| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
७. पवारणासुत्तवण्णना
7. Pavāraṇāsuttavaṇṇanā
२१५. तस्मिं अहूति तस्मिं अहनीति आह ‘‘तस्मिं दिवसे’’ति। अनसनेनाति सब्बसो आहारस्स अभुञ्जनेन। सासनिकसीलेन बाहिरकअनसनेन वा उपेता हुत्वाति योजना। वा-सद्देन खीरपानमधुसायनादीनिपि सङ्गण्हाति। पकारेहि दिट्ठादीहि वारेति कायकम्मादिके सरापेति गारय्हे करोति एतायाति पवारणा, पटिपत्तिविसोधनाय अत्तनो अत्तनो वज्जसोधनाय ओकासदानं। यस्मा येभुय्येन वस्संवुट्ठेहि कातब्बा एसा विसुद्धिदेसना, तस्मा वुत्तं ‘‘वस्संवुट्ठपवारणाय। विसुद्धिपवारणातिपि एतिस्साव नाम’’न्ति। तदा तस्स भिक्खुसङ्घस्स तुण्हीभावस्स अनवसेसतायपि वण्णं दस्सेतुं पाळियं ‘‘तुण्हीभूत’’न्ति वुत्तन्ति आह ‘‘यतो यतो…पे॰… नत्थी’’ति। हत्थस्स कुक्कुच्चता असंयमो असम्पजञ्ञकिरिया हत्थकुक्कुच्चं। तथा पादकुक्कुच्चं वेदितब्बं, वा-सद्दो अवुत्तविकप्पत्थो, तेन तदञ्ञेसमभावो विभावितोति दट्ठब्बं।
215.Tasmiṃ ahūti tasmiṃ ahanīti āha ‘‘tasmiṃ divase’’ti. Anasanenāti sabbaso āhārassa abhuñjanena. Sāsanikasīlena bāhirakaanasanena vā upetā hutvāti yojanā. Vā-saddena khīrapānamadhusāyanādīnipi saṅgaṇhāti. Pakārehi diṭṭhādīhi vāreti kāyakammādike sarāpeti gārayhe karoti etāyāti pavāraṇā, paṭipattivisodhanāya attano attano vajjasodhanāya okāsadānaṃ. Yasmā yebhuyyena vassaṃvuṭṭhehi kātabbā esā visuddhidesanā, tasmā vuttaṃ ‘‘vassaṃvuṭṭhapavāraṇāya. Visuddhipavāraṇātipi etissāva nāma’’nti. Tadā tassa bhikkhusaṅghassa tuṇhībhāvassa anavasesatāyapi vaṇṇaṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘tuṇhībhūta’’nti vuttanti āha ‘‘yato yato…pe…natthī’’ti. Hatthassa kukkuccatā asaṃyamo asampajaññakiriyā hatthakukkuccaṃ. Tathā pādakukkuccaṃ veditabbaṃ, vā-saddo avuttavikappattho, tena tadaññesamabhāvo vibhāvitoti daṭṭhabbaṃ.
पञ्चपसादेहीति पञ्चवण्णेहि पसादेहि। वोस्सग्गत्थो यथारुचि किरियाय वोस्सज्जनं। पुच्छनत्थेति पटिक्खेपमुखेनेव पुच्छनत्थे नकारो, मे किञ्चि किरियं वा वाचसिकं वा न गरहथ, किं नु गरहथ कायवाचाहीति अत्थो। केचि ‘‘द्वारानेवा’’ति द्वारसीसेन द्वारप्पवत्तचरियं वदन्ति। विसुद्धिपवारणाय अधिप्पेतत्ता येन पवारितं, तेनेव विसुद्धीति ञायति, येन न पवारितं। किं नु तं अविसुद्धन्ति सिया कस्सचि पुथुज्जनस्स आसङ्का? तन्निवारणत्थमाह ‘‘नो अपरिसुद्धत्ता’’ति। मनोद्वारं परिसुद्धं असुचिकारकउपक्किलेसानं दूरीकतत्ता। इदानि एतरहि बुद्धकाले। एत्थाति मनोद्वारपरिसुद्धियं।
Pañcapasādehīti pañcavaṇṇehi pasādehi. Vossaggattho yathāruci kiriyāya vossajjanaṃ. Pucchanattheti paṭikkhepamukheneva pucchanatthe nakāro, me kiñci kiriyaṃ vā vācasikaṃ vā na garahatha, kiṃ nu garahatha kāyavācāhīti attho. Keci ‘‘dvārānevā’’ti dvārasīsena dvārappavattacariyaṃ vadanti. Visuddhipavāraṇāya adhippetattā yena pavāritaṃ, teneva visuddhīti ñāyati, yena na pavāritaṃ. Kiṃ nu taṃ avisuddhanti siyā kassaci puthujjanassa āsaṅkā? Tannivāraṇatthamāha ‘‘no aparisuddhattā’’ti. Manodvāraṃparisuddhaṃ asucikārakaupakkilesānaṃ dūrīkatattā. Idāni etarahi buddhakāle. Etthāti manodvāraparisuddhiyaṃ.
कायवचीसमाचारपरिसुद्धिया पवेदिताय मनोसमाचारपरिसुद्धि अत्थतो पवेदिताव होतीति ‘‘कायिकं वा वाचसिकं वा’’इच्चेवाह। तथा हि वुत्तं ‘‘कायिकं वा वाचसिकं वाति इदं चतुन्नं अरक्खियतं सन्धाय थेरो आहा’’ति। ‘‘भिक्खवे, पवारेमि वो’’ति भिक्खुसङ्घविसयत्ता पवारणाय तत्थ भिक्खुसङ्घेन वत्तब्बं पटिवचनं देन्तो धम्मसेनापति ‘‘भिक्खुसङ्घस्स भारं वहन्तो’’ति वुत्तो। तेनाह ‘‘न खो मयं, भन्ते’’तिआदि। अरक्खियानीति परानुवादतो न भायितब्बानि सुपरिसुद्धभावतो।
Kāyavacīsamācāraparisuddhiyā paveditāya manosamācāraparisuddhi atthato paveditāva hotīti ‘‘kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā’’iccevāha. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kāyikaṃ vā vācasikaṃ vāti idaṃ catunnaṃ arakkhiyataṃ sandhāya thero āhā’’ti. ‘‘Bhikkhave, pavāremi vo’’ti bhikkhusaṅghavisayattā pavāraṇāya tattha bhikkhusaṅghena vattabbaṃ paṭivacanaṃ dento dhammasenāpati ‘‘bhikkhusaṅghassa bhāraṃ vahanto’’ti vutto. Tenāha ‘‘na kho mayaṃ, bhante’’tiādi. Arakkhiyānīti parānuvādato na bhāyitabbāni suparisuddhabhāvato.
‘‘अनुप्पन्नस्सा’’ति इदं अधिप्पायिकवचनन्ति तदधिप्पायं विवरन्तो ‘‘कस्सपसम्मासम्बुद्धतो पट्ठाया’’तिआदिमाह। कस्सपसम्मासम्बुद्धतोति विभत्ते निस्सक्कं, तस्मा कस्सपसम्मासम्बुद्धतो ओरन्ति अत्थोति। अञ्ञेनाति इतो भगवतो अञ्ञेन। अनुप्पादितपुब्बस्साति परसन्ताने न उप्पादितपुब्बस्स। ससन्ताने पन पच्चेकबुद्धानं वसेन न उप्पादितोति न सक्का वत्तुं। समनुआगताति सम्मा अनु उपगता। भगवतो सीलादयो गुणाति बुद्धभूतस्स गुणा अधिप्पेताति आह ‘‘अरहत्तमग्गमेव निस्साय आगता’’ति। सब्बगुणाति दसबलञाणादयो सब्बे बुद्धगुणा। भन्तेति एत्थ इतिसद्दो आदिअत्थो। तेन ‘‘इमेसं पन…पे॰… वाचसिकं वा’’ति यावायं पाळिपदेसो, तं सब्बं गण्हाति। तेनाह ‘‘इदं थेरो…पे॰… पवारेन्तो आहा’’ति।
‘‘Anuppannassā’’ti idaṃ adhippāyikavacananti tadadhippāyaṃ vivaranto ‘‘kassapasammāsambuddhato paṭṭhāyā’’tiādimāha. Kassapasammāsambuddhatoti vibhatte nissakkaṃ, tasmā kassapasammāsambuddhato oranti atthoti. Aññenāti ito bhagavato aññena. Anuppāditapubbassāti parasantāne na uppāditapubbassa. Sasantāne pana paccekabuddhānaṃ vasena na uppāditoti na sakkā vattuṃ. Samanuāgatāti sammā anu upagatā. Bhagavato sīlādayo guṇāti buddhabhūtassa guṇā adhippetāti āha ‘‘arahattamaggameva nissāya āgatā’’ti. Sabbaguṇāti dasabalañāṇādayo sabbe buddhaguṇā. Bhanteti ettha itisaddo ādiattho. Tena ‘‘imesaṃ pana…pe… vācasikaṃ vā’’ti yāvāyaṃ pāḷipadeso, taṃ sabbaṃ gaṇhāti. Tenāha ‘‘idaṃ thero…pe… pavārento āhā’’ti.
यं अत्तनो पुञ्ञानुभावसिद्धं चक्करतनं निप्परियायतो तेन पवत्तितं नाम, न इतरन्ति पठमनयो वुत्तो। यस्मा पवत्तितस्सेव अनुपवत्तनं, पठमनयो च तंसदिसे तब्बोहारवसेन वुत्तोति तं अनादियित्वा दुतियनयो वुत्तो। दसविधन्ति अन्तोजनस्मिं, बलकाये रक्खावरणगुत्तिया संविधानं, खत्तियेसु अनुयुत्तेसु, ब्राह्मणगहपतिकेसु, नेगमजानपदेसु, समणब्राह्मणेसु, मिगपक्खीसु अधम्मचारपटिक्खेपो, अधनानं धनानुप्पदानं, समणब्राह्मणे उपसङ्कमित्वा पञ्हपुच्छनन्ति एवं दसविधं। तत्थ गहपतिके पक्खिजाते च विसुं कत्वा गहणवसेन द्वादसविधं। चक्कवत्तिवत्तन्ति चक्कवत्तिभावावहं वत्तं। यस्मा याथावतो पवत्तितं, तदनुरूपकं पन ञायेन युत्तकेन पवत्तितं नाम होतीति आह ‘‘सम्मा नयेन हेतुना कारणेना’’ति। उभतोभागविमुत्ताति उभयभागेहि उभयभागतो विमुत्ताति अयमेत्थ अत्थोति दस्सेति ‘‘द्वीहि भागेहि विमुत्ता, अरूपा…पे॰… नामकायतो’’ति इमिना। तेविज्जादिभावन्ति तेविज्जछळभिञ्ञचतुप्पटिसम्भिदभावं। पञ्ञाविमुत्ता हि तं तिविधं अप्पत्ता केवलं पञ्ञाय एव विमुत्ता।
Yaṃ attano puññānubhāvasiddhaṃ cakkaratanaṃ nippariyāyato tena pavattitaṃ nāma, na itaranti paṭhamanayo vutto. Yasmā pavattitasseva anupavattanaṃ, paṭhamanayo ca taṃsadise tabbohāravasena vuttoti taṃ anādiyitvā dutiyanayo vutto. Dasavidhanti antojanasmiṃ, balakāye rakkhāvaraṇaguttiyā saṃvidhānaṃ, khattiyesu anuyuttesu, brāhmaṇagahapatikesu, negamajānapadesu, samaṇabrāhmaṇesu, migapakkhīsu adhammacārapaṭikkhepo, adhanānaṃ dhanānuppadānaṃ, samaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā pañhapucchananti evaṃ dasavidhaṃ. Tattha gahapatike pakkhijāte ca visuṃ katvā gahaṇavasena dvādasavidhaṃ. Cakkavattivattanti cakkavattibhāvāvahaṃ vattaṃ. Yasmā yāthāvato pavattitaṃ, tadanurūpakaṃ pana ñāyena yuttakena pavattitaṃ nāma hotīti āha ‘‘sammā nayena hetunā kāraṇenā’’ti. Ubhatobhāgavimuttāti ubhayabhāgehi ubhayabhāgato vimuttāti ayamettha atthoti dasseti ‘‘dvīhi bhāgehi vimuttā, arūpā…pe… nāmakāyato’’ti iminā. Tevijjādibhāvanti tevijjachaḷabhiññacatuppaṭisambhidabhāvaṃ. Paññāvimuttā hi taṃ tividhaṃ appattā kevalaṃ paññāya eva vimuttā.
विसुद्धत्थायाति विसुद्धिपवारणत्थाय। संयोजनट्ठेन संयोजनसङ्खाते चेव बन्धनट्ठेन बन्धनसङ्खाते च। विजितसङ्गामन्ति यथा रागादयो पुन न सीसं उक्खिपन्ति, एवं अरियमग्गसेनाय वसेन विजितसङ्गामं। तेनाह ‘‘विजितरागदोसमोहसङ्गाम’’न्ति। मारबलस्साति मारसेनाय, मारस्स वा सामत्थियस्स। वेनेय्यसत्थन्ति विनेतब्बजनसमूहं। सकटादिसत्थसभागतो विनेय्योव सत्थोति तं वेनेय्यसत्थं। सीलसारादिअभावतो अन्तोतुच्छो।
Visuddhatthāyāti visuddhipavāraṇatthāya. Saṃyojanaṭṭhena saṃyojanasaṅkhāte ceva bandhanaṭṭhena bandhanasaṅkhāte ca. Vijitasaṅgāmanti yathā rāgādayo puna na sīsaṃ ukkhipanti, evaṃ ariyamaggasenāya vasena vijitasaṅgāmaṃ. Tenāha ‘‘vijitarāgadosamohasaṅgāma’’nti. Mārabalassāti mārasenāya, mārassa vā sāmatthiyassa. Veneyyasatthanti vinetabbajanasamūhaṃ. Sakaṭādisatthasabhāgato vineyyova satthoti taṃ veneyyasatthaṃ. Sīlasārādiabhāvato antotuccho.
पवारणासुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pavāraṇāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ७. पवारणासुत्तं • 7. Pavāraṇāsuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७. पवारणासुत्तवण्णना • 7. Pavāraṇāsuttavaṇṇanā
