| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
១០. បាយាសិរាជញ្ញសុត្តវណ្ណនា
10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
៤០៦. ភគវតា ឯវំ គហិតនាមត្តាតិ យោជនា។ យស្មា រាជបុត្តា លោកេ ‘‘កុមារោ’’តិ វោហរីយន្តិ។ អយញ្ច រញ្ញោ កិត្តិមបុត្តោ, តស្មា អាហ ‘‘រញ្ញោ…បេ.… សញ្ជានិំសូ’’តិ។
406. Bhagavatā evaṃ gahitanāmattāti yojanā. Yasmā rājaputtā loke ‘‘kumāro’’ti voharīyanti. Ayañca rañño kittimaputto, tasmā āha ‘‘rañño…pe… sañjāniṃsū’’ti.
អស្សាតិ ថេរស្ស។ បុញ្ញានិ ករោន្តោ កប្បសតសហស្សំ ទេវេសុ ចេវ មនុស្សេសុ ច ឧប្បជ្ជិត្វា វិសេសំ និព្ពត្តេតុំ នាសក្ខិ ឥន្ទ្រិយានំ អបរិបក្កត្តា។ តតិយទិវសេតិ បព្ពតំ អារុឡ្ហទិវសតោ តតិយេ ទិវសេ។
Assāti therassa. Puññāni karonto kappasatasahassaṃ devesu ceva manussesu ca uppajjitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi indriyānaṃ aparipakkattā. Tatiyadivaseti pabbataṃ āruḷhadivasato tatiye divase.
តេសំ សាវកពោធិយា និយតតាយ, បុញ្ញសម្ភារស្ស ច សាតិសយត្តា វិនិបាតំ អគន្ត្វា ឯកំ ពុទ្ធន្តរំ…បេ.… អនុភវន្តានំ។ ទេវតាយាតិ បុព្ពេ សហធម្មចារិនិយា សុទ្ធាវាសទេវតាយ។
Tesaṃ sāvakabodhiyā niyatatāya, puññasambhārassa ca sātisayattā vinipātaṃ agantvā ekaṃ buddhantaraṃ…pe… anubhavantānaṃ. Devatāyāti pubbe sahadhammacāriniyā suddhāvāsadevatāya.
‘‘កុលទារិកាយ កុច្ឆិម្ហិ ឧប្បន្នោ’’តិ វត្វា តំ ឯវស្ស ឧប្បន្នភាវំ មូលតោ បដ្ឋាយ ទស្សេតុំ ‘‘សា ចា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ សាតិ កុលទារិកា។ ច-សទ្ទោ ព្យតិរេកត្ថោ, តេន វុច្ចមានំ វិសេសំ ជោតេតិ។ កុលឃរន្តិ បតិកុលគេហំ។ គព្ភនិមិត្តន្តិ គព្ភស្ស សណ្ឋិតភាវនិមិត្តំ។ សតិបិ វិសាខាយ ច សាវត្ថិវាសិកុលបរិយាបន្នត្តេ តស្សា តត្ថ បធានភាវទស្សនត្ថំ ‘‘វិសាខញ្ចា’’តិ វុត្តំ យថា ‘‘ព្រាហ្មណា អាគតា វាសិដ្ឋោបិ អាគតោ’’តិ។ ទេវតាតិ ឥធបិ សា ឯវ សុទ្ធាវាសទេវតា។ បញ្ហេតិ ‘‘ភិក្ខុ ភិក្ខុ អយំ វម្មិកោ’’តិអាទិនា (ម. និ. ១.២៤៩) អាគតេ បន្នរសបញ្ហេ។
‘‘Kuladārikāya kucchimhi uppanno’’ti vatvā taṃ evassa uppannabhāvaṃ mūlato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘sā cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sāti kuladārikā. Ca-saddo byatirekattho, tena vuccamānaṃ visesaṃ joteti. Kulagharanti patikulagehaṃ. Gabbhanimittanti gabbhassa saṇṭhitabhāvanimittaṃ. Satipi visākhāya ca sāvatthivāsikulapariyāpannatte tassā tattha padhānabhāvadassanatthaṃ ‘‘visākhañcā’’ti vuttaṃ yathā ‘‘brāhmaṇā āgatā vāsiṭṭhopi āgato’’ti. Devatāti idhapi sā eva suddhāvāsadevatā. Pañheti ‘‘bhikkhu bhikkhu ayaṃ vammiko’’tiādinā (ma. ni. 1.249) āgate pannarasapañhe.
សេតព្យាតិ ឥត្ថិលិង្គវសេន តស្ស នគរស្ស នាមំ។ ឧត្តរេនាតិ ឯន-សទ្ទយោគេន ‘‘សេតព្យ’’ន្តិ ឧបយោគវចនំ បាឡិយំ វុត្តំ។ អត្ថវចនេន បន ឧត្តរសទ្ទំ អបេក្ខិត្វា សេតព្យតោតិ និស្សក្កប្បយោគោ កតោ។ អនភិសិត្តករាជាតិ ខត្តិយជាតិកោ អភិសេកំ អប្បត្តោ។
Setabyāti itthiliṅgavasena tassa nagarassa nāmaṃ.Uttarenāti ena-saddayogena ‘‘setabya’’nti upayogavacanaṃ pāḷiyaṃ vuttaṃ. Atthavacanena pana uttarasaddaṃ apekkhitvā setabyatoti nissakkappayogo kato. Anabhisittakarājāti khattiyajātiko abhisekaṃ appatto.
បាយាសិរាជញ្ញវត្ថុវណ្ណនា
Pāyāsirājaññavatthuvaṇṇanā
៤០៧. ទិដ្ឋិយេវ ទិដ្ឋិគតន្តិ គត-សទ្ទេន បទវឌ្ឍនមាហ, ទិដ្ឋិយា វា គតមត្តំ ទិដ្ឋិគតំ, អយាថាវគ្គាហិតាយ គន្តព្ពាភាវតោ ទិដ្ឋិយា គហណមត្តំ, កេវលោ មិច្ឆាភិនិវេសោតិ អត្ថោ, តំ បន ទិដ្ឋិគតំ តស្ស អយោនិសោមនសិការាទិវសេន ឧប្បជ្ជិត្វា បដិបក្ខសម្មុខីភាវាភាវតោ, អនុរូបាហារលាភតោ ច សមុទាចារប្បត្តំ ជាតន្តិ បាឡិយំ ‘‘ឧប្បន្នំ ហោតី’’តិ វុត្តំ។ តំ តំ ការណំ អបទិសិត្វាតិ តតោ ឥធាគច្ឆនកស្ស, ឥតោ តត្ថ គច្ឆនកស្ស ច អបទិសនតោ ‘‘តត្ថ តត្ថេវ សត្តានំ ឧច្ឆិជ្ជនតោ’’តិ ឯវមាទិ តំ តំ ការណំ បដិរូបកំ អបទិសិត្វា។
407.Diṭṭhiyevadiṭṭhigatanti gata-saddena padavaḍḍhanamāha, diṭṭhiyā vā gatamattaṃ diṭṭhigataṃ, ayāthāvaggāhitāya gantabbābhāvato diṭṭhiyā gahaṇamattaṃ, kevalo micchābhinivesoti attho, taṃ pana diṭṭhigataṃ tassa ayonisomanasikārādivasena uppajjitvā paṭipakkhasammukhībhāvābhāvato, anurūpāhāralābhato ca samudācārappattaṃ jātanti pāḷiyaṃ ‘‘uppannaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Taṃ taṃ kāraṇaṃ apadisitvāti tato idhāgacchanakassa, ito tattha gacchanakassa ca apadisanato ‘‘tattha tattheva sattānaṃ ucchijjanato’’ti evamādi taṃ taṃ kāraṇaṃ paṭirūpakaṃ apadisitvā.
៤០៨. អាបន្នានធិប្បេតត្ថវិសយេ អយំ បុរា-សទ្ទបយោគោតិ អាហ ‘‘បុរា…បេ.… សញ្ញាបេតីតិ យាវ ន សញ្ញាបេតី’’តិ។
408. Āpannānadhippetatthavisaye ayaṃ purā-saddapayogoti āha ‘‘purā…pe… saññāpetīti yāva na saññāpetī’’ti.
ចន្ទិមសូរិយឧបមាវណ្ណនា
Candimasūriyaupamāvaṇṇanā
៤១១. យថា ចន្ទិមសូរិយា ឧឡារវិបុលោភាសតាយ អញ្ញេន ឱភាសេន អនភិភវនីយា, ឯវមយម្បិ បញ្ញាឱភាសេនាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ចន្ទិម…បេ.… អញ្ញេនា’’តិអាទិមាហ។ អាទីហីតិ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘កិត្តកេ ឋានេ ឯតេ បវត្តេន្តិ, កិត្តកញ្ច ឋានំ នេសំ អាភា ផរតី’’តិ ឯវមាទិម្បិ ចោទនំ សង្គណ្ហាតិ។ បលិវេឋេស្សតីតិ អាពន្ធិស្សតិ, អនុយុញ្ជិស្សតីតិ អត្ថោ។ និព្ពេឋេតុំ តំ វិស្សជ្ជេតុំ។ តស្មាតិ យស្មា យថាវុត្តំ ចោទនំ និព្ពេឋេតុំ ន សក្កោតិ, តស្មា។ អត្តនោ អនិច្ឆិតំ សង្ឃាតនំ បក្ខំ បដិជានន្តោ ‘‘បរស្មិំ លោកេ, ន ឥមស្មិ’’ន្តិអាទិមាហ។
411. Yathā candimasūriyā uḷāravipulobhāsatāya aññena obhāsena anabhibhavanīyā, evamayampi paññāobhāsenāti dassento ‘‘candima…pe… aññenā’’tiādimāha. Ādīhīti ādi-saddena ‘‘kittake ṭhāne ete pavattenti, kittakañca ṭhānaṃ nesaṃ ābhā pharatī’’ti evamādimpi codanaṃ saṅgaṇhāti. Paliveṭhessatīti ābandhissati, anuyuñjissatīti attho. Nibbeṭhetuṃ taṃ vissajjetuṃ. Tasmāti yasmā yathāvuttaṃ codanaṃ nibbeṭhetuṃ na sakkoti, tasmā. Attano anicchitaṃ saṅghātanaṃ pakkhaṃ paṭijānanto ‘‘parasmiṃ loke, na imasmi’’ntiādimāha.
កថំ បនាយំ នត្ថិកទិដ្ឋិ ‘‘ទេវោ’’តិ បដិជានាតីតិ តត្ថ ការណំ ទស្សេតុំ ‘‘ភគវា បនា’’តិអាទិ វុត្តំ។ ‘‘ទេវាបិ ទេវត្តភាវេនេវ ឧច្ឆិជ្ជន្តិ, មនុស្សាបិ មនុស្សត្តភាវេនេវ ឧច្ឆិជ្ជន្តី’’តិ ឯវំ វា អស្ស ទិដ្ឋិ, ឯវញ្ច កត្វា ‘‘ទេវា តេ, ន មនុស្សា’’តិ វចនញ្ច ន វិរុជ្ឈតិ។ ឯវំ ចន្ទេតិ ចន្ទវិមានេ, ន ច ចន្ទេ វា កថិយន្តេ។
Kathaṃ panāyaṃ natthikadiṭṭhi ‘‘devo’’ti paṭijānātīti tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavā panā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Devāpi devattabhāveneva ucchijjanti, manussāpi manussattabhāveneva ucchijjantī’’ti evaṃ vā assa diṭṭhi, evañca katvā ‘‘devā te, na manussā’’ti vacanañca na virujjhati. Evaṃ candeti candavimāne, na ca cande vā kathiyante.
៤១២. អាពាធោ ឯតេសំ អត្ថីតិ អាពាធិកា។ ទុក្ខំ សញ្ជាតំ ឯតេសន្តិ ទុក្ខិតា។ សទ្ធាយ អយិតព្ពា សទ្ធាយិកា, សទ្ធាយ បវត្តិដ្ឋានភូតា។ តេនាហ ‘‘អហំ តុម្ហេ’’តិអាទិ។ បច្ចយោ បត្តិយាយនំ ឯតេសុ អត្ថីតិ បច្ចយិកា។
412. Ābādho etesaṃ atthīti ābādhikā. Dukkhaṃ sañjātaṃ etesanti dukkhitā. Saddhāya ayitabbā saddhāyikā, saddhāya pavattiṭṭhānabhūtā. Tenāha ‘‘ahaṃ tumhe’’tiādi. Paccayo pattiyāyanaṃ etesu atthīti paccayikā.
ចោរឧបមាវណ្ណនា
Coraupamāvaṇṇanā
៤១៣. ឧទ្ទិសិត្វាតិ ឧបេច្ច ទស្សេត្វា។ កម្មការណិកសត្តេសូតិ នេរយិកានំ សង្ឃាតនកសត្តេសុ។ កម្មមេវាតិ តេហិ តេហិ នេរយិកេហិ កតកម្មមេវ។ កម្មការណំ ករោតីតិ អាយូហនានុរូបំ តំ តំ ការណំ ករោតិ, តថា ទុក្ខំ ឧប្បាទេតីតិ អត្ថោ។ និរយបាលាតិ ឯត្ថ ឥតិ-សទ្ទោ អាទិអត្ថោ, តេន តត្ថ សព្ពំ និរយកណ្ឌបាឡិំ (ម. និ. ៣.២៥៩) សង្គណ្ហាតិ។ ឯវំ សុត្តតោ (ម. និ. ៣.២៥៩) និរយបាលានំ អត្ថិភាវំ ទស្សេត្វា ឥទានិ យុត្តិតោបិ ទស្សេតុំ ‘‘មនុស្សលោកេ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ នេរយិកេ និរយេ បាលេន្តិ តតោ និគ្គន្តុំ អប្បទានវសេន រក្ខន្តីតិ និរយបាលា។ យំ បនេត្ថ វត្តព្ពំ, តំ បបញ្ចសូទនីដីកាយំ គហេតព្ពំ។
413.Uddisitvāti upecca dassetvā. Kammakāraṇikasattesūti nerayikānaṃ saṅghātanakasattesu. Kammamevāti tehi tehi nerayikehi katakammameva. Kammakāraṇaṃ karotīti āyūhanānurūpaṃ taṃ taṃ kāraṇaṃ karoti, tathā dukkhaṃ uppādetīti attho. Nirayapālāti ettha iti-saddo ādiattho, tena tattha sabbaṃ nirayakaṇḍapāḷiṃ (ma. ni. 3.259) saṅgaṇhāti. Evaṃ suttato (ma. ni. 3.259) nirayapālānaṃ atthibhāvaṃ dassetvā idāni yuttitopi dassetuṃ ‘‘manussaloke’’tiādi vuttaṃ. Tattha nerayike niraye pālenti tato niggantuṃ appadānavasena rakkhantīti nirayapālā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ papañcasūdanīṭīkāyaṃ gahetabbaṃ.
គូថកូបបុរិសឧបមាវណ្ណនា
Gūthakūpapurisaupamāvaṇṇanā
៤១៥. និម្មជ្ជថាតិ និរវសេសតោ មជ្ជថ សោធេថ។ តំ បន តស្ស តស្ស គូថស្ស តថា សោធនំ អបនយនំ ហោតីតិ អាហ ‘‘អបនេថា’’តិ។
415.Nimmajjathāti niravasesato majjatha sodhetha. Taṃ pana tassa tassa gūthassa tathā sodhanaṃ apanayanaṃ hotīti āha ‘‘apanethā’’ti.
អសុចីតិ អសុទ្ធោ, សោ បន យស្មា មនវឌ្ឍនកោ មនោហរោ ន ហោតិ, តស្មា អាហ ‘‘អមនាបោ’’តិ។ អសុចិសង្ខាតំ អសុចិភាគតំ អត្តនោ សភាវតំ គតោ បត្តោតិ អសុចិសង្ខាតោតិ អាហ ‘‘អសុចិកោដ្ឋាសភូតោ’’តិ។ ទុគ្គន្ធោតិ ទុដ្ឋគន្ធោ អនិដ្ឋគន្ធោ, សោ បន ន យោ កោចិ, អថ ខោ បូតិគន្ធោតិ អាហ ‘‘កុណបគន្ធោ’’តិ។ ជិគុច្ឆិតព្ពយុត្តោតិ ហីឡិតព្ពយុត្តោ។ បដិកូលោ ឃានិន្ទ្រិយស្ស បដិកូលរូបោ។ ឧព្ពាធតីតិ ឧបរូបរិ ពាធតិ។ មនុស្សានំ គន្ធោ…បេ.… ពាធតិ អតិវិយ អសុចិសភាវត្តា, អសុចិម្ហិយេវ ជាតសំវទ្ធនភាវតោ, ទេវានញ្ច ឃានបសាទស្ស តិក្ខវិសទភាវតោ។
Asucīti asuddho, so pana yasmā manavaḍḍhanako manoharo na hoti, tasmā āha ‘‘amanāpo’’ti. Asucisaṅkhātaṃ asucibhāgataṃ attano sabhāvataṃ gato pattoti asucisaṅkhātoti āha ‘‘asucikoṭṭhāsabhūto’’ti. Duggandhoti duṭṭhagandho aniṭṭhagandho, so pana na yo koci, atha kho pūtigandhoti āha ‘‘kuṇapagandho’’ti. Jigucchitabbayuttoti hīḷitabbayutto. Paṭikūlo ghānindriyassa paṭikūlarūpo. Ubbādhatīti uparūpari bādhati. Manussānaṃ gandho…pe… bādhati ativiya asucisabhāvattā, asucimhiyeva jātasaṃvaddhanabhāvato, devānañca ghānapasādassa tikkhavisadabhāvato.
៤១៦. ទូរេ និព្ពត្តា បរនិម្មិតវសវត្តិអាទយោ។
416.Dūre nibbattā paranimmitavasavattiādayo.
៤១៩. សុន្ទរធម្មេតិ សោភនគុណេ។ សុគតិសុខន្តិ សុគតិ ចេវ តប្បរិយាបន្នំ សុខញ្ច។
419.Sundaradhammeti sobhanaguṇe. Sugatisukhanti sugati ceva tappariyāpannaṃ sukhañca.
គព្ភិនីឧបមាវណ្ណនា
Gabbhinīupamāvaṇṇanā
៤២០. បុញ្ញកម្មតោ ឯតិ ឧប្បជ្ជតីតិ អយោ, សុខំ។ តប្បដិបក្ខតោ អនយោ, ទុក្ខំ ។ អបក្កន្តិ ន សិទ្ធំ ន និដ្ឋានប្បត្តំ។ ន បរិបាចេន្តិ ន និដ្ឋានំ បាបេន្តិ។ ន ឧបច្ឆិន្ទន្តិ អត្តវិនិបាតស្ស សាវជ្ជភាវតោ។ អាគមេន្តីតិ ឧទិក្ខន្តិ។ និព្ពិសន្តិ យស្ស បន តំ កម្មផលំ និព្ពិសន្តោ និយុញ្ជន្តោ, និព្ពិសន្តិ វា និព្ពេសំ វេតនំ បដិកង្ខន្តោ ភតបុរិសោ យថា។
420. Puññakammato eti uppajjatīti ayo, sukhaṃ. Tappaṭipakkhato anayo, dukkhaṃ . Apakkanti na siddhaṃ na niṭṭhānappattaṃ. Na paripācenti na niṭṭhānaṃ pāpenti. Na upacchindanti attavinipātassa sāvajjabhāvato. Āgamentīti udikkhanti. Nibbisanti yassa pana taṃ kammaphalaṃ nibbisanto niyuñjanto, nibbisanti vā nibbesaṃ vetanaṃ paṭikaṅkhanto bhatapuriso yathā.
៤២១. ឧព្ភិន្ទិត្វាតិ ឧបសគ្គេន បទវឌ្ឍនមត្តន្តិ អាហ ‘‘ភិន្ទិត្វា’’តិ។
421.Ubbhinditvāti upasaggena padavaḍḍhanamattanti āha ‘‘bhinditvā’’ti.
សុបិនកឧបមាវណ្ណនា
Supinakaupamāvaṇṇanā
៤២២. ‘‘និក្ខមន្តំ វា បវិសន្តំ វា ជីវ’’ន្តិ ឥទំ តស្ស អជ្ឈាសយវសេន វុត្តំ។ សោ ហិ ‘‘សត្តានំ សុបិនទស្សនកាលេ អត្តភាវតោ ជីវោ ពហិ និក្ខមិត្វា តំតំអារាមរាមណេយ្យកទស្សនាទិវសេន ឥតោ ចិតោ ច បរិព្ភមិត្វា បុនទេវ អត្តភាវំ អនុបវិសតី’’តិ ឯវំ បវត្តមិច្ឆាគាហវិបល្លត្តចិត្តោ។ អថស្ស ថេរោ ខុទ្ទកាយ អាណិយា វិបុលំ អាណិំ នីហរន្តោ វិយ ជីវសមញ្ញាមុខេន ឧច្ឆេទទិដ្ឋិំ នីហរិតុកាមោ ‘‘អបិ នុ តា តុយ្ហំ ជីវំ បស្សន្តិ បវិសន្តំ វា និក្ខមន្តំ វា’’តិ អាហ។ យត្ថ បន តថារូបា ជីវសមញ្ញា, តំ ទស្សេន្តោ ‘‘ចិត្តាចារំ ជីវន្តិ គហេត្វា អាហា’’តិ វុត្តំ។
422.‘‘Nikkhamantaṃ vā pavisantaṃ vā jīva’’nti idaṃ tassa ajjhāsayavasena vuttaṃ. So hi ‘‘sattānaṃ supinadassanakāle attabhāvato jīvo bahi nikkhamitvā taṃtaṃārāmarāmaṇeyyakadassanādivasena ito cito ca paribbhamitvā punadeva attabhāvaṃ anupavisatī’’ti evaṃ pavattamicchāgāhavipallattacitto. Athassa thero khuddakāya āṇiyā vipulaṃ āṇiṃ nīharanto viya jīvasamaññāmukhena ucchedadiṭṭhiṃ nīharitukāmo ‘‘api nu tā tuyhaṃ jīvaṃ passanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā’’ti āha. Yattha pana tathārūpā jīvasamaññā, taṃ dassento ‘‘cittācāraṃ jīvanti gahetvā āhā’’ti vuttaṃ.
៤២៣. វេឋេត្វាតិ វេខទានសង្ខេបេន វេឋេត្វា។ ចវនកាលេតិ ចវនស្ស ចុតិយា បត្តកាលេ, ន ចវមានកាលេ។ រូបក្ខន្ធមត្តមេវាតិ កតិបយរូបធម្មសង្ឃាតមត្តមេវ។ ឧតុសមុដ្ឋានរូបធម្មសមូហមត្តមេវ ហិ តទា លព្ភតិ, មត្ត-សទ្ទោ វា វិសេសនិវត្តិអត្ថោ, តេន កម្មជាទិតិសន្តតិរូបវិសេសំ និវត្តេតិ។ អប្បវត្តា ហោន្តីតិ អប្បវត្តិកា ហោន្តិ, ន ឧបលព្ភតីតិ អត្ថោ។ វិញ្ញាណេ បន ជីវសញ្ញី, តស្មា ‘‘វិញ្ញាណក្ខន្ធោ គច្ឆតី’’តិ អាហ, តត្ថ អនុបលព្ភនតោតិ អធិប្បាយោ។
423.Veṭhetvāti vekhadānasaṅkhepena veṭhetvā. Cavanakāleti cavanassa cutiyā pattakāle, na cavamānakāle. Rūpakkhandhamattamevāti katipayarūpadhammasaṅghātamattameva. Utusamuṭṭhānarūpadhammasamūhamattameva hi tadā labbhati, matta-saddo vā visesanivattiattho, tena kammajāditisantatirūpavisesaṃ nivatteti. Appavattā hontīti appavattikā honti, na upalabbhatīti attho. Viññāṇe pana jīvasaññī, tasmā ‘‘viññāṇakkhandho gacchatī’’ti āha, tattha anupalabbhanatoti adhippāyo.
សន្តត្តអយោគុឡឧបមាវណ្ណនា
Santattaayoguḷaupamāvaṇṇanā
៤២៤. វូបសន្តតេជន្តិ វិគតុស្មំ។
424.Vūpasantatejanti vigatusmaṃ.
៤២៥. អាមតោតិ ឯត្ថ អា-សទ្ទោ អាមិស-សទ្ទោ វិយ ឧបឌ្ឍបរិយាយោតិ អាហ ‘‘អទ្ធមតោ’’តិ, អាមតោតិ វា ឦសំ ទរថេន ឧស្មនា យុត្តមរណោ មរន្តោតិ អត្ថោ។ មីយមានោ ហិ អវិគតុស្មោ ហោតិ, ន មតោ វិយ វិគតុស្មោ។ តេនាហ ‘‘មរិតុំ អារទ្ធោ ហោតី’’តិ។ តថា រូបស្ស ឱធុននំ នាមស្ស ឱរតោ បរិវត្តនមេវាតិ អាហ ‘‘ឱរតោ ករោថា’’តិ។ ឱរតោ កាតុកាមស្ស បន សំបរិវត្តនំ សន្ធុននំ, តំ បន បរតោ ករណន្តិ អាហ ‘‘បរតោ ករោថា’’តិ។ បរមុខំ កតស្ស ឥតោ ចិតោ បរិវត្តនំ និទ្ធុននន្តិ អាហ ‘‘អបរាបរំ ករោថា’’តិ។ ឥន្ទ្រិយានិ អបរិភិន្នានីតិ អធិប្បាយេន ‘‘តញ្ចាយតនំ ន បដិសំវេទេតី’’តិ វុត្តំ។
425.Āmatoti ettha ā-saddo āmisa-saddo viya upaḍḍhapariyāyoti āha ‘‘addhamato’’ti, āmatoti vā īsaṃ darathena usmanā yuttamaraṇo marantoti attho. Mīyamāno hi avigatusmo hoti, na mato viya vigatusmo. Tenāha ‘‘marituṃ āraddho hotī’’ti. Tathā rūpassa odhunanaṃ nāmassa orato parivattanamevāti āha ‘‘orato karothā’’ti. Orato kātukāmassa pana saṃparivattanaṃ sandhunanaṃ, taṃ pana parato karaṇanti āha ‘‘parato karothā’’ti. Paramukhaṃ katassa ito cito parivattanaṃ niddhunananti āha ‘‘aparāparaṃ karothā’’ti. Indriyāni aparibhinnānīti adhippāyena ‘‘tañcāyatanaṃ na paṭisaṃvedetī’’ti vuttaṃ.
សង្ខធមឧបមាវណ្ណនា
Saṅkhadhamaupamāvaṇṇanā
៤២៦. សង្ខំ ធមតិ, ធមាបេតីតិ វា សង្ខធមោ។ ឧបលាបេត្វាតិ ឧបរូបរិ សទ្ទយោគវសេន សល្លាបេត្វា, សទ្ទយុត្តំ កត្វាតិ អត្ថោ។ តំ បន អត្ថតោ ធមនមេវាតិ អាហ ‘‘ធមិត្វា’’តិ។
426. Saṅkhaṃ dhamati, dhamāpetīti vā saṅkhadhamo. Upalāpetvāti uparūpari saddayogavasena sallāpetvā, saddayuttaṃ katvāti attho. Taṃ pana atthato dhamanamevāti āha ‘‘dhamitvā’’ti.
អគ្គិកជដិលឧបមាវណ្ណនា
Aggikajaṭilaupamāvaṇṇanā
៤២៨. អាហិតោ អគ្គិ ឯតស្ស អត្ថីតិ អគ្គិកោ, ស្វាស្ស អគ្គិកភាវោ យស្មា អគ្គិហុតមាលាវេទិសម្បាទនេហិ ចេវ ឥន្ធនធូមពរិហិសសប្បិតេលូបហរណេហិ ពលិបុប្ផធូមគន្ធាទិឧបហារេហិ ច តស្ស បយិរុបាសនាយ ឥច្ឆិតោ, តស្មា វុត្តំ ‘‘អគ្គិបរិចារកោ’’តិ។ អាយុំ បាបុណាបេយ្យន្តិ យថា ចិរជីវី ហោតិ, ឯវំ អាយុំ បច្ឆិមវយំ បាបេយ្យំ។ វឌ្ឍិំ គមេយ្យន្តិ សរីរាវយវេ, គុណាវយវេ ច ផាតិំ បាបេយ្យំ។ អរណី យុគឡន្តិ ឧត្តរារណី, អធរារណីតិ អរណីទ្វយំ។
428. Āhito aggi etassa atthīti aggiko, svāssa aggikabhāvo yasmā aggihutamālāvedisampādanehi ceva indhanadhūmabarihisasappitelūpaharaṇehi balipupphadhūmagandhādiupahārehi ca tassa payirupāsanāya icchito, tasmā vuttaṃ ‘‘aggiparicārako’’ti. Āyuṃ pāpuṇāpeyyanti yathā cirajīvī hoti, evaṃ āyuṃ pacchimavayaṃ pāpeyyaṃ. Vaḍḍhiṃ gameyyanti sarīrāvayave, guṇāvayave ca phātiṃ pāpeyyaṃ. Araṇī yugaḷanti uttarāraṇī, adharāraṇīti araṇīdvayaṃ.
៤២៩. ឯវន្តិ ‘‘ពាលោ បាយាសិរាជញ្ញោ’’តិអាទិប្បការេន។ តយាតិ ថេរំ សន្ធាយ វទតិ។ វុត្តយុត្តការណមក្ខលក្ខណេនាតិ វុត្តយុត្តការណស្ស មក្ខនសភាវេន។ យុគគ្គាហលក្ខណេនាតិ សមធុរគ្គហណលក្ខណេន។ បលាសេនាតិ បលាសេតីតិ បលាសោ, បរស្ស គុណេ ឧត្តរិតរេ ឌំសិត្វា វិយ ឆឌ្ឌេន្តោ អត្តនោ គុណេហិ សមេ ករោតីតិ អត្ថោ។ សមករណរសោ ហិ បលាសោ, តេន បលាសេន។
429.Evanti ‘‘bālo pāyāsirājañño’’tiādippakārena. Tayāti theraṃ sandhāya vadati. Vuttayuttakāraṇamakkhalakkhaṇenāti vuttayuttakāraṇassa makkhanasabhāvena. Yugaggāhalakkhaṇenāti samadhuraggahaṇalakkhaṇena. Palāsenāti palāsetīti palāso, parassa guṇe uttaritare ḍaṃsitvā viya chaḍḍento attano guṇehi same karotīti attho. Samakaraṇaraso hi palāso, tena palāsena.
ទ្វេសត្ថវាហឧបមាវណ្ណនា
Dvesatthavāhaupamāvaṇṇanā
៤៣០. ហរិតកបត្តន្តិ ហរិតព្ពបត្តំ, អប្បបត្តន្តិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘អន្តមសោ’’តិអាទិ។ សន្នទ្ធធនុកលាបន្តិ ឯត្ថ កលាបន្តិ តូណីរមាហ, តញ្ច សន្នយ្ហតោ ធនុនា វិនា ន សន្នយ្ហតីតិ អាហ ‘‘សន្នទ្ធធនុកលាប’’ន្តិ។ អាសិត្តោទកានិ វដុមានីតិ គមនមគ្គា ចេវ តំតំឧទកមគ្គា ច សម្មទេវ ទេវេន ផុដ្ឋត្តា តហំ តហំ បគ្ឃរិតឧទក សន្ទមានឧទកា។ តេនាហ ‘‘បរិបុណ្ណសលិលា មគ្គា ច កន្ទរា ចា’’តិ។
430.Haritakapattanti haritabbapattaṃ, appapattanti attho. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Sannaddhadhanukalāpanti ettha kalāpanti tūṇīramāha, tañca sannayhato dhanunā vinā na sannayhatīti āha ‘‘sannaddhadhanukalāpa’’nti. Āsittodakāni vaṭumānīti gamanamaggā ceva taṃtaṃudakamaggā ca sammadeva devena phuṭṭhattā tahaṃ tahaṃ paggharitaudaka sandamānaudakā. Tenāha ‘‘paripuṇṇasalilā maggā ca kandarā cā’’ti.
យថាភតេនាតិ សកដេសុ យថាឋបិតេន, យថា ‘‘អម្ម ឥតោ ករោហី’’តិ វុត្តេ ឋបេសីតិ អត្ថោ ករណកិរិយាយ កិរិយាសាមញ្ញវាចីភាវតោ។ តស្មា យថារោបិតេន, យថាគហិតេនាតិ អត្ថោ វុត្តោ។
Yathābhatenāti sakaṭesu yathāṭhapitena, yathā ‘‘amma ito karohī’’ti vutte ṭhapesīti attho karaṇakiriyāya kiriyāsāmaññavācībhāvato. Tasmā yathāropitena, yathāgahitenāti attho vutto.
អក្ខធុត្តកឧបមាវណ្ណនា
Akkhadhuttakaupamāvaṇṇanā
៤៣៤. បរាជយគុឡន្តិ យេន គុឡេន, យាយ សលាកាយ ឋិតាយ ច បរាជយោ ហោតិ, តំ អទស្សនំ គមេន្តោ គិលតិ។ បជ្ជោហនន្តិ បការេហិ ជុហនកម្មំ។ តំ បន ពលិទានវសេន ករីយតីតិ អាហ ‘‘ពលិកម្ម’’ន្តិ។
434.Parājayaguḷanti yena guḷena, yāya salākāya ṭhitāya ca parājayo hoti, taṃ adassanaṃ gamento gilati.Pajjohananti pakārehi juhanakammaṃ. Taṃ pana balidānavasena karīyatīti āha ‘‘balikamma’’nti.
សាណភារិកឧបមាវណ្ណនា
Sāṇabhārikaupamāvaṇṇanā
៤៣៦. គាមបត្តន្តិ គាមោ ឯវ ហុត្វា អាបជ្ជិតព្ពំ, សុញ្ញភាវេន អនាវសិតព្ពំ។ តេនាហ ‘‘វុដ្ឋិតគាមបទេសោ’’តិ។ គាមបទន្តិ យថា បុរិសស្ស បាទនិក្ខិត្តដ្ឋានំ អធិគតបរិច្ឆេទំ ‘‘បទ’’ន្តិ វុច្ចតិ, ឯវំ គាមវាសីហិ អាវសិតដ្ឋានំ អធិគតនិវុត្ថាគារំ ‘‘គាមបទ’’ន្តិ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘អយមេវត្ថោ’’តិ។ សុសន្នទ្ធោតិ សុខេន គហេត្វា គមនយោគ្យតាវសេន សុដ្ឋុ សជ្ជិតោ។ តំ បន សុសជ្ជនំ សុដ្ឋុ ពន្ធនវសេនេវាតិ អាហ ‘‘សុពទ្ធោ’’តិ។
436.Gāmapattanti gāmo eva hutvā āpajjitabbaṃ, suññabhāvena anāvasitabbaṃ. Tenāha ‘‘vuṭṭhitagāmapadeso’’ti. Gāmapadanti yathā purisassa pādanikkhittaṭṭhānaṃ adhigataparicchedaṃ ‘‘pada’’nti vuccati, evaṃ gāmavāsīhi āvasitaṭṭhānaṃ adhigatanivutthāgāraṃ ‘‘gāmapada’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘ayamevattho’’ti. Susannaddhoti sukhena gahetvā gamanayogyatāvasena suṭṭhu sajjito. Taṃ pana susajjanaṃ suṭṭhu bandhanavasenevāti āha ‘‘subaddho’’ti.
អយាទីនម្បិ លោហភាវេ សតិបិ លោហ-សទ្ទោ សាសនេ តម្ពលោហេ និរុឡ្ហោតិ អាហ ‘‘លោហន្តិ តម្ពលោហ’’ន្តិ។
Ayādīnampi lohabhāve satipi loha-saddo sāsane tambalohe niruḷhoti āha ‘‘lohanti tambaloha’’nti.
សរណគមនវណ្ណនា
Saraṇagamanavaṇṇanā
៤៣៧. អភិរទ្ធោតិ អារាធិតចិត្តោ, សាសនស្ស អារាធិតចិត្តតា បសីទនវសេនាតិ អាហ ‘‘អភិប្បសន្នោ’’តិ។ បញ្ហុបដ្ឋានានីតិ បញ្ហេសុ ឧបដ្ឋានានិ មយា បុច្ឆិតត្ថេសុ តុម្ហាកំ វិស្សជ្ជនវសេន ញាណុបដ្ឋានានិ។
437.Abhiraddhoti ārādhitacitto, sāsanassa ārādhitacittatā pasīdanavasenāti āha ‘‘abhippasanno’’ti. Pañhupaṭṭhānānīti pañhesu upaṭṭhānāni mayā pucchitatthesu tumhākaṃ vissajjanavasena ñāṇupaṭṭhānāni.
យញ្ញកថាវណ្ណនា
Yaññakathāvaṇṇanā
៤៣៨. សង្ឃាតន្តិ សំ-សទ្ទោ បទវឌ្ឍនមត្តន្តិ អាហ ‘‘ឃាត’’ន្តិ។ វិបាកផលេនាតិ សទិសផលេន។ មហប្ផលោ ន ហោតិ គវាទិបាណឃាតេន ឧបក្កិលិដ្ឋភាវតោ។ គុណានិសំសេនាតិ ឧទ្ទយផលេន។ អានុភាវជុតិយាតិ បដិបក្ខវិគមនជនិតេន សភាវសង្ខាតេន តេជេន។ ន មហាជុតិកោ ហោតិ អបរិសុទ្ធភាវតោ។ វិបាកវិប្ផារតាយាតិ វិបាកផលស្ស វិបុលតាយ, បារិបូរិយាតិ អត្ថោ។ ទុដ្ឋុខេត្តេតិ ឧសភាទិទោសេហិ ទូសិតខេត្តេ, តំ បន វប្បាភាវតោ អសារំ ហោតីតិ អាហ ‘‘និស្សារខេត្តេ’’តិ។ ទុព្ភូមេតិ កុច្ឆិតភូមិភាគេ, ស្វាស្ស កុច្ឆិតភាវោ អសារតាយ វា សិយា និន្នតាទិទោសវសេន វា។ តត្ថ បឋមោ បក្ខោ បឋមបទេន ទស្សិតោតិ ឥតរំ ទស្សេន្តោ ‘‘វិសមភូមិភាគេ’’តិ អាហ។ ទណ្ឌាភិឃាតាទិនា ឆិន្នភិន្នានិ។ បូតីនីតិ គោមយលេបទានាទិសុខេន អសុក្ខាបិតត្តា បូតិភាវំ គតានិ។ តានិ បន យស្មា សារវន្តានិ ន ហោន្តិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘និស្សារានី’’តិ។ វាតាតបហតានីតិ វាតេន ច អាតបេន ច វិនដ្ឋពីជសាមត្ថិយានិ។ តេនាហ ‘‘បរិយាទិន្នតេជានី’’តិ។ យំ យថាជាតវីហិអាទិគតេន តណ្ឌុលេន អង្កុរុប្បាទនយោគ្យពីជសាមត្ថិយំ, តំ តណ្ឌុលសារោ, តស្ស អាទានំ គហណំ តថាឧប្បជ្ជនមេវ។ ឯតានិ បន ពីជានិ ន តាទិសានិ ខណ្ឌាទិទោសវន្តតាយ។ ធារាយ ខេត្តេ អនុប្បវេសនំ នាម វស្សនមេវ, តំ បដិក្ខេបវសេន ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ន សម្មា វស្សេយ្យា’’តិ។ អង្កុរមូលបត្តាទីហីតិ ចេត្ថ អង្កុរកន្ទាទីហិ ឧទ្ធំ វុទ្ធិំ, មូលជដាទីហិ ហេដ្ឋា វិរុឡ្ហិំ, បត្តបុប្ផាទីហិ សមន្តតោ ច វេបុល្លន្តិ យោជនា។
438.Saṅghātanti saṃ-saddo padavaḍḍhanamattanti āha ‘‘ghāta’’nti. Vipākaphalenāti sadisaphalena. Mahapphalo na hoti gavādipāṇaghātena upakkiliṭṭhabhāvato. Guṇānisaṃsenāti uddayaphalena. Ānubhāvajutiyāti paṭipakkhavigamanajanitena sabhāvasaṅkhātena tejena. Na mahājutiko hoti aparisuddhabhāvato. Vipākavipphāratāyāti vipākaphalassa vipulatāya, pāripūriyāti attho. Duṭṭhukhetteti usabhādidosehi dūsitakhette, taṃ pana vappābhāvato asāraṃ hotīti āha ‘‘nissārakhette’’ti. Dubbhūmeti kucchitabhūmibhāge, svāssa kucchitabhāvo asāratāya vā siyā ninnatādidosavasena vā. Tattha paṭhamo pakkho paṭhamapadena dassitoti itaraṃ dassento ‘‘visamabhūmibhāge’’ti āha. Daṇḍābhighātādinā chinnabhinnāni. Pūtīnīti gomayalepadānādisukhena asukkhāpitattā pūtibhāvaṃ gatāni. Tāni pana yasmā sāravantāni na honti, tasmā vuttaṃ ‘‘nissārānī’’ti. Vātātapahatānīti vātena ca ātapena ca vinaṭṭhabījasāmatthiyāni. Tenāha ‘‘pariyādinnatejānī’’ti. Yaṃ yathājātavīhiādigatena taṇḍulena aṅkuruppādanayogyabījasāmatthiyaṃ, taṃ taṇḍulasāro, tassa ādānaṃ gahaṇaṃ tathāuppajjanameva. Etāni pana bījāni na tādisāni khaṇḍādidosavantatāya. Dhārāya khette anuppavesanaṃ nāma vassanameva, taṃ paṭikkhepavasena dassento āha ‘‘na sammā vasseyyā’’ti. Aṅkuramūlapattādīhīti cettha aṅkurakandādīhi uddhaṃ vuddhiṃ, mūlajaṭādīhi heṭṭhā viruḷhiṃ, pattapupphādīhi samantato ca vepullanti yojanā.
អបរូបឃាតេនាតិ បរេសំ វិពាធនេន។ ឧប្បន្នបច្ចយតោតិ និព្ពត្តិតឃាសច្ឆាទនាទិទេយ្យធម្មតោ។ គវាទិឃាតេនបិ ហិ តត្ថ បដិគ្គាហកានំ ឃាសោ សង្កីយតិ។ ‘‘អបរូបឃាតិតាយា’’តិ ឥទំ សីលវន្តតាយ ការណវចនំ ។ គុណាតិរេកន្តិ គុណាតិរិត្តំ, សីលាទិលោកុត្តរគុណេហិ វិសិដ្ឋន្តិ អត្ថោ។ វិបុលាតិ សទ្ធាសម្បទាទិវសេន ឧឡារា។
Aparūpaghātenāti paresaṃ vibādhanena. Uppannapaccayatoti nibbattitaghāsacchādanādideyyadhammato. Gavādighātenapi hi tattha paṭiggāhakānaṃ ghāso saṅkīyati. ‘‘Aparūpaghātitāyā’’ti idaṃ sīlavantatāya kāraṇavacanaṃ . Guṇātirekanti guṇātirittaṃ, sīlādilokuttaraguṇehi visiṭṭhanti attho. Vipulāti saddhāsampadādivasena uḷārā.
ឧត្តរមាណវវត្ថុវណ្ណនា
Uttaramāṇavavatthuvaṇṇanā
៤៣៩. អថ ខោ តេហិ សកុណ្ឌកេហិ តណ្ឌុលេហិ សិទ្ធំភត្តំ ឧត្តណ្ឌុលមេវ ហោតីតិ អាហ ‘‘ឧត្តណ្ឌុលភត្ត’’ន្តិ។ ពិលង្គំ វុច្ចតិ អារនាលំ ពិលង្គតោ និព្ពត្តនតោ, តទេវ កញ្ជិយតោ ជាតន្តិ កញ្ជិយំ, តំ ទុតិយំ ឯតស្សាតិ ពិលង្គទុតិយំ, តំ ‘‘កញ្ជិកទុតិយ’’ន្តិ ច វុត្តំ។ ធោរកានីតិ ធោវិយានិ។ យស្មា ថូលតរានិបិ ‘‘ថូលានី’’តិ វត្តព្ពតំ អរហន្តិ, តស្មា ‘‘ថូលានិ ចា’’តិ វុត្តំ។ គុឡទសានីតិ សុត្តានំ ថូលតាយ, កញ្ជិកស្ស ពហលតាយ ច បិណ្ឌិតទសានិ។ តេនាហ ‘‘បុញ្ជបុញ្ជ…បេ.… ទសានី’’តិ។ អនុទ្ទិសតីតិ អនុ អនុ កថេតិ។
439. Atha kho tehi sakuṇḍakehi taṇḍulehi siddhaṃbhattaṃ uttaṇḍulameva hotīti āha ‘‘uttaṇḍulabhatta’’nti. Bilaṅgaṃ vuccati āranālaṃ bilaṅgato nibbattanato, tadeva kañjiyato jātanti kañjiyaṃ, taṃ dutiyaṃ etassāti bilaṅgadutiyaṃ, taṃ ‘‘kañjikadutiya’’nti ca vuttaṃ. Dhorakānīti dhoviyāni. Yasmā thūlatarānipi ‘‘thūlānī’’ti vattabbataṃ arahanti, tasmā ‘‘thūlānicā’’ti vuttaṃ. Guḷadasānīti suttānaṃ thūlatāya, kañjikassa bahalatāya ca piṇḍitadasāni. Tenāha ‘‘puñjapuñja…pe… dasānī’’ti. Anuddisatīti anu anu katheti.
៤៤០. អសក្កច្ចន្តិ ន សក្កច្ចំ អនាទរការំ, តំ បន កម្មផលសទ្ធាយ អភាវេន ហោតីតិ អាហ ‘‘សទ្ធាវិរហិត’’ន្តិ។ អចិត្តីកតន្តិ ចិត្តីការបច្ចុបដ្ឋាបនវសេន ន ចិត្តីកតំ។ តេនាហ ‘‘ចិត្តីការវិរហិត’’ន្តិអាទិ។ ចិត្តីការរហិតំ វា អចិត្តីកតំ, យថា កតំ បរេសំ វិម្ហយាវហំ ហោតិ, តថា អកតំ។ ចិត្តស្ស ឧឡារបណីតភាវោ បន អសក្កច្ចទានេនេវ ពាធិតោ។ អបវិទ្ធន្តិ ឆឌ្ឌនីយធម្មំ វិយ អបវិទ្ធំ កត្វា, ឯតេន តស្មិំ ទានេ គារវាករណំ វទតិ។ សេរីសកំ នាមាតិ ‘‘សេរីសក’’ន្តិ ឯវំ នាមកំ។ តុច្ឆន្តិ បរិជនបរិច្ឆេទវិរហតោ រិត្តំ។
440.Asakkaccanti na sakkaccaṃ anādarakāraṃ, taṃ pana kammaphalasaddhāya abhāvena hotīti āha ‘‘saddhāvirahita’’nti. Acittīkatanti cittīkārapaccupaṭṭhāpanavasena na cittīkataṃ. Tenāha ‘‘cittīkāravirahita’’ntiādi. Cittīkārarahitaṃ vā acittīkataṃ, yathā kataṃ paresaṃ vimhayāvahaṃ hoti, tathā akataṃ. Cittassa uḷārapaṇītabhāvo pana asakkaccadāneneva bādhito. Apaviddhanti chaḍḍanīyadhammaṃ viya apaviddhaṃ katvā, etena tasmiṃ dāne gāravākaraṇaṃ vadati. Serīsakaṃ nāmāti ‘‘serīsaka’’nti evaṃ nāmakaṃ. Tucchanti parijanaparicchedavirahato rittaṃ.
បាយាសិទេវបុត្តវណ្ណនា
Pāyāsidevaputtavaṇṇanā
៤៤១. តស្សានុភាវេនាតិ តស្ស ទានស្ស អានុភាវេន។ សិរីសរុក្ខោតិ បភស្សរខន្ធវិដបសាខាបលាសសម្បន្នោ មនុញ្ញទស្សនោ ទិព្ពោ សិរីសរុក្ខោ។ អដ្ឋាសីតិ ផលស្ស កម្មសរិក្ខតំ ទស្សេន្តោ វិមានទ្វារេ និព្ពត្តិត្វា អដ្ឋាសិ។ បុព្ពាចិណ្ណវសេនាតិ បុរិមជាតិយំ តត្ថ និវាសបរិចយនវសេន។ ន កេវលំ បុព្ពាចិណ្ណវសេនេវ, អថ ខោ ឧតុសុខុមវសេន បីតិ ទស្សេន្តោ ‘‘តត្ថ កិរស្ស ឧតុសុខំ ហោតី’’តិ អាហ។
441.Tassānubhāvenāti tassa dānassa ānubhāvena. Sirīsarukkhoti pabhassarakhandhaviṭapasākhāpalāsasampanno manuññadassano dibbo sirīsarukkho. Aṭṭhāsīti phalassa kammasarikkhataṃ dassento vimānadvāre nibbattitvā aṭṭhāsi. Pubbāciṇṇavasenāti purimajātiyaṃ tattha nivāsaparicayanavasena. Na kevalaṃ pubbāciṇṇavaseneva, atha kho utusukhumavasena pīti dassento ‘‘tattha kirassa utusukhaṃ hotī’’ti āha.
សោតិ ឧត្តរោ មាណវោ។ យទិ អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា បាយាសិ តត្ថ និព្ពត្តោ, បាយាសិស្ស បរិចារិកា សក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា កថំ តត្ថ និព្ពត្តាតិ អាហ ‘‘បាយាសិស្ស បនា’’តិ។ និកន្តិវសេនាតិ បាយាសិម្ហិ សាបេក្ខាវសេន, បុព្ពេបិ វា តត្ថ និវុត្ថបុព្ពតាយ។ ទិសាចារិកវិមានន្តិ អាកាសដ្ឋំ ហុត្វា ទិសាសុ វិចរណកវិមានំ, ន រុក្ខបព្ពតសិខរាទិសម្ពន្ធំ។ វដ្ដនិអដវិយន្តិ វិមានវីថិយន្តិ។
Soti uttaro māṇavo. Yadi asakkaccaṃ dānaṃ datvā pāyāsi tattha nibbatto, pāyāsissa paricārikā sakkaccaṃ dānaṃ datvā kathaṃ tattha nibbattāti āha ‘‘pāyāsissa panā’’ti. Nikantivasenāti pāyāsimhi sāpekkhāvasena, pubbepi vā tattha nivutthapubbatāya. Disācārikavimānanti ākāsaṭṭhaṃ hutvā disāsu vicaraṇakavimānaṃ, na rukkhapabbatasikharādisambandhaṃ. Vaṭṭaniaṭaviyanti vimānavīthiyanti.
បាយាសិរាជញ្ញសុត្តវណ្ណនាយ លីនត្ថប្បកាសនា។
Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
និដ្ឋិតា ច មហាវគ្គដ្ឋកថាយ លីនត្ថប្បកាសនា។
Niṭṭhitā ca mahāvaggaṭṭhakathāya līnatthappakāsanā.
មហាវគ្គដីកា និដ្ឋិតា។
Mahāvaggaṭīkā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ១០. បាយាសិសុត្តំ • 10. Pāyāsisuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ១០. បាយាសិរាជញ្ញសុត្តវណ្ណនា • 10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
