kattukāmā macchikāsaṇḍaṃ agamaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena sambahulā therā’’tiādi. Citto gahapati tesaṃ āgamanaṃ sutvā addhayojanamattaṃ paccuggantvā te ādāya attano vihāraṃ pavesetvā āgantukavattaṃ katvā ‘‘bhante, thokaṃ dhammakathaṃ sotukāmomhī’’ti dhammasenāpatiṃ yāci. Atha naṃ thero ‘‘upāsaka, addhānenāmhā kilantarūpā, apica thokaṃ suṇāhī’’ti tassa dhammakathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho cittaṃ gahapatiṃ āyasmā sāriputto dhammiyā kathāya sandassesī’’tiādi. So therassa dhammakathaṃ suṇantova anāgāmiphalaṃ pāpuṇi.
41. නාසක්ඛි චිත්තං ගහපතිං ඛමාපෙතුන්ති සො තත්ථ ගන්ත්වා ‘‘ගහපති, මය්හමෙව සො දොසො , ඛමාහි මෙ’’ති වත්වාපි ‘‘නාහං ඛමාමී’’ති තෙන පටික්ඛිත්තො මඞ්කුභූතො තං ඛමාපෙතුං නාසක්ඛි. පුනදෙව සත්ථු සන්තිකං පච්චාගමාසි. සත්ථා ‘‘නාස්ස උපාසකො ඛමිස්සතී’’ති ජානන්තොපි ‘‘මානථද්ධො එස තිංසයොජනං ගන්ත්වාව පච්චාගච්ඡතූ’’ති ඛමනුපායං අනාචික්ඛිත්වාව උය්යොජෙසි. අථස්ස පුන ආගතකාලෙ නිහතමානස්ස අනුදූතං දත්වා ‘‘ගච්ඡ, ඉමිනා සද්ධිං ගන්ත්වා උපාසකං ඛමාපෙහී’’ති වත්වා ‘‘සමණෙන නාම ‘මය්හං විහාරො, මය්හං නිවාසට්ඨානං, මය්හං උපාසකො, මය්හං උපාසිකා’ති මානං වා ඉස්සං වා කාතුං න වට්ටති. එවං කරොන්තස්ස හි ඉච්ඡාමානාදයො කිලෙසා වඩ්ඪන්තී’’ති ඔවදන්තො –
41.Nāsakkhi cittaṃ gahapatiṃ khamāpetunti so tattha gantvā ‘‘gahapati, mayhameva so doso , khamāhi me’’ti vatvāpi ‘‘nāhaṃ khamāmī’’ti tena paṭikkhitto maṅkubhūto taṃ khamāpetuṃ nāsakkhi. Punadeva satthu santikaṃ paccāgamāsi. Satthā ‘‘nāssa upāsako khamissatī’’ti jānantopi ‘‘mānathaddho esa tiṃsayojanaṃ gantvāva paccāgacchatū’’ti khamanupāyaṃ anācikkhitvāva uyyojesi. Athassa puna āgatakāle nihatamānassa anudūtaṃ datvā ‘‘gaccha, iminā saddhiṃ gantvā upāsakaṃ khamāpehī’’ti vatvā ‘‘samaṇena nāma ‘mayhaṃ vihāro, mayhaṃ nivāsaṭṭhānaṃ, mayhaṃ upāsako, mayhaṃ upāsikā’ti mānaṃ vā issaṃ vā kātuṃ na vaṭṭati. Evaṃ karontassa hi icchāmānādayo kilesā vaḍḍhantī’’ti ovadanto –
‘‘අසන්තං භාවනමිච්ඡෙය්ය, පුරෙක්ඛාරඤ්ච භික්ඛුසු;
‘‘Asantaṃ bhāvanamiccheyya, purekkhārañca bhikkhusu;
ආවාසෙසු ච ඉස්සරියං, පූජා පරකුලෙසු ච.
Āvāsesu ca issariyaṃ, pūjā parakulesu ca.
‘‘මමෙව කත මඤ්ඤන්තු, ගිහී පබ්බජිතා උභො;
‘‘Mameva kata maññantu, gihī pabbajitā ubho;
මමෙවාතිවසා අස්සු, කිච්චාකිච්චෙසු කිස්මිචි;
Mamevātivasā assu, kiccākiccesu kismici;
ඉති බාලස්ස සඞ්කප්පො, ඉච්ඡා මානො ච වඩ්ඪතී’’ති. (ධ. ප. 73-74) –
Iti bālassa saṅkappo, icchā māno ca vaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 73-74) –
ධම්මපදෙ ඉමා ගාථා අභාසි.
Dhammapade imā gāthā abhāsi.
සුධම්මත්ථෙරොපි ඉමං ඔවාදං සුත්වා සත්ථාරං වන්දිත්වා උට්ඨායාසනා පදක්ඛිණං කත්වා තෙන අනුදූතෙන භික්ඛුනා සද්ධිං ගන්ත්වා උපාසකස්ස චක්ඛුපථෙ ආපත්තිං පටිකරිත්වා උපාසකං ඛමාපෙසි. සො උපාසකෙන ‘‘ඛමාමහං භන්තෙ, සචෙ මය්හං දොසො අත්ථි, ඛමථ මෙ’’ති පටිඛමාපිතො සත්ථාරා දින්නඔවාදෙ ඨත්වා කතිපාහෙනෙව සහ පටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණි.
Sudhammattheropi imaṃ ovādaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā tena anudūtena bhikkhunā saddhiṃ gantvā upāsakassa cakkhupathe āpattiṃ paṭikaritvā upāsakaṃ khamāpesi. So upāsakena ‘‘khamāmahaṃ bhante, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha me’’ti paṭikhamāpito satthārā dinnaovāde ṭhatvā katipāheneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi
4. පටිසාරණීයකම්මං • 4. Paṭisāraṇīyakammaṃ
අට්ඨාරසවත්තං • Aṭṭhārasavattaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්ග-අට්ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / පටිසාරණීයකම්මකථා • Paṭisāraṇīyakammakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / අධම්මකම්මද්වාදසකකථාවණ්ණනා • Adhammakammadvādasakakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / නියස්සකම්මකථාදිවණ්ණනා • Niyassakammakathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 4. පටිසාරණීයකම්මකථා • 4. Paṭisāraṇīyakammakathā