| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
๓. ปตฺตวโคฺค
3. Pattavaggo
๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
๕๙๘. พหู ปเตฺต สนฺนิจยนฺติ เอตฺถ สนฺนิจยนฺติ ภาวนปุํสกํ, พหู ปเตฺต วา คเหตฺวา สนฺนิจยํ กริสฺสนฺตีติ อโตฺถฯ ‘‘อฑฺฒเตรสปลมาสานํ คาหิกา’’ติ ลิขิตํฯ เอตฺถ –
598.Bahūpatte sannicayanti ettha sannicayanti bhāvanapuṃsakaṃ, bahū patte vā gahetvā sannicayaṃ karissantīti attho. ‘‘Aḍḍhaterasapalamāsānaṃ gāhikā’’ti likhitaṃ. Ettha –
‘‘กุฑุโว จตุปเลโยฺย, กุฑุวานํ จตุคฺคุณํ;
‘‘Kuḍuvo catupaleyyo, kuḍuvānaṃ catugguṇaṃ;
ปตฺถํ จตุคฺคุโณ มาสา-ติ กมาหุ จตุคฺคุณ’’นฺติฯ –
Patthaṃ catugguṇo māsā-ti kamāhu catugguṇa’’nti. –
อาทิํ โลกโวหารํ ทเสฺสตฺวาว เกจิ ปปเญฺจนฺติฯ
Ādiṃ lokavohāraṃ dassetvāva keci papañcenti.
๖๐๒. ขาทนนฺติ ขาทนียํ สูปาทิฯ ‘‘พฺยญฺชนสฺส มตฺตา นาม โอทนโต จตุโตฺถ ภาโค’’ติ (ม. นิ. อฎฺฐ. ๒.๓๘๗) พฺรหฺมายุสุตฺตฎฺฐกถายํ วุตฺตตฺตา อาโลปสฺส จตุตฺถภาคํ พฺยญฺชนํ อนุรูปนฺติ คเหตพฺพํฯ ‘‘ภิกฺขุนิยา ปตฺตสนฺนิจยสฺส วาริตตฺตา ตทนุโลมโต ภิกฺขูนมฺปิ ทุติโย วาริโต’’ติ วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํ, ปาฬิยญฺหิ ‘‘สนฺนิจยํ กเรยฺยาติ อนธิฎฺฐิโต อวิกปฺปิโต’’ติ (ปาจิ. ๗๓๕) วุตฺตํฯ โส หิ กถินกฺขนฺธเก (มหาว. ๓๐๖ อาทโย) นิจยสนฺนิธิ วิย เอโกปิ ปุนทิวเส ‘‘สนฺนิจโย’’ติ วุจฺจติฯ อนนฺตรสิกฺขาปเท ปน ‘‘ทุติโย วาริโตติ อธิฎฺฐานํ นิยตํ, ตสฺมา เทฺว ปเตฺต อธิฎฺฐาตุํ น ลภติฯ สเจ เอกโต อธิฎฺฐาติ, เทฺวปิ น อธิฎฺฐิตา โหนฺติฯ วิสุํ วิสุํ อธิฎฺฐาติ, ทุติโย อนธิฎฺฐิโต’’ติ วทนฺติฯ วิกเปฺปตุํ ปน พหูปิ ลภติฯ อิทานิ วตฺตพฺพํ สนฺธาย ‘‘นามมเตฺต วิเสโส’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ นามนฺติ มชฺฌิโม มชฺฌิโมมโก มชฺฌิมุกฺกโฎฺฐติอาทิฯ
602.Khādananti khādanīyaṃ sūpādi. ‘‘Byañjanassa mattā nāma odanato catuttho bhāgo’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.387) brahmāyusuttaṭṭhakathāyaṃ vuttattā ālopassa catutthabhāgaṃ byañjanaṃ anurūpanti gahetabbaṃ. ‘‘Bhikkhuniyā pattasannicayassa vāritattā tadanulomato bhikkhūnampi dutiyo vārito’’ti vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ, pāḷiyañhi ‘‘sannicayaṃ kareyyāti anadhiṭṭhito avikappito’’ti (pāci. 735) vuttaṃ. So hi kathinakkhandhake (mahāva. 306 ādayo) nicayasannidhi viya ekopi punadivase ‘‘sannicayo’’ti vuccati. Anantarasikkhāpade pana ‘‘dutiyo vāritoti adhiṭṭhānaṃ niyataṃ, tasmā dve patte adhiṭṭhātuṃ na labhati. Sace ekato adhiṭṭhāti, dvepi na adhiṭṭhitā honti. Visuṃ visuṃ adhiṭṭhāti, dutiyo anadhiṭṭhito’’ti vadanti. Vikappetuṃ pana bahūpi labhati. Idāni vattabbaṃ sandhāya ‘‘nāmamatte viseso’’ti vuttaṃ. Tattha nāmanti majjhimo majjhimomako majjhimukkaṭṭhotiādi.
๖๐๘. ‘‘ปากสฺส หิ อูนตฺตา ปตฺตสงฺขฺยํ น คจฺฉตี’’ติ วจนโต อธิฎฺฐิตปโตฺตปิ ขรปาเกน เสตตฺตา อธิฎฺฐานํ วิชหตีติ เจ? น, อธิฎฺฐานวิชหเนสุ นวสุ อนาคตตฺตา, ตสฺมา ปฐมปากานํ เอว อูนตฺตา ปตฺตสงฺขฺยํ น คจฺฉติ, ตสฺมิํ สติ อญฺญํ วิญฺญาเปตุํ น วฎฺฎติฯ ‘‘อูนปญฺจพนฺธเนนา’’ติ หิ วุตฺตํฯ ฉิเทฺท, ราชิยา วา หิ สติ เตหิ อธิฎฺฐานํ วิชหตีติ วิชหิเต นายํ ปฎิเสโธ, ตสฺมา ปจฺจุทฺธริตฺวา, วิกเปฺปตฺวาปิ อญฺญํ วิญฺญาเปตุํ น ลภติฯ
608. ‘‘Pākassa hi ūnattā pattasaṅkhyaṃ na gacchatī’’ti vacanato adhiṭṭhitapattopi kharapākena setattā adhiṭṭhānaṃ vijahatīti ce? Na, adhiṭṭhānavijahanesu navasu anāgatattā, tasmā paṭhamapākānaṃ eva ūnattā pattasaṅkhyaṃ na gacchati, tasmiṃ sati aññaṃ viññāpetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Ūnapañcabandhanenā’’ti hi vuttaṃ. Chidde, rājiyā vā hi sati tehi adhiṭṭhānaṃ vijahatīti vijahite nāyaṃ paṭisedho, tasmā paccuddharitvā, vikappetvāpi aññaṃ viññāpetuṃ na labhati.
เอวํ ปตฺตการโก มูลํ ลภิตฺวาติ เอตฺถ ปจิตฺวา ฐปิตทิวสโต ปฎฺฐายฯ ทาตุกาโม หุตฺวาติ เอตฺถ ทินฺนทิวสโต, สุตทิวสโต วา ปฎฺฐาย ทสาหํ เวทิตพฺพํฯ ลิงฺคปริวเตฺตน ปน ทสาหาติกฺกเม ปตฺตสามิกสฺส ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุนิยา ปน รตฺตาติกฺกเม นิสฺสคฺคิยํฯ
Evaṃ pattakārako mūlaṃ labhitvāti ettha pacitvā ṭhapitadivasato paṭṭhāya. Dātukāmo hutvāti ettha dinnadivasato, sutadivasato vā paṭṭhāya dasāhaṃ veditabbaṃ. Liṅgaparivattena pana dasāhātikkame pattasāmikassa bhikkhussa, bhikkhuniyā pana rattātikkame nissaggiyaṃ.
ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pattasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทํ • 1. Pattasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
