| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
೧೦. ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
೪೦೬. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಮೇತಂ। ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಕುಮಾರಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಪನ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಸ್ಸಪಂ ಪಕ್ಕೋಸಥ, ಇದಂ ಫಲಂ ವಾ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕತರಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಿತನಾಮತ್ತಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುಡ್ಢಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ’’ ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪಿಚ ರಞ್ಞೋ ಪೋಸಾವನಿಕಪುತ್ತತ್ತಾಪಿ ತಂ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು।
406.Evaṃme sutanti pāyāsirājaññasuttaṃ. Tatrāyamapubbapadavaṇṇanā – āyasmāti piyavacanametaṃ. Kumārakassapoti tassa nāmaṃ. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte ‘‘katarakassapassā’’ti. ‘‘Kumārakassapassā’’ti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati. Apica rañño posāvanikaputtattāpi taṃ kumārakassapoti sañjāniṃsu.
ಅಯಂ ಪನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆವಿಭಾವಕಥಾ – ಥೇರೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಚಿತ್ರಕಥಿಂ ಏಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಂ ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಯಂ ಥೇರೋ ವಿಯ ಚಿತ್ರಕಥೀ ಸಾವಕೋ ಭವಾಮೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ತದಾ ಕಿರ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಓಸಕ್ಕನ್ತೇ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ, ಅನುಥೇರೋ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ, ಇತರೇ ತಯೋ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ।
Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā – thero kira padumuttarassa bhagavato kāle seṭṭhiputto ahosi. Athekadivasaṃ bhagavantaṃ citrakathiṃ ekaṃ attano sāvakaṃ etadagge ṭhapentaṃ disvā bhagavato sattāhaṃ dānaṃ datvā ‘‘ahampi bhagavā anāgate ekassa buddhassa ayaṃ thero viya citrakathī sāvako bhavāmī’’ti patthanaṃ katvā puññāni karonto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ āruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu. Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto, anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi, itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattā.
ತೇಸಂ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಾನಂ ಏಕೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕುಸಾತಿ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ। ಏಕೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮುದ್ದಪಟ್ಟನೇ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಭಿನ್ನನಾವೋ ದಾರುಚೀರಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಅರಹಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅರಹಾ, ಗಚ್ಛ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಕಾಮಾಯ ದೇವತಾಯ ಚೋದಿತೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪತ್ತೋ।
Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhavantānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pakkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ uddissa āgacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto. Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha, satthāraṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
ಏಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕುಲದಾರಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸಾ ಚ ಪಠಮಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕುಲಘರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಿ । ಗಬ್ಭಸಣ್ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತಿ ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದೇವದತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೀ’’ತಿ ಆಹ। ದಸಬಲಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಸಾವತ್ಥಿನಗರವಾಸೀನಿ ಕುಲಾನಿ ವಿಸಾಖಞ್ಚ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಧೇನ್ತೋ ‘‘ಪುರೇ ಲದ್ಧೋ ಗಬ್ಭೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅರೋಗಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಮದಾಸಿ। ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ। ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪೋಸಾಪೇಸಿ। ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಚಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಇತಿ ನಂ ರಞ್ಞೋ ಪೋಸಾವನಿಕಪುತ್ತತ್ತಾಪಿ ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂತಿ। ತಂ ಏಕದಿವಸಂ ಅನ್ಧವನೇ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಂ ಅತ್ಥಕಾಮಾ ದೇವತಾ ಪಞ್ಹೇ ಉಗ್ಗಹಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಭಗವಾಪಿ ತಂ ಚಿತ್ರಕಥಿಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gantvā gabbhaṃ gaṇhi . Gabbhasaṇṭhitampi ajānanti sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā, tassā gabbhanimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu. So ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu. Satthā upālittheraṃ sampaṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāramadāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Iti naṃ rañño posāvanikaputtattāpi ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti. Taṃ ekadivasaṃ andhavane samaṇadhammaṃ karontaṃ atthakāmā devatā pañhe uggahāpetvā ‘‘ime pañhe bhagavantaṃ pucchā’’ti āha. Thero pañhe pucchitvā pañhavissajjanāvasāne arahattaṃ pāpuṇi. Bhagavāpi taṃ citrakathikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ಸೇತಬ್ಯಾತಿ ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಉತ್ತರೇನ ಸೇತಬ್ಯನ್ತಿ ಸೇತಬ್ಯತೋ ಉತ್ತರದಿಸಾಯ। ರಾಜಞ್ಞೋತಿ ಅನಭಿಸಿತ್ತಕರಾಜಾ। ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಯೇವ। ಯಥಾ ಗೂಥಗತಂ ಮುತ್ತಗತನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಗೂಥಾದಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಯೇವ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ। ಇತಿಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ತಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ಏವಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ವದತಿ। ಪುರಾ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಯಾವ ನ ಸಞ್ಞಾಪೇತಿ।
Setabyāti tassa nagarassa nāmaṃ. Uttarena setabyanti setabyato uttaradisāya. Rājaññoti anabhisittakarājā. Diṭṭhigatanti diṭṭhiyeva. Yathā gūthagataṃ muttagatanti vutte na gūthādito aññaṃ atthi, evaṃ diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ. Itipi natthīti taṃ taṃ kāraṇaṃ apadisitvā evampi natthīti vadati. Purā…pe… saññāpetīti yāva na saññāpeti.
ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಉಪಮಾವಣ್ಣನಾ
Candimasūriyaupamāvaṇṇanā
೪೧೧. ಇಮೇ ಭೋ, ಕಸ್ಸಪ, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾತಿ ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಪಠಮಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ ಉಪಮಂ ಆಹರಿ, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಸದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಞ್ಞಾಯ, ಅನಭಿಭವನೀಯೋ ಅಞ್ಞೇನ, ಸಚೇ ಪನಾಹಂ ‘ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ’ತಿ ಭಣಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಕಿಂ ನಿಸ್ಸಿತಾ ಏತೇ, ಕಿತ್ತಕಪಮಾಣಾ, ಕಿತ್ತಕಂ ಉಚ್ಚಾ’ತಿಆದೀಹಿ ಪಲಿವೇಠೇಸ್ಸತಿ। ಅಹಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ನಿಬ್ಬೇಠೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ‘ಪರಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ’ ಇಚ್ಚೇವಸ್ಸ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।
411.Ime bho, kassapa, candimasūriyāti so kira therena pucchito cintesi ‘‘ayaṃ samaṇo paṭhamaṃ candimasūriye upamaṃ āhari, candimasūriyasadiso bhavissati paññāya, anabhibhavanīyo aññena, sace panāhaṃ ‘candimasūriyā imasmiṃ loke’ti bhaṇissāmi, ‘kiṃ nissitā ete, kittakapamāṇā, kittakaṃ uccā’tiādīhi paliveṭhessati. Ahaṃ kho panetaṃ nibbeṭhetuṃ na sakkhissāmi, ‘parasmiṃ loke’ iccevassa kathessāmī’’ti. Tasmā evamāha.
ಭಗವಾ ಪನ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸುಧಾಭೋಜನೀಯಜಾತಕಂ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಚನ್ದೇ ಚನ್ದೋ ದೇವಪುತ್ತೋ, ಸೂರಿಯೇ ಸೂರಿಯೋ ದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಗತಂ। ಭಗವತಾ ಚ ಕಥಿತಂ ಜಾತಕಂ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಂ ವಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪತ್ಥಟಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸೋ ‘‘ಏತ್ಥ ನಿವಾಸಿನೋ ದೇವಪುತ್ತಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದೇವಾ ತೇ ನ ಮನುಸ್ಸಾತಿ ಆಹ।
Bhagavā pana tato pubbe na cirasseva sudhābhojanīyajātakaṃ kathesi. Tattha ‘‘cande cando devaputto, sūriye sūriyo devaputto’’ti āgataṃ. Bhagavatā ca kathitaṃ jātakaṃ vā suttantaṃ vā sakalajambudīpe patthaṭaṃ hoti, tena so ‘‘ettha nivāsino devaputtā natthī’’ti na sakkā vattunti cintetvā devā te na manussāti āha.
೪೧೨. ಅತ್ಥಿ ಪನ, ರಾಜಞ್ಞ, ಪರಿಯಾಯೋತಿ ಅತ್ಥಿ ಪನ ಕಾರಣನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಆಬಾಧಿಕಾತಿ ವಿಸಭಾಗವೇದನಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಆಬಾಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ದುಕ್ಖಿತಾತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತಾ। ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನಾತಿ ಅಧಿಮತ್ತಗಿಲಾನಾ। ಸದ್ಧಾಯಿಕಾತಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಸದ್ದಹಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ಧಾಯಿಕಾ ಸದ್ಧಾಯಿತಬ್ಬವಚನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚಯಿಕಾತಿ ಅಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಪತ್ತಿಯಾಮಿ, ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಚ್ಚಯಿಕಾ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
412.Atthi pana, rājañña, pariyāyoti atthi pana kāraṇanti pucchati. Ābādhikāti visabhāgavedanāsaṅkhātena ābādhena samannāgatā. Dukkhitāti dukkhappattā. Bāḷhagilānāti adhimattagilānā. Saddhāyikāti ahaṃ tumhe saddahāmi, tumhe mayhaṃ saddhāyikā saddhāyitabbavacanāti attho. Paccayikāti ahaṃ tumhe pattiyāmi, tumhe mayhaṃ paccayikā pattiyāyitabbāti attho.
ಚೋರಾದಿಉಪಮಾವಣ್ಣನಾ
Corādiupamāvaṇṇanā
೪೧೩. ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾತಿ ತೇಸಂ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಪಟಿಸಾಮಿತಭಣ್ಡಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ, ಧೀತಾ ಮೇ, ಧನಂ ಮೇ’’ತಿ ವಿವಿಧಂ ಪಲಪನ್ತಸ್ಸ। ನಿರಯಪಾಲೇಸೂತಿ ನಿರಯೇ ಕಮ್ಮಕಾರಣಿಕಸತ್ತೇಸು। ಯೇ ಪನ ‘‘ಕಮ್ಮಮೇವ ಕಮ್ಮಕಾರಣಂ ಕರೋತಿ, ನತ್ಥಿ ನಿರಯಪಾಲಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇ ‘‘ತಮೇನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿರಯಪಾಲಾ’’ತಿ ದೇವದೂತಸುತ್ತಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ರಾಜಕುಲೇಸು ಕಾರಣಿಕಮನುಸ್ಸಾ ವಿಯ ಹಿ ನಿರಯೇ ನಿರಯಪಾಲಾ ಹೋನ್ತಿ।
413.Uddisitvāti tesaṃ attānañca paṭisāmitabhaṇḍakañca dassetvā, sampaṭicchāpetvāti attho. Vippalapantassāti ‘‘putto me, dhītā me, dhanaṃ me’’ti vividhaṃ palapantassa. Nirayapālesūti niraye kammakāraṇikasattesu. Ye pana ‘‘kammameva kammakāraṇaṃ karoti, natthi nirayapālā’’ti vadanti. Te ‘‘tamenaṃ, bhikkhave, nirayapālā’’ti devadūtasuttaṃ paṭibāhanti. Manussaloke rājakulesu kāraṇikamanussā viya hi niraye nirayapālā honti.
೪೧೫. ವೇಳುಪೇಸಿಕಾಹೀತಿ ವೇಳುವಿಲೀವೇಹಿ। ಸುನಿಮ್ಮಜ್ಜಥಾತಿ ಯಥಾ ಸುಟ್ಠು ನಿಮ್ಮಜ್ಜಿತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿಮ್ಮಜ್ಜಥ, ಅಪನೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
415.Veḷupesikāhīti veḷuvilīvehi. Sunimmajjathāti yathā suṭṭhu nimmajjitaṃ hoti, evaṃ nimmajjatha, apanethāti attho.
ಅಸುಚೀತಿ ಅಮನಾಪೋ। ಅಸುಚಿಸಙ್ಖಾತೋತಿ ಅಸುಚಿಕೋಟ್ಠಾಸಭೂತೋ ಅಸುಚೀತಿ ಞಾತೋ ವಾ। ದುಗ್ಗನ್ಧೋತಿ ಕುಣಪಗನ್ಧೋ। ಜೇಗುಚ್ಛೋತಿ ಜಿಗುಚ್ಛಿತಬ್ಬಯುತ್ತೋ। ಪಟಿಕೂಲೋತಿ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಪಟಿಘಾವಹೋ। ಉಬ್ಬಾಧತೀತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ನ್ಹತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವತ್ಥಾನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾನಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಗನ್ಧೋ ಯೋಜನಸತೇ ಠಿತಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತಕುಣಪಂ ವಿಯ ಬಾಧತಿ।
Asucīti amanāpo. Asucisaṅkhātoti asucikoṭṭhāsabhūto asucīti ñāto vā. Duggandhoti kuṇapagandho. Jegucchoti jigucchitabbayutto. Paṭikūloti dassaneneva paṭighāvaho. Ubbādhatīti divasassa dvikkhattuṃ nhatvā tikkhattuṃ vatthāni parivattetvā alaṅkatapaṭimaṇḍitānaṃ cakkavattiādīnampi manussānaṃ gandho yojanasate ṭhitānaṃ devatānaṃ kaṇṭhe āsattakuṇapaṃ viya bādhati.
೪೧೬. ಪುನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಾಯವತ್ತೇನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವದತಿ। ತಾವತಿಂಸಾನನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ದೂರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ತಾವ ಮಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತು, ಇಮೇ ಕಸ್ಮಾ ನ ಏನ್ತೀತಿ ವದತಿ।
416. Puna pāṇātipātādipañcasīlāni samādāyavattentānaṃ vasena vadati. Tāvatiṃsānanti idañca dūre nibbattā tāva mā āgacchantu, ime kasmā na entīti vadati.
೪೧೮. ಜಚ್ಚನ್ಧೂಪಮೋ ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿಭಾಸೀತಿ ಜಚ್ಚನ್ಧೋ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನೀತಿ ಅರಞ್ಞಕಙ್ಗಯುತ್ತತಾಯ ಅರಞ್ಞಾನಿ, ಮಹಾವನಸಣ್ಡತಾಯ ವನಪತ್ಥಾನಿ। ಪನ್ತಾನೀತಿ ದೂರಾನಿ।
418.Jaccandhūpamomaññe paṭibhāsīti jaccandho viya upaṭṭhāsi. Araññavanapatthānīti araññakaṅgayuttatāya araññāni, mahāvanasaṇḍatāya vanapatthāni. Pantānīti dūrāni.
೪೧೯. ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇತಿ ತೇನೇವ ಸೀಲೇನ ಸುನ್ದರಧಮ್ಮೇ। ದುಕ್ಖಪಟಿಕೂಲೇತಿ ದುಕ್ಖಂ ಅಪತ್ಥೇನ್ತೇ। ಸೇಯ್ಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪರಲೋಕೇ ಸುಗತಿಸುಖಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
419.Kalyāṇadhammeti teneva sīlena sundaradhamme. Dukkhapaṭikūleti dukkhaṃ apatthente. Seyyo bhavissatīti paraloke sugatisukhaṃ bhavissatīti adhippāyo.
೪೨೦. ಉಪವಿಜಞ್ಞಾತಿ ಉಪಗತವಿಜಾಯನಕಾಲಾ, ಪರಿಪಕ್ಕಗಬ್ಭಾ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ವಿಜಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಪಭೋಗ್ಗಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಾದಪರಿಚಾರಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಯಬ್ಯಸನನ್ತಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ। ಅಯೋತಿ ಸುಖಂ, ನ ಅಯೋ ಅನಯೋ, ದುಕ್ಖಂ। ತದೇತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಸುಖಂ ಬ್ಯಸತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಬ್ಯಸನಂ। ಇತಿ ಅನಯೋವ ಬ್ಯಸನಂ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ, ಮಹಾದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯೋನಿಸೋತಿ ಅನುಪಾಯೇನ। ಅಪಕ್ಕಂ ನ ಪರಿಪಾಚೇನ್ತೀತಿ ಅಪರಿಣತಂ ಅಖೀಣಂ ಆಯುಂ ಅನ್ತರಾವ ನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ। ಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮೇನ್ತೀತಿ ಆಯುಪರಿಪಾಕಕಾಲಂ ಆಗಮೇನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾಪೇತಂ ವುತ್ತಂ –
420.Upavijaññāti upagatavijāyanakālā, paripakkagabbhā na cirasseva vijāyissatīti attho. Opabhoggā bhavissatīti pādaparicārikā bhavissati. Anayabyasananti mahādukkhaṃ. Ayoti sukhaṃ, na ayo anayo, dukkhaṃ. Tadetaṃ sabbaso sukhaṃ byasati vikkhipatīti byasanaṃ. Iti anayova byasanaṃ anayabyasanaṃ, mahādukkhanti attho. Ayonisoti anupāyena. Apakkaṃ na paripācentīti apariṇataṃ akhīṇaṃ āyuṃ antarāva na upacchindanti. Paripākaṃ āgamentīti āyuparipākakālaṃ āgamenti. Dhammasenāpatināpetaṃ vuttaṃ –
‘‘ನಾಭಿನನ್ದಾಮಿ ಮರಣಂ, ನಾಭಿನನ್ದಾಮಿ ಜೀವಿತಂ।
‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;
ಕಾಲಞ್ಚ ಪಟಿಕಙ್ಖಾಮಿ, ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಭತಕೋ ಯಥಾತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೧೦೦೧)
Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathāti. (theragā. 1001)
೪೨೧. ಉಬ್ಭಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಲೇಪಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ।
421.Ubbhinditvāti mattikālepaṃ bhinditvā.
೪೨೨. ರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ರಮಣೀಯಭಾವಂ। ವೇಲಾಸಿಕಾತಿ ಖಿಡ್ಡಾಪರಾಧಿಕಾ। ಕೋಮಾರಿಕಾತಿ ತರುಣದಾರಿಕಾ। ತುಯ್ಹಂ ಜೀವನ್ತಿ ಸುಪಿನದಸ್ಸನಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಾ ಪವಿಸನ್ತಂ ವಾ ಜೀವಂ ಅಪಿ ನು ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಇಧ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ‘‘ಜೀವ’’ನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಹ। ಸೋ ಹಿ ತತ್ಥ ಜೀವಸಞ್ಞೀತಿ।
422.Rāmaṇeyyakanti ramaṇīyabhāvaṃ. Velāsikāti khiḍḍāparādhikā. Komārikāti taruṇadārikā. Tuyhaṃ jīvanti supinadassanakāle nikkhamantaṃ vā pavisantaṃ vā jīvaṃ api nu passanti. Idha cittācāraṃ ‘‘jīva’’nti gahetvā āha. So hi tattha jīvasaññīti.
೪೨೩. ಜಿಯಾಯಾತಿ ಧನುಜಿಯಾಯ, ಗೀವಂ ವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತ್ಥಿನ್ನತರೋತಿ ಥದ್ಧತರೋ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ತುಮ್ಹೇ ಜೀವಕಾಲೇ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಚವನಕಾಲೇ ಪನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಮತ್ತಮೇವ ಅವಸಿಸ್ಸತಿ, ತಯೋ ಖನ್ಧಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಅವಸಿಟ್ಠೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇನ ಲಹುತರೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಗರುಕತರೋ ಚ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಕುಹಿಂ ಗನ್ತಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
423.Jiyāyāti dhanujiyāya, gīvaṃ veṭhetvāti attho. Patthinnataroti thaddhataro. Iminā kiṃ dasseti? Tumhe jīvakāle sattassa pañcakkhandhāti vadanti, cavanakāle pana rūpakkhandhamattameva avasissati, tayo khandhā appavattā honti, viññāṇakkhandho gacchati. Avasiṭṭhena rūpakkhandhena lahutarena bhavitabbaṃ, garukataro ca hoti. Tasmā natthi koci kuhiṃ gantāti imamatthaṃ dasseti.
೪೨೪. ನಿಬ್ಬುತನ್ತಿ ವೂಪಸನ್ತತೇಜಂ।
424.Nibbutanti vūpasantatejaṃ.
೪೨೫. ಅನುಪಹಚ್ಚಾತಿ ಅವಿನಾಸೇತ್ವಾ। ಆಮತೋ ಹೋತೀತಿ ಅದ್ಧಮತೋ ಮರಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಓಧುನಾಥಾತಿ ಓರತೋ ಕರೋಥ। ಸನ್ಧುನಾಥಾತಿ ಪರತೋ ಕರೋಥ। ನಿದ್ಧುನಾಥಾತಿ ಅಪರಾಪರಂ ಕರೋಥ। ತಞ್ಚಾಯತನಂ ನ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀತಿ ತೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ತಂ ರೂಪಾಯತನಂ ನ ವಿಭಾವೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
425.Anupahaccāti avināsetvā. Āmato hotīti addhamato marituṃ āraddho hoti. Odhunāthāti orato karotha. Sandhunāthāti parato karotha. Niddhunāthāti aparāparaṃ karotha. Tañcāyatanaṃ na paṭisaṃvedetīti tena cakkhunā taṃ rūpāyatanaṃ na vibhāveti. Esa nayo sabbattha.
೪೨೬. ಸಙ್ಖಧಮೋತಿ ಸಙ್ಖಧಮಕೋ। ಉಪಲಾಪೇತ್ವಾತಿ ಧಮಿತ್ವಾ।
426.Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Upalāpetvāti dhamitvā.
೪೨೮. ಅಗ್ಗಿಕೋತಿ ಅಗ್ಗಿಪರಿಚಾರಕೋ। ಆಪಾದೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇಯ್ಯಂ, ಆಯುಂ ವಾ ಪಾಪುಣಾಪೇಯ್ಯಂ। ಪೋಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಭೋಜನಾದೀಹಿ ಭರೇಯ್ಯಂ। ವಡ್ಢೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಡ್ಢಿಂ ಗಮೇಯ್ಯಂ। ಅರಣೀಸಹಿತನ್ತಿ ಅರಣೀಯುಗಳಂ।
428.Aggikoti aggiparicārako. Āpādeyyanti nipphādeyyaṃ, āyuṃ vā pāpuṇāpeyyaṃ. Poseyyanti bhojanādīhi bhareyyaṃ. Vaḍḍheyyanti vaḍḍhiṃ gameyyaṃ. Araṇīsahitanti araṇīyugaḷaṃ.
೪೨೯. ತಿರೋರಾಜಾನೋಪೀತಿ ತಿರೋರಟ್ಠೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಜನಪದೇ ರಾಜಾನೋ ಜಾನನ್ತಿ। ಅಬ್ಯತ್ತೋತಿ ಅವಿಸದೋ ಅಛೇಕೋ। ಕೋಪೇನಪೀತಿ ಯೇ ಮಂ ಏವಂ ವಕ್ಖನ್ತಿ, ತೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕೇನ ಕೋಪೇನಪಿ ಏತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಹರಿಸ್ಸಾಮಿ ಪರಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಮಕ್ಖೇನಾತಿ ತಯಾ ವುತ್ತಯುತ್ತಕಾರಣಮಕ್ಖಲಕ್ಖಣೇನ ಮಕ್ಖೇನಾಪಿ। ಪಲಾಸೇನಾತಿ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ಪಲಾಸೇನಾಪಿ।
429.Tirorājānopīti tiroraṭṭhe aññasmimpi janapade rājāno jānanti. Abyattoti avisado acheko. Kopenapīti ye maṃ evaṃ vakkhanti, tesu uppajjanakena kopenapi etaṃ diṭṭhigataṃ harissāmi pariharissāmīti gahetvā vicarissāmi. Makkhenāti tayā vuttayuttakāraṇamakkhalakkhaṇena makkhenāpi. Palāsenāti tayā saddhiṃ yugaggāhalakkhaṇena palāsenāpi.
೪೩೦. ಹರಿತಕಪಣ್ಣನ್ತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಹರಿತಕಂ, ಅನ್ತಮಸೋ ಅಲ್ಲತಿಣಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ನದ್ಧಕಲಾಪನ್ತಿ ಸನ್ನದ್ಧಧನುಕಲಾಪಂ। ಆಸಿತ್ತೋದಕಾನಿ ವಟುಮಾನೀತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಲಿಲಾ ಮಗ್ಗಾ ಚ ಕನ್ದರಾ ಚ। ಯೋಗ್ಗಾನೀತಿ ಬಲಿಬದ್ದೇ।
430.Haritakapaṇṇanti yaṃ kiñci haritakaṃ, antamaso allatiṇapaṇṇampi na hotīti attho. Sannaddhakalāpanti sannaddhadhanukalāpaṃ. Āsittodakāni vaṭumānīti paripuṇṇasalilā maggā ca kandarā ca. Yoggānīti balibadde.
ಬಹುನಿಕ್ಖನ್ತರೋತಿ ಬಹುನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಚಿರನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾಭತೇನ ಭಣ್ಡೇನಾತಿ ಯಂ ವೋ ತಿಣಕಟ್ಠೋದಕಭಣ್ಡಕಂ ಆರೋಪಿತಂ, ತೇನ ಯಥಾಭತೇನ ಯಥಾರೋಪಿತೇನ, ಯಥಾಗಹಿತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Bahunikkhantaroti bahunikkhanto ciranikkhantoti attho. Yathābhatena bhaṇḍenāti yaṃ vo tiṇakaṭṭhodakabhaṇḍakaṃ āropitaṃ, tena yathābhatena yathāropitena, yathāgahitenāti attho.
ಅಪ್ಪಸಾರಾನೀತಿ ಅಪ್ಪಗ್ಘಾನಿ। ಪಣಿಯಾನೀತಿ ಭಣ್ಡಾನಿ।
Appasārānīti appagghāni. Paṇiyānīti bhaṇḍāni.
ಗೂಥಭಾರಿಕಾದಿಉಪಮಾವಣ್ಣನಾ
Gūthabhārikādiupamāvaṇṇanā
೪೩೨. ಮಮ ಚ ಸೂಕರಭತ್ತನ್ತಿ ಮಮ ಚ ಸೂಕರಾನಂ ಇದಂ ಭತ್ತಂ। ಉಗ್ಘರನ್ತನ್ತಿ ಉಪರಿ ಘರನ್ತಂ। ಪಗ್ಘರನ್ತನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪರಿಸ್ಸವನ್ತಂ। ತುಮ್ಹೇ ಖ್ವೇತ್ಥ ಭಣೇತಿ ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ಏತ್ಥ ಭಣೇ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಮೇ ಸೂಕರಭತ್ತನ್ತಿ ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಮೇ ಅಯಂ ಗೂಥೋ ಸೂಕರಾನಂ ಭತ್ತಂ।
432.Mamaca sūkarabhattanti mama ca sūkarānaṃ idaṃ bhattaṃ. Uggharantanti upari gharantaṃ. Paggharantanti heṭṭhā parissavantaṃ. Tumhe khvettha bhaṇeti tumhe kho ettha bhaṇe. Ayameva vā pāṭho. Tathā hi pana me sūkarabhattanti tathā hi pana me ayaṃ gūtho sūkarānaṃ bhattaṃ.
೪೩೪. ಆಗತಾಗತಂ ಕಲಿಂ ಗಿಲತೀತಿ ಆಗತಾಗತಂ ಪರಾಜಯಗುಳಂ ಗಿಲತಿ। ಪಜ್ಜೋಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಜ್ಜೋಹನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಬಲಿಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕ್ಖೇಹಿ ದಿಬ್ಬಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಗುಳೇಹಿ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮ। ಲಿತ್ತಂ ಪರಮೇನ ತೇಜಸಾತಿ ಪರಮತೇಜೇನ ವಿಸೇನ ಲಿತ್ತಂ।
434.Āgatāgataṃ kaliṃ gilatīti āgatāgataṃ parājayaguḷaṃ gilati. Pajjohissāmīti pajjohanaṃ karissāmi, balikammaṃ karissāmīti attho. Akkhehi dibbissāmāti guḷehi kīḷissāma. Littaṃ paramena tejasāti paramatejena visena littaṃ.
೪೩೬. ಗಾಮಪಟ್ಟನ್ತಿ ವುಟ್ಠಿತಗಾಮಪದೇಸೋ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಗಾಮಪದ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಸಾಣಭಾರನ್ತಿ ಸಾಣವಾಕಭಾರಂ। ಸುಸನ್ನದ್ಧೋತಿ ಸುಬದ್ಧೋ। ತ್ವಂ ಪಜಾನಾಹೀತಿ ತ್ವಂ ಜಾನ। ಸಚೇ ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋಸಿ, ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
436.Gāmapaṭṭanti vuṭṭhitagāmapadeso vuccati. ‘‘Gāmapada’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Sāṇabhāranti sāṇavākabhāraṃ. Susannaddhoti subaddho. Tvaṃ pajānāhīti tvaṃ jāna. Sace gaṇhitukāmosi, gaṇhāhīti vuttaṃ hoti.
ಖೋಮನ್ತಿ ಖೋಮವಾಕಂ। ಅಯನ್ತಿ ಕಾಳಲೋಹಂ। ಲೋಹನ್ತಿ ತಮ್ಬಲೋಹಂ। ಸಜ್ಝನ್ತಿ ರಜತಂ। ಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಸುವಣ್ಣಮಾಸಕಂ। ಅಭಿನನ್ದಿಂಸೂತಿ ತುಸ್ಸಿಂಸು।
Khomanti khomavākaṃ. Ayanti kāḷalohaṃ. Lohanti tambalohaṃ. Sajjhanti rajataṃ. Suvaṇṇanti suvaṇṇamāsakaṃ. Abhinandiṃsūti tussiṃsu.
೪೩೭. ಅತ್ತಮನೋತಿ ಸಕಮನೋ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ। ಅಭಿರದ್ಧೋತಿ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಪಞ್ಹಾಪಟಿಭಾನಾನೀತಿ ಪಞ್ಹುಪಟ್ಠಾನಾನಿ। ಪಚ್ಚನೀಕಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಚ್ಚನೀಕಂ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಂ ವಿಯ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಮಞ್ಞಿಸ್ಸಂ, ಪಟಿಲೋಮಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
437.Attamanoti sakamano tuṭṭhacitto. Abhiraddhoti abhippasanno. Pañhāpaṭibhānānīti pañhupaṭṭhānāni. Paccanīkaṃ kattabbanti paccanīkaṃ paṭiviruddhaṃ viya kattabbaṃ amaññissaṃ, paṭilomagāhaṃ gahetvā aṭṭhāsinti attho.
೪೩೮. ಸಙ್ಘಾತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಘಾತಂ ವಿನಾಸಂ ಮರಣಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನ ಮಹಪ್ಫಲೋತಿ ವಿಪಾಕಫಲೇನ ನ ಮಹಪ್ಫಲೋ ಹೋತಿ। ನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋತಿ ಗುಣಾನಿಸಂಸೇನ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಮಹಾಜುತಿಕೋತಿ ಆನುಭಾವಜುತಿಯಾ ಮಹಾಜುತಿಕೋ ನ ಹೋತಿ। ನ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋತಿ ವಿಪಾಕವಿಪ್ಫಾರತಾಯ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರೋ ನ ಹೋತಿ। ಬೀಜನಙ್ಗಲನ್ತಿ ಬೀಜಞ್ಚ ನಙ್ಗಲಞ್ಚ। ದುಕ್ಖೇತ್ತೇತಿ ದುಟ್ಠುಖೇತ್ತೇ ನಿಸ್ಸಾರಖೇತ್ತೇ। ದುಬ್ಭೂಮೇತಿ ವಿಸಮಭೂಮಿಭಾಗೇ। ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಠಪೇಯ್ಯ। ಖಣ್ಡಾನೀತಿ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಾನಿ। ಪೂತೀನೀತಿ ನಿಸ್ಸಾರಾನಿ। ವಾತಾತಪಹತಾನೀತಿ ವಾತೇನ ಚ ಆತಪೇನ ಚ ಹತಾನಿ ಪರಿಯಾದಿನ್ನತೇಜಾನಿ। ಅಸಾರಾದಾನೀತಿ ತಣ್ಡುಲಸಾರಾದಾನರಹಿತಾನಿ ಪಲಾಲಾನಿ। ಅಸುಖಸಯಿತಾನೀತಿ ಯಾನಿ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠೇ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಿ, ತಾನಿ ಸುಖಸಯಿತಾನಿ ನಾಮ। ಏತಾನಿ ಪನ ನ ತಾದಿಸಾನಿ। ಅನುಪ್ಪವೇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅನುಪವೇಸೇಯ್ಯ, ನ ಸಮ್ಮಾ ವಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಅನ್ವದ್ಧಮಾಸಂ ಅನುದಸಾಹಂ ಅನುಪಞ್ಚಾಹಂ ನ ವಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಿ ನು ತಾನೀತಿ ಅಪಿ ನು ಏವಂ ಖೇತ್ತಬೀಜವುಟ್ಠಿದೋಸೇ ಸತಿ ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ಅಙ್ಕುರಮೂಲಪತ್ತಾದೀಹಿ ಉದ್ಧಂ ವುದ್ಧಿಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ಸಮನ್ತತೋ ಚ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ । ಏವರೂಪೋ ಖೋ ರಾಜಞ್ಞ ಯಞ್ಞೋತಿ ಏವರೂಪಂ ರಾಜಞ್ಞ ದಾನಂ ಪರೂಪಘಾತೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಪಚ್ಚಯತೋಪಿ ದಾಯಕತೋಪಿ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕತೋಪಿ ಅವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ನ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ।
438.Saṅghātaṃ āpajjantīti saṅghātaṃ vināsaṃ maraṇaṃ āpajjanti. Na mahapphaloti vipākaphalena na mahapphalo hoti. Na mahānisaṃsoti guṇānisaṃsena mahānisaṃso na hoti. Na mahājutikoti ānubhāvajutiyā mahājutiko na hoti. Na mahāvipphāroti vipākavipphāratāya mahāvipphāro na hoti. Bījanaṅgalanti bījañca naṅgalañca. Dukkhetteti duṭṭhukhette nissārakhette. Dubbhūmeti visamabhūmibhāge. Patiṭṭhāpeyyāti ṭhapeyya. Khaṇḍānīti chinnabhinnāni. Pūtīnīti nissārāni. Vātātapahatānīti vātena ca ātapena ca hatāni pariyādinnatejāni. Asārādānīti taṇḍulasārādānarahitāni palālāni. Asukhasayitānīti yāni sukkhāpetvā koṭṭhe ākiritvā ṭhapitāni, tāni sukhasayitāni nāma. Etāni pana na tādisāni. Anuppaveccheyyāti anupaveseyya, na sammā vasseyya, anvaddhamāsaṃ anudasāhaṃ anupañcāhaṃ na vasseyyāti attho. Api nu tānīti api nu evaṃ khettabījavuṭṭhidose sati tāni bījāni aṅkuramūlapattādīhi uddhaṃ vuddhiṃ heṭṭhā virūḷhiṃ samantato ca vepullaṃ āpajjeyyunti . Evarūpo kho rājañña yaññoti evarūpaṃ rājañña dānaṃ parūpaghātena uppāditapaccayatopi dāyakatopi pariggāhakatopi avisuddhattā na mahapphalaṃ hoti.
ಏವರೂಪೋ ಖೋ ರಾಜಞ್ಞ ಯಞ್ಞೋತಿ ಏವರೂಪಂ ರಾಜಞ್ಞದಾನಂ ಅಪರೂಪಘಾತೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯತೋಪಿ ಅಪರೂಪಘಾತಿತಾಯ ಸೀಲವನ್ತದಾಯಕತೋಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತೋಪಿ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಗುಣಾತಿರೇಕಂ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಿತಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಂ ಲಭತಿ, ಚೇತನಾ ಚ ವಿಪುಲಾ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತೀತಿ।
Evarūpo kho rājañña yaññoti evarūpaṃ rājaññadānaṃ aparūpaghātena uppannapaccayatopi aparūpaghātitāya sīlavantadāyakatopi sammādiṭṭhiādiguṇasampannapaṭiggāhakatopi mahapphalaṃ hoti. Sace pana guṇātirekaṃ nirodhā vuṭṭhitaṃ paṭiggāhakaṃ labhati, cetanā ca vipulā hoti, diṭṭheva dhamme vipākaṃ detīti.
೪೩೯. ಇಮಂ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞೋ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಥೇರಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಥ ಖೋ ಪಾಯಾಸಿ ರಾಜಞ್ಞೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕಣಾಜಕನ್ತಿ ಸಕುಣ್ಡಕಂ ಉತ್ತಣ್ಡುಲಭತ್ತಂ। ಬಿಲಙ್ಗದುತಿಯನ್ತಿ ಕಞ್ಜಿಕದುತಿಯಂ। ಧೋರಕಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನೀತಿ ಥೂಲಾನಿ ಚ ವತ್ಥಾನಿ। ಗುಳವಾಲಕಾನೀತಿ ಗುಳದಸಾನಿ, ಪುಞ್ಜಪುಞ್ಜವಸೇನ ಠಿತಮಹನ್ತದಸಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಅನುದ್ದಿಸತೀತಿ ಏವಂ ಉಪದಿಸತಿ। ಪಾದಾಪೀತಿ ಪಾದೇನಪಿ।
439. Imaṃ pana therassa dhammakathaṃ sutvā pāyāsirājañño theraṃ nimantetvā sattāhaṃ therassa mahādānaṃ datvā tato paṭṭhāya mahājanassa dānaṃ paṭṭhapesi. Taṃ sandhāya atha kho pāyāsi rājaññotiādi vuttaṃ. Tattha kaṇājakanti sakuṇḍakaṃ uttaṇḍulabhattaṃ. Bilaṅgadutiyanti kañjikadutiyaṃ. Dhorakāni ca vatthānīti thūlāni ca vatthāni. Guḷavālakānīti guḷadasāni, puñjapuñjavasena ṭhitamahantadasānīti attho. Evaṃ anuddisatīti evaṃ upadisati. Pādāpīti pādenapi.
೪೪೦. ಅಸಕ್ಕಚ್ಚನ್ತಿ ಸದ್ಧಾವಿರಹಿತಂ ಅಸ್ಸದ್ಧದಾನಂ। ಅಸಹತ್ಥಾತಿ ನ ಸಹತ್ಥೇನ। ಅಚಿತ್ತೀಕತನ್ತಿ ಚಿತ್ತೀಕಾರವಿರಹಿತಂ, ನ ಚಿತ್ತೀಕಾರಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನ ಪಣೀತಚಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅಪವಿದ್ಧನ್ತಿ ಛಡ್ಡಿತಂ ವಿಪ್ಪತಿತಂ। ಸುಞ್ಞಂ ಸೇರೀಸಕನ್ತಿ ಸೇರೀಸಕಂ ನಾಮ ಏಕಂ ತುಚ್ಛಂ ರಜತವಿಮಾನಂ ಉಪಗತೋ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ದ್ವಾರೇ ಮಹಾಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ, ತೇನ ತಂ ‘‘ಸೇರೀಸಕ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
440.Asakkaccanti saddhāvirahitaṃ assaddhadānaṃ. Asahatthāti na sahatthena. Acittīkatanti cittīkāravirahitaṃ, na cittīkārampi paccupaṭṭhāpetvā na paṇītacittaṃ katvā adāsi. Apaviddhanti chaḍḍitaṃ vippatitaṃ. Suññaṃ serīsakanti serīsakaṃ nāma ekaṃ tucchaṃ rajatavimānaṃ upagato. Tassa kira dvāre mahāsirīsarukkho, tena taṃ ‘‘serīsaka’’nti vuccati.
೪೪೧. ಆಯಸ್ಮಾ ಗವಂಪತೀತಿ ಥೇರೋ ಕಿರ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ಗೋಪಾಲದಾರಕಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹತೋ ಸಿರೀಸಸ್ಸ ಮೂಲಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಾಲಿಕಂ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕತ್ಥೇರಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಆಹಾರಂ ದತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ತಸ್ಮಿಂ ರಜತವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ ವಿಮಾನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಪಞ್ಞಾಸಾಯ ವಸ್ಸೇಹಿ ಫಲತಿ, ತತೋ ಪಞ್ಞಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗತಾನೀತಿ ದೇವಪುತ್ತೋ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಪುಬ್ಬಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ಪನ ದಿವಾವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ತದೇವ ವಿಮಾನಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಕಿರಸ್ಸ ಉತುಸುಖಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಗವಂಪತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
441.Āyasmāgavaṃpatīti thero kira pubbe manussakāle gopāladārakānaṃ jeṭṭhako hutvā mahato sirīsassa mūlaṃ sodhetvā vālikaṃ okiritvā ekaṃ piṇḍapātikattheraṃ rukkhamūle nisīdāpetvā attanā laddhaṃ āhāraṃ datvā tato cuto tassānubhāvena tasmiṃ rajatavimāne nibbatti. Sirīsarukkho vimānadvāre aṭṭhāsi. So paññāsāya vassehi phalati, tato paññāsa vassāni gatānīti devaputto saṃvegaṃ āpajjati. So aparena samayena amhākaṃ bhagavato kāle manussesu nibbattitvā satthu dhammakathaṃ sutvā arahattaṃ patto. Pubbāciṇṇavasena pana divāvihāratthāya tadeva vimānaṃ abhiṇhaṃ gacchati, taṃ kirassa utusukhaṃ hoti. Taṃ sandhāya ‘‘tena kho pana samayena āyasmā gavaṃpatī’’tiādi vuttaṃ.
ಸೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾತಿ ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ದಾನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದತ್ವಾ। ಏವಮಾರೋಚೇಸೀತಿ ‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಞ್ಚ ಪನ ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಪಾಯಾಸಿಸ್ಸ ಪನ ರಾಜಞ್ಞಸ್ಸ ಪರಿಚಾರಕಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾಪಿ ನಿಕನ್ತಿವಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ತಂ ಕಿರ ದಿಸಾಚಾರಿಕವಿಮಾನಂ ವಟ್ಟನಿಅಟವಿಯಂ ಅಹೋಸಿ। ಪಾಯಾಸಿದೇವಪುತ್ತೋ ಚ ಏಕದಿವಸಂ ವಾಣಿಜಕಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕತಕಮ್ಮಂ ಕಥೇಸೀತಿ।
Sosakkaccaṃ dānaṃ datvāti so parassa santakampi dānaṃ sakkaccaṃ datvā. Evamārocesīti ‘‘sakkaccaṃ dānaṃ dethā’’tiādinā nayena ārocesi. Tañca pana therassa ārocanaṃ sutvā mahājano sakkaccaṃ dānaṃ datvā devaloke nibbatto. Pāyāsissa pana rājaññassa paricārakā sakkaccaṃ dānaṃ datvāpi nikantivasena gantvā tasseva santike nibbattā. Taṃ kira disācārikavimānaṃ vaṭṭaniaṭaviyaṃ ahosi. Pāyāsidevaputto ca ekadivasaṃ vāṇijakānaṃ dassetvā attano katakammaṃ kathesīti.
ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಮಹಾವಗ್ಗಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca mahāvaggassatthavaṇṇanā.
ಮಹಾವಗ್ಗಟ್ಠಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mahāvaggaṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೦. ಪಾಯಾಸಿಸುತ್ತಂ • 10. Pāyāsisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೧೦. ಪಾಯಾಸಿರಾಜಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā
