| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
၁၀. ပာယာသိရာဇညသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
၄၀၆. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပာယာသိရာဇညသုတ္တံ။ တတ္ရာယမပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ။ ကုမာရကသ္သပောတိ တသ္သ နာမံ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ပန ဘဂဝတာ ‘‘ကသ္သပံ ပက္ကောသထ, ဣဒံ ဖလံ ဝာ ခာဒနီယံ ဝာ ကသ္သပသ္သ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတရကသ္သပသ္သာ’’တိ။ ‘‘ကုမာရကသ္သပသ္သာ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝုဍ္ဎကာလေပိ ‘‘ကုမာရကသ္သပော’’ တ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ။ အပိစ ရညော ပောသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ကုမာရကသ္သပောတိ သဉ္ဇာနိံသု။
406.Evaṃme sutanti pāyāsirājaññasuttaṃ. Tatrāyamapubbapadavaṇṇanā – āyasmāti piyavacanametaṃ. Kumārakassapoti tassa nāmaṃ. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti. ‘‘Kumārakassapassā’’ti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati. Apica rañño posāvanikaputtattāpi taṃ kumārakassapoti sañjāniṃsu.
အယံ ပနသ္သ ပုဗ္ဗယောဂတော ပဋ္ဌာယ အာဝိဘာဝကထာ – ထေရော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ စိတ္ရကထိံ ဧကံ အတ္တနော သာဝကံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ‘‘အဟမ္ပိ ဘဂဝာ အနာဂတေ ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ အယံ ထေရော ဝိယ စိတ္ရကထီ သာဝကော ဘဝာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတ္ဝာ ပုညာနိ ကရောန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ တဒာ ကိရ ပရိနိဗ္ဗုတသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ဩသက္ကန္တေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ နိသ္သေဏိံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ပဗ္ဗတံ အာရုယ္ဟ သမဏဓမ္မံ အကံသု။ သင္ဃတ္ထေရော တတိယဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော, အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂာမီ အဟောသိ, ဣတရေ တယော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။
Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā – thero kira padumuttarassa bhagavato kāle seṭṭhiputto ahosi. Athekadivasaṃ bhagavantaṃ citrakathiṃ ekaṃ attano sāvakaṃ etadagge ṭhapentaṃ disvā bhagavato sattāhaṃ dānaṃ datvā ‘‘ahampi bhagavā anāgate ekassa buddhassa ayaṃ thero viya citrakathī sāvako bhavāmī’’ti patthanaṃ katvā puññāni karonto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ āruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu. Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto, anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi, itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattā.
တေသံ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာနံ ဧကော တက္ကသိလာယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ပက္ကုသာတိ နာမ ရာဇာ ဟုတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ရာဇဂဟံ ဥဒ္ဒိသ္သ အာဂစ္ဆန္တော ကုမ္ဘကာရသာလာယံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ အနာဂာမိဖလံ ပတ္တော။ ဧကော ဧကသ္မိံ သမုဒ္ဒပဋ္ဋနေ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ နာဝံ အာရုယ္ဟ ဘိန္နနာဝော ဒာရုစီရာနိ နိဝာသေတ္ဝာ လာဘသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ‘‘န တ္ဝံ အရဟာ, ဂစ္ဆ, သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆာ’’တိ အတ္ထကာမာယ ဒေဝတာယ စောဒိတော တထာ ကတ္ဝာ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တော။
Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhavantānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pakkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ uddissa āgacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto. Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha, satthāraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
ဧကော ရာဇဂဟေ ဧကိသ္သာ ကုလဒာရိကာယ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ဥပ္ပန္နော။ သာ စ ပဌမံ မာတာပိတရော ယာစိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ကုလဃရံ ဂန္တ္ဝာ ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိ ။ ဂဗ္ဘသဏ္ဌိတမ္ပိ အဇာနန္တိ သာမိကံ အာရာဓေတ္ဝာ တေန အနုညာတာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ, တသ္သာ ဂဗ္ဘနိမိတ္တံ ဒိသ္ဝာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘အသ္သမဏီ’’တိ အာဟ။ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ဥပာလိတ္ထေရံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝာသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပာသိကံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ သောဓေန္တော ‘‘ပုရေ လဒ္ဓော ဂဗ္ဘော, ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရောဂာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရသ္သ သာဓုကာရမဒာသိ။ သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တံ ဂဟေတ္ဝာ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပောသာပေသိ။ ‘‘ကသ္သပော’’တိ စသ္သ နာမံ ကတ္ဝာ အပရဘာဂေ အလင္ကရိတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ နံ ရညော ပောသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ ‘‘ကုမာရကသ္သပော’’တိ သဉ္ဇာနိံသူတိ။ တံ ဧကဒိဝသံ အန္ဓဝနေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တံ အတ္ထကာမာ ဒေဝတာ ပဉ္ဟေ ဥဂ္ဂဟာပေတ္ဝာ ‘‘ဣမေ ပဉ္ဟေ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပဉ္ဟေ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ပဉ္ဟဝိသ္သဇ္ဇနာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ ဘဂဝာပိ တံ စိတ္ရကထိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gantvā gabbhaṃ gaṇhi . Gabbhasaṇṭhitampi ajānanti sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā, tassā gabbhanimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu. So ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu. Satthā upālittheraṃ sampaṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāramadāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Iti naṃ rañño posāvanikaputtattāpi ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti. Taṃ ekadivasaṃ andhavane samaṇadhammaṃ karontaṃ atthakāmā devatā pañhe uggahāpetvā ‘‘ime pañhe bhagavantaṃ pucchā’’ti āha. Thero pañhe pucchitvā pañhavissajjanāvasāne arahattaṃ pāpuṇi. Bhagavāpi taṃ citrakathikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
သေတဗ္ယာတိ တသ္သ နဂရသ္သ နာမံ။ ဥတ္တရေန သေတဗ္ယန္တိ သေတဗ္ယတော ဥတ္တရဒိသာယ။ ရာဇညောတိ အနဘိသိတ္တကရာဇာ။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဒိဋ္ဌိယေဝ။ ယထာ ဂူထဂတံ မုတ္တဂတန္တိ ဝုတ္တေ န ဂူထာဒိတော အညံ အတ္ထိ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ ဣတိပိ နတ္ထီတိ တံ တံ ကာရဏံ အပဒိသိတ္ဝာ ဧဝမ္ပိ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ ပုရာ။ပေ.။ သညာပေတီတိ ယာဝ န သညာပေတိ။
Setabyāti tassa nagarassa nāmaṃ. Uttarena setabyanti setabyato uttaradisāya. Rājaññoti anabhisittakarājā. Diṭṭhigatanti diṭṭhiyeva. Yathā gūthagataṃ muttagatanti vutte na gūthādito aññaṃ atthi, evaṃ diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ. Itipi natthīti taṃ taṃ kāraṇaṃ apadisitvā evampi natthīti vadati. Purā…pe… saññāpetīti yāva na saññāpeti.
စန္ဒိမသူရိယဥပမာဝဏ္ဏနာ
Candimasūriyaupamāvaṇṇanā
၄၁၁. ဣမေ ဘော, ကသ္သပ, စန္ဒိမသူရိယာတိ သော ကိရ ထေရေန ပုစ္ဆိတော စိန္တေသိ ‘‘အယံ သမဏော ပဌမံ စန္ဒိမသူရိယေ ဥပမံ အာဟရိ, စန္ဒိမသူရိယသဒိသော ဘဝိသ္သတိ ပညာယ, အနဘိဘဝနီယော အညေန, သစေ ပနာဟံ ‘စန္ဒိမသူရိယာ ဣမသ္မိံ လောကေ’တိ ဘဏိသ္သာမိ, ‘ကိံ နိသ္သိတာ ဧတေ, ကိတ္တကပမာဏာ, ကိတ္တကံ ဥစ္စာ’တိအာဒီဟိ ပလိဝေဌေသ္သတိ။ အဟံ ခော ပနေတံ နိဗ္ဗေဌေတုံ န သက္ခိသ္သာမိ, ‘ပရသ္မိံ လောကေ’ ဣစ္စေဝသ္သ ကထေသ္သာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။
411.Ime bho, kassapa, candimasūriyāti so kira therena pucchito cintesi ‘‘ayaṃ samaṇo paṭhamaṃ candimasūriye upamaṃ āhari, candimasūriyasadiso bhavissati paññāya, anabhibhavanīyo aññena, sace panāhaṃ ‘candimasūriyā imasmiṃ loke’ti bhaṇissāmi, ‘kiṃ nissitā ete, kittakapamāṇā, kittakaṃ uccā’tiādīhi paliveṭhessati. Ahaṃ kho panetaṃ nibbeṭhetuṃ na sakkhissāmi, ‘parasmiṃ loke’ iccevassa kathessāmī’’ti. Tasmā evamāha.
ဘဂဝာ ပန တတော ပုဗ္ဗေ န စိရသ္သေဝ သုဓာဘောဇနီယဇာတကံ ကထေသိ။ တတ္ထ ‘‘စန္ဒေ စန္ဒော ဒေဝပုတ္တော, သူရိယေ သူရိယော ဒေဝပုတ္တော’’တိ အာဂတံ။ ဘဂဝတာ စ ကထိတံ ဇာတကံ ဝာ သုတ္တန္တံ ဝာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္ထဋံ ဟောတိ, တေန သော ‘‘ဧတ္ထ နိဝာသိနော ဒေဝပုတ္တာ နတ္ထီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စိန္တေတ္ဝာ ဒေဝာ တေ န မနုသ္သာတိ အာဟ။
Bhagavā pana tato pubbe na cirasseva sudhābhojanīyajātakaṃ kathesi. Tattha ‘‘cande cando devaputto, sūriye sūriyo devaputto’’ti āgataṃ. Bhagavatā ca kathitaṃ jātakaṃ vā suttantaṃ vā sakalajambudīpe patthaṭaṃ hoti, tena so ‘‘ettha nivāsino devaputtā natthī’’ti na sakkā vattunti cintetvā devā te na manussāti āha.
၄၁၂. အတ္ထိ ပန, ရာဇည, ပရိယာယောတိ အတ္ထိ ပန ကာရဏန္တိ ပုစ္ဆတိ။ အာဗာဓိကာတိ ဝိသဘာဂဝေဒနာသင္ခာတေန အာဗာဓေန သမန္နာဂတာ။ ဒုက္ခိတာတိ ဒုက္ခပ္ပတ္တာ။ ဗာဠ္ဟဂိလာနာတိ အဓိမတ္တဂိလာနာ။ သဒ္ဓာယိကာတိ အဟံ တုမ္ဟေ သဒ္ဒဟာမိ, တုမ္ဟေ မယ္ဟံ သဒ္ဓာယိကာ သဒ္ဓာယိတဗ္ဗဝစနာတိ အတ္ထော။ ပစ္စယိကာတိ အဟံ တုမ္ဟေ ပတ္တိယာမိ, တုမ္ဟေ မယ္ဟံ ပစ္စယိကာ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
412.Atthi pana, rājañña, pariyāyoti atthi pana kāraṇanti pucchati. Ābādhikāti visabhāgavedanāsaṅkhātena ābādhena samannāgatā. Dukkhitāti dukkhappattā. Bāḷhagilānāti adhimattagilānā. Saddhāyikāti ahaṃ tumhe saddahāmi, tumhe mayhaṃ saddhāyikā saddhāyitabbavacanāti attho. Paccayikāti ahaṃ tumhe pattiyāmi, tumhe mayhaṃ paccayikā pattiyāyitabbāti attho.
စောရာဒိဥပမာဝဏ္ဏနာ
Corādiupamāvaṇṇanā
၄၁၃. ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာတိ တေသံ အတ္တာနဉ္စ ပဋိသာမိတဘဏ္ဍကဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ, သမ္ပဋိစ္ဆာပေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဝိပ္ပလပန္တသ္သာတိ ‘‘ပုတ္တော မေ, ဓီတာ မေ, ဓနံ မေ’’တိ ဝိဝိဓံ ပလပန္တသ္သ။ နိရယပာလေသူတိ နိရယေ ကမ္မကာရဏိကသတ္တေသု။ ယေ ပန ‘‘ကမ္မမေဝ ကမ္မကာရဏံ ကရောတိ, နတ္ထိ နိရယပာလာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ ‘‘တမေနံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယပာလာ’’တိ ဒေဝဒူတသုတ္တံ ပဋိဗာဟန္တိ။ မနုသ္သလောကေ ရာဇကုလေသု ကာရဏိကမနုသ္သာ ဝိယ ဟိ နိရယေ နိရယပာလာ ဟောန္တိ။
413.Uddisitvāti tesaṃ attānañca paṭisāmitabhaṇḍakañca dassetvā, sampaṭicchāpetvāti attho. Vippalapantassāti ‘‘putto me, dhītā me, dhanaṃ me’’ti vividhaṃ palapantassa. Nirayapālesūti niraye kammakāraṇikasattesu. Ye pana ‘‘kammameva kammakāraṇaṃ karoti, natthi nirayapālā’’ti vadanti. Te ‘‘tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā’’ti devadūtasuttaṃ paṭibāhanti. Manussaloke rājakulesu kāraṇikamanussā viya hi niraye nirayapālā honti.
၄၁၅. ဝေဠုပေသိကာဟီတိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ။ သုနိမ္မဇ္ဇထာတိ ယထာ သုဋ္ဌု နိမ္မဇ္ဇိတံ ဟောတိ, ဧဝံ နိမ္မဇ္ဇထ, အပနေထာတိ အတ္ထော။
415.Veḷupesikāhīti veḷuvilīvehi. Sunimmajjathāti yathā suṭṭhu nimmajjitaṃ hoti, evaṃ nimmajjatha, apanethāti attho.
အသုစီတိ အမနာပော။ အသုစိသင္ခာတောတိ အသုစိကောဋ္ဌာသဘူတော အသုစီတိ ဉာတော ဝာ။ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ ကုဏပဂန္ဓော။ ဇေဂုစ္ဆောတိ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗယုတ္တော။ ပဋိကူလောတိ ဒသ္သနေနေဝ ပဋိဃာဝဟော။ ဥဗ္ဗာဓတီတိ ဒိဝသသ္သ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ န္ဟတ္ဝာ တိက္ခတ္တုံ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ အလင္ကတပဋိမဏ္ဍိတာနံ စက္ကဝတ္တိအာဒီနမ္ပိ မနုသ္သာနံ ဂန္ဓော ယောဇနသတေ ဌိတာနံ ဒေဝတာနံ ကဏ္ဌေ အာသတ္တကုဏပံ ဝိယ ဗာဓတိ။
Asucīti amanāpo. Asucisaṅkhātoti asucikoṭṭhāsabhūto asucīti ñāto vā. Duggandhoti kuṇapagandho. Jegucchoti jigucchitabbayutto. Paṭikūloti dassaneneva paṭighāvaho. Ubbādhatīti divasassa dvikkhattuṃ nhatvā tikkhattuṃ vatthāni parivattetvā alaṅkatapaṭimaṇḍitānaṃ cakkavattiādīnampi manussānaṃ gandho yojanasate ṭhitānaṃ devatānaṃ kaṇṭhe āsattakuṇapaṃ viya bādhati.
၄၁၆. ပုန ပာဏာတိပာတာဒိပဉ္စသီလာနိ သမာဒာယဝတ္တေန္တာနံ ဝသေန ဝဒတိ။ တာဝတိံသာနန္တိ ဣဒဉ္စ ဒူရေ နိဗ္ဗတ္တာ တာဝ မာ အာဂစ္ဆန္တု, ဣမေ ကသ္မာ န ဧန္တီတိ ဝဒတိ။
416. Puna pāṇātipātādipañcasīlāni samādāyavattentānaṃ vasena vadati. Tāvatiṃsānanti idañca dūre nibbattā tāva mā āgacchantu, ime kasmā na entīti vadati.
၄၁၈. ဇစ္စန္ဓူပမော မညေ ပဋိဘာသီတိ ဇစ္စန္ဓော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ အရညဝနပတ္ထာနီတိ အရညကင္ဂယုတ္တတာယ အရညာနိ, မဟာဝနသဏ္ဍတာယ ဝနပတ္ထာနိ။ ပန္တာနီတိ ဒူရာနိ။
418.Jaccandhūpamomaññe paṭibhāsīti jaccandho viya upaṭṭhāsi. Araññavanapatthānīti araññakaṅgayuttatāya araññāni, mahāvanasaṇḍatāya vanapatthāni. Pantānīti dūrāni.
၄၁၉. ကလ္ယာဏဓမ္မေတိ တေနေဝ သီလေန သုန္ဒရဓမ္မေ။ ဒုက္ခပဋိကူလေတိ ဒုက္ခံ အပတ္ထေန္တေ။ သေယ္ယော ဘဝိသ္သတီတိ ပရလောကေ သုဂတိသုခံ ဘဝိသ္သတီတိ အဓိပ္ပာယော။
419.Kalyāṇadhammeti teneva sīlena sundaradhamme. Dukkhapaṭikūleti dukkhaṃ apatthente. Seyyo bhavissatīti paraloke sugatisukhaṃ bhavissatīti adhippāyo.
၄၂၀. ဥပဝိဇညာတိ ဥပဂတဝိဇာယနကာလာ, ပရိပက္ကဂဗ္ဘာ န စိရသ္သေဝ ဝိဇာယိသ္သတီတိ အတ္ထော။ ဩပဘောဂ္ဂာ ဘဝိသ္သတီတိ ပာဒပရိစာရိကာ ဘဝိသ္သတိ။ အနယဗ္ယသနန္တိ မဟာဒုက္ခံ။ အယောတိ သုခံ, န အယော အနယော, ဒုက္ခံ။ တဒေတံ သဗ္ဗသော သုခံ ဗ္ယသတိ ဝိက္ခိပတီတိ ဗ္ယသနံ။ ဣတိ အနယောဝ ဗ္ယသနံ အနယဗ္ယသနံ, မဟာဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ အယောနိသောတိ အနုပာယေန။ အပက္ကံ န ပရိပာစေန္တီတိ အပရိဏတံ အခီဏံ အာယုံ အန္တရာဝ န ဥပစ္ဆိန္ဒန္တိ။ ပရိပာကံ အာဂမေန္တီတိ အာယုပရိပာကကာလံ အာဂမေန္တိ။ ဓမ္မသေနာပတိနာပေတံ ဝုတ္တံ –
420.Upavijaññāti upagatavijāyanakālā, paripakkagabbhā na cirasseva vijāyissatīti attho. Opabhoggā bhavissatīti pādaparicārikā bhavissati. Anayabyasananti mahādukkhaṃ. Ayoti sukhaṃ, na ayo anayo, dukkhaṃ. Tadetaṃ sabbaso sukhaṃ byasati vikkhipatīti byasanaṃ. Iti anayova byasanaṃ anayabyasanaṃ, mahādukkhanti attho. Ayonisoti anupāyena. Apakkaṃ na paripācentīti apariṇataṃ akhīṇaṃ āyuṃ antarāva na upacchindanti. Paripākaṃ āgamentīti āyuparipākakālaṃ āgamenti. Dhammasenāpatināpetaṃ vuttaṃ –
‘‘နာဘိနန္ဒာမိ မရဏံ၊ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတံ။
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
ကာလဉ္စ ပဋိကင္ခာမိ၊ နိဗ္ဗိသံ ဘတကော ယထာတိ။ (ထေရဂာ. ၁၀၀၁)
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathāti. (theragā. 1001)
၄၂၁. ဥဗ္ဘိန္ဒိတ္ဝာတိ မတ္တိကာလေပံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ။
421.Ubbhinditvāti mattikālepaṃ bhinditvā.
၄၂၂. ရာမဏေယ္ယကန္တိ ရမဏီယဘာဝံ။ ဝေလာသိကာတိ ခိဍ္ဍာပရာဓိကာ။ ကောမာရိကာတိ တရုဏဒာရိကာ။ တုယ္ဟံ ဇီဝန္တိ သုပိနဒသ္သနကာလေ နိက္ခမန္တံ ဝာ ပဝိသန္တံ ဝာ ဇီဝံ အပိ နု ပသ္သန္တိ။ ဣဓ စိတ္တာစာရံ ‘‘ဇီဝ’’န္တိ ဂဟေတ္ဝာ အာဟ။ သော ဟိ တတ္ထ ဇီဝသညီတိ။
422.Rāmaṇeyyakanti ramaṇīyabhāvaṃ. Velāsikāti khiḍḍāparādhikā. Komārikāti taruṇadārikā. Tuyhaṃ jīvanti supinadassanakāle nikkhamantaṃ vā pavisantaṃ vā jīvaṃ api nu passanti. Idha cittācāraṃ ‘‘jīva’’nti gahetvā āha. So hi tattha jīvasaññīti.
၄၂၃. ဇိယာယာတိ ဓနုဇိယာယ, ဂီဝံ ဝေဌေတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ပတ္ထိန္နတရောတိ ထဒ္ဓတရော။ ဣမိနာ ကိံ ဒသ္သေတိ? တုမ္ဟေ ဇီဝကာလေ သတ္တသ္သ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ဝဒန္တိ, စဝနကာလေ ပန ရူပက္ခန္ဓမတ္တမေဝ အဝသိသ္သတိ, တယော ခန္ဓာ အပ္ပဝတ္တာ ဟောန္တိ, ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဂစ္ဆတိ။ အဝသိဋ္ဌေန ရူပက္ခန္ဓေန လဟုတရေန ဘဝိတဗ္ဗံ, ဂရုကတရော စ ဟောတိ။ တသ္မာ နတ္ထိ ကောစိ ကုဟိံ ဂန္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ။
423.Jiyāyāti dhanujiyāya, gīvaṃ veṭhetvāti attho. Patthinnataroti thaddhataro. Iminā kiṃ dasseti? Tumhe jīvakāle sattassa pañcakkhandhāti vadanti, cavanakāle pana rūpakkhandhamattameva avasissati, tayo khandhā appavattā honti, viññāṇakkhandho gacchati. Avasiṭṭhena rūpakkhandhena lahutarena bhavitabbaṃ, garukataro ca hoti. Tasmā natthi koci kuhiṃ gantāti imamatthaṃ dasseti.
၄၂၄. နိဗ္ဗုတန္တိ ဝူပသန္တတေဇံ။
424.Nibbutanti vūpasantatejaṃ.
၄၂၅. အနုပဟစ္စာတိ အဝိနာသေတ္ဝာ။ အာမတော ဟောတီတိ အဒ္ဓမတော မရိတုံ အာရဒ္ဓော ဟောတိ။ ဩဓုနာထာတိ ဩရတော ကရောထ။ သန္ဓုနာထာတိ ပရတော ကရောထ။ နိဒ္ဓုနာထာတိ အပရာပရံ ကရောထ။ တဉ္စာယတနံ န ပဋိသံဝေဒေတီတိ တေန စက္ခုနာ တံ ရူပာယတနံ န ဝိဘာဝေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
425.Anupahaccāti avināsetvā. Āmato hotīti addhamato marituṃ āraddho hoti. Odhunāthāti orato karotha. Sandhunāthāti parato karotha. Niddhunāthāti aparāparaṃ karotha. Tañcāyatanaṃ na paṭisaṃvedetīti tena cakkhunā taṃ rūpāyatanaṃ na vibhāveti. Esa nayo sabbattha.
၄၂၆. သင္ခဓမောတိ သင္ခဓမကော။ ဥပလာပေတ္ဝာတိ ဓမိတ္ဝာ။
426.Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Upalāpetvāti dhamitvā.
၄၂၈. အဂ္ဂိကောတိ အဂ္ဂိပရိစာရကော။ အာပာဒေယ္ယန္တိ နိပ္ဖာဒေယ္ယံ, အာယုံ ဝာ ပာပုဏာပေယ္ယံ။ ပောသေယ္ယန္တိ ဘောဇနာဒီဟိ ဘရေယ္ယံ။ ဝဍ္ဎေယ္ယန္တိ ဝဍ္ဎိံ ဂမေယ္ယံ။ အရဏီသဟိတန္တိ အရဏီယုဂဠံ။
428.Aggikoti aggiparicārako. Āpādeyyanti nipphādeyyaṃ, āyuṃ vā pāpuṇāpeyyaṃ. Poseyyanti bhojanādīhi bhareyyaṃ. Vaḍḍheyyanti vaḍḍhiṃ gameyyaṃ. Araṇīsahitanti araṇīyugaḷaṃ.
၄၂၉. တိရောရာဇာနောပီတိ တိရောရဋ္ဌေ အညသ္မိမ္ပိ ဇနပဒေ ရာဇာနော ဇာနန္တိ။ အဗ္ယတ္တောတိ အဝိသဒော အဆေကော။ ကောပေနပီတိ ယေ မံ ဧဝံ ဝက္ခန္တိ, တေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကေန ကောပေနပိ ဧတံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဟရိသ္သာမိ ပရိဟရိသ္သာမီတိ ဂဟေတ္ဝာ ဝိစရိသ္သာမိ။ မက္ခေနာတိ တယာ ဝုတ္တယုတ္တကာရဏမက္ခလက္ခဏေန မက္ခေနာပိ။ ပလာသေနာတိ တယာ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂာဟလက္ခဏေန ပလာသေနာပိ။
429.Tirorājānopīti tiroraṭṭhe aññasmimpi janapade rājāno jānanti. Abyattoti avisado acheko. Kopenapīti ye maṃ evaṃ vakkhanti, tesu uppajjanakena kopenapi etaṃ diṭṭhigataṃ harissāmi pariharissāmīti gahetvā vicarissāmi. Makkhenāti tayā vuttayuttakāraṇamakkhalakkhaṇena makkhenāpi. Palāsenāti tayā saddhiṃ yugaggāhalakkhaṇena palāsenāpi.
၄၃၀. ဟရိတကပဏ္ဏန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဟရိတကံ, အန္တမသော အလ္လတိဏပဏ္ဏမ္ပိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ သန္နဒ္ဓကလာပန္တိ သန္နဒ္ဓဓနုကလာပံ။ အာသိတ္တောဒကာနိ ဝဋုမာနီတိ ပရိပုဏ္ဏသလိလာ မဂ္ဂာ စ ကန္ဒရာ စ။ ယောဂ္ဂာနီတိ ဗလိဗဒ္ဒေ။
430.Haritakapaṇṇanti yaṃ kiñci haritakaṃ, antamaso allatiṇapaṇṇampi na hotīti attho. Sannaddhakalāpanti sannaddhadhanukalāpaṃ. Āsittodakāni vaṭumānīti paripuṇṇasalilā maggā ca kandarā ca. Yoggānīti balibadde.
ဗဟုနိက္ခန္တရောတိ ဗဟုနိက္ခန္တော စိရနိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ ယထာဘတေန ဘဏ္ဍေနာတိ ယံ ဝော တိဏကဋ္ဌောဒကဘဏ္ဍကံ အာရောပိတံ, တေန ယထာဘတေန ယထာရောပိတေန, ယထာဂဟိတေနာတိ အတ္ထော။
Bahunikkhantaroti bahunikkhanto ciranikkhantoti attho. Yathābhatena bhaṇḍenāti yaṃ vo tiṇakaṭṭhodakabhaṇḍakaṃ āropitaṃ, tena yathābhatena yathāropitena, yathāgahitenāti attho.
အပ္ပသာရာနီတိ အပ္ပဂ္ဃာနိ။ ပဏိယာနီတိ ဘဏ္ဍာနိ။
Appasārānīti appagghāni. Paṇiyānīti bhaṇḍāni.
ဂူထဘာရိကာဒိဥပမာဝဏ္ဏနာ
Gūthabhārikādiupamāvaṇṇanā
၄၃၂. မမ စ သူကရဘတ္တန္တိ မမ စ သူကရာနံ ဣဒံ ဘတ္တံ။ ဥဂ္ဃရန္တန္တိ ဥပရိ ဃရန္တံ။ ပဂ္ဃရန္တန္တိ ဟေဋ္ဌာ ပရိသ္သဝန္တံ။ တုမ္ဟေ ခ္ဝေတ္ထ ဘဏေတိ တုမ္ဟေ ခော ဧတ္ထ ဘဏေ။ အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ တထာ ဟိ ပန မေ သူကရဘတ္တန္တိ တထာ ဟိ ပန မေ အယံ ဂူထော သူကရာနံ ဘတ္တံ။
432.Mamaca sūkarabhattanti mama ca sūkarānaṃ idaṃ bhattaṃ. Uggharantanti upari gharantaṃ. Paggharantanti heṭṭhā parissavantaṃ. Tumhe khvettha bhaṇeti tumhe kho ettha bhaṇe. Ayameva vā pāṭho. Tathā hi pana me sūkarabhattanti tathā hi pana me ayaṃ gūtho sūkarānaṃ bhattaṃ.
၄၃၄. အာဂတာဂတံ ကလိံ ဂိလတီတိ အာဂတာဂတံ ပရာဇယဂုဠံ ဂိလတိ။ ပဇ္ဇောဟိသ္သာမီတိ ပဇ္ဇောဟနံ ကရိသ္သာမိ, ဗလိကမ္မံ ကရိသ္သာမီတိ အတ္ထော။ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗိသ္သာမာတိ ဂုဠေဟိ ကီဠိသ္သာမ။ လိတ္တံ ပရမေန တေဇသာတိ ပရမတေဇေန ဝိသေန လိတ္တံ။
434.Āgatāgataṃ kaliṃ gilatīti āgatāgataṃ parājayaguḷaṃ gilati. Pajjohissāmīti pajjohanaṃ karissāmi, balikammaṃ karissāmīti attho. Akkhehi dibbissāmāti guḷehi kīḷissāma. Littaṃ paramena tejasāti paramatejena visena littaṃ.
၄၃၆. ဂာမပဋ္ဋန္တိ ဝုဋ္ဌိတဂာမပဒေသော ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဂာမပဒ’’န္တိပိ ပာဌော, အယမေဝတ္ထော။ သာဏဘာရန္တိ သာဏဝာကဘာရံ။ သုသန္နဒ္ဓောတိ သုဗဒ္ဓော။ တ္ဝံ ပဇာနာဟီတိ တ္ဝံ ဇာန။ သစေ ဂဏ္ဟိတုကာမောသိ, ဂဏ္ဟာဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
436.Gāmapaṭṭanti vuṭṭhitagāmapadeso vuccati. ‘‘Gāmapada’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Sāṇabhāranti sāṇavākabhāraṃ. Susannaddhoti subaddho. Tvaṃ pajānāhīti tvaṃ jāna. Sace gaṇhitukāmosi, gaṇhāhīti vuttaṃ hoti.
ခောမန္တိ ခောမဝာကံ။ အယန္တိ ကာဠလောဟံ။ လောဟန္တိ တမ္ဗလောဟံ။ သဇ္ဈန္တိ ရဇတံ။ သုဝဏ္ဏန္တိ သုဝဏ္ဏမာသကံ။ အဘိနန္ဒိံသူတိ တုသ္သိံသု။
Khomanti khomavākaṃ. Ayanti kāḷalohaṃ. Lohanti tambalohaṃ. Sajjhanti rajataṃ. Suvaṇṇanti suvaṇṇamāsakaṃ. Abhinandiṃsūti tussiṃsu.
၄၃၇. အတ္တမနောတိ သကမနော တုဋ္ဌစိတ္တော။ အဘိရဒ္ဓောတိ အဘိပ္ပသန္နော။ ပဉ္ဟာပဋိဘာနာနီတိ ပဉ္ဟုပဋ္ဌာနာနိ။ ပစ္စနီကံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ပစ္စနီကံ ပဋိဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ကတ္တဗ္ဗံ အမညိသ္သံ, ပဋိလောမဂာဟံ ဂဟေတ္ဝာ အဋ္ဌာသိန္တိ အတ္ထော။
437.Attamanoti sakamano tuṭṭhacitto. Abhiraddhoti abhippasanno. Pañhāpaṭibhānānīti pañhupaṭṭhānāni. Paccanīkaṃ kattabbanti paccanīkaṃ paṭiviruddhaṃ viya kattabbaṃ amaññissaṃ, paṭilomagāhaṃ gahetvā aṭṭhāsinti attho.
၄၃၈. သင္ဃာတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ သင္ဃာတံ ဝိနာသံ မရဏံ အာပဇ္ဇန္တိ။ န မဟပ္ဖလောတိ ဝိပာကဖလေန န မဟပ္ဖလော ဟောတိ။ န မဟာနိသံသောတိ ဂုဏာနိသံသေန မဟာနိသံသော န ဟောတိ။ န မဟာဇုတိကောတိ အာနုဘာဝဇုတိယာ မဟာဇုတိကော န ဟောတိ။ န မဟာဝိပ္ဖာရောတိ ဝိပာကဝိပ္ဖာရတာယ မဟာဝိပ္ဖာရော န ဟောတိ။ ဗီဇနင္ဂလန္တိ ဗီဇဉ္စ နင္ဂလဉ္စ။ ဒုက္ခေတ္တေတိ ဒုဋ္ဌုခေတ္တေ နိသ္သာရခေတ္တေ။ ဒုဗ္ဘူမေတိ ဝိသမဘူမိဘာဂေ။ ပတိဋ္ဌာပေယ္ယာတိ ဌပေယ္ယ။ ခဏ္ဍာနီတိ ဆိန္နဘိန္နာနိ။ ပူတီနီတိ နိသ္သာရာနိ။ ဝာတာတပဟတာနီတိ ဝာတေန စ အာတပေန စ ဟတာနိ ပရိယာဒိန္နတေဇာနိ။ အသာရာဒာနီတိ တဏ္ဍုလသာရာဒာနရဟိတာနိ ပလာလာနိ။ အသုခသယိတာနီတိ ယာနိ သုက္ခာပေတ္ဝာ ကောဋ္ဌေ အာကိရိတ္ဝာ ဌပိတာနိ, တာနိ သုခသယိတာနိ နာမ။ ဧတာနိ ပန န တာဒိသာနိ။ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယ္ယာတိ အနုပဝေသေယ္ယ, န သမ္မာ ဝသ္သေယ္ယ, အန္ဝဒ္ဓမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟံ န ဝသ္သေယ္ယာတိ အတ္ထော။ အပိ နု တာနီတိ အပိ နု ဧဝံ ခေတ္တဗီဇဝုဋ္ဌိဒောသေ သတိ တာနိ ဗီဇာနိ အင္ကုရမူလပတ္တာဒီဟိ ဥဒ္ဓံ ဝုဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌာ ဝိရူဠ္ဟိံ သမန္တတော စ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယ္ယုန္တိ ။ ဧဝရူပော ခော ရာဇည ယညောတိ ဧဝရူပံ ရာဇည ဒာနံ ပရူပဃာတေန ဥပ္ပာဒိတပစ္စယတောပိ ဒာယကတောပိ ပရိဂ္ဂာဟကတောပိ အဝိသုဒ္ဓတ္တာ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။
438.Saṅghātaṃ āpajjantīti saṅghātaṃ vināsaṃ maraṇaṃ āpajjanti. Na mahapphaloti vipākaphalena na mahapphalo hoti. Na mahānisaṃsoti guṇānisaṃsena mahānisaṃso na hoti. Na mahājutikoti ānubhāvajutiyā mahājutiko na hoti. Na mahāvipphāroti vipākavipphāratāya mahāvipphāro na hoti. Bījanaṅgalanti bījañca naṅgalañca. Dukkhetteti duṭṭhukhette nissārakhette. Dubbhūmeti visamabhūmibhāge. Patiṭṭhāpeyyāti ṭhapeyya. Khaṇḍānīti chinnabhinnāni. Pūtīnīti nissārāni. Vātātapahatānīti vātena ca ātapena ca hatāni pariyādinnatejāni. Asārādānīti taṇḍulasārādānarahitāni palālāni. Asukhasayitānīti yāni sukkhāpetvā koṭṭhe ākiritvā ṭhapitāni, tāni sukhasayitāni nāma. Etāni pana na tādisāni. Anuppaveccheyyāti anupaveseyya, na sammā vasseyya, anvaddhamāsaṃ anudasāhaṃ anupañcāhaṃ na vasseyyāti attho. Api nu tānīti api nu evaṃ khettabījavuṭṭhidose sati tāni bījāni aṅkuramūlapattādīhi uddhaṃ vuddhiṃ heṭṭhā virūḷhiṃ samantato ca vepullaṃ āpajjeyyunti . Evarūpo kho rājañña yaññoti evarūpaṃ rājañña dānaṃ parūpaghātena uppāditapaccayatopi dāyakatopi pariggāhakatopi avisuddhattā na mahapphalaṃ hoti.
ဧဝရူပော ခော ရာဇည ယညောတိ ဧဝရူပံ ရာဇညဒာနံ အပရူပဃာတေန ဥပ္ပန္နပစ္စယတောပိ အပရူပဃာတိတာယ သီလဝန္တဒာယကတောပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဂုဏသမ္ပန္နပဋိဂ္ဂာဟကတောပိ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ သစေ ပန ဂုဏာတိရေကံ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတံ ပဋိဂ္ဂာဟကံ လဘတိ, စေတနာ စ ဝိပုလာ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပာကံ ဒေတီတိ။
Evarūpo kho rājañña yaññoti evarūpaṃ rājaññadānaṃ aparūpaghātena uppannapaccayatopi aparūpaghātitāya sīlavantadāyakatopi sammādiṭṭhiādiguṇasampannapaṭiggāhakatopi mahapphalaṃ hoti. Sace pana guṇātirekaṃ nirodhā vuṭṭhitaṃ paṭiggāhakaṃ labhati, cetanā ca vipulā hoti, diṭṭheva dhamme vipākaṃ detīti.
၄၃၉. ဣမံ ပန ထေရသ္သ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ ပာယာသိရာဇညော ထေရံ နိမန္တေတ္ဝာ သတ္တာဟံ ထေရသ္သ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာဇနသ္သ ဒာနံ ပဋ္ဌပေသိ။ တံ သန္ဓာယ အထ ခော ပာယာသိ ရာဇညောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကဏာဇကန္တိ သကုဏ္ဍကံ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ။ ဗိလင္ဂဒုတိယန္တိ ကဉ္ဇိကဒုတိယံ။ ဓောရကာနိ စ ဝတ္ထာနီတိ ထူလာနိ စ ဝတ္ထာနိ။ ဂုဠဝာလကာနီတိ ဂုဠဒသာနိ, ပုဉ္ဇပုဉ္ဇဝသေန ဌိတမဟန္တဒသာနီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အနုဒ္ဒိသတီတိ ဧဝံ ဥပဒိသတိ။ ပာဒာပီတိ ပာဒေနပိ။
439. Imaṃ pana therassa dhammakathaṃ sutvā pāyāsirājañño theraṃ nimantetvā sattāhaṃ therassa mahādānaṃ datvā tato paṭṭhāya mahājanassa dānaṃ paṭṭhapesi. Taṃ sandhāya atha kho pāyāsi rājaññotiādi vuttaṃ. Tattha kaṇājakanti sakuṇḍakaṃ uttaṇḍulabhattaṃ. Bilaṅgadutiyanti kañjikadutiyaṃ. Dhorakāni ca vatthānīti thūlāni ca vatthāni. Guḷavālakānīti guḷadasāni, puñjapuñjavasena ṭhitamahantadasānīti attho. Evaṃ anuddisatīti evaṃ upadisati. Pādāpīti pādenapi.
၄၄၀. အသက္ကစ္စန္တိ သဒ္ဓာဝိရဟိတံ အသ္သဒ္ဓဒာနံ။ အသဟတ္ထာတိ န သဟတ္ထေန။ အစိတ္တီကတန္တိ စိတ္တီကာရဝိရဟိတံ, န စိတ္တီကာရမ္ပိ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတ္ဝာ န ပဏီတစိတ္တံ ကတ္ဝာ အဒာသိ။ အပဝိဒ္ဓန္တိ ဆဍ္ဍိတံ ဝိပ္ပတိတံ။ သုညံ သေရီသကန္တိ သေရီသကံ နာမ ဧကံ တုစ္ဆံ ရဇတဝိမာနံ ဥပဂတော။ တသ္သ ကိရ ဒ္ဝာရေ မဟာသိရီသရုက္ခော, တေန တံ ‘‘သေရီသက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။
440.Asakkaccanti saddhāvirahitaṃ assaddhadānaṃ. Asahatthāti na sahatthena. Acittīkatanti cittīkāravirahitaṃ, na cittīkārampi paccupaṭṭhāpetvā na paṇītacittaṃ katvā adāsi. Apaviddhanti chaḍḍitaṃ vippatitaṃ. Suññaṃ serīsakanti serīsakaṃ nāma ekaṃ tucchaṃ rajatavimānaṃ upagato. Tassa kira dvāre mahāsirīsarukkho, tena taṃ ‘‘serīsaka’’nti vuccati.
၄၄၁. အာယသ္မာ ဂဝံပတီတိ ထေရော ကိရ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သကာလေ ဂောပာလဒာရကာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတ္ဝာ မဟတော သိရီသသ္သ မူလံ သောဓေတ္ဝာ ဝာလိကံ ဩကိရိတ္ဝာ ဧကံ ပိဏ္ဍပာတိကတ္ထေရံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒာပေတ္ဝာ အတ္တနာ လဒ္ဓံ အာဟာရံ ဒတ္ဝာ တတော စုတော တသ္သာနုဘာဝေန တသ္မိံ ရဇတဝိမာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သိရီသရုက္ခော ဝိမာနဒ္ဝာရေ အဋ္ဌာသိ။ သော ပညာသာယ ဝသ္သေဟိ ဖလတိ, တတော ပညာသ ဝသ္သာနိ ဂတာနီတိ ဒေဝပုတ္တော သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သော အပရေန သမယေန အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ မနုသ္သေသု နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေန ပန ဒိဝာဝိဟာရတ္ထာယ တဒေဝ ဝိမာနံ အဘိဏ္ဟံ ဂစ္ဆတိ, တံ ကိရသ္သ ဥတုသုခံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တေန ခော ပန သမယေန အာယသ္မာ ဂဝံပတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
441.Āyasmāgavaṃpatīti thero kira pubbe manussakāle gopāladārakānaṃ jeṭṭhako hutvā mahato sirīsassa mūlaṃ sodhetvā vālikaṃ okiritvā ekaṃ piṇḍapātikattheraṃ rukkhamūle nisīdāpetvā attanā laddhaṃ āhāraṃ datvā tato cuto tassānubhāvena tasmiṃ rajatavimāne nibbatti. Sirīsarukkho vimānadvāre aṭṭhāsi. So paññāsāya vassehi phalati, tato paññāsa vassāni gatānīti devaputto saṃvegaṃ āpajjati. So aparena samayena amhākaṃ bhagavato kāle manussesu nibbattitvā satthu dhammakathaṃ sutvā arahattaṃ patto. Pubbāciṇṇavasena pana divāvihāratthāya tadeva vimānaṃ abhiṇhaṃ gacchati, taṃ kirassa utusukhaṃ hoti. Taṃ sandhāya ‘‘tena kho pana samayena āyasmā gavaṃpatī’’tiādi vuttaṃ.
သော သက္ကစ္စံ ဒာနံ ဒတ္ဝာတိ သော ပရသ္သ သန္တကမ္ပိ ဒာနံ သက္ကစ္စံ ဒတ္ဝာ။ ဧဝမာရောစေသီတိ ‘‘သက္ကစ္စံ ဒာနံ ဒေထာ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရောစေသိ။ တဉ္စ ပန ထေရသ္သ အာရောစနံ သုတ္ဝာ မဟာဇနော သက္ကစ္စံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ ပာယာသိသ္သ ပန ရာဇညသ္သ ပရိစာရကာ သက္ကစ္စံ ဒာနံ ဒတ္ဝာပိ နိကန္တိဝသေန ဂန္တ္ဝာ တသ္သေဝ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တံ ကိရ ဒိသာစာရိကဝိမာနံ ဝဋ္ဋနိအဋဝိယံ အဟောသိ။ ပာယာသိဒေဝပုတ္တော စ ဧကဒိဝသံ ဝာဏိဇကာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ အတ္တနော ကတကမ္မံ ကထေသီတိ။
Sosakkaccaṃ dānaṃ datvāti so parassa santakampi dānaṃ sakkaccaṃ datvā. Evamārocesīti ‘‘sakkaccaṃ dānaṃ dethā’’tiādinā nayena ārocesi. Tañca pana therassa ārocanaṃ sutvā mahājano sakkaccaṃ dānaṃ datvā devaloke nibbatto. Pāyāsissa pana rājaññassa paricārakā sakkaccaṃ dānaṃ datvāpi nikantivasena gantvā tasseva santike nibbattā. Taṃ kira disācārikavimānaṃ vaṭṭaniaṭaviyaṃ ahosi. Pāyāsidevaputto ca ekadivasaṃ vāṇijakānaṃ dassetvā attano katakammaṃ kathesīti.
ဣတိ သုမင္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ပာယာသိရာဇညသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
နိဋ္ဌိတာ စ မဟာဝဂ္ဂသ္သတ္ထဝဏ္ဏနာ။
Niṭṭhitā ca mahāvaggassatthavaṇṇanā.
မဟာဝဂ္ဂဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāvaggaṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya / ၁၀. ပာယာသိသုတ္တံ • 10. Pāyāsisuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၁၀. ပာယာသိရာဇညသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
