| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
๕. ปตฺตนิเทฺทสวณฺณนา
5. Pattaniddesavaṇṇanā
๖๐. อโยปโตฺต นาม อยสา กาฬโลเหน นิพฺพโตฺต ปโตฺตฯ ชาติยา อุกฺกฎฺฐาทีนํ สามญฺญวเสนฯ ปมาณโตติ ปริเจฺฉทโตฯ ตโย ปตฺตาติ ปาฐเสโสฯ
60.Ayopatto nāma ayasā kāḷalohena nibbatto patto. Jātiyā ukkaṭṭhādīnaṃ sāmaññavasena. Pamāṇatoti paricchedato. Tayo pattāti pāṭhaseso.
๖๑. ‘‘มคเธสู’’ติ วตฺตเพฺพ มคเธติ วจนวิปลฺลาเสน วา ‘‘ปจฺจาสา สตี’’ติอาทีสุ วิย สุ-สทฺทโลเปน วา วุตฺตํฯ นาฬิทฺวยตณฺฑุลสาธิตนฺติ เอตฺถ มคธาเปโกฺขปิ นาฬิ-สโทฺท ทฺวย-สเทฺทน สมาโส โหติ คมฺมกตฺตาติ นาฬิยา ทฺวยํ นาฬิทฺวยํฯ ตตฺถ มคธนาฬิ นาม อฑฺฒเตรสปลา โหติฯ เอตฺถ จ อฑฺฒเตรสปลานิ มาสานนฺติ วทนฺติฯ นาฬิทฺวเยน ปมิตา ตณฺฑุลา สุโกฎฺฎิตปริสุทฺธา อนุปหตปุราณสาลิตณฺฑุลา นาฬิทฺวยตณฺฑุลา, เตหิ สาธิตํ ปจิตนฺติ อโตฺถฯ โอทนนฺติ สมฺมา สมฺปาทิตํ อวสฺสาวิโตทนํฯ สูปนฺติ โอทนสฺส จตุตฺถภาคปฺปมาณํ นาติฆนํ นาติตนุกํ หตฺถหาริยํ สพฺพสมฺภารสงฺขตํ มุคฺคสุปํฯ พฺยญฺชนญฺจ ตทูปิยนฺติ ตสฺส โอทนสฺส อุปิยํ อนุรูปํ ยาว จริมาโลปปฺปโหนกํ มจฺฉมํสาทิพฺยญฺชนญฺจ อุกฺกโฎฺฐ คณฺหาตีติ สมฺพโนฺธฯ
61. ‘‘Magadhesū’’ti vattabbe magadheti vacanavipallāsena vā ‘‘paccāsā satī’’tiādīsu viya su-saddalopena vā vuttaṃ. Nāḷidvayataṇḍulasādhitanti ettha magadhāpekkhopi nāḷi-saddo dvaya-saddena samāso hoti gammakattāti nāḷiyā dvayaṃ nāḷidvayaṃ. Tattha magadhanāḷi nāma aḍḍhaterasapalā hoti. Ettha ca aḍḍhaterasapalāni māsānanti vadanti. Nāḷidvayena pamitā taṇḍulā sukoṭṭitaparisuddhā anupahatapurāṇasālitaṇḍulā nāḷidvayataṇḍulā, tehi sādhitaṃ pacitanti attho. Odananti sammā sampāditaṃ avassāvitodanaṃ. Sūpanti odanassa catutthabhāgappamāṇaṃ nātighanaṃ nātitanukaṃ hatthahāriyaṃ sabbasambhārasaṅkhataṃ muggasupaṃ. Byañjanañca tadūpiyanti tassa odanassa upiyaṃ anurūpaṃ yāva carimālopappahonakaṃ macchamaṃsādibyañjanañca ukkaṭṭho gaṇhātīti sambandho.
๖๒. ตสฺสาติ ยถาวุตฺตโอทนาทิโนฯ อุปโฑฺฒติ อุปฑฺฒํ นาฬิโกทนาทิ อสฺส อตฺถีติ อุปโฑฺฒฯ เอว-กาเรน อติเรกํ นิวเตฺตติฯ ตโตติ ยถาวุตฺตนาฬิโกทนาทิโตฯ อุกฺกฎฺฐโต อุกฺกโฎฺฐ จ โอมโกมโก จ อปโตฺตติ โยชนาฯ โอมกโต โอมโก โอมโกมโกฯ อิมินา ปุน ปตฺตทฺวยทสฺสเนน ปมาณโต ตโยปิ ปตฺตา วิภาคโต นว โหนฺตีติ ทีเปติฯ ตตฺถ ยสฺมิํ มคธนาฬิทฺวยตณฺฑุโลทนาทิกํ สพฺพมฺปิ วฑฺฒนปเกฺข ฐิตํ ปกฺขิตฺตํ สเจ ปตฺตสฺส มุขวฎฺฎิยา เหฎฺฐิมราชิสมํ ติฎฺฐติ, สุเตฺตน วา หีเรน วา ฉินฺทนฺตสฺส สุตฺตสฺส วา หีรสฺส วา เหฎฺฐิมนฺตํ ผุสติ, อยํ อุกฺกโฎฺฐ นาม ปโตฺตฯ สเจ ตํ ราชิํ อติกฺกมฺม ถูปีกตํ ติฎฺฐติ, อยํ อุกฺกโฎฺฐมโก นาม ปโตฺตฯ สเจ ตํ ราชิํ น สมฺปาปุณาติ อโนฺตคตเมว, อยํ อุกฺกฎฺฐุกฺกโฎฺฐ นาม ปโตฺตฯ ‘‘เอกํ นาฬิโกทนาทิ สพฺพมฺปิ ปกฺขิตฺตํ วุตฺตนเยเนว เหฎฺฐิมราชิสมํ ติฎฺฐติ, อยํ มชฺฌิโม นาม ปโตฺต’’ติอาทินา มชฺฌิมมชฺฌิโมมกมชฺฌิมุกฺกฎฺฐา จ ‘‘ยตฺถ อุปฑฺฒนาฬิโกทนาทิ สพฺพมฺปิ ปกฺขิตฺตํ เหฎฺฐิมราชิสมํ ติฎฺฐติ , อยํ โอมโก นาม ปโตฺต’’ติอาทินา โอมกโอมโกมกโอมกุกฺกฎฺฐา จ ปตฺตา อุกฺกเฎฺฐ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพาฯ เตสุ เทฺว อปตฺตา ภาชนปริโภเคน ปริภุญฺชิตพฺพา, นาธิฎฺฐานูปคา, น วิกปฺปนูปคาฯ
62.Tassāti yathāvuttaodanādino. Upaḍḍhoti upaḍḍhaṃ nāḷikodanādi assa atthīti upaḍḍho. Eva-kārena atirekaṃ nivatteti. Tatoti yathāvuttanāḷikodanādito. Ukkaṭṭhato ukkaṭṭho ca omakomako ca apattoti yojanā. Omakato omako omakomako. Iminā puna pattadvayadassanena pamāṇato tayopi pattā vibhāgato nava hontīti dīpeti. Tattha yasmiṃ magadhanāḷidvayataṇḍulodanādikaṃ sabbampi vaḍḍhanapakkhe ṭhitaṃ pakkhittaṃ sace pattassa mukhavaṭṭiyā heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati, suttena vā hīrena vā chindantassa suttassa vā hīrassa vā heṭṭhimantaṃ phusati, ayaṃ ukkaṭṭho nāma patto. Sace taṃ rājiṃ atikkamma thūpīkataṃ tiṭṭhati, ayaṃ ukkaṭṭhomako nāma patto. Sace taṃ rājiṃ na sampāpuṇāti antogatameva, ayaṃ ukkaṭṭhukkaṭṭho nāma patto. ‘‘Ekaṃ nāḷikodanādi sabbampi pakkhittaṃ vuttanayeneva heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati, ayaṃ majjhimo nāma patto’’tiādinā majjhimamajjhimomakamajjhimukkaṭṭhā ca ‘‘yattha upaḍḍhanāḷikodanādi sabbampi pakkhittaṃ heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati , ayaṃ omako nāma patto’’tiādinā omakaomakomakaomakukkaṭṭhā ca pattā ukkaṭṭhe vuttanayeneva veditabbā. Tesu dve apattā bhājanaparibhogena paribhuñjitabbā, nādhiṭṭhānūpagā, na vikappanūpagā.
๖๓. กโปฺป สโก อติเรกปโตฺต ทสาหปรมํ ธาเรยฺยาติ โยชนาฯ ตตฺถ กโปฺปติ กปฺปิโยฯ สโกติ อตฺตโน สนฺตโกฯ กปฺปิยตฺตา ปน อตฺตสนฺตกตฺตา จ สตฺตนฺนมฺปิ อธิฎฺฐานวิกปฺปนูปคตา เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ อโยปโตฺต ปญฺจหิ ปาเกหิ, มตฺติกาปโตฺต ทฺวีหิ ปาเกหิ ปโกฺก อธิฎฺฐานูปโค จ วิกปฺปนูปโค จ, ตถา อุโภปิ กากณิกมตฺตสฺสาปิ มูลสฺส อนวเสเสตฺวา ทิเนฺน, สพฺพโส อตฺตสนฺตกเตฺต วิญฺญาเต จ อธิฎฺฐานวิกปฺปนูปคาติ ทฎฺฐพฺพํฯ อติเรกปโตฺตติ อนธิฎฺฐิตาวิกปฺปิตตาย อติเรกปโตฺตฯ อธิฎฺฐานปจฺจุทฺธารา ปเนตฺถ จีวเร วุตฺตาวฯ วิกเปฺปเนฺตน ปน ปตฺตานํ เอกพหุภาวํ, สนฺนิหิตาสนฺนิหิตภาวญฺจ ญตฺวา ‘‘อิมํ ปตฺต’’นฺติ วา ‘‘อิเม ปเตฺต’’ติ วา ‘‘เอตํ ปตฺต’’นฺติ วา ‘‘เอเต ปเตฺต’’ติ วา วตฺวา ‘‘ตุยฺหํ วิกเปฺปมี’’ติ วตฺตพฺพํฯ สมฺมุขาทิเภโท ปเนตฺถ จีวเร วกฺขมานนเยน เวทิตโพฺพฯ ทสาหปรมนฺติ ทส อหานิ ปรโม ปริเจฺฉโท อสฺสาติ ทหาหปรโม, กาโล, ตํฯ อจฺจนฺตสํโยเค อุปโยควจนํฯ ธาเรโยฺยติ ปริโภควเสน ธาเรตโพฺพฯ ตสฺมิํกาเล อตินามิเต ปโตฺต นิสฺสคฺคิโย โหตีติ โยชนาฯ อตินามิเตติ อติกฺกามิเต นิสฺสคฺคิโย โหติ, เอกาทเส อรุณุคฺคมเน สงฺฆสฺส วา คณสฺส วา ปุคฺคลสฺส วา ปทภาชนีเย (ปารา. ๖๐๒) วุตฺตนเยน ปโตฺต นิสฺสชฺชิตโพฺพ โหติ, ตถา สติ ปาจิตฺติยาปตฺติ จสฺส โหตีติ อธิปฺปาโยฯ
63. Kappo sako atirekapatto dasāhaparamaṃ dhāreyyāti yojanā. Tattha kappoti kappiyo. Sakoti attano santako. Kappiyattā pana attasantakattā ca sattannampi adhiṭṭhānavikappanūpagatā veditabbā. Tattha ayopatto pañcahi pākehi, mattikāpatto dvīhi pākehi pakko adhiṭṭhānūpago ca vikappanūpago ca, tathā ubhopi kākaṇikamattassāpi mūlassa anavasesetvā dinne, sabbaso attasantakatte viññāte ca adhiṭṭhānavikappanūpagāti daṭṭhabbaṃ. Atirekapattoti anadhiṭṭhitāvikappitatāya atirekapatto. Adhiṭṭhānapaccuddhārā panettha cīvare vuttāva. Vikappentena pana pattānaṃ ekabahubhāvaṃ, sannihitāsannihitabhāvañca ñatvā ‘‘imaṃ patta’’nti vā ‘‘ime patte’’ti vā ‘‘etaṃ patta’’nti vā ‘‘ete patte’’ti vā vatvā ‘‘tuyhaṃ vikappemī’’ti vattabbaṃ. Sammukhādibhedo panettha cīvare vakkhamānanayena veditabbo. Dasāhaparamanti dasa ahāni paramo paricchedo assāti dahāhaparamo, kālo, taṃ. Accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Dhāreyyoti paribhogavasena dhāretabbo. Tasmiṃkāle atināmite patto nissaggiyo hotīti yojanā. Atināmiteti atikkāmite nissaggiyo hoti, ekādase aruṇuggamane saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā padabhājanīye (pārā. 602) vuttanayena patto nissajjitabbo hoti, tathā sati pācittiyāpatti cassa hotīti adhippāyo.
๖๔. ‘‘อเจฺฉทา’’ติอาทิ จีวเร วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวฯ อยํ ปน วิเสโส – มรณุทฺธฎาติ อุทฺธรณํ อุทฺธฬํ, ปจฺจุทฺธาโรฯ มรณญฺจ อุทฺธฎญฺจ มรณุทฺธฎา, ตสฺมาฯ ฉิเทฺทนาติ เยน กงฺคุสิตฺถํ นิกฺขมติ เจว ปวิสติ จ, เตน มุขวฎฺฎิโต เหฎฺฐา ทฺวงฺคุลฉิเทฺทนฯ ปตฺตาธิฎฺฐานมุชฺฌตีติ ปโตฺต อธิฎฺฐานํ อุชฺฌติ วิสฺสชฺชติฯ
64.‘‘Acchedā’’tiādi cīvare vuttanayattā uttānameva. Ayaṃ pana viseso – maraṇuddhaṭāti uddharaṇaṃ uddhaḷaṃ, paccuddhāro. Maraṇañca uddhaṭañca maraṇuddhaṭā, tasmā. Chiddenāti yena kaṅgusitthaṃ nikkhamati ceva pavisati ca, tena mukhavaṭṭito heṭṭhā dvaṅgulachiddena. Pattādhiṭṭhānamujjhatīti patto adhiṭṭhānaṃ ujjhati vissajjati.
๖๕. อิทานิ ‘‘ปตฺต’’นฺติอาทินา อญฺญถา ปริหรเณ ทุกฺกฎํ ทเสฺสติฯ ตตฺถ โสทกํ ปตฺตํ น ปฎิสาเมยฺยาติ โยชนาฯ น ปฎิสาเมยฺยาติ คุตฺตฎฺฐาเน น นิกฺขิเปยฺย, ‘‘โสทกํ ปตฺตํ อุเณฺห น จ โอตเป’’ติอาทินา จ โยชนียํฯ น จ โอตเปติ เนว อีสกํ ตาเปยฺยฯ น นิทเหติ นิรุทกํ กตฺวาปิ ภุสํ น นิทเหยฺย, โวทกํ กตฺวา อีสกํ ตาเปยฺยาติปิ พฺยติเรกโตฺถฯ ภูมฺยา น ฐเปติ ขราย ภูมิยา น ฐเปยฺยฯ ยตฺถ ปน วโณฺณ น ทุสฺสติ, เอวรูปาย มตฺติกาย ปริภณฺฑกตาย ภูมิยา วา ตถารูปาย เอว วาลิกาย วา นิกฺกุชฺชิตฺวา อุกฺกุชฺชิตฺวา ฐเปตุํ วฎฺฎติฯ โน จ ลคฺคเยติ ภิตฺติขิลาทีสุ น โอลเมฺพยฺยฯ
65. Idāni ‘‘patta’’ntiādinā aññathā pariharaṇe dukkaṭaṃ dasseti. Tattha sodakaṃ pattaṃ na paṭisāmeyyāti yojanā. Na paṭisāmeyyāti guttaṭṭhāne na nikkhipeyya, ‘‘sodakaṃ pattaṃ uṇhe na ca otape’’tiādinā ca yojanīyaṃ. Na ca otapeti neva īsakaṃ tāpeyya. Na nidaheti nirudakaṃ katvāpi bhusaṃ na nidaheyya, vodakaṃ katvā īsakaṃ tāpeyyātipi byatirekattho. Bhūmyā na ṭhapeti kharāya bhūmiyā na ṭhapeyya. Yattha pana vaṇṇo na dussati, evarūpāya mattikāya paribhaṇḍakatāya bhūmiyā vā tathārūpāya eva vālikāya vā nikkujjitvā ukkujjitvā ṭhapetuṃ vaṭṭati. No ca laggayeti bhittikhilādīsu na olambeyya.
๖๖. ‘‘มิฑฺฒเนฺต วา’’ติอาทินา วตฺวา ปตฺตํ ฐเปตุํ น จ กปฺปตีติ โยเชตพฺพํฯ มิฑฺฒเนฺตติ อาฬินฺทกมิฑฺฒิกาทีนํ มิฑฺฒีนํ อเนฺตฯ สเจ ปน ปริวเตฺตตฺวา ตเตฺถว ปติฎฺฐาติ, เอวรูปาย วิตฺถิณฺณาย มิฑฺฒิยา ฐเปตุํ วฎฺฎติฯ ปริภณฺฑเนฺต วาติ พาหิรปเสฺส กตาย ตนุกาย มิฑฺฒิกาย อเนฺต วาฯ เอตฺถ วา-สโทฺท สมุจฺจเย, โส จ ปเจฺจกํ โยเชตโพฺพฯ อเงฺก ปน อํสพทฺธเกน อํสกูเฎ ลเคฺคตฺวา ฐเปตุญฺจ วฎฺฎติฯ ฉเตฺตปิ ภณฺฑเกน สทฺธิํ พนฺธิตฺวา วา อฎฺฎํ กตฺวา วา ฐเปตุํ วฎฺฎติฯ มเญฺจปิ อเญฺญน สทฺธิํ พนฺธิตฺวา ฐเปตุํ, อฎนิยํ พนฺธิตฺวา โอลเมฺพตุํ วฎฺฎติฯ
66. ‘‘Miḍḍhante vā’’tiādinā vatvā pattaṃ ṭhapetuṃ na ca kappatīti yojetabbaṃ. Miḍḍhanteti āḷindakamiḍḍhikādīnaṃ miḍḍhīnaṃ ante. Sace pana parivattetvā tattheva patiṭṭhāti, evarūpāya vitthiṇṇāya miḍḍhiyā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Paribhaṇḍante vāti bāhirapasse katāya tanukāya miḍḍhikāya ante vā. Ettha vā-saddo samuccaye, so ca paccekaṃ yojetabbo. Aṅke pana aṃsabaddhakena aṃsakūṭe laggetvā ṭhapetuñca vaṭṭati. Chattepi bhaṇḍakena saddhiṃ bandhitvā vā aṭṭaṃ katvā vā ṭhapetuṃ vaṭṭati. Mañcepi aññena saddhiṃ bandhitvā ṭhapetuṃ, aṭaniyaṃ bandhitvā olambetuṃ vaṭṭati.
๖๗. ปเตฺตน อุจฺฉิโฎฺฐทกญฺจ จลกฎฺฐิกญฺจ น นีหเรยฺยาติ สมฺพโนฺธฯ อุจฺฉิโฎฺฐทกนฺติ มุขวิกฺขาลโนทกํฯ จลกานิ จ จเพฺพตฺวา อปวิทฺธามิสานิ อฎฺฐิกานิ มจฺฉมํสอฎฺฐิกานิ จ จลกฎฺฐิกํฯ ปตฺตํ ปฎิคฺคหํ กตฺวา หตฺถํ โธวิตุมฺปิ หตฺถโธตาทิ อุทกมฺปิ ปเตฺต อากิริตฺวา นีหริตุมฺปิ อนุจฺฉิฎฺฐํ สุทฺธปตฺตํ อุจฺฉิฎฺฐหเตฺถน คณฺหิตุมฺปิ น วฎฺฎติฯ มจฺฉมํสผลาผลาทีนิ ขาทโนฺต ยํ ตตฺถ อฎฺฐิํ วา จลกํ วา ฉเฑฺฑตุกาโม โหติ, ตํ ปเตฺต ฐเปตุํ น ลภติฯ มุขโต นีหฎํ ปน ยํ กิญฺจิ ปุน อขาทิตุกาโม ปเตฺต ฐเปตุํ น ลภติฯ สิงฺคิเวราทีนิ ฑํสิตฺวา ปุน ฐเปตุํ ลภติฯ ปตฺตหโตฺถติ ปโตฺต หเตฺถ ยสฺสาติ วิคฺคโหฯ ‘‘ปตฺตหโตฺถ, กวาฎ’’นฺติ จ อุปลกฺขณเมตํฯ ยตฺถ กตฺถจิ สรีราวยเว ปน ปตฺตสฺมิํ สติ เยน เกนจิ สรีราวยเวน กวาฎํ ปณาเมตุํ, ฆฎิกํ วา อุกฺขิปิตุํ, สูจิํ วา กุญฺจิกาย อวาปุริตุํ น ลภติฯ อํสกูเฎ ปน ปตฺตํ ลเคฺคตฺวา ยถาสุขํ อวาปุริตุํ ลภติฯ
67. Pattena ucchiṭṭhodakañca calakaṭṭhikañca na nīhareyyāti sambandho. Ucchiṭṭhodakanti mukhavikkhālanodakaṃ. Calakāni ca cabbetvā apaviddhāmisāni aṭṭhikāni macchamaṃsaaṭṭhikāni ca calakaṭṭhikaṃ. Pattaṃ paṭiggahaṃ katvā hatthaṃ dhovitumpi hatthadhotādi udakampi patte ākiritvā nīharitumpi anucchiṭṭhaṃ suddhapattaṃ ucchiṭṭhahatthena gaṇhitumpi na vaṭṭati. Macchamaṃsaphalāphalādīni khādanto yaṃ tattha aṭṭhiṃ vā calakaṃ vā chaḍḍetukāmo hoti, taṃ patte ṭhapetuṃ na labhati. Mukhato nīhaṭaṃ pana yaṃ kiñci puna akhāditukāmo patte ṭhapetuṃ na labhati. Siṅgiverādīni ḍaṃsitvā puna ṭhapetuṃ labhati. Pattahatthoti patto hatthe yassāti viggaho. ‘‘Pattahattho, kavāṭa’’nti ca upalakkhaṇametaṃ. Yattha katthaci sarīrāvayave pana pattasmiṃ sati yena kenaci sarīrāvayavena kavāṭaṃ paṇāmetuṃ, ghaṭikaṃ vā ukkhipituṃ, sūciṃ vā kuñcikāya avāpurituṃ na labhati. Aṃsakūṭe pana pattaṃ laggetvā yathāsukhaṃ avāpurituṃ labhati.
๖๘. ภูมิยา ภูมิสมฺพนฺธี อาธารโก, ตสฺมิํ ทนฺตวลฺลิเวตฺตาทีหิ กเต วลยาธารเก จ เอกทารุนา กเต ทารุอาธารเก จ พหูหิ ทเณฺฑหิ กเต ทณฺฑาธารเก จ ยตฺถ ฐปิโต ปโตฺต ยถา ปริวตฺติตฺวา น ปริปตติ, ตถา สุฎฺฐุ สชฺชิเต ตสฺมิํ ปตฺตสฺสุปริ ปโตฺตติ เอวรูเป ทุเว ปเตฺต ฐเปยฺยาติ ปทตฺถโยชนาฯ ภมโกฎิสทิโส ปน ทารุอาธารโก ตีหิ ทณฺฑเกหิ พโทฺธ ทณฺฑาธารโก จ เอกสฺสปิ ปตฺตสฺส อโนกาโส, ตตฺถ ฐเปตฺวาปิ หเตฺถน คเหตฺวา นิสีทิตพฺพํฯ ภูมิยนฺติ กฎสารกาทินา อตฺถตาย ภูมิยา ปน นิกฺกุชฺชิตฺวา วา ปฎิกุชฺชิตฺวา วา เอกํ ปตฺตํ ฐเปยฺยาติ โยชนาฯ
68. Bhūmiyā bhūmisambandhī ādhārako, tasmiṃ dantavallivettādīhi kate valayādhārake ca ekadārunā kate dāruādhārake ca bahūhi daṇḍehi kate daṇḍādhārake ca yattha ṭhapito patto yathā parivattitvā na paripatati, tathā suṭṭhu sajjite tasmiṃ pattassupari pattoti evarūpe duve patte ṭhapeyyāti padatthayojanā. Bhamakoṭisadiso pana dāruādhārako tīhi daṇḍakehi baddho daṇḍādhārako ca ekassapi pattassa anokāso, tattha ṭhapetvāpi hatthena gahetvā nisīditabbaṃ. Bhūmiyanti kaṭasārakādinā atthatāya bhūmiyā pana nikkujjitvā vā paṭikujjitvā vā ekaṃ pattaṃ ṭhapeyyāti yojanā.
๖๙. อิทานิ อกปฺปิยปเตฺต ทเสฺสติ ‘‘ทารู’’ติอาทินาฯ ตตฺถ สุวณฺณเมว โสวณฺณํฯ ทารุ จ รูปิยญฺจ โสวณฺณญฺจ มณิ จ เวฬุริยญฺจ ทารุ…เป.… เวฬุริยานิ, เตหิ นิพฺพตฺตา ทารุ…เป.… มยา ฯ ทีโฆ ปน ‘‘เวฬุริยามยา’’ติ คาถาพนฺธสุขตฺถํ กโตฯ เอวมุปริปิ ตาทิสํ วิเญฺญยฺยํฯ ตตฺถ อินฺทนีลาทิ มณิ นามฯ กํโส จ กาโจ จ ติปุ จ สีสญฺจ ผลิกา จ ตมฺพโลโห จาติ ทฺวโนฺท, เตหิ ชาตา กํส…เป.… ชาฯ ตตฺถ กํส-สเทฺทน วฎฺฎโลโหปิ สงฺคหิโตฯ เสตํ ติปุ, กณฺหํ สีสํฯ
69. Idāni akappiyapatte dasseti ‘‘dārū’’tiādinā. Tattha suvaṇṇameva sovaṇṇaṃ. Dāru ca rūpiyañca sovaṇṇañca maṇi ca veḷuriyañca dāru…pe… veḷuriyāni, tehi nibbattā dāru…pe… mayā. Dīgho pana ‘‘veḷuriyāmayā’’ti gāthābandhasukhatthaṃ kato. Evamuparipi tādisaṃ viññeyyaṃ. Tattha indanīlādi maṇi nāma. Kaṃso ca kāco ca tipu ca sīsañca phalikā ca tambaloho cāti dvando, tehi jātā kaṃsa…pe… jā. Tattha kaṃsa-saddena vaṭṭalohopi saṅgahito. Setaṃ tipu, kaṇhaṃ sīsaṃ.
๗๐. ฉวสีสมโยติ ฉวสฺส มตมนุสฺสสฺส สีสํ สีสกปาลํ, เตน นิพฺพโตฺต ฉวสีสมโยฯ ฆฎิ จ ตุมฺพญฺจ, เตสํ กฎาโห, เตหิ ชาตาติ ฆฎิตุมฺพกฎาหชาฯ ตตฺถ ฆฎีติ ฆโฎเยวฯ ตุมฺพํ อลาพุฯ อิติ อิเม สเพฺพ ปตฺตา อกปฺปิยา วุตฺตา, ทุกฺกฎวตฺถุกา จ วุตฺตาติ โยชนาฯ ตตฺถ รูปิยาทีสุ จตูสุ สเจ คิหี ภตฺตเคฺคสุ สุวณฺณตฎฺฎกาทีสุ พฺยญฺชนํ กตฺวา อุปนาเมนฺติ, อามสิตุํ น วฎฺฎติฯ กํสกาจผลิกชานิ ปน ตฎฺฎกาทีนิ ภาชนานิ ปุคฺคลิกปริโภเคเนว น วฎฺฎนฺติ, สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฎานิ วา วฎฺฎนฺติฯ ฆฎิตุมฺพกฎาหชา ปน ลภิตฺวา ปริหริตุํ น วฎฺฎนฺติ, ตาวกาลิกํ ปริภุญฺชิตุํ วฎฺฎนฺติฯ
70.Chavasīsamayoti chavassa matamanussassa sīsaṃ sīsakapālaṃ, tena nibbatto chavasīsamayo. Ghaṭi ca tumbañca, tesaṃ kaṭāho, tehi jātāti ghaṭitumbakaṭāhajā. Tattha ghaṭīti ghaṭoyeva. Tumbaṃ alābu. Iti ime sabbe pattā akappiyā vuttā, dukkaṭavatthukā ca vuttāti yojanā. Tattha rūpiyādīsu catūsu sace gihī bhattaggesu suvaṇṇataṭṭakādīsu byañjanaṃ katvā upanāmenti, āmasituṃ na vaṭṭati. Kaṃsakācaphalikajāni pana taṭṭakādīni bhājanāni puggalikaparibhogeneva na vaṭṭanti, saṅghikaparibhogena vā gihivikaṭāni vā vaṭṭanti. Ghaṭitumbakaṭāhajā pana labhitvā pariharituṃ na vaṭṭanti, tāvakālikaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭanti.
ปตฺตนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pattaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
