| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(๗) ๒. ปตฺตกมฺมวโคฺค
(7) 2. Pattakammavaggo
๑. ปตฺตกมฺมสุตฺตวณฺณนา
1. Pattakammasuttavaṇṇanā
๖๑. ทุติยสฺส ปฐเม อนิฎฺฐปฎิเกฺขเปน อิฎฺฐาฯ มเน กมนฺติ ปวิสนฺตีติ กนฺตาฯ มนํ อปฺปายนฺติ ปวเฑฺฒนฺตีติ มนาปาฯ ทุลฺลภาติ ปรมทุลฺลภาฯ โภคาติ ภุญฺชิตพฺพา รูปาทโย วิสยาฯ สหธเมฺมนาติ ธเมฺมเนว สทฺธิํ อุปฺปชฺชนฺตุ, มา ธมฺมูปฆาตํ กตฺวา อธเมฺมนาติฯ อถวา สหธเมฺมนาติ สการเณน, เตน เตน เสนาปติเสฎฺฐิฎฺฐานาทิการเณน สทฺธิํเยว อุปฺปชฺชนฺตูติ อโตฺถฯ ยโสติ ปริวารสมฺปตฺติฯ สห ญาตีภีติ ญาตเกหิ สทฺธิํฯ สห อุปชฺฌาเยหีติ สุขทุเกฺขสุ อุปนิชฺฌายิตพฺพตฺตา อุปชฺฌายสงฺขาเตหิ สนฺทิฎฺฐสมฺภเตฺตหิ สทฺธิํฯ
61. Dutiyassa paṭhame aniṭṭhapaṭikkhepena iṭṭhā. Mane kamanti pavisantīti kantā. Manaṃ appāyanti pavaḍḍhentīti manāpā. Dullabhāti paramadullabhā. Bhogāti bhuñjitabbā rūpādayo visayā. Sahadhammenāti dhammeneva saddhiṃ uppajjantu, mā dhammūpaghātaṃ katvā adhammenāti. Athavā sahadhammenāti sakāraṇena, tena tena senāpatiseṭṭhiṭṭhānādikāraṇena saddhiṃyeva uppajjantūti attho. Yasoti parivārasampatti. Sahañātībhīti ñātakehi saddhiṃ. Saha upajjhāyehīti sukhadukkhesu upanijjhāyitabbattā upajjhāyasaṅkhātehi sandiṭṭhasambhattehi saddhiṃ.
อกิจฺจํ กโรตีติ อกาตพฺพํ กโรติฯ กิจฺจํ อปราเธตีติ กตฺตพฺพยุตฺตกํ กิจฺจํ อกโรโนฺต ตํ อปราเธติ นามฯ ธํสตีติ ปตติ ปริหายติฯ อภิชฺฌาวิสมโลภนฺติ อภิชฺฌาสงฺขาตํ วิสมโลภํฯ ปชหตีติ นุทติ นีหรติฯ มหาปโญฺญติ มหนฺตปโญฺญฯ ปุถุปโญฺญติ ปุถุลปโญฺญฯ อาปาตทโสติ ตํ ตํ อตฺถํ อาปาเตติ ตเมว ปสฺสติ, สุขุมมฺปิสฺส อตฺถชาตํ อาปาตํ อาคจฺฉติเยวาติ อโตฺถฯ
Akiccaṃ karotīti akātabbaṃ karoti. Kiccaṃ aparādhetīti kattabbayuttakaṃ kiccaṃ akaronto taṃ aparādheti nāma. Dhaṃsatīti patati parihāyati. Abhijjhāvisamalobhanti abhijjhāsaṅkhātaṃ visamalobhaṃ. Pajahatīti nudati nīharati. Mahāpaññoti mahantapañño. Puthupaññoti puthulapañño. Āpātadasoti taṃ taṃ atthaṃ āpāteti tameva passati, sukhumampissa atthajātaṃ āpātaṃ āgacchatiyevāti attho.
อุฎฺฐานวีริยาธิคเตหีติ อุฎฺฐานสงฺขาเตน วีริเยน อธิคเตหิฯ พาหาพลปริจิเตหีติ พาหาพเลน ปริจิเตหิ วฑฺฒิเตหิฯ เสทาวกฺขิเตฺตหีติ อวกฺขิตฺตเสเทหิ, เสทํ มุญฺจิตฺวา วายาเมน ปโยเคน สมธิคเตหีติ อโตฺถฯ ธมฺมิเกหีติ ธมฺมยุเตฺตหิฯ ธมฺมลเทฺธหีติ ทสกุสลกมฺมปถธเมฺม อโกเปตฺวา ลเทฺธหิฯ ปตฺตกมฺมานีติ ยุตฺตกมฺมานิ อนุจฺฉวิกกมฺมานิฯ สุเขตีติ สุขิตํ กโรติฯ ปีเณตีติ ปีณิตํ พลสมฺปนฺนํ กโรติฯ ฐานคตํ โหตีติ การณคตํ โหติฯ กิํ ปน ตนฺติ? จตูสุ ปตฺตกเมฺมสุ เอกํ โภเคหิ กตฺตพฺพกมฺมํ โภคชาตเมว ฐานคตํฯ ปตฺตคตนฺติ ยุตฺตปฺปตฺตฎฺฐานคตํฯ อายตนโส ปริภุตฺตนฺติ การเณเนว ปริภุตฺตํ โภคชาตํ โหติฯ
Uṭṭhānavīriyādhigatehīti uṭṭhānasaṅkhātena vīriyena adhigatehi. Bāhābalaparicitehīti bāhābalena paricitehi vaḍḍhitehi. Sedāvakkhittehīti avakkhittasedehi, sedaṃ muñcitvā vāyāmena payogena samadhigatehīti attho. Dhammikehīti dhammayuttehi. Dhammaladdhehīti dasakusalakammapathadhamme akopetvā laddhehi. Pattakammānīti yuttakammāni anucchavikakammāni. Sukhetīti sukhitaṃ karoti. Pīṇetīti pīṇitaṃ balasampannaṃ karoti. Ṭhānagataṃ hotīti kāraṇagataṃ hoti. Kiṃ pana tanti? Catūsu pattakammesu ekaṃ bhogehi kattabbakammaṃ bhogajātameva ṭhānagataṃ. Pattagatanti yuttappattaṭṭhānagataṃ. Āyatanaso paribhuttanti kāraṇeneva paribhuttaṃ bhogajātaṃ hoti.
ปริโยธาย สํวตฺตตีติ ปิทหิตฺวา วตฺตติฯ ยถา อคฺคิอาทีหิ อุปฺปนฺนาสุ อาปทาสุ, เอวํ อาทิตฺตเคหนิพฺพาปนาทีนํ อตฺถาย ธนปริจฺจาคํ กตฺวา ตาสํ อาปทานํ มคฺคํ ปิทหติ นิวาเรติฯ โสตฺถิํ อตฺตานํ กโรตีติ นิรุปทฺทวํ เขมํ อตฺตานํ กโรติฯ ญาติพลินฺติ ญาตกานํ พลิํฯ อติถิพลินฺติ อาคนฺตุกานํ พลิํฯ ปุพฺพเปตพลินฺติ ปรโลกคตานํ ญาตกานํ พลิํฯ ราชพลินฺติ รโญฺญ กตฺตพฺพยุตฺตกํ ราชพลิํฯ เทวตาพลินฺติ เทวตานํ กตฺตพฺพพลิํฯ สพฺพเมตํ เตสํ เตสํ ยถานุจฺฉวิกวเสน ทาตพฺพทานสฺส อธิวจนํฯ
Pariyodhāyasaṃvattatīti pidahitvā vattati. Yathā aggiādīhi uppannāsu āpadāsu, evaṃ ādittagehanibbāpanādīnaṃ atthāya dhanapariccāgaṃ katvā tāsaṃ āpadānaṃ maggaṃ pidahati nivāreti. Sotthiṃ attānaṃ karotīti nirupaddavaṃ khemaṃ attānaṃ karoti. Ñātibalinti ñātakānaṃ baliṃ. Atithibalinti āgantukānaṃ baliṃ. Pubbapetabalinti paralokagatānaṃ ñātakānaṃ baliṃ. Rājabalinti rañño kattabbayuttakaṃ rājabaliṃ. Devatābalinti devatānaṃ kattabbabaliṃ. Sabbametaṃ tesaṃ tesaṃ yathānucchavikavasena dātabbadānassa adhivacanaṃ.
ขนฺติโสรเจฺจ นิวิฎฺฐาติ อธิวาสนกฺขนฺติยญฺจ สุสีลตาย จ นิวิฎฺฐาฯ เอกมตฺตานํ ทเมนฺตีติ เอกํ อตฺตโนว อตฺตภาวํ อินฺทฺริยทเมน ทเมนฺติฯ สเมนฺตีติ อตฺตโน จิตฺตํ กิเลสวูปสมเนน สเมนฺติฯ ปรินิพฺพาเปนฺตีติ กิเลสปรินิพฺพาเนเนว ปรินิพฺพาเปนฺติฯ อุทฺธคฺคิกนฺติอาทีสุ อุปรูปริภูมีสุ ผลทานวเสน อุทฺธมคฺคมสฺสาติ อุทฺธคฺคิกาฯ สคฺคสฺส หิตาติ ตตฺรุปปตฺติชนนโต โสวคฺคิกาฯ นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฎฺฐาเน สุโขว วิปาโก อสฺสาติ สุขวิปากาฯ สุฎฺฐุ อคฺคานํ ทิพฺพวณฺณาทีนํ ทสนฺนํ วิเสสานํ นิพฺพตฺตนโต สคฺคสํวตฺตนิกา, เอวรูปํ ทกฺขิณํ ปติฎฺฐาเปตีติ อโตฺถฯ
Khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakkhantiyañca susīlatāya ca niviṭṭhā. Ekamattānaṃ damentīti ekaṃ attanova attabhāvaṃ indriyadamena damenti. Samentīti attano cittaṃ kilesavūpasamanena samenti. Parinibbāpentīti kilesaparinibbāneneva parinibbāpenti. Uddhaggikantiādīsu uparūparibhūmīsu phaladānavasena uddhamaggamassāti uddhaggikā. Saggassa hitāti tatrupapattijananato sovaggikā. Nibbattanibbattaṭṭhāne sukhova vipāko assāti sukhavipākā. Suṭṭhu aggānaṃ dibbavaṇṇādīnaṃ dasannaṃ visesānaṃ nibbattanato saggasaṃvattanikā, evarūpaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetīti attho.
อริยธเมฺม ฐิโตติ ปญฺจสีลธเมฺม ปติฎฺฐิโตฯ เปจฺจ สเคฺค ปโมทตีติ ปรโลกํ คนฺตฺวา ยตฺถ สเคฺค ปฎิสนฺธิํ คณฺหาติ, ตตฺถ โมทติฯ โสตาปนฺนสกทาคามิโน วา โหนฺตุ อนาคามี วา, สเพฺพสํ อยํ ปฎิปทา ลพฺภเตวาติฯ
Ariyadhamme ṭhitoti pañcasīladhamme patiṭṭhito. Pecca sagge pamodatīti paralokaṃ gantvā yattha sagge paṭisandhiṃ gaṇhāti, tattha modati. Sotāpannasakadāgāmino vā hontu anāgāmī vā, sabbesaṃ ayaṃ paṭipadā labbhatevāti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑. ปตฺตกมฺมสุตฺตํ • 1. Pattakammasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑-๔. ปตฺตกมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา • 1-4. Pattakammasuttādivaṇṇanā
