Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
౨౧. పవారణావినిచ్ఛయకథా
21. Pavāraṇāvinicchayakathā
౧౧౬. ఏవం పటిగ్గహణవినిచ్ఛయం కథేత్వా ఇదాని పవారణావినిచ్ఛయం కథేతుం ‘‘పటిక్ఖేపపవారణా’’తిఆదిమాహ. తత్థ పటిక్ఖిపనం పటిక్ఖేపో, అసమ్పటిచ్ఛనన్తి అత్థో. పవారియతే పవారణా, పటిసేధనన్త్యత్థో. పటిక్ఖేపసఙ్ఖాతా పవారణా పటిక్ఖేపపవారణా. అథ వా పటిక్ఖేపవసేన పవారణా పటిక్ఖేపపవారణా. పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరం భుఞ్జన్తస్స అఞ్ఞస్మిం భోజనే అభిహటే పటిక్ఖేపసఙ్ఖాతా పవారణాతి సమ్బన్ధో.
116. Evaṃ paṭiggahaṇavinicchayaṃ kathetvā idāni pavāraṇāvinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘paṭikkhepapavāraṇā’’tiādimāha. Tattha paṭikkhipanaṃ paṭikkhepo, asampaṭicchananti attho. Pavāriyate pavāraṇā, paṭisedhanantyattho. Paṭikkhepasaṅkhātā pavāraṇā paṭikkhepapavāraṇā. Atha vā paṭikkhepavasena pavāraṇā paṭikkhepapavāraṇā. Pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataraṃ bhuñjantassa aññasmiṃ bhojane abhihaṭe paṭikkhepasaṅkhātā pavāraṇāti sambandho.
౧౧౭. యం అస్నాతీతి యం భుఞ్జతి. అమ్బిలపాయాసాదీసూతి ఆది-సద్దేన ఖీరపాయాసాదిం సఙ్గణ్హాతి. తత్థ అమ్బిలపాయాసగ్గహణేన తక్కాదిఅమ్బిలసంయుత్తా ఘనయాగు వుత్తా. ఖీరపాయాసగ్గహణేన ఖీరసంయుత్తా యాగు సఙ్గయ్హతి. పవారణం జనేతీతి అనతిరిత్తభోజనాపత్తినిబన్ధనం పటిక్ఖేపం సాధేతి. కతోపి పటిక్ఖేపో అనతిరిత్తభోజనాపత్తినిబన్ధనో న హోతి, అకతట్ఠానేయేవ తిట్ఠతీతి ఆహ ‘‘పవారణం న జనేతీ’’తి.
117.Yaṃ asnātīti yaṃ bhuñjati. Ambilapāyāsādīsūti ādi-saddena khīrapāyāsādiṃ saṅgaṇhāti. Tattha ambilapāyāsaggahaṇena takkādiambilasaṃyuttā ghanayāgu vuttā. Khīrapāyāsaggahaṇena khīrasaṃyuttā yāgu saṅgayhati. Pavāraṇaṃ janetīti anatirittabhojanāpattinibandhanaṃ paṭikkhepaṃ sādheti. Katopi paṭikkhepo anatirittabhojanāpattinibandhano na hoti, akataṭṭhāneyeva tiṭṭhatīti āha ‘‘pavāraṇaṃ na janetī’’ti.
‘‘యాగు-సద్దస్స పవారణజనకయాగుయాపి సాధారణత్తా ‘యాగుం గణ్హథా’తి వుత్తేపి పవారణా హోతీతి పవారణం జనేతియేవాతి వుత్త’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. తం పరతో తత్థేవ ‘‘భత్తమిస్సకం యాగుం ఆహరిత్వా’’తి ఏత్థ వుత్తకారణేన న సమేతి. వుత్తఞ్హి తత్థ – హేట్ఠా అయాగుకే నిమన్తనే ఉదకకఞ్జికఖీరాదీహి సద్ధిం మద్దితం భత్తమేవ సన్ధాయ ‘‘యాగుం గణ్హథా’’తి వుత్తత్తా పవారణా హోతి. ‘‘భత్తమిస్సకం యాగుం ఆహరిత్వా’’తి ఏత్థ పన విసుం యాగుయా విజ్జమానత్తా పవారణా న హోతీతి. తస్మా తత్థ వుత్తనయేనేవ ఖీరాదీహి సద్ధిం మద్దితం భత్తమేవ సన్ధాయ ‘‘యాగుం గణ్హథా’’తి వుత్తత్తా యాగుయావ తత్థ అభావతో పవారణా హోతీతి ఏవమేత్థ కారణం వత్తబ్బం. ఏవఞ్హి సతి పరతో ‘‘యేనాపుచ్ఛితో, తస్స అత్థితాయా’’తి అట్ఠకథాయ వుత్తకారణేనపి సంసన్దతి, అఞ్ఞథా గణ్ఠిపదేసుయేవ పుబ్బాపరవిరోధో ఆపజ్జతి, అట్ఠకథాయ చ న సమేతీతి. సచే…పే॰… పఞ్ఞాయతీతి ఇమినా వుత్తప్పమాణస్స మచ్ఛమంసఖణ్డస్స నహారునో వా సబ్భావమత్తం దస్సేతి. తాహీతి పుథుకాహి.
‘‘Yāgu-saddassa pavāraṇajanakayāguyāpi sādhāraṇattā ‘yāguṃ gaṇhathā’ti vuttepi pavāraṇā hotīti pavāraṇaṃ janetiyevāti vutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Taṃ parato tattheva ‘‘bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā’’ti ettha vuttakāraṇena na sameti. Vuttañhi tattha – heṭṭhā ayāguke nimantane udakakañjikakhīrādīhi saddhiṃ madditaṃ bhattameva sandhāya ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vuttattā pavāraṇā hoti. ‘‘Bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā’’ti ettha pana visuṃ yāguyā vijjamānattā pavāraṇā na hotīti. Tasmā tattha vuttanayeneva khīrādīhi saddhiṃ madditaṃ bhattameva sandhāya ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vuttattā yāguyāva tattha abhāvato pavāraṇā hotīti evamettha kāraṇaṃ vattabbaṃ. Evañhi sati parato ‘‘yenāpucchito, tassa atthitāyā’’ti aṭṭhakathāya vuttakāraṇenapi saṃsandati, aññathā gaṇṭhipadesuyeva pubbāparavirodho āpajjati, aṭṭhakathāya ca na sametīti. Sace…pe… paññāyatīti iminā vuttappamāṇassa macchamaṃsakhaṇḍassa nahāruno vā sabbhāvamattaṃ dasseti. Tāhīti puthukāhi.
సాలివీహియవేహి కతసత్తూతి యేభుయ్యనయేన వుత్తం, సత్త ధఞ్ఞాని పన భజ్జిత్వా కతోపి సత్తుయేవ. తేనేవాహ ‘‘కఙ్గువరక…పే॰… సత్తుసఙ్గహమేవ గచ్ఛతీ’’తి. సత్తుమోదకోతి సత్తుయో పిణ్డేత్వా కతో అపక్కో సత్తుగుళో . విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౨౩౮-౨౩౯) పన ‘‘సత్తుమోదకోతి సత్తుం తేమేత్వా కతో అపక్కో, సత్తుం పన పిసిత్వా పిట్ఠం కత్వా తేమేత్వా పూవం కత్వా పచన్తి, తం న పవారేతీ’’తి వుత్తం.
Sālivīhiyavehi katasattūti yebhuyyanayena vuttaṃ, satta dhaññāni pana bhajjitvā katopi sattuyeva. Tenevāha ‘‘kaṅguvaraka…pe… sattusaṅgahameva gacchatī’’ti. Sattumodakoti sattuyo piṇḍetvā kato apakko sattuguḷo . Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.238-239) pana ‘‘sattumodakoti sattuṃ temetvā kato apakko, sattuṃ pana pisitvā piṭṭhaṃ katvā temetvā pūvaṃ katvā pacanti, taṃ na pavāretī’’ti vuttaṃ.
పఞ్చన్నం భోజనానం అఞ్ఞతరవసేన విప్పకతభోజనభావస్స ఉపచ్ఛిన్నత్తా ‘‘ముఖే సాసపమత్తమ్పి…పే॰… న పవారేతీ’’తి వుత్తం. ‘‘అకప్పియమంసం పటిక్ఖిపతి, న పవారేతీ’’తి వచనతో సచే సఙ్ఘికం లాభం అత్తనో అపాపుణన్తం జానిత్వా వా అజానిత్వా వా పటిక్ఖిపతి, న పవారేతి పటిక్ఖిపితబ్బస్సేవ పటిక్ఖిత్తత్తా, అలజ్జిసన్తకం పటిక్ఖిపన్తోపి న పవారేతి. అవత్థుతాయాతి అనతిరిత్తాపత్తిసాధికాయ పవారణాయ అవత్థుభావతో. ఏతేన పటిక్ఖిపితబ్బస్సేవ పటిక్ఖిత్తభావం దీపేతి. యఞ్హి పటిక్ఖిపితబ్బం హోతి, తస్స పటిక్ఖేపో ఆపత్తియా అఙ్గం న హోతీతి తం పవారణాయ అవత్థూతి వుచ్చతి.
Pañcannaṃ bhojanānaṃ aññataravasena vippakatabhojanabhāvassa upacchinnattā ‘‘mukhe sāsapamattampi…pe… na pavāretī’’ti vuttaṃ. ‘‘Akappiyamaṃsaṃ paṭikkhipati, na pavāretī’’ti vacanato sace saṅghikaṃ lābhaṃ attano apāpuṇantaṃ jānitvā vā ajānitvā vā paṭikkhipati, na pavāreti paṭikkhipitabbasseva paṭikkhittattā, alajjisantakaṃ paṭikkhipantopi na pavāreti. Avatthutāyāti anatirittāpattisādhikāya pavāraṇāya avatthubhāvato. Etena paṭikkhipitabbasseva paṭikkhittabhāvaṃ dīpeti. Yañhi paṭikkhipitabbaṃ hoti, tassa paṭikkhepo āpattiyā aṅgaṃ na hotīti taṃ pavāraṇāya avatthūti vuccati.
౧౧౮. ఆసన్నతరం అఙ్గన్తి హత్థపాసతో బహి ఠత్వా ఓనమిత్వా దేన్తస్స సీసం ఆసన్నతరం హోతి, తస్స ఓరిమన్తేన పరిచ్ఛిన్దితబ్బం.
118.Āsannataraṃ aṅganti hatthapāsato bahi ṭhatvā onamitvā dentassa sīsaṃ āsannataraṃ hoti, tassa orimantena paricchinditabbaṃ.
ఉపనామేతీతి ఇమినా కాయాభిహారం దస్సేతి. అపనామేత్వాతి అభిముఖం హరిత్వా. ఇదం భత్తం గణ్హాతి వదతీతి కిఞ్చి అపనామేత్వా వదతి. కేవలం వాచాభిహారస్స అనధిప్పేతత్తా గణ్హథాతి గహేతుం ఆరద్ధం. హత్థపాసతో బహి ఠితస్స సతిపి దాతుకామతాభిహారే పటిక్ఖిపన్తస్స దూరభావేనేవ పవారణాయ అభావతో థేరస్సపి దూరభావమత్తం గహేత్వా పవారణాయ అభావం దస్సేన్తో ‘‘థేరస్స దూరభావతో’’తిఆదిమాహ, న పన థేరస్స అభిహారసమ్భవతో. సచేపి గహేత్వా గతో హత్థపాసే ఠితో హోతి, కిఞ్చి పన అవత్వా ఆధారట్ఠానే ఠితత్తా అభిహారో నామ న హోతీతి ‘‘దూతస్స చ అనభిహరణతో’’తి వుత్తం. ‘‘గహేత్వా ఆగతేన ‘భత్తం గణ్హథా’తి వుత్తే అభిహారో నామ హోతీతి ‘సచే పన గహేత్వా ఆగతో భిక్ఖు…పే॰… పవారణా హోతీ’తి వుత్త’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేచి పన ‘‘పత్తం కిఞ్చిపి ఉపనామేత్వా ‘ఇమం భత్తం గణ్హథా’తి వుత్తన్తి గహేతబ్బ’’న్తి వదన్తి, తం యుత్తం వియ దిస్సతి వాచాభిహారస్స ఇధ అనధిప్పేతత్తా.
Upanāmetīti iminā kāyābhihāraṃ dasseti. Apanāmetvāti abhimukhaṃ haritvā. Idaṃ bhattaṃ gaṇhāti vadatīti kiñci apanāmetvā vadati. Kevalaṃ vācābhihārassa anadhippetattā gaṇhathāti gahetuṃ āraddhaṃ. Hatthapāsato bahi ṭhitassa satipi dātukāmatābhihāre paṭikkhipantassa dūrabhāveneva pavāraṇāya abhāvato therassapi dūrabhāvamattaṃ gahetvā pavāraṇāya abhāvaṃ dassento ‘‘therassa dūrabhāvato’’tiādimāha, na pana therassa abhihārasambhavato. Sacepi gahetvā gato hatthapāse ṭhito hoti, kiñci pana avatvā ādhāraṭṭhāne ṭhitattā abhihāro nāma na hotīti ‘‘dūtassa ca anabhiharaṇato’’ti vuttaṃ. ‘‘Gahetvā āgatena ‘bhattaṃ gaṇhathā’ti vutte abhihāro nāma hotīti ‘sace pana gahetvā āgato bhikkhu…pe… pavāraṇā hotī’ti vutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘pattaṃ kiñcipi upanāmetvā ‘imaṃ bhattaṃ gaṇhathā’ti vuttanti gahetabba’’nti vadanti, taṃ yuttaṃ viya dissati vācābhihārassa idha anadhippetattā.
పరివేసనాయాతి భత్తగ్గే. అభిహటావ హోతీతి పరివేసకేనేవ అభిహటా హోతి. తతో దాతుకామతాయ గణ్హన్తం పటిక్ఖిపన్తస్స పవారణా హోతీతి ఏత్థ అగ్గణ్హన్తమ్పి పటిక్ఖిపతో పవారణా హోతియేవ. కస్మా? దాతుకామతాయ అభిహటత్తా, ‘‘తస్మా సా అభిహటావ హోతీ’’తి హి వుత్తం. తేనేవ తీసుపి గణ్ఠిపదేసు ‘‘దాతుకామాభిహారే సతి కేవలం ‘దస్సామీ’తి గహణమేవ అభిహారో న హోతి, ‘దస్సామీ’తి గణ్హన్తేపి అగణ్హన్తేపి దాతుకామతాభిహారోవ అభిహారో హోతి, తస్మా గహణసమయే వా అగ్గహణసమయే వా తం పటిక్ఖిపతో పవారణా హోతీ’’తి వుత్తం. ఇదాని తస్స అసతి దాతుకామతాభిహారే గహణసమయేపి పటిక్ఖిపతో పవారణా న హోతీతి దస్సేతుం ‘‘సచే పనా’’తిఆది వుత్తం. కటచ్ఛునా అనుక్ఖిత్తమ్పి పుబ్బే ఏవ అభిహటత్తా పవారణా హోతీతి ‘‘అభిహటావ హోతీ’’తి వుత్తం. ఉద్ధటమత్తేతి భాజనతో వియోజితమత్తే. ద్విన్నం సమభారేపీతి పరివేసకస్స చ అఞ్ఞస్స చ భత్తపచ్ఛిభారగ్గహణే సమ్భూతేపీతి అత్థో.
Parivesanāyāti bhattagge. Abhihaṭāva hotīti parivesakeneva abhihaṭā hoti. Tatodātukāmatāya gaṇhantaṃ paṭikkhipantassa pavāraṇā hotīti ettha aggaṇhantampi paṭikkhipato pavāraṇā hotiyeva. Kasmā? Dātukāmatāya abhihaṭattā, ‘‘tasmā sā abhihaṭāva hotī’’ti hi vuttaṃ. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu ‘‘dātukāmābhihāre sati kevalaṃ ‘dassāmī’ti gahaṇameva abhihāro na hoti, ‘dassāmī’ti gaṇhantepi agaṇhantepi dātukāmatābhihārova abhihāro hoti, tasmā gahaṇasamaye vā aggahaṇasamaye vā taṃ paṭikkhipato pavāraṇā hotī’’ti vuttaṃ. Idāni tassa asati dātukāmatābhihāre gahaṇasamayepi paṭikkhipato pavāraṇā na hotīti dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Kaṭacchunā anukkhittampi pubbe eva abhihaṭattā pavāraṇā hotīti ‘‘abhihaṭāva hotī’’ti vuttaṃ. Uddhaṭamatteti bhājanato viyojitamatte. Dvinnaṃ samabhārepīti parivesakassa ca aññassa ca bhattapacchibhāraggahaṇe sambhūtepīti attho.
౧౧౯. రసం గణ్హథాతి ఏత్థ కేవలం మంసరసస్స అపవారణాజనకస్స నామేన వుత్తత్తా పటిక్ఖిపతో పవారణా న హోతి. మచ్ఛరసన్తిఆదీసు మచ్ఛో చ రసఞ్చాతి అత్థసమ్భవతో, వత్థునోపి తాదిసత్తా పవారణా హోతి. ‘‘ఇదం గణ్హథా’’తిపి అవత్వా తుణ్హీభూతేన అభిహటం పటిక్ఖిపతోపి హోతి ఏవ.
119.Rasaṃ gaṇhathāti ettha kevalaṃ maṃsarasassa apavāraṇājanakassa nāmena vuttattā paṭikkhipato pavāraṇā na hoti. Maccharasantiādīsu maccho ca rasañcāti atthasambhavato, vatthunopi tādisattā pavāraṇā hoti. ‘‘Idaṃ gaṇhathā’’tipi avatvā tuṇhībhūtena abhihaṭaṃ paṭikkhipatopi hoti eva.
కరమ్బకోతి మిస్సకాధివచనమేతం. యఞ్హి బహూహి మిస్సేత్వా కరోన్తి, సో ‘‘కరమ్బకో’’తి వుచ్చతి, సో సచేపి మంసేన మిస్సేత్వా కతో హోతి, ‘‘కరమ్బకం గణ్హథా’’తి అపవారణారహస్స నామేన వుత్తత్తా పటిక్ఖిపతో పవారణా న హోతి. ‘‘మంసకరమ్బకం గణ్హథా’’తి వుత్తే పన ‘‘మంసమిస్సకం గణ్హథా’’తి వుత్తం హోతి, తస్మా పవారణావ హోతి.
Karambakoti missakādhivacanametaṃ. Yañhi bahūhi missetvā karonti, so ‘‘karambako’’ti vuccati, so sacepi maṃsena missetvā kato hoti, ‘‘karambakaṃ gaṇhathā’’ti apavāraṇārahassa nāmena vuttattā paṭikkhipato pavāraṇā na hoti. ‘‘Maṃsakarambakaṃ gaṇhathā’’ti vutte pana ‘‘maṃsamissakaṃ gaṇhathā’’ti vuttaṃ hoti, tasmā pavāraṇāva hoti.
౧౨౦. ‘‘ఉద్దిస్సకత’’న్తి మఞ్ఞమానోతి ఏత్థ ‘‘వత్థునో కప్పియత్తా అకప్పియసఞ్ఞాయ పటిక్ఖేపతోపి అచిత్తకత్తా ఇమస్స సిక్ఖాపదస్స పవారణా హోతీ’’తి వదన్తి. ‘‘హేట్ఠా అయాగుకే నిమన్తనే ఉదకకఞ్జికఖీరాదీహి సద్ధిం మద్దితం భత్తమేవ సన్ధాయ ‘యాగుం గణ్హథా’తి వుత్తత్తా పవారణా హోతి, ‘భత్తమిస్సకం యాగుం ఆహరిత్వా’తి ఏత్థ పన విసుం యాగుయా విజ్జమానత్తా పవారణా న హోతీ’’తి వదన్తి. అయమేత్థ అధిప్పాయోతి ‘‘యేనాపుచ్ఛితో’’తిఆదినా వుత్తమేవత్థం సన్ధాయ వదతి. కారణం పనేత్థ దుద్దసన్తి ఏత్థ ఏకే తావ వదన్తి ‘‘యస్మా యాగుమిస్సకం నామ భత్తమేవ న హోతి, ఖీరాదికమ్పి హోతియేవ, తస్మా కరమ్బకే వియ పవారణాయ న భవితబ్బం, ఏవఞ్చ సతి ‘యాగు బహుతరా వా హోతి సమసమా వా , న పవారేతి, యాగు మన్దా, భత్తం బహుతరం, పవారేతీ’తి ఏత్థ కారణం దుద్దస’’న్తి. కేచి పన వదన్తి ‘‘యాగుమిస్సకం నామ భత్తం, తస్మా తం పటిక్ఖిపతో పవారణాయ ఏవ భవితబ్బం, ఏవఞ్చ సతి ‘ఇధ పవారణా హోతి, న హోతీ’తి ఏత్థ కారణం దుద్దస’’న్తి.
120.‘‘Uddissakata’’nti maññamānoti ettha ‘‘vatthuno kappiyattā akappiyasaññāya paṭikkhepatopi acittakattā imassa sikkhāpadassa pavāraṇā hotī’’ti vadanti. ‘‘Heṭṭhā ayāguke nimantane udakakañjikakhīrādīhi saddhiṃ madditaṃ bhattameva sandhāya ‘yāguṃ gaṇhathā’ti vuttattā pavāraṇā hoti, ‘bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā’ti ettha pana visuṃ yāguyā vijjamānattā pavāraṇā na hotī’’ti vadanti. Ayamettha adhippāyoti ‘‘yenāpucchito’’tiādinā vuttamevatthaṃ sandhāya vadati. Kāraṇaṃ panettha duddasanti ettha eke tāva vadanti ‘‘yasmā yāgumissakaṃ nāma bhattameva na hoti, khīrādikampi hotiyeva, tasmā karambake viya pavāraṇāya na bhavitabbaṃ, evañca sati ‘yāgu bahutarā vā hoti samasamā vā , na pavāreti, yāgu mandā, bhattaṃ bahutaraṃ, pavāretī’ti ettha kāraṇaṃ duddasa’’nti. Keci pana vadanti ‘‘yāgumissakaṃ nāma bhattaṃ, tasmā taṃ paṭikkhipato pavāraṇāya eva bhavitabbaṃ, evañca sati ‘idha pavāraṇā hoti, na hotī’ti ettha kāraṇaṃ duddasa’’nti.
యథా చేత్థ కారణం దుద్దసం, ఏవం పరతో ‘‘మిస్సకం గణ్హథా’’తి ఏత్థాపి కారణం దుద్దసమేవాతి వేదితబ్బం. న హి పవారణప్పహోనకస్స అప్పబహుభావో పవారణాయ భావాభావనిమిత్తం, కిఞ్చరహి పవారణాజనకస్స నామ గహణమేవేత్థ పమాణం, తస్మా ‘‘ఇదఞ్చ కరమ్బకేన న సమానేతబ్బ’’న్తిఆదినా యమ్పి కారణం వుత్తం, తమ్పి పుబ్బే వుత్తేన సంసన్దియమానం న సమేతి. యది హి మిస్సకన్తి భత్తమిస్సకేయేవ రుళ్హం సియా, ఏవం సతి యథా ‘‘భత్తమిస్సకం గణ్హథా’’తి వుత్తే భత్తం బహుతరం వా సమం వా అప్పతరం వా హోతి, పవారేతియేవ, ఏవం ‘‘మిస్సకం గణ్హథా’’తి వుత్తేపి అప్పతరేపి భత్తే పవారణాయ భవితబ్బం ‘‘మిస్సక’’న్తి భత్తమిస్సకేయేవ రుళ్హత్తా. తథా హి ‘‘మిస్సకన్తి భత్తమిస్సకేయేవ రుళ్హవోహారత్తా ఇదం పన భత్తమిస్సకమేవాతి వుత్త’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. అథ మిస్సకన్తి భత్తమిస్సకే రుళ్హం న హోతి, మిస్సకభత్తం పన సన్ధాయ ‘‘మిస్సకం గణ్హథా’’తి వుత్తన్తి. ఏవమ్పి యథా అయాగుకే నిమన్తనే ఖీరాదీహి సమ్మద్దితం భత్తమేవ సన్ధాయ ‘‘యాగుం గణ్హథా’’తి వుత్తే పవారణా హోతి, ఏవమిధాపి మిస్సకభత్తమేవ సన్ధాయ ‘‘మిస్సకం గణ్హథా’’తి వుత్తే భత్తం అప్పం వా హోతు, బహు వా, పవారణా ఏవ సియా, తస్మా మిస్సకన్తి భత్తమిస్సకే రుళ్హం వా హోతు, మిస్సకం సన్ధాయ భాసితం వా, ఉభయథాపి పుబ్బేనాపరం న సమేతీతి కిమేత్థ కారణచిన్తాయ. ఈదిసేసు పన ఠానేసు అట్ఠకథాపమాణేనేవ గన్తబ్బన్తి అయం అమ్హాకం ఖన్తి.
Yathā cettha kāraṇaṃ duddasaṃ, evaṃ parato ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti etthāpi kāraṇaṃ duddasamevāti veditabbaṃ. Na hi pavāraṇappahonakassa appabahubhāvo pavāraṇāya bhāvābhāvanimittaṃ, kiñcarahi pavāraṇājanakassa nāma gahaṇamevettha pamāṇaṃ, tasmā ‘‘idañca karambakena na samānetabba’’ntiādinā yampi kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi pubbe vuttena saṃsandiyamānaṃ na sameti. Yadi hi missakanti bhattamissakeyeva ruḷhaṃ siyā, evaṃ sati yathā ‘‘bhattamissakaṃ gaṇhathā’’ti vutte bhattaṃ bahutaraṃ vā samaṃ vā appataraṃ vā hoti, pavāretiyeva, evaṃ ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vuttepi appatarepi bhatte pavāraṇāya bhavitabbaṃ ‘‘missaka’’nti bhattamissakeyeva ruḷhattā. Tathā hi ‘‘missakanti bhattamissakeyeva ruḷhavohārattā idaṃ pana bhattamissakamevāti vutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Atha missakanti bhattamissake ruḷhaṃ na hoti, missakabhattaṃ pana sandhāya ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vuttanti. Evampi yathā ayāguke nimantane khīrādīhi sammadditaṃ bhattameva sandhāya ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vutte pavāraṇā hoti, evamidhāpi missakabhattameva sandhāya ‘‘missakaṃ gaṇhathā’’ti vutte bhattaṃ appaṃ vā hotu, bahu vā, pavāraṇā eva siyā, tasmā missakanti bhattamissake ruḷhaṃ vā hotu, missakaṃ sandhāya bhāsitaṃ vā, ubhayathāpi pubbenāparaṃ na sametīti kimettha kāraṇacintāya. Īdisesu pana ṭhānesu aṭṭhakathāpamāṇeneva gantabbanti ayaṃ amhākaṃ khanti.
విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౨౩౮-౨౩౯) పన ‘‘ఉద్దిస్సకతన్తి మఞ్ఞమానోతి ఏత్థ వత్థునో కప్పియత్తా ‘పవారితోవ హోతీ’తి వుత్తం. తఞ్చే ఉద్దిస్సకతమేవ హోతి, పటిక్ఖేపో నత్థి. అయమేత్థాధిప్పాయోతి ‘యేనాపుచ్ఛితో’తిఆదినా వుత్తమేవత్థం సన్ధాయ వదతి. కారణం పనేత్థ దుద్దసన్తి భత్తస్స బహుతరభావే పవారణాయ సమ్భవకారణం దుద్దసం, అఞ్ఞథా కరమ్బకేపి మచ్ఛాదిబహుభావే పవారణా భవేయ్యాతి అధిప్పాయో. యథా చేత్థ కారణం దుద్దసం, ఏవం పరతో ‘మిస్సకం గణ్హథా’తి ఏత్థాపి కారణం దుద్దసమేవాతి దట్ఠబ్బం. యఞ్చ ‘ఇదం పన భత్తమిస్సకమేవా’తిఆది కారణం వుత్తం, తమ్పి ‘అప్పతరం న పవారేతీ’తి వచనేన న సమేతీ’’తి ఏత్తకమేవ వుత్తం.
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.238-239) pana ‘‘uddissakatanti maññamānoti ettha vatthuno kappiyattā ‘pavāritova hotī’ti vuttaṃ. Tañce uddissakatameva hoti, paṭikkhepo natthi. Ayametthādhippāyoti ‘yenāpucchito’tiādinā vuttamevatthaṃ sandhāya vadati. Kāraṇaṃ panettha duddasanti bhattassa bahutarabhāve pavāraṇāya sambhavakāraṇaṃ duddasaṃ, aññathā karambakepi macchādibahubhāve pavāraṇā bhaveyyāti adhippāyo. Yathā cettha kāraṇaṃ duddasaṃ, evaṃ parato ‘missakaṃ gaṇhathā’ti etthāpi kāraṇaṃ duddasamevāti daṭṭhabbaṃ. Yañca ‘idaṃ pana bhattamissakamevā’tiādi kāraṇaṃ vuttaṃ, tampi ‘appataraṃ na pavāretī’ti vacanena na sametī’’ti ettakameva vuttaṃ.
‘‘విసుం కత్వా దేతీతి భత్తస్స ఉపరి ఠితం రసాదిం విసుం గహేత్వా దేతీ’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేహిచి పన ‘‘యథా భత్తసిత్థం న పతతి, తథా గాళ్హం హత్థేన పీళేత్వా పరిస్సావేత్వా దేతీ’’తి వుత్తం. తత్థాపి కారణం న దిస్సతి. యథా హి భత్తమిస్సకం యాగుం ఆహరిత్వా ‘‘యాగుం గణ్హథా’’తి వత్వా యాగుమిస్సకం భత్తమ్పి దేన్తం పటిక్ఖిపతో పవారణా న హోతి, ఏవమిధాపి బహుఖీరరసాదీసు భత్తేసు ‘‘ఖీరం గణ్హథా’’తిఆదీని వత్వా దిన్నాని ఖీరాదీని వా దేతు ఖీరాదిమిస్సకం భత్తం వా, ఉభయథాపి పవారణాయ న భవితబ్బం, తస్మా ‘‘విసుం కత్వా దేతీ’’తి తేనాకారేన దేన్తం సన్ధాయ వుత్తం, న పన భత్తమిస్సకం కత్వా దీయమానం పటిక్ఖిపతో పవారణా హోతీతి దస్సనత్థన్తి గహేతబ్బం. యది పన భత్తమిస్సకం కత్వా దీయమానే పవారణా హోతీతి అధిప్పాయేన అట్ఠకథాయం ‘‘విసుం కత్వా దేతీ’’తి వుత్తం, ఏవం సతి అట్ఠకథాయేవేత్థ పమాణన్తి గహేతబ్బం, న పన కారణన్తరం గవేసితబ్బం. విమతివినోదనియం (వి॰ వి॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౨.౨౩౮-౨౩౯) పన ‘‘విసుం కత్వా దేతీతి ‘రసం గణ్హథా’తిఆదినా వాచాయ విసుం కత్వా దేతీతి అత్థో గహేతబ్బో, న పన కాయేన రసాదిం వియోజేత్వాతి తథా అవియోజితేపి పటిక్ఖిపతో పవారణాయ అసమ్భవతో అపవారణాపహోనకస్స నామేన వుత్తత్తా భత్తమిస్సకయాగుం ఆహరిత్వా ‘యాగుం గణ్హథా’తి వుత్తట్ఠానాదీసు వియ, అఞ్ఞథా ఏత్థ యథా పుబ్బాపరం న విరుజ్ఝతి, తథా అధిప్పాయో గహేతబ్బో’’తి వుత్తం.
‘‘Visuṃ katvā detīti bhattassa upari ṭhitaṃ rasādiṃ visuṃ gahetvā detī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Kehici pana ‘‘yathā bhattasitthaṃ na patati, tathā gāḷhaṃ hatthena pīḷetvā parissāvetvā detī’’ti vuttaṃ. Tatthāpi kāraṇaṃ na dissati. Yathā hi bhattamissakaṃ yāguṃ āharitvā ‘‘yāguṃ gaṇhathā’’ti vatvā yāgumissakaṃ bhattampi dentaṃ paṭikkhipato pavāraṇā na hoti, evamidhāpi bahukhīrarasādīsu bhattesu ‘‘khīraṃ gaṇhathā’’tiādīni vatvā dinnāni khīrādīni vā detu khīrādimissakaṃ bhattaṃ vā, ubhayathāpi pavāraṇāya na bhavitabbaṃ, tasmā ‘‘visuṃ katvā detī’’ti tenākārena dentaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana bhattamissakaṃ katvā dīyamānaṃ paṭikkhipato pavāraṇā hotīti dassanatthanti gahetabbaṃ. Yadi pana bhattamissakaṃ katvā dīyamāne pavāraṇā hotīti adhippāyena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘visuṃ katvā detī’’ti vuttaṃ, evaṃ sati aṭṭhakathāyevettha pamāṇanti gahetabbaṃ, na pana kāraṇantaraṃ gavesitabbaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.238-239) pana ‘‘visuṃ katvā detīti ‘rasaṃ gaṇhathā’tiādinā vācāya visuṃ katvā detīti attho gahetabbo, na pana kāyena rasādiṃ viyojetvāti tathā aviyojitepi paṭikkhipato pavāraṇāya asambhavato apavāraṇāpahonakassa nāmena vuttattā bhattamissakayāguṃ āharitvā ‘yāguṃ gaṇhathā’ti vuttaṭṭhānādīsu viya, aññathā ettha yathā pubbāparaṃ na virujjhati, tathā adhippāyo gahetabbo’’ti vuttaṃ.
నావా వా సేతు వాతిఆదిమ్హి నావాదిఅభిరుహనాదిక్ఖణే కిఞ్చి ఠత్వాపి అభిరుహనాదికాతబ్బత్తేపి గమనతప్పరతాయ ఠానం నామ న హోతి, జనసమ్మద్దేన పన అనోకాసాదిభావేన ఠాతుం న వట్టతి. అచాలేత్వాతి వుత్తట్ఠానతో అఞ్ఞస్మిం పీఠప్పదేసే వా ఉద్ధం వా అపేల్లేత్వా, తస్మిం ఏవ పన ఠానే పరివత్తేతుం లభతి. తేనాహ ‘‘యేన పస్సేనా’’తిఆది. సచే ఉక్కుటికం నిసిన్నో పాదే అముఞ్చిత్వాపి భూమియం నిసీదతి, ఇరియాపథం వికోపేన్తో నామ హోతీతి ఉక్కుటికాసనం అవికోపేత్వా సుఖేన నిసీదితుం ‘‘తస్స పన హేట్ఠా…పే॰… నిసీదనకం దాతబ్బ’’న్తి వుత్తం. ‘‘ఆసనం అచాలేత్వాతి పీఠే ఫుట్ఠోకాసతో ఆనిసదమంసం అమోచేత్వా అనుట్ఠహిత్వాతి వుత్తం హోతి. అదిన్నాదానే వియ ఠానాచావనం న గహేతబ్బ’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం.
Nāvā vā setu vātiādimhi nāvādiabhiruhanādikkhaṇe kiñci ṭhatvāpi abhiruhanādikātabbattepi gamanatapparatāya ṭhānaṃ nāma na hoti, janasammaddena pana anokāsādibhāvena ṭhātuṃ na vaṭṭati. Acāletvāti vuttaṭṭhānato aññasmiṃ pīṭhappadese vā uddhaṃ vā apelletvā, tasmiṃ eva pana ṭhāne parivattetuṃ labhati. Tenāha ‘‘yena passenā’’tiādi. Sace ukkuṭikaṃ nisinno pāde amuñcitvāpi bhūmiyaṃ nisīdati, iriyāpathaṃ vikopento nāma hotīti ukkuṭikāsanaṃ avikopetvā sukhena nisīdituṃ ‘‘tassa pana heṭṭhā…pe… nisīdanakaṃ dātabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Āsanaṃ acāletvāti pīṭhe phuṭṭhokāsato ānisadamaṃsaṃ amocetvā anuṭṭhahitvāti vuttaṃ hoti. Adinnādāne viya ṭhānācāvanaṃ na gahetabba’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
౧౨౧. అకప్పియకతన్తి ఏత్థ అకప్పియకతస్సేవ అనతిరిత్తభావతో కప్పియం అకారాపేత్వా తస్మిం పత్తే పక్ఖిత్తం మూలఫలాదియేవ అతిరిత్తం న హోతి, అకప్పియభోజనం వా కులదూసనాదినా ఉప్పన్నం. సేసం పన పత్తపరియాపన్నం అతిరిత్తమేవ హోతి, పరిభుఞ్జితుం వట్టతి, తం పన మూలఫలాదిం పరిభుఞ్జితుకామేన తతో నీహరిత్వా కప్పియం కారాపేత్వా అఞ్ఞస్మిం భాజనే ఠపేత్వా అతిరిత్తం కారాపేత్వా పరిభుఞ్జితబ్బం.
121.Akappiyakatanti ettha akappiyakatasseva anatirittabhāvato kappiyaṃ akārāpetvā tasmiṃ patte pakkhittaṃ mūlaphalādiyeva atirittaṃ na hoti, akappiyabhojanaṃ vā kuladūsanādinā uppannaṃ. Sesaṃ pana pattapariyāpannaṃ atirittameva hoti, paribhuñjituṃ vaṭṭati, taṃ pana mūlaphalādiṃ paribhuñjitukāmena tato nīharitvā kappiyaṃ kārāpetvā aññasmiṃ bhājane ṭhapetvā atirittaṃ kārāpetvā paribhuñjitabbaṃ.
౧౨౨. సో పున కాతుం న లభతీతి తస్మింయేవ భాజనే కరియమానం పఠమం కతేన సద్ధిం కతం హోతీతి పున సోయేవ కాతుం న లభతి, అఞ్ఞో లభతి. అఞ్ఞస్మిం పన భాజనే తేన వా అఞ్ఞేన వా కాతుం వట్టతి. తేనాహ ‘‘యేన అకతం, తేన కాతబ్బం, యఞ్చ అకతం, తం కాతబ్బ’’న్తి. తేనాపీతి ఏత్థ పి-సద్దో న కేవలం అఞ్ఞేనేవాతి ఇమమత్థం దీపేతి. ఏవం కతన్తి అఞ్ఞస్మిం భాజనే కతం.
122.So puna kātuṃ na labhatīti tasmiṃyeva bhājane kariyamānaṃ paṭhamaṃ katena saddhiṃ kataṃ hotīti puna soyeva kātuṃ na labhati, añño labhati. Aññasmiṃ pana bhājane tena vā aññena vā kātuṃ vaṭṭati. Tenāha ‘‘yena akataṃ, tena kātabbaṃ, yañca akataṃ, taṃ kātabba’’nti. Tenāpīti ettha pi-saddo na kevalaṃ aññenevāti imamatthaṃ dīpeti. Evaṃ katanti aññasmiṃ bhājane kataṃ.
పేసేత్వాతి అనుపసమ్పన్నస్స హత్థే పేసేత్వా. ఇమస్స వినయకమ్మభావతో ‘‘అనుపసమ్పన్నస్స హత్థే ఠితం న కాతబ్బ’’న్తి వుత్తం.
Pesetvāti anupasampannassa hatthe pesetvā. Imassa vinayakammabhāvato ‘‘anupasampannassa hatthe ṭhitaṃ na kātabba’’nti vuttaṃ.
సచే పన ఆమిససంసట్ఠానీతి ఏత్థ సచే ముఖగతేనాపి అనతిరిత్తేన ఆమిసేన సంసట్ఠాని హోన్తి, పాచిత్తియమేవాతి వేదితబ్బం, తస్మా పవారితేన భోజనం అతిరిత్తం కారాపేత్వా భుఞ్జన్తేనపి యథా అకతేన మిస్సం న హోతి, ఏవం ముఖఞ్చ హత్థఞ్చ సుద్ధం కత్వా భుఞ్జితబ్బం. కిఞ్చాపి అపవారితస్స పురేభత్తం యామకాలికాదీని ఆహారత్థాయ పరిభుఞ్జతోపి అనాపత్తి, పవారితస్స పన పవారణమూలకం దుక్కటం హోతియేవాతి ‘‘యామకాలికం…పే॰… అజ్ఝోహారే అజ్ఝోహారే ఆపత్తి దుక్కటస్సా’’తి పాళియం (పాచి॰ ౨౪౦) వుత్తం.
Sace pana āmisasaṃsaṭṭhānīti ettha sace mukhagatenāpi anatirittena āmisena saṃsaṭṭhāni honti, pācittiyamevāti veditabbaṃ, tasmā pavāritena bhojanaṃ atirittaṃ kārāpetvā bhuñjantenapi yathā akatena missaṃ na hoti, evaṃ mukhañca hatthañca suddhaṃ katvā bhuñjitabbaṃ. Kiñcāpi apavāritassa purebhattaṃ yāmakālikādīni āhāratthāya paribhuñjatopi anāpatti, pavāritassa pana pavāraṇamūlakaṃ dukkaṭaṃ hotiyevāti ‘‘yāmakālikaṃ…pe… ajjhohāre ajjhohāre āpatti dukkaṭassā’’ti pāḷiyaṃ (pāci. 240) vuttaṃ.
ఇతి వినయసఙ్గహసంవణ్ణనాభూతే వినయాలఙ్కారే
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
పటిక్ఖేపపవారణావినిచ్ఛయకథాలఙ్కారో నామ
Paṭikkhepapavāraṇāvinicchayakathālaṅkāro nāma
ఏకవీసతిమో పరిచ్ఛేదో.
Ekavīsatimo paricchedo.