| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೩. ಪತ್ತವಗ್ಗೋ
3. Pattavaggo
೧. ಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
1. Pattasikkhāpadavaṇṇanā
ಅವಿಕಪ್ಪಿತೋತಿ ‘‘ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ತುಯ್ಹಂ ವಿಕಪ್ಪೇಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅವಿಕಪ್ಪಿತೋ। ಅಡ್ಢಾಳ್ಹಕೋದನಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಣ್ಡುಲನಾಳೀನಂ ಓದನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಮಗಧನಾಳಿ ನಾಮ ಅಡ್ಢತೇರಸಪಲಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸೀಹಳದೀಪೇ ಪಕತಿನಾಳಿ ಮಹನ್ತಾ, ದಮಿಳನಾಳಿ ಖುದ್ದಕಾ, ಮಗಧನಾಳಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ, ತಾಯ ಮಗಧನಾಳಿಯಾ ದಿಯಡ್ಢನಾಳಿ ಏಕಾ ಸೀಹಳನಾಳಿ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೬೦೨) ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಅನುತ್ತಣ್ಡುಲನ್ತಿ ಪಾಕತೋ ಉಕ್ಕನ್ತಂ ತಣ್ಡುಲಂ ಉತ್ತಣ್ಡುಲಂ, ನ ಉತ್ತಣ್ಡುಲಂ ಅನುತ್ತಣ್ಡುಲಂ। ಸಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಸಙ್ಖತೋತಿ ಜೀರಕಾದಿಸಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಸಙ್ಖತೋ। ಆಲೋಪಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಭಾಗಪ್ಪಮಾಣಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಆಲೋಪಸ್ಸ ಅನುರೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಂ।
Avikappitoti ‘‘imaṃ pattaṃ tuyhaṃ vikappemī’’tiādinā nayena avikappito. Aḍḍhāḷhakodanaṃ gaṇhātīti magadhanāḷiyā dvinnaṃ taṇḍulanāḷīnaṃ odanaṃ gaṇhāti. ‘‘Magadhanāḷi nāma aḍḍhaterasapalā hotī’’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. ‘‘Sīhaḷadīpe pakatināḷi mahantā, damiḷanāḷi khuddakā, magadhanāḷi pamāṇayuttā, tāya magadhanāḷiyā diyaḍḍhanāḷi ekā sīhaḷanāḷi hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.602) mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Anuttaṇḍulanti pākato ukkantaṃ taṇḍulaṃ uttaṇḍulaṃ, na uttaṇḍulaṃ anuttaṇḍulaṃ. Sabbasambhārasaṅkhatoti jīrakādisabbasambhārehi saṅkhato. Ālopassa catutthabhāgappamāṇaṃ byañjanaṃ ālopassa anurūpabyañjanaṃ.
ಏವಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ನಯೋ – ಸಚೇ ನಾಳಿಕೋದನಾದಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಹೇಟ್ಠಿಮರಾಜಿಸಮಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಯಂ ಮಜ್ಝಿಮೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ। ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಥೂಪೀಕತಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಯಂ ಮಜ್ಝಿಮೋಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ। ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅನ್ತೋಗಧಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ। ಸಚೇ ಪತ್ತೋದನಾದಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮರಾಜಿಸಮಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಯಂ ಓಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ। ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಥೂಪೀಕತಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಯಂ ಓಮಕೋಮಕೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋ। ಸಚೇ ತಂ ರಾಜಿಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅನ್ತೋಗಧಮೇವ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಓಮಕುಕ್ಕಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪತ್ತೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇಸಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ।
Evaṃ ukkaṭṭhapattaṃ dassetvā idāni majjhimomakāni dassetuṃ ‘‘ukkaṭṭhato’’tiādimāha. Tatrāyaṃ nayo – sace nāḷikodanādi sabbampi pakkhittaṃ vuttanayeneva heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati, ayaṃ majjhimo nāma patto. Sace taṃ rājiṃ atikkamma thūpīkataṃ tiṭṭhati, ayaṃ majjhimomako nāma patto. Sace taṃ rājiṃ na sampāpuṇāti, antogadhameva hoti, ayaṃ majjhimukkaṭṭho nāma patto. Sace pattodanādi sabbampi pakkhittaṃ heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati, ayaṃ omako nāma patto. Sace taṃ rājiṃ atikkamma thūpīkataṃ tiṭṭhati, ayaṃ omakomako nāma patto. Sace taṃ rājiṃ na sampāpuṇāti, antogadhameva hoti, ayaṃ omakukkaṭṭho nāma pattoti. Tenāha ‘‘tesampi vuttanayeneva bhedo veditabbo’’ti.
ಇದಾನಿ ತೇಸು ಅಧಿಟ್ಠಾನವಿಕಪ್ಪನಾನಧಿಟ್ಠಾನಾವಿಕಪ್ಪನುಪಗೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಚ್ಚೇತೇಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠೋತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠತೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋ। ತತೋ ಹಿ ಸೋ ‘‘ಅಪತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಓಮಕೋಮಕೋತಿ ಓಮಕತೋ ಓಮಕೋ। ತತೋ ಹಿ ಸೋ ‘‘ಅಪತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಏತೇ ಪನ ಭಾಜನಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಾ ನ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗಾ, ಇತರೇ ಪನ ಸತ್ತ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ವಾ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇಸಾ ಸತ್ತ ಪತ್ತಾ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ ನಾಮಾ’’ತಿ।
Idāni tesu adhiṭṭhānavikappanānadhiṭṭhānāvikappanupage dassetuṃ ‘‘iccetesū’’tiādimāha. Tattha ukkaṭṭhukkaṭṭhoti ukkaṭṭhato ukkaṭṭho. Tato hi so ‘‘apatto’’ti vutto. Omakomakoti omakato omako. Tato hi so ‘‘apatto’’ti vutto. Ete pana bhājanaparibhogena paribhuñjitabbā, na adhiṭṭhānupagā na vikappanupagā, itare pana satta adhiṭṭhahitvā vā vikappetvā vā paribhuñjitabbā. Tenāha ‘‘sesā satta pattā pamāṇayuttā nāmā’’ti.
ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಸತ್ತ ಪತ್ತಾ ಪಮಾಣಯುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ। ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪೇನ ಪಕ್ಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯೋಪತ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಾಕೇಹಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೬೦೮) ಪಕ್ಕೋ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪೇನ ಪಕ್ಕೋ ಹೋತಿ, ಮತ್ತಿಕಾಪತ್ತೋ ದ್ವೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ। ಸಚೇ ಏಕೋ ಪಾಕೋ ಊನೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೋ। ಯಥಾ ಚ ಸಮಣಸಾರುಪ್ಪೇನ ಪಕ್ಕೋಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೋ, ತಥಾ ಉಭೋಪಿ ಯಂ ಮೂಲಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ದಿನ್ನೇಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಾ। ಯದಿ ಪನ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ಅದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಕಾಕಣಿಕಮತ್ತಂ ನಾಮ ದಿಯಡ್ಢವೀಹೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸಚೇಪಿ ಪತ್ತಸಾಮಿಕೋ ವದತಿ ‘‘ಯದಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮೂಲಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತದಾ ದಸ್ಸಥ, ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ, ನೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೋ ಹೋತಿ। ಪಾಕಸ್ಸ ಹಿ ಊನತ್ತಾ ಪತ್ತಸಙ್ಖಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಮೂಲಸ್ಸ ಸಕಲಸ್ಸ ವಾ ಏಕದೇಸಸ್ಸ ವಾ ಅದಿನ್ನತ್ತಾ ಸಕಭಾವಂ ನ ಉಪೇತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಕೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಾಕೇ ಚ ಮೂಲೇ ಚ ನಿಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೋ ಹೋತಿ। ಯೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನುಪಗೋ, ಸ್ವೇವ ವಿಕಪ್ಪನುಪಗೋ ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರನ್ತೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರನ್ತೇನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಪುರಾಣಪತ್ತಂ ಅಪಚ್ಚುದ್ಧರನ್ತೇನ ನವೋ ಪತ್ತೋ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಠಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಙ್ಗುಸಿತ್ಥನ್ತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಞ್ಞಾನಂ ಲಾಮಕಧಞ್ಞಸಿತ್ಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಙ್ಗುಸಿತ್ಥನಿಕ್ಖಮನಮತ್ತೇನ ಛಿದ್ದೇನಾ’’ತಿ।
Tasmāti yasmā satta pattā pamāṇayuttā, tasmā. Samaṇasāruppena pakkanti ettha ayopatto pañcahi pākehi (pārā. aṭṭha. 2.608) pakko samaṇasāruppena pakko hoti, mattikāpatto dvīhi pākehi. Sace eko pāko ūno hoti, na adhiṭṭhānupago. Yathā ca samaṇasāruppena pakkoyeva adhiṭṭhānupago, tathā ubhopi yaṃ mūlaṃ dātabbaṃ, tasmiṃ dinneyeva adhiṭṭhānupagā. Yadi pana appakampi adinnaṃ hoti, na adhiṭṭhānupagā. Tenāha ‘‘sace panā’’tiādi. ‘‘Kākaṇikamattaṃ nāma diyaḍḍhavīhī’’ti vadanti. Sacepi pattasāmiko vadati ‘‘yadā tumhākaṃ mūlaṃ bhavissati, tadā dassatha, adhiṭṭhahitvā paribhuñjathā’’ti, neva adhiṭṭhānupago hoti. Pākassa hi ūnattā pattasaṅkhaṃ na gacchati. Mūlassa sakalassa vā ekadesassa vā adinnattā sakabhāvaṃ na upeti, aññasseva santako hoti. Tasmā pāke ca mūle ca niṭṭhiteyeva adhiṭṭhānupago hoti. Yo adhiṭṭhānupago, sveva vikappanupago ca. Tenāha ‘‘apaccuddharantenā’’tiādi. Apaccuddharantena vikappetabboti purāṇapattaṃ apaccuddharantena navo patto vikappetabboti attho, ṭhapetabboti adhippāyo. Kaṅgusitthanti sattannaṃ dhaññānaṃ lāmakadhaññasitthanti āha ‘‘kaṅgusitthanikkhamanamattena chiddenā’’ti.
ಪತ್ತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pattasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
