| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(७) २. पत्तकम्मवग्गो
(7) 2. Pattakammavaggo
१. पत्तकम्मसुत्तवण्णना
1. Pattakammasuttavaṇṇanā
६१. दुतियस्स पठमे अनिट्ठपटिक्खेपेन इट्ठा। मने कमन्ति पविसन्तीति कन्ता। मनं अप्पायन्ति पवड्ढेन्तीति मनापा। दुल्लभाति परमदुल्लभा। भोगाति भुञ्जितब्बा रूपादयो विसया। सहधम्मेनाति धम्मेनेव सद्धिं उप्पज्जन्तु, मा धम्मूपघातं कत्वा अधम्मेनाति। अथवा सहधम्मेनाति सकारणेन, तेन तेन सेनापतिसेट्ठिट्ठानादिकारणेन सद्धिंयेव उप्पज्जन्तूति अत्थो। यसोति परिवारसम्पत्ति। सह ञातीभीति ञातकेहि सद्धिं। सह उपज्झायेहीति सुखदुक्खेसु उपनिज्झायितब्बत्ता उपज्झायसङ्खातेहि सन्दिट्ठसम्भत्तेहि सद्धिं।
61. Dutiyassa paṭhame aniṭṭhapaṭikkhepena iṭṭhā. Mane kamanti pavisantīti kantā. Manaṃ appāyanti pavaḍḍhentīti manāpā. Dullabhāti paramadullabhā. Bhogāti bhuñjitabbā rūpādayo visayā. Sahadhammenāti dhammeneva saddhiṃ uppajjantu, mā dhammūpaghātaṃ katvā adhammenāti. Athavā sahadhammenāti sakāraṇena, tena tena senāpatiseṭṭhiṭṭhānādikāraṇena saddhiṃyeva uppajjantūti attho. Yasoti parivārasampatti. Sahañātībhīti ñātakehi saddhiṃ. Saha upajjhāyehīti sukhadukkhesu upanijjhāyitabbattā upajjhāyasaṅkhātehi sandiṭṭhasambhattehi saddhiṃ.
अकिच्चं करोतीति अकातब्बं करोति। किच्चं अपराधेतीति कत्तब्बयुत्तकं किच्चं अकरोन्तो तं अपराधेति नाम। धंसतीति पतति परिहायति। अभिज्झाविसमलोभन्ति अभिज्झासङ्खातं विसमलोभं। पजहतीति नुदति नीहरति। महापञ्ञोति महन्तपञ्ञो। पुथुपञ्ञोति पुथुलपञ्ञो। आपातदसोति तं तं अत्थं आपातेति तमेव पस्सति, सुखुमम्पिस्स अत्थजातं आपातं आगच्छतियेवाति अत्थो।
Akiccaṃ karotīti akātabbaṃ karoti. Kiccaṃ aparādhetīti kattabbayuttakaṃ kiccaṃ akaronto taṃ aparādheti nāma. Dhaṃsatīti patati parihāyati. Abhijjhāvisamalobhanti abhijjhāsaṅkhātaṃ visamalobhaṃ. Pajahatīti nudati nīharati. Mahāpaññoti mahantapañño. Puthupaññoti puthulapañño. Āpātadasoti taṃ taṃ atthaṃ āpāteti tameva passati, sukhumampissa atthajātaṃ āpātaṃ āgacchatiyevāti attho.
उट्ठानवीरियाधिगतेहीति उट्ठानसङ्खातेन वीरियेन अधिगतेहि। बाहाबलपरिचितेहीति बाहाबलेन परिचितेहि वड्ढितेहि। सेदावक्खित्तेहीति अवक्खित्तसेदेहि, सेदं मुञ्चित्वा वायामेन पयोगेन समधिगतेहीति अत्थो। धम्मिकेहीति धम्मयुत्तेहि। धम्मलद्धेहीति दसकुसलकम्मपथधम्मे अकोपेत्वा लद्धेहि। पत्तकम्मानीति युत्तकम्मानि अनुच्छविककम्मानि। सुखेतीति सुखितं करोति। पीणेतीति पीणितं बलसम्पन्नं करोति। ठानगतं होतीति कारणगतं होति। किं पन तन्ति? चतूसु पत्तकम्मेसु एकं भोगेहि कत्तब्बकम्मं भोगजातमेव ठानगतं। पत्तगतन्ति युत्तप्पत्तट्ठानगतं। आयतनसो परिभुत्तन्ति कारणेनेव परिभुत्तं भोगजातं होति।
Uṭṭhānavīriyādhigatehīti uṭṭhānasaṅkhātena vīriyena adhigatehi. Bāhābalaparicitehīti bāhābalena paricitehi vaḍḍhitehi. Sedāvakkhittehīti avakkhittasedehi, sedaṃ muñcitvā vāyāmena payogena samadhigatehīti attho. Dhammikehīti dhammayuttehi. Dhammaladdhehīti dasakusalakammapathadhamme akopetvā laddhehi. Pattakammānīti yuttakammāni anucchavikakammāni. Sukhetīti sukhitaṃ karoti. Pīṇetīti pīṇitaṃ balasampannaṃ karoti. Ṭhānagataṃ hotīti kāraṇagataṃ hoti. Kiṃ pana tanti? Catūsu pattakammesu ekaṃ bhogehi kattabbakammaṃ bhogajātameva ṭhānagataṃ. Pattagatanti yuttappattaṭṭhānagataṃ. Āyatanaso paribhuttanti kāraṇeneva paribhuttaṃ bhogajātaṃ hoti.
परियोधाय संवत्ततीति पिदहित्वा वत्तति। यथा अग्गिआदीहि उप्पन्नासु आपदासु, एवं आदित्तगेहनिब्बापनादीनं अत्थाय धनपरिच्चागं कत्वा तासं आपदानं मग्गं पिदहति निवारेति। सोत्थिं अत्तानं करोतीति निरुपद्दवं खेमं अत्तानं करोति। ञातिबलिन्ति ञातकानं बलिं। अतिथिबलिन्ति आगन्तुकानं बलिं। पुब्बपेतबलिन्ति परलोकगतानं ञातकानं बलिं। राजबलिन्ति रञ्ञो कत्तब्बयुत्तकं राजबलिं। देवताबलिन्ति देवतानं कत्तब्बबलिं। सब्बमेतं तेसं तेसं यथानुच्छविकवसेन दातब्बदानस्स अधिवचनं।
Pariyodhāyasaṃvattatīti pidahitvā vattati. Yathā aggiādīhi uppannāsu āpadāsu, evaṃ ādittagehanibbāpanādīnaṃ atthāya dhanapariccāgaṃ katvā tāsaṃ āpadānaṃ maggaṃ pidahati nivāreti. Sotthiṃ attānaṃ karotīti nirupaddavaṃ khemaṃ attānaṃ karoti. Ñātibalinti ñātakānaṃ baliṃ. Atithibalinti āgantukānaṃ baliṃ. Pubbapetabalinti paralokagatānaṃ ñātakānaṃ baliṃ. Rājabalinti rañño kattabbayuttakaṃ rājabaliṃ. Devatābalinti devatānaṃ kattabbabaliṃ. Sabbametaṃ tesaṃ tesaṃ yathānucchavikavasena dātabbadānassa adhivacanaṃ.
खन्तिसोरच्चे निविट्ठाति अधिवासनक्खन्तियञ्च सुसीलताय च निविट्ठा। एकमत्तानं दमेन्तीति एकं अत्तनोव अत्तभावं इन्द्रियदमेन दमेन्ति। समेन्तीति अत्तनो चित्तं किलेसवूपसमनेन समेन्ति। परिनिब्बापेन्तीति किलेसपरिनिब्बानेनेव परिनिब्बापेन्ति। उद्धग्गिकन्तिआदीसु उपरूपरिभूमीसु फलदानवसेन उद्धमग्गमस्साति उद्धग्गिका। सग्गस्स हिताति तत्रुपपत्तिजननतो सोवग्गिका। निब्बत्तनिब्बत्तट्ठाने सुखोव विपाको अस्साति सुखविपाका। सुट्ठु अग्गानं दिब्बवण्णादीनं दसन्नं विसेसानं निब्बत्तनतो सग्गसंवत्तनिका, एवरूपं दक्खिणं पतिट्ठापेतीति अत्थो।
Khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakkhantiyañca susīlatāya ca niviṭṭhā. Ekamattānaṃ damentīti ekaṃ attanova attabhāvaṃ indriyadamena damenti. Samentīti attano cittaṃ kilesavūpasamanena samenti. Parinibbāpentīti kilesaparinibbāneneva parinibbāpenti. Uddhaggikantiādīsu uparūparibhūmīsu phaladānavasena uddhamaggamassāti uddhaggikā. Saggassa hitāti tatrupapattijananato sovaggikā. Nibbattanibbattaṭṭhāne sukhova vipāko assāti sukhavipākā. Suṭṭhu aggānaṃ dibbavaṇṇādīnaṃ dasannaṃ visesānaṃ nibbattanato saggasaṃvattanikā, evarūpaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetīti attho.
अरियधम्मे ठितोति पञ्चसीलधम्मे पतिट्ठितो। पेच्च सग्गे पमोदतीति परलोकं गन्त्वा यत्थ सग्गे पटिसन्धिं गण्हाति, तत्थ मोदति। सोतापन्नसकदागामिनो वा होन्तु अनागामी वा, सब्बेसं अयं पटिपदा लब्भतेवाति।
Ariyadhamme ṭhitoti pañcasīladhamme patiṭṭhito. Pecca sagge pamodatīti paralokaṃ gantvā yattha sagge paṭisandhiṃ gaṇhāti, tattha modati. Sotāpannasakadāgāmino vā hontu anāgāmī vā, sabbesaṃ ayaṃ paṭipadā labbhatevāti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १. पत्तकम्मसुत्तं • 1. Pattakammasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १-४. पत्तकम्मसुत्तादिवण्णना • 1-4. Pattakammasuttādivaṇṇanā
