| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
๔๕. ปวารณานิเทฺทสวณฺณนา
45. Pavāraṇāniddesavaṇṇanā
๔๓๓. ‘‘อญฺญมญฺญปฺปวารณา’’ตฺยาทีนํ อญฺญมเญฺญหิ กาตพฺพา ปวารณาฯ ตตฺถ ติณฺณํ จตุนฺนญฺจ คณญตฺติํ ฐเปตฺวา อญฺญมญฺญปฺปวารณา, ทฺวินฺนํ ปน อฎฺฐเปตฺวาวฯ อธิฎฺฐานนฺติ อธิฎฺฐานปฺปวารณา, ยุปจฺจยนฺตานํ ภาเว นิยตนปุํสกตฺตา ‘‘อธิฎฺฐาน’’นฺติ วุตฺตํฯ เสสา ปญฺจาทีหิ กาตพฺพา อวเสสา สงฺฆปฺปวารณา สงฺฆวเสน ญตฺติํ ฐเปตฺวา กาตพฺพาฯ เอเตน นวสุ สงฺฆปฺปวารณาทโย ติโสฺส ทสฺสิตาฯ นว หิ ปวารณา จาตุทฺทสี ปนฺนรสี สามคฺคีติ ทิวสวเสน, เตวาจี เทฺววาจี เอกวาจีติ กตฺตพฺพาการวเสน, สเงฺฆ ปวารณา, คเณ ปวารณา, ปุคฺคเล ปวารณาติ การกวเสน จฯ ตตฺถ ปุริมวสฺสํวุตฺถานํ ปุพฺพกตฺติกปุณฺณมา วา เตสํเยว สเจ ภณฺฑนการเกหิ อุปทฺทุตา ปวารณํ ปจฺจุกฺกฑฺฒนฺติ, อถ กตฺติกมาสสฺส กาฬปกฺขจาตุทฺทโส วา ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมา วา ปจฺฉิมวสฺสํวุตฺถานญฺจ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมา เอว วา ปวารณาทิวสา โหนฺติฯ อิทํ ปน ปกติจาริตฺตํฯ ตถารูปปฺปจฺจเย สติ ทฺวินฺนํ กตฺติกปุณฺณมานํ ปุริเมสุ จาตุทฺทเสสุปิ ปวารณํ กาตุํ วฎฺฎติฯ ภินฺนสฺส ปน สงฺฆสฺส สามคฺคิยํ โย โกจิ ทิวโส ปวารณาทิวโส โหติฯ อิมา ทิวสวเสน ติโสฺส ปวารณาฯ กตฺตพฺพาการวเสน ปน วกฺขมานนเยน วิญฺญาตพฺพาฯ
433.‘‘Aññamaññappavāraṇā’’tyādīnaṃ aññamaññehi kātabbā pavāraṇā. Tattha tiṇṇaṃ catunnañca gaṇañattiṃ ṭhapetvā aññamaññappavāraṇā, dvinnaṃ pana aṭṭhapetvāva. Adhiṭṭhānanti adhiṭṭhānappavāraṇā, yupaccayantānaṃ bhāve niyatanapuṃsakattā ‘‘adhiṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Sesā pañcādīhi kātabbā avasesā saṅghappavāraṇā saṅghavasena ñattiṃ ṭhapetvā kātabbā. Etena navasu saṅghappavāraṇādayo tisso dassitā. Nava hi pavāraṇā cātuddasī pannarasī sāmaggīti divasavasena, tevācī dvevācī ekavācīti kattabbākāravasena, saṅghe pavāraṇā, gaṇe pavāraṇā, puggale pavāraṇāti kārakavasena ca. Tattha purimavassaṃvutthānaṃ pubbakattikapuṇṇamā vā tesaṃyeva sace bhaṇḍanakārakehi upaddutā pavāraṇaṃ paccukkaḍḍhanti, atha kattikamāsassa kāḷapakkhacātuddaso vā pacchimakattikapuṇṇamā vā pacchimavassaṃvutthānañca pacchimakattikapuṇṇamā eva vā pavāraṇādivasā honti. Idaṃ pana pakaticārittaṃ. Tathārūpappaccaye sati dvinnaṃ kattikapuṇṇamānaṃ purimesu cātuddasesupi pavāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭati. Bhinnassa pana saṅghassa sāmaggiyaṃ yo koci divaso pavāraṇādivaso hoti. Imā divasavasena tisso pavāraṇā. Kattabbākāravasena pana vakkhamānanayena viññātabbā.
๔๓๔. ‘‘ปุพฺพกิเจฺจ’’ติอาทีสุ –
434.‘‘Pubbakicce’’tiādīsu –
‘‘สมฺมชฺชนี ปทีโป จ, อุทกํ อาสเนน จ;
‘‘Sammajjanī padīpo ca, udakaṃ āsanena ca;
ปวารณาย เอตานิ, ปุพฺพกรณนฺติ วุจฺจติฯ
Pavāraṇāya etāni, pubbakaraṇanti vuccati.
‘‘ฉนฺทปฺปวารณา อุตุกฺขานํ, ภิกฺขุคณนา จ โอวาโท;
‘‘Chandappavāraṇā utukkhānaṃ, bhikkhugaṇanā ca ovādo;
ปวารณาย เอตานิ, ปุพฺพกิจฺจนฺติ วุจฺจติฯ
Pavāraṇāya etāni, pubbakiccanti vuccati.
‘‘ปวารณา ยาวติกา จ ภิกฺขู กมฺมปฺปตฺตา,
‘‘Pavāraṇā yāvatikā ca bhikkhū kammappattā,
สภาคาปตฺติโย จ น วิชฺชนฺติ;
Sabhāgāpattiyo ca na vijjanti;
วชฺชนียา จ ปุคฺคลา ตสฺมิํ น โหนฺติ,
Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti,
ปตฺตกลฺลนฺติ วุจฺจตี’’ติฯ –
Pattakallanti vuccatī’’ti. –
เอวํ อฎฺฐกถายํ วุตฺตา ปุพฺพกิจฺจาทโย เวทิตพฺพาฯ ญตฺตินฺติ อิทานิ วกฺขมานํ สามญฺญํ สงฺฆญตฺติํฯ เอวํ ปน ญตฺติยา ฐปิตาย การเณ สติ เตวาจิกเทฺววาจิกเอกวาจิกสมานวสฺสิกวเสนปิ ปวาเรตุํ วฎฺฎติฯ อยเมว ปน ญตฺติ ‘‘สโงฺฆ ปวาเรยฺยา’’ติ เอตฺถ ‘‘สโงฺฆ เตวาจิกํ ปวาเรยฺย, สโงฺฆ เทฺววาจิกํ ปวาเรยฺย, สโงฺฆ เอกวาจิกํ ปวาเรยฺย, สโงฺฆ สมานวสฺสิกํ ปวาเรยฺยา’’ติปิ ฐเปตุํ วฎฺฎติฯ จาตุทฺทสิยํ ปน สามคฺคิยญฺจ ‘‘จาตุทฺทสี สามคฺคี’’ติ วตฺตพฺพํฯ
Evaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttā pubbakiccādayo veditabbā. Ñattinti idāni vakkhamānaṃ sāmaññaṃ saṅghañattiṃ. Evaṃ pana ñattiyā ṭhapitāya kāraṇe sati tevācikadvevācikaekavācikasamānavassikavasenapi pavāretuṃ vaṭṭati. Ayameva pana ñatti ‘‘saṅgho pavāreyyā’’ti ettha ‘‘saṅgho tevācikaṃ pavāreyya, saṅgho dvevācikaṃ pavāreyya, saṅgho ekavācikaṃ pavāreyya, saṅgho samānavassikaṃ pavāreyyā’’tipi ṭhapetuṃ vaṭṭati. Cātuddasiyaṃ pana sāmaggiyañca ‘‘cātuddasī sāmaggī’’ti vattabbaṃ.
๔๓๗. เถเรสุ อุกฺกุฎิกํ นิสชฺช ปวาเรเนฺตสุ นโว ยาว สยํ ปวาเรติ, ตาว อุกฺกุฎิโก เอว อจฺฉตูติ โยชนาฯ อจฺฉตูติ นิสีเทยฺยฯ
437. Theresu ukkuṭikaṃ nisajja pavārentesu navo yāva sayaṃ pavāreti, tāva ukkuṭiko eva acchatūti yojanā. Acchatūti nisīdeyya.
๔๔๐-๒. ธมฺมสากจฺฉา จ กลโห จาติ ทฺวโนฺทฯ รตฺติยา เขปิตภาวโต เตวาจิกาย โอกาเส อสติ ทสวิเธ วา อนฺตราเย สติ ‘‘สุณาตุ เม…เป.… สมานวสฺสิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ อนุรูปโต ญตฺติํ วตฺวา ยถาฐปิตญตฺติยา อนุรูเปน ปวาเรยฺยาติ สมฺพโนฺธ เวทิตโพฺพฯ อนุรูปโตติ ‘‘สุณาตุ เม…เป.… ทานํ เทเนฺตหิ รตฺติ เขปิตา, สเจ…เป.… รตฺติ วิภายิสฺสติ, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺล’’นฺติอาทินา เตน เขปิตรตฺติยา อนุรูเปนฯ ‘‘สุณาตุ เม ภเนฺต สโงฺฆ, อยํ ราชนฺตราโย, สเจ สโงฺฆ เตวาจิกํ…เป.… สโงฺฆ ภวิสฺสติ, อถายํ ราชนฺตราโย ภวิสฺสติ, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺล’’นฺติอาทินา ราชนฺตรายาทีนํ อนุรูเปน วาติ อโตฺถฯ ‘‘อถายํ พฺรหฺมจริยนฺตราโย ภวิสฺสตี’’ติ ปน เปยฺยาลวเสน อเนฺต วุตฺตํ พฺรหฺมจริยนฺตรายํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ ‘‘เทฺววาจิก’’นฺติอาทิกํ ปน วิสุํ วิสุํ วตฺตพฺพมฺปิ ลงฺฆนกฺกเมน สมฺปิเณฺฑตฺวา วุตฺตํฯ วจนสมเย ปน ‘‘เทฺววาจิกํ ปวาเรยฺย’’อิจฺจาทินา วตฺตพฺพํฯ อาคเจฺฉยฺยุํ ยทิ สมาอาทิกา จาติ ‘‘อาคเจฺฉยฺยุํ ยทิ สมา’’อิจฺจาทโย อุโปสเถ วุตฺตา คาถาโย จฯ เอตฺถาติ เอติสฺสํ ปวารณายํฯ อยเมว จ อาหรณกฺกโม –
440-2. Dhammasākacchā ca kalaho cāti dvando. Rattiyā khepitabhāvato tevācikāya okāse asati dasavidhe vā antarāye sati ‘‘suṇātu me…pe… samānavassikaṃ pavāreyyā’’ti anurūpato ñattiṃ vatvā yathāṭhapitañattiyā anurūpena pavāreyyāti sambandho veditabbo. Anurūpatoti ‘‘suṇātu me…pe… dānaṃ dentehi ratti khepitā, sace…pe… ratti vibhāyissati, yadi saṅghassa pattakalla’’ntiādinā tena khepitarattiyā anurūpena. ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, ayaṃ rājantarāyo, sace saṅgho tevācikaṃ…pe… saṅgho bhavissati, athāyaṃ rājantarāyo bhavissati, yadi saṅghassa pattakalla’’ntiādinā rājantarāyādīnaṃ anurūpena vāti attho. ‘‘Athāyaṃ brahmacariyantarāyo bhavissatī’’ti pana peyyālavasena ante vuttaṃ brahmacariyantarāyaṃ gahetvā vuttaṃ. ‘‘Dvevācika’’ntiādikaṃ pana visuṃ visuṃ vattabbampi laṅghanakkamena sampiṇḍetvā vuttaṃ. Vacanasamaye pana ‘‘dvevācikaṃ pavāreyya’’iccādinā vattabbaṃ. Āgaccheyyuṃ yadi samāādikā cāti ‘‘āgaccheyyuṃ yadi samā’’iccādayo uposathe vuttā gāthāyo ca. Etthāti etissaṃ pavāraṇāyaṃ. Ayameva ca āharaṇakkamo –
อาคเจฺฉยฺยุํ ยทิ สมา, ปวาเรเนฺตว โถกิกา;
Āgaccheyyuṃ yadi samā, pavārenteva thokikā;
ปวาริตา เต สุปฺปวาริตา, อเญฺญหิ จ ปวาริยํ;
Pavāritā te suppavāritā, aññehi ca pavāriyaṃ;
ปวาริเตสุ สกลา-เยกจฺจายุฎฺฐิตาย วาฯ
Pavāritesu sakalā-yekaccāyuṭṭhitāya vā.
ปวาเรยฺยุญฺจ เต เตสํ, สนฺติเก พหุกา สเจ;
Pavāreyyuñca te tesaṃ, santike bahukā sace;
กตฺวา สพฺพวิกเปฺปสุ, ปุพฺพกิจฺจํ ปุนุทฺทิเสติฯ
Katvā sabbavikappesu, pubbakiccaṃ punuddiseti.
‘‘อาวาสิกานํ ปนฺนรโส’’ติอาทิกา คาถาโย ปน เอตฺถาปิ สมานาฯ
‘‘Āvāsikānaṃ pannaraso’’tiādikā gāthāyo pana etthāpi samānā.
๔๔๓. ญตฺติํ วตฺวาติ วกฺขมานคณญตฺติํ วตฺวาฯ
443.Ñattiṃ vatvāti vakkhamānagaṇañattiṃ vatvā.
๔๔๔. สมุทีริยาติ อเญฺญ เทฺว ตโย วา วกฺขมานกฺกเมน วตฺตพฺพาฯ
444.Samudīriyāti aññe dve tayo vā vakkhamānakkamena vattabbā.
๔๔๖-๘. กตฺตพฺพํ กตฺวาติ โยเชตพฺพํฯ กตฺตพฺพนฺติ ปุพฺพกิจฺจาทิกํฯ นเวนปิ ‘‘อหํ ภเนฺต…เป.… ปฎิกริสฺสามี’’ติ เถโร อีริโยติ โยเชตพฺพํฯ เอวนฺติ อิทานิ วกฺขมานํ ปรามสติฯ
446-8. Kattabbaṃ katvāti yojetabbaṃ. Kattabbanti pubbakiccādikaṃ. Navenapi ‘‘ahaṃ bhante…pe… paṭikarissāmī’’ti thero īriyoti yojetabbaṃ. Evanti idāni vakkhamānaṃ parāmasati.
๔๔๙. ‘‘ยสฺมิ’’นฺติอาทิ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวฯ
449.‘‘Yasmi’’ntiādi vuttanayattā uttānameva.
๔๕๐. คาถาโยติ ‘‘วเคฺค สมเคฺค วโคฺคติ, สญฺญิโน’’ติอาทิกา เหฎฺฐา วุตฺตคาถาโย วาฯ อยํ ปเนตฺถ วิเสโส – กโรโตติ เอตฺถ ปวารณํ กโรโตติ อโตฺถ คเหตโพฺพฯ ตติย คาถาย ‘‘ปาติโมกฺขํ น อุทฺทิเส’’ติ อปเนตฺวา ‘‘โน กเรยฺย ปวารณ’’นฺติ ปทํ ปกฺขิปิตพฺพํฯ จตุตฺถคาถาย ‘‘อนุโปสเถ’’ติอาทิคาถาพนฺธํ อปเนตฺวา ‘‘เนว ปวารเณ กาตุํ, สา กปฺปติ ปวารณา’’ติ ปกฺขิปิตพฺพํฯ ปญฺจมคาถาย ‘‘อฎฺฐิโตโปสถาวาสา’’ติ อปเนตฺวา ‘‘ปวารณาฐิตาวาสา’’ติ ปกฺขิปิตพฺพํฯ
450.Gāthāyoti ‘‘vagge samagge vaggoti, saññino’’tiādikā heṭṭhā vuttagāthāyo vā. Ayaṃ panettha viseso – karototi ettha pavāraṇaṃ karototi attho gahetabbo. Tatiya gāthāya ‘‘pātimokkhaṃ na uddise’’ti apanetvā ‘‘no kareyya pavāraṇa’’nti padaṃ pakkhipitabbaṃ. Catutthagāthāya ‘‘anuposathe’’tiādigāthābandhaṃ apanetvā ‘‘neva pavāraṇe kātuṃ, sā kappati pavāraṇā’’ti pakkhipitabbaṃ. Pañcamagāthāya ‘‘aṭṭhitoposathāvāsā’’ti apanetvā ‘‘pavāraṇāṭhitāvāsā’’ti pakkhipitabbaṃ.
๔๕๑. สงฺฆมฺหิ ปวาริเตวาติ ปุริมวสฺสูปคเต สงฺฆมฺหิ ปวาริเต เอวฯ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กเรยฺยาติ น เอกสฺมิํ อุโปสถเคฺค เทฺว ญตฺติโย ฐเปตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ ปจฺฉิมิกาย อุปคนฺตฺวา อปรินิฎฺฐิตวโสฺส อวุโตฺถฯ อนุปาคโตติ วสฺสํ อนุปาคโตฯ อยเมตฺถาธิปฺปาโย – ปุริมิกาย วสฺสํ อุปคตา ปญฺจ วา อติเรกา วา ปจฺฉิมิกาย อุปคตา เตหิ สมา วา อูนตรา วา ปุริมิกาย วา อุปคเตหิ ปจฺฉิมิกาย อุปคตา โถกตรา เจว โหนฺติ, สงฺฆปฺปวารณาย คณํ ปูเรนฺติ สงฺฆปฺปวารณาวเสน ญตฺติํ ฐเปตฺวา, อถ จ อุโภปิ เอกโต หุตฺวา สงฺฆํ น ปูเรนฺติ, คณํ ปน ปูเรนฺติ, คณญตฺติํ ฐเปตฺวา ปวาเรตพฺพํ, ปจฺฉา เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตโพฺพฯ ยทิ ปน ปุริมิกาย เอโก, ปจฺฉิมิกาย เอโก, เอเกน เอกสฺส สนฺติเก ปวาเรตพฺพํ, เอเกน ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตโพฺพฯ สเจ ปุริเมหิ วสฺสูปคเตหิ ปจฺฉา วสฺสูปคตา เอเกนปิ อธิกา สงฺฆํ ปูเรนฺติ, ปฐมํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตฺวา ปจฺฉา เตสํ สนฺติเก ปวาเรตพฺพนฺติฯ คเณปิ เอเสว นโยฯ เอวมุปริปิ ยถาโยคํ จินฺตนียํฯ
451.Saṅghamhi pavāritevāti purimavassūpagate saṅghamhi pavārite eva. Pārisuddhiuposathaṃ kareyyāti na ekasmiṃ uposathagge dve ñattiyo ṭhapetabbāti adhippāyo. Pacchimikāya upagantvā apariniṭṭhitavasso avuttho. Anupāgatoti vassaṃ anupāgato. Ayametthādhippāyo – purimikāya vassaṃ upagatā pañca vā atirekā vā pacchimikāya upagatā tehi samā vā ūnatarā vā purimikāya vā upagatehi pacchimikāya upagatā thokatarā ceva honti, saṅghappavāraṇāya gaṇaṃ pūrenti saṅghappavāraṇāvasena ñattiṃ ṭhapetvā, atha ca ubhopi ekato hutvā saṅghaṃ na pūrenti, gaṇaṃ pana pūrenti, gaṇañattiṃ ṭhapetvā pavāretabbaṃ, pacchā tesaṃ santike pārisuddhiuposatho kātabbo. Yadi pana purimikāya eko, pacchimikāya eko, ekena ekassa santike pavāretabbaṃ, ekena pārisuddhiuposatho kātabbo. Sace purimehi vassūpagatehi pacchā vassūpagatā ekenapi adhikā saṅghaṃ pūrenti, paṭhamaṃ pātimokkhaṃ uddisitvā pacchā tesaṃ santike pavāretabbanti. Gaṇepi eseva nayo. Evamuparipi yathāyogaṃ cintanīyaṃ.
๔๕๒. จาตุมาสินิยาติ อปรกตฺติกปุณฺณมายํฯ สเงฺฆนาติ ปฐมํ วสฺสูปคเตน สเงฺฆนฯ วุตฺถา วสฺสา เยหิ เต วุตฺถวสฺสา, ปจฺฉิมวสฺสูปคตาฯ สเจ อปฺปตรา สิยุนฺติ อิมินา ยทิ อธิกตรา วา สมสมา วา โหนฺติ, ปวารณาญตฺติํ ฐเปตฺวา ปจฺฉิมวสฺสูปคเตหิ ปฐมํ ปวาริเต ปจฺฉา อิตเรหิ ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตโพฺพติ ทีเปตีติฯ
452.Cātumāsiniyāti aparakattikapuṇṇamāyaṃ. Saṅghenāti paṭhamaṃ vassūpagatena saṅghena. Vutthā vassā yehi te vutthavassā, pacchimavassūpagatā. Sace appatarā siyunti iminā yadi adhikatarā vā samasamā vā honti, pavāraṇāñattiṃ ṭhapetvā pacchimavassūpagatehi paṭhamaṃ pavārite pacchā itarehi pārisuddhiuposatho kātabboti dīpetīti.
ปวารณานิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pavāraṇāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
