| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
๓. ปตฺตวโคฺค
3. Pattavaggo
๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
๖๐๒. ตติยวคฺคสฺส ปฐเม อฑฺฒเตรสปลาติ มาคธิกาย มานตุลาย อฑฺฒเตรสปลปริมิตํ อุทกํ คณฺหนฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ, ตถา ปริมิตํ ยวมาสาทิํ คณฺหนฺติํ สนฺธายาติ เกจิฯ อาจริยธมฺมปาลเตฺถเรน ปน ‘‘ปกติจตุมุฎฺฐิกํ กุฑุวํ, จตุกุฑุวํ นาฬิ, ตาย นาฬิยา โสฬส นาฬิโย โทณํ, ตํ ปน มคธนาฬิยา ทฺวาทส นาฬิโย โหนฺตีติ วทนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ ทมิฬนาฬีติ ปุราณนาฬิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สา จ จตุมุฎฺฐิเกหิ กุฑุเวหิ อฎฺฐ กุฑุวา, ตาย นาฬิยา เทฺว นาฬิโย มคธนาฬิํ คณฺหาติฯ ปุราณา ปน ‘‘สีหฬนาฬิ ติโสฺส นาฬิโย คณฺหาตี’’ติ วทนฺติ, เตสํ มเตน มคธนาฬิ อิทานิ ปวตฺตมานาย จตุกุฑุวาย ทมิฬนาฬิยา จตุนาฬิกา โหติ, ตโต มคธนาฬิโต อุปฑฺฒญฺจ ปุราณทมิฬนาฬิสงฺขาตํ ปตฺถํ นาม โหติ, เอเตน จ ‘‘โอมโก นาม ปโตฺต ปโตฺถทนํ คณฺหาตี’’ติ ปาฬิวจนญฺจ สเมติ, โลกิเยหิปิ –
602. Tatiyavaggassa paṭhame aḍḍhaterasapalāti māgadhikāya mānatulāya aḍḍhaterasapalaparimitaṃ udakaṃ gaṇhantaṃ sandhāya vuttaṃ, tathā parimitaṃ yavamāsādiṃ gaṇhantiṃ sandhāyāti keci. Ācariyadhammapālattherena pana ‘‘pakaticatumuṭṭhikaṃ kuḍuvaṃ, catukuḍuvaṃ nāḷi, tāya nāḷiyā soḷasa nāḷiyo doṇaṃ, taṃ pana magadhanāḷiyā dvādasa nāḷiyo hontīti vadantī’’ti vuttaṃ. Damiḷanāḷīti purāṇanāḷiṃ sandhāya vuttaṃ. Sā ca catumuṭṭhikehi kuḍuvehi aṭṭha kuḍuvā, tāya nāḷiyā dve nāḷiyo magadhanāḷiṃ gaṇhāti. Purāṇā pana ‘‘sīhaḷanāḷi tisso nāḷiyo gaṇhātī’’ti vadanti, tesaṃ matena magadhanāḷi idāni pavattamānāya catukuḍuvāya damiḷanāḷiyā catunāḷikā hoti, tato magadhanāḷito upaḍḍhañca purāṇadamiḷanāḷisaṅkhātaṃ patthaṃ nāma hoti, etena ca ‘‘omako nāma patto patthodanaṃ gaṇhātī’’ti pāḷivacanañca sameti, lokiyehipi –
‘‘โลกิยํ มคธเญฺจติ, ปตฺถทฺวยมุทาหฎํ;
‘‘Lokiyaṃ magadhañceti, patthadvayamudāhaṭaṃ;
โลกิยํ โสฬสปลํ, มาคธํ ทิคุณํ มต’’นฺติฯ –
Lokiyaṃ soḷasapalaṃ, māgadhaṃ diguṇaṃ mata’’nti. –
เอวํ โลเก นาฬิยา มคธนาฬิ ทิคุณาติ ทสฺสิตา, เอวญฺจ คยฺหมาเน โอมกปตฺตสฺส จ ยาปนมโตฺตทนคาหิกา จ สิทฺธา โหติฯ น หิ สกฺกา อฎฺฐกุฑุวโต อูโนทนคาหินา ปเตฺตน อถูปีกตํ ปิณฺฑปาตํ ปริเยสิตฺวา ยาเปตุํฯ เตเนว เวรญฺชกณฺฑฎฺฐกถายํ ‘‘ปโตฺถ นาม นาฬิมตฺตํ โหติ เอกสฺส ปุริสสฺส อลํ ยาปนายฯ วุตฺตมฺปิ เหตํ ‘ปโตฺถทโน นาลมยํ ทุวินฺน’’’นฺติ (ชา. ๒.๒๑.๑๙๒) วุตฺตํ, ‘‘เอเกกสฺส ทฺวินฺนํ ติณฺณํ ปโหตี’’ติ จ อาคหํ, ตสฺมา อิธ วุตฺตนยานุสาเรเนว คเหตพฺพํฯ
Evaṃ loke nāḷiyā magadhanāḷi diguṇāti dassitā, evañca gayhamāne omakapattassa ca yāpanamattodanagāhikā ca siddhā hoti. Na hi sakkā aṭṭhakuḍuvato ūnodanagāhinā pattena athūpīkataṃ piṇḍapātaṃ pariyesitvā yāpetuṃ. Teneva verañjakaṇḍaṭṭhakathāyaṃ ‘‘pattho nāma nāḷimattaṃ hoti ekassa purisassa alaṃ yāpanāya. Vuttampi hetaṃ ‘patthodano nālamayaṃ duvinna’’’nti (jā. 2.21.192) vuttaṃ, ‘‘ekekassa dvinnaṃ tiṇṇaṃ pahotī’’ti ca āgahaṃ, tasmā idha vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
อาโลปสฺส อนุรูปนฺติ เอตฺถ ‘‘พฺยญฺชนสฺส มตฺตา นาม โอทนโต จตุตฺถภาโค’’ติ (ม. นิ. อฎฺฐ. ๒.๓๘๗) พฺรหฺมายุสุตฺตฎฺฐกถายํ วุตฺตตฺตา อาโลปสฺส จตุตฺถภาคเมว พฺยญฺชนํ อนุรูปนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ โอทนคติกาเนวาติ โอทนสฺส อโนฺต เอว ปวิสนสีลานิ สิยุํ, อตฺตโน โอกาสํ น คเวสนฺตีติ อโตฺถฯ นามมเตฺตติ ‘‘มชฺฌิโม ปโตฺต มชฺฌิโมมโก’’ติอาทินามมเตฺตฯ
Ālopassaanurūpanti ettha ‘‘byañjanassa mattā nāma odanato catutthabhāgo’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.387) brahmāyusuttaṭṭhakathāyaṃ vuttattā ālopassa catutthabhāgameva byañjanaṃ anurūpanti daṭṭhabbaṃ. Odanagatikānevāti odanassa anto eva pavisanasīlāni siyuṃ, attano okāsaṃ na gavesantīti attho. Nāmamatteti ‘‘majjhimo patto majjhimomako’’tiādināmamatte.
๖๐๗-๘. เอวํ ปโยเค ปโยเคติ ปริโยสานาโลปโชฺฌหรณปโยเค ปโยเค, อาโลเป อาโลเปติ อโตฺถฯ กตฺวาติ ปากปริโยสานํ กตฺวาฯ ปจิตฺวา ฐเปสฺสามีติ กาฬวณฺณปากํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ฉิทฺทนฺติ มุขวฎฺฎิโต ทฺวงฺคุลสฺส เหฎฺฐาฉิทฺทํ วุตฺตํฯ เสสํ ปฐมกถิเน วุตฺตนยเมวฯ
607-8.Evaṃ payoge payogeti pariyosānālopajjhoharaṇapayoge payoge, ālope ālopeti attho. Katvāti pākapariyosānaṃ katvā. Pacitvā ṭhapessāmīti kāḷavaṇṇapākaṃ sandhāya vuttaṃ. Chiddanti mukhavaṭṭito dvaṅgulassa heṭṭhāchiddaṃ vuttaṃ. Sesaṃ paṭhamakathine vuttanayameva.
ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pattasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทํ • 1. Pattasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๑. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • 1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
