Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya

១០. បាយាសិសុត្តំ

10. Pāyāsisuttaṃ

៤០៦. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ អាយស្មា កុមារកស្សបោ កោសលេសុ ចារិកំ ចរមានោ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ យេន សេតព្យា នាម កោសលានំ នគរំ តទវសរិ។ តត្រ សុទំ អាយស្មា កុមារកស្សបោ សេតព្យាយំ វិហរតិ ឧត្តរេន សេតព្យំ សិំសបាវនេ ¹។ តេន ខោ បន សមយេន បាយាសិ រាជញ្ញោ សេតព្យំ អជ្ឈាវសតិ សត្តុស្សទំ សតិណកដ្ឋោទកំ សធញ្ញំ រាជភោគ្គំ រញ្ញា បសេនទិនា កោសលេន ទិន្នំ រាជទាយំ ព្រហ្មទេយ្យំ។

406. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā kumārakassapo kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena setabyā nāma kosalānaṃ nagaraṃ tadavasari. Tatra sudaṃ āyasmā kumārakassapo setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane ². Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño setabyaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.

បាយាសិរាជញ្ញវត្ថុ

Pāyāsirājaññavatthu

៤០៧. តេន ខោ បន សមយេន បាយាសិស្ស រាជញ្ញស្ស ឯវរូបំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ ឧប្បន្នំ ហោតិ – ‘‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ ³ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។ អស្សោសុំ ខោ សេតព្យកា ព្រាហ្មណគហបតិកា – ‘‘សមណោ ខលុ ភោ កុមារកស្សបោ សមណស្ស គោតមស្ស សាវកោ កោសលេសុ ចារិកំ ចរមានោ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សេតព្យំ អនុប្បត្តោ សេតព្យាយំ វិហរតិ ឧត្តរេន សេតព្យំ សិំសបាវនេ។ តំ ខោ បន ភវន្តំ កុមារកស្សបំ ឯវំ កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គតោ – ‘បណ្ឌិតោ ព្យត្តោ មេធាវី ពហុស្សុតោ ចិត្តកថី កល្យាណបដិភានោ វុទ្ធោ ⁴ ចេវ អរហា ច។ សាធុ ខោ បន តថារូបានំ អរហតំ ទស្សនំ ហោតី’’’តិ។ អថ ខោ សេតព្យកា ព្រាហ្មណគហបតិកា សេតព្យាយ និក្ខមិត្វា សង្ឃសង្ឃី គណីភូតា ឧត្តរេនមុខា គច្ឆន្តិ យេន សិំសបាវនំ ⁵។

407. Tena kho pana samayena pāyāsissa rājaññassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ ⁶ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. Assosuṃ kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu bho kumārakassapo samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane. Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ⁷ ceva arahā ca. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti. Atha kho setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena siṃsapāvanaṃ ⁸.

៤០៨. តេន ខោ បន សមយេន បាយាសិ រាជញ្ញោ ឧបរិបាសាទេ ទិវាសេយ្យំ ឧបគតោ ហោតិ។ អទ្ទសា ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ សេតព្យកេ ព្រាហ្មណគហបតិកេ សេតព្យាយ និក្ខមិត្វា សង្ឃសង្ឃី គណីភូតេ ឧត្តរេនមុខេ គច្ឆន្តេ យេន សិំសបាវនំ ⁹, ទិស្វា ខត្តំ អាមន្តេសិ – ‘‘កិំ នុ ខោ, ភោ ខត្តេ, សេតព្យកា ព្រាហ្មណគហបតិកា សេតព្យាយ និក្ខមិត្វា សង្ឃសង្ឃី គណីភូតា ឧត្តរេនមុខា គច្ឆន្តិ យេន សិំសបាវន’’ន្តិ ¹⁰?

408. Tena kho pana samayena pāyāsi rājañño uparipāsāde divāseyyaṃ upagato hoti. Addasā kho pāyāsi rājañño setabyake brāhmaṇagahapatike setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarenamukhe gacchante yena siṃsapāvanaṃ ¹¹, disvā khattaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, bho khatte, setabyakā brāhmaṇagahapatikā setabyāya nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena siṃsapāvana’’nti ¹²?

‘‘អត្ថិ ខោ, ភោ, សមណោ កុមារកស្សបោ, សមណស្ស គោតមស្ស សាវកោ កោសលេសុ ចារិកំ ចរមានោ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សេតព្យំ អនុប្បត្តោ សេតព្យាយំ វិហរតិ ឧត្តរេន សេតព្យំ សិំសបាវនេ។ តំ ខោ បន ភវន្តំ កុមារកស្សបំ ឯវំ កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គតោ – ‘បណ្ឌិតោ ព្យត្តោ មេធាវី ពហុស្សុតោ ចិត្តកថី កល្យាណបដិភានោ វុទ្ធោ ចេវ អរហា ចា’តិ ¹³។ តមេតេ ¹⁴ ភវន្តំ កុមារកស្សបំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមន្តី’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, ភោ ខត្តេ, យេន សេតព្យកា ព្រាហ្មណគហបតិកា តេនុបសង្កម; ឧបសង្កមិត្វា សេតព្យកេ ព្រាហ្មណគហបតិកេ ឯវំ វទេហិ – ‘បាយាសិ, ភោ, រាជញ្ញោ ឯវមាហ – អាគមេន្តុ កិរ ភវន្តោ, បាយាសិបិ រាជញ្ញោ សមណំ កុមារកស្សបំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិស្សតី’តិ។ បុរា សមណោ កុមារកស្សបោ សេតព្យកេ ព្រាហ្មណគហបតិកេ ពាលេ អព្យត្តេ សញ្ញាបេតិ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ។ នត្ថិ ហិ, ភោ ខត្តេ, បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។ ‘‘ឯវំ ភោ’’តិ ខោ សោ ខត្តា បាយាសិស្ស រាជញ្ញស្ស បដិស្សុត្វា យេន សេតព្យកា ព្រាហ្មណគហបតិកា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា សេតព្យកេ ព្រាហ្មណគហបតិកេ ឯតទវោច – ‘‘បាយាសិ, ភោ, រាជញ្ញោ ឯវមាហ, អាគមេន្តុ កិរ ភវន្តោ, បាយាសិបិ រាជញ្ញោ សមណំ កុមារកស្សបំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិស្សតី’’តិ។

‘‘Atthi kho, bho, samaṇo kumārakassapo, samaṇassa gotamassa sāvako kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi setabyaṃ anuppatto setabyāyaṃ viharati uttarena setabyaṃ siṃsapāvane. Taṃ kho pana bhavantaṃ kumārakassapaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito byatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā cā’ti ¹⁵. Tamete ¹⁶ bhavantaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamantī’’ti. ‘‘Tena hi, bho khatte, yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha – āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’ti. Purā samaṇo kumārakassapo setabyake brāhmaṇagahapatike bāle abyatte saññāpeti – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti. Natthi hi, bho khatte, paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. ‘‘Evaṃ bho’’ti kho so khattā pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yena setabyakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā setabyake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘pāyāsi, bho, rājañño evamāha, āgamentu kira bhavanto, pāyāsipi rājañño samaṇaṃ kumārakassapaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.

៤០៩. អថ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ សេតព្យកេហិ ព្រាហ្មណគហបតិកេហិ បរិវុតោ យេន សិំសបាវនំ យេនាយស្មា កុមារកស្សបោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតា កុមារកស្សបេន សទ្ធិំ សម្មោទិ, សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ សេតព្យកាបិ ខោ ព្រាហ្មណគហបតិកា អប្បេកច្ចេ អាយស្មន្តំ កុមារកស្សបំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ; អប្បេកច្ចេ អាយស្មតា កុមារកស្សបេន សទ្ធិំ សម្មោទិំសុ; សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។ អប្បេកច្ចេ យេនាយស្មា កុមារកស្សបោ តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។ អប្បេកច្ចេ នាមគោត្តំ សាវេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។ អប្បេកច្ចេ តុណ្ហីភូតា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។

409. Atha kho pāyāsi rājañño setabyakehi brāhmaṇagahapatikehi parivuto yena siṃsapāvanaṃ yenāyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Setabyakāpi kho brāhmaṇagahapatikā appekacce āyasmantaṃ kumārakassapaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu; appekacce āyasmatā kumārakassapena saddhiṃ sammodiṃsu; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce yenāyasmā kumārakassapo tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

នត្ថិកវាទោ

Natthikavādo

៤១០. ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ អាយស្មន្តំ កុមារកស្សបំ ឯតទវោច – ‘‘អហញ្ហិ, ភោ កស្សប, ឯវំវាទី ឯវំទិដ្ឋី – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘នាហំ, រាជញ្ញ, ឯវំវាទិំ ឯវំទិដ្ឋិំ អទ្ទសំ វា អស្សោសិំ វា។ កថញ្ហិ នាម ឯវំ វទេយ្យ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ?

410. Ekamantaṃ nisinno kho pāyāsi rājañño āyasmantaṃ kumārakassapaṃ etadavoca – ‘‘ahañhi, bho kassapa, evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Nāhaṃ, rājañña, evaṃvādiṃ evaṃdiṭṭhiṃ addasaṃ vā assosiṃ vā. Kathañhi nāma evaṃ vadeyya – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti?

ចន្ទិមសូរិយឧបមា

Candimasūriyaupamā

៤១១. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ, យថា តេ ខមេយ្យ, តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ តំ កិំ មញ្ញសិ, រាជញ្ញ, ឥមេ ចន្ទិមសូរិយា ឥមស្មិំ វា លោកេ បរស្មិំ វា, ទេវា វា តេ មនុស្សា វា’’តិ? ‘‘ឥមេ, ភោ កស្សប, ចន្ទិមសូរិយា បរស្មិំ លោកេ, ន ឥមស្មិំ; ទេវា តេ ន មនុស្សា’’តិ។ ‘‘ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។

411. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, ime candimasūriyā imasmiṃ vā loke parasmiṃ vā, devā vā te manussā vā’’ti? ‘‘Ime, bho kassapa, candimasūriyā parasmiṃ loke, na imasmiṃ; devā te na manussā’’ti. ‘‘Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti.

៤១២. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ, យេន តេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ? ‘‘អត្ថិ , ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘យថា កថំ វិយ, រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតី អទិន្នាទាយី កាមេសុមិច្ឆាចារី មុសាវាទី បិសុណវាចា ផរុសវាចា សម្ផប្បលាបី អភិជ្ឈាលូ ព្យាបន្នចិត្តា មិច្ឆាទិដ្ឋី។ តេ អបរេន សមយេន អាពាធិកា ហោន្តិ ទុក្ខិតា ពាឡ្ហគិលានា។ យទាហំ ជានាមិ – ‘ន ទានិមេ ឥមម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហិស្សន្តី’តិ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សន្តិ ខោ, ភោ, ឯកេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – យេ តេ បាណាតិបាតី អទិន្នាទាយី កាមេសុមិច្ឆាចារី មុសាវាទី បិសុណវាចា ផរុសវាចា សម្ផប្បលាបី អភិជ្ឈាលូ ព្យាបន្នចិត្តា មិច្ឆាទិដ្ឋី, តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជន្តី’តិ។ ភវន្តោ ខោ បាណាតិបាតី អទិន្នាទាយី កាមេសុមិច្ឆាចារី មុសាវាទី បិសុណវាចា ផរុសវាចា សម្ផប្បលាបី អភិជ្ឈាលូ ព្យាបន្នចិត្តា មិច្ឆាទិដ្ឋី។ សចេ តេសំ ភវតំ សមណព្រាហ្មណានំ សច្ចំ វចនំ, ភវន្តោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជិស្សន្តិ។ សចេ, ភោ, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជេយ្យាថ, យេន មេ អាគន្ត្វា អារោចេយ្យាថ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ ។ ភវន្តោ ខោ បន មេ សទ្ធាយិកា បច្ចយិកា, យំ ភវន្តេហិ ទិដ្ឋំ, យថា សាមំ ទិដ្ឋំ ឯវមេតំ ភវិស្សតី’តិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា នេវ អាគន្ត្វា អារោចេន្តិ, ន បន ទូតំ បហិណន្តិ។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

412. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo, yena te pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Atthi , bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’ti. Bhavanto kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī. Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissanti. Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti . Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

ចោរឧបមា

Coraupamā

៤១៣. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ។ យថា តេ ខមេយ្យ តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ តំ កិំ មញ្ញសិ, រាជញ្ញ, ឥធ តេ បុរិសា ចោរំ អាគុចារិំ គហេត្វា ទស្សេយ្យុំ – ‘អយំ តេ, ភន្តេ, ចោរោ អាគុចារី; ឥមស្ស យំ ឥច្ឆសិ, តំ ទណ្ឌំ បណេហី’តិ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ ទឡ្ហាយ រជ្ជុយា បច្ឆាពាហំ គាឡ្ហពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ខុរមុណ្ឌំ ករិត្វា ¹⁷ ខរស្សរេន បណវេន រថិកាយ រថិកំ ¹⁸ សិង្ឃាដកេន សិង្ឃាដកំ បរិនេត្វា ទក្ខិណេន ទ្វារេន និក្ខមិត្វា ទក្ខិណតោ នគរស្ស អាឃាតនេ សីសំ ឆិន្ទថា’តិ។ តេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តំ បុរិសំ ទឡ្ហាយ រជ្ជុយា បច្ឆាពាហំ គាឡ្ហពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ខុរមុណ្ឌំ ករិត្វា ខរស្សរេន បណវេន រថិកាយ រថិកំ សិង្ឃាដកេន សិង្ឃាដកំ បរិនេត្វា ទក្ខិណេន ទ្វារេន និក្ខមិត្វា ទក្ខិណតោ នគរស្ស អាឃាតនេ និសីទាបេយ្យុំ។ លភេយ្យ នុ ខោ សោ ចោរោ ចោរឃាតេសុ – ‘អាគមេន្តុ តាវ ភវន្តោ ចោរឃាតា, អមុកស្មិំ មេ គាមេ វា និគមេ វា មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា, យាវាហំ តេសំ ឧទ្ទិសិត្វា អាគច្ឆាមី’តិ , ឧទាហុ វិប្បលបន្តស្សេវ ចោរឃាតា សីសំ ឆិន្ទេយ្យុ’’ន្តិ? ‘‘ន ហិ សោ, ភោ កស្សប, ចោរោ លភេយ្យ ចោរឃាតេសុ – ‘អាគមេន្តុ តាវ ភវន្តោ ចោរឃាតា អមុកស្មិំ មេ គាមេ វា និគមេ វា មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា, យាវាហំ តេសំ ឧទ្ទិសិត្វា អាគច្ឆាមី’តិ។ អថ ខោ នំ វិប្បលបន្តស្សេវ ចោរឃាតា សីសំ ឆិន្ទេយ្យុ’’ន្តិ។ ‘‘សោ ហិ នាម, រាជញ្ញ, ចោរោ មនុស្សោ មនុស្សភូតេសុ ចោរឃាតេសុ ន លភិស្សតិ – ‘អាគមេន្តុ តាវ ភវន្តោ ចោរឃាតា, អមុកស្មិំ មេ គាមេ វា និគមេ វា មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា, យាវាហំ តេសំ ឧទ្ទិសិត្វា អាគច្ឆាមី’តិ។ កិំ បន តេ មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតី អទិន្នាទាយី កាមេសុមិច្ឆាចារី មុសាវាទី បិសុណវាចា ផរុសវាចា សម្ផប្បលាបី អភិជ្ឈាលូ ព្យាបន្នចិត្តា មិច្ឆាទិដ្ឋី, តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបន្នា លភិស្សន្តិ និរយបាលេសុ – ‘អាគមេន្តុ តាវ ភវន្តោ និរយបាលា, យាវ មយំ បាយាសិស្ស រាជញ្ញស្ស គន្ត្វា អារោចេម – ‘‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ? ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

413. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, idha te purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dasseyyuṃ – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā ¹⁹ kharassarena paṇavena rathikāya rathikaṃ ²⁰ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato nagarassa āghātane sīsaṃ chindathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ daḷhāya rajjuyā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā khuramuṇḍaṃ karitvā kharassarena paṇavena rathikāya rathikaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ parinetvā dakkhiṇena dvārena nikkhamitvā dakkhiṇato nagarassa āghātane nisīdāpeyyuṃ. Labheyya nu kho so coro coraghātesu – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti , udāhu vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti? ‘‘Na hi so, bho kassapa, coro labheyya coraghātesu – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti. Atha kho naṃ vippalapantasseva coraghātā sīsaṃ chindeyyu’’nti. ‘‘So hi nāma, rājañña, coro manusso manussabhūtesu coraghātesu na labhissati – ‘āgamentu tāva bhavanto coraghātā, amukasmiṃ me gāme vā nigame vā mittāmaccā ñātisālohitā, yāvāhaṃ tesaṃ uddisitvā āgacchāmī’ti. Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpī abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā labhissanti nirayapālesu – ‘āgamentu tāva bhavanto nirayapālā, yāva mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā ārocema – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤១៤. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ យេន តេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ? ‘‘អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘យថា កថំ វិយ, រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា បិសុណាយ វាចាយ បដិវិរតា ផរុសាយ វាចាយ បដិវិរតា សម្ផប្បលាបា បដិវិរតា អនភិជ្ឈាលូ អព្យាបន្នចិត្តា សម្មាទិដ្ឋី។ តេ អបរេន សមយេន អាពាធិកា ហោន្តិ ទុក្ខិតា ពាឡ្ហគិលានា។ យទាហំ ជានាមិ – ‘ន ទានិមេ ឥមម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហិស្សន្តី’តិ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សន្តិ ខោ, ភោ, ឯកេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – យេ តេ បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា បិសុណាយ វាចាយ បដិវិរតា ផរុសាយ វាចាយ បដិវិរតា សម្ផប្បលាបា បដិវិរតា អនភិជ្ឈាលូ អព្យាបន្នចិត្តា សម្មាទិដ្ឋី តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជន្តីតិ ។ ភវន្តោ ខោ បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា បិសុណាយ វាចាយ បដិវិរតា ផរុសាយ វាចាយ បដិវិរតា សម្ផប្បលាបា បដិវិរតា អនភិជ្ឈាលូ អព្យាបន្នចិត្តា សម្មាទិដ្ឋី។ សចេ តេសំ ភវតំ សមណព្រាហ្មណានំ សច្ចំ វចនំ, ភវន្តោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សន្តិ។ សចេ, ភោ, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជេយ្យាថ, យេន មេ អាគន្ត្វា អារោចេយ្យាថ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ។ ភវន្តោ ខោ បន មេ សទ្ធាយិកា បច្ចយិកា, យំ ភវន្តេហិ ទិដ្ឋំ, យថា សាមំ ទិដ្ឋំ ឯវមេតំ ភវិស្សតី’តិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា នេវ អាគន្ត្វា អារោចេន្តិ, ន បន ទូតំ បហិណន្តិ។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

414. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo yena te pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Atthi, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī. Te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti . Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī. Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti. Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha, yena me āgantvā āroceyyātha – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti. Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatī’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

គូថកូបបុរិសឧបមា

Gūthakūpapurisaupamā

៤១៥. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ ²¹ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ សេយ្យថាបិ, រាជញ្ញ, បុរិសោ គូថកូបេ សសីសកំ ²² និមុគ្គោ អស្ស។ អថ ត្វំ បុរិសេ អាណាបេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តំ បុរិសំ តម្ហា គូថកូបា ឧទ្ធរថា’តិ។ តេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តំ បុរិសំ តម្ហា គូថកូបា ឧទ្ធរេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តស្ស បុរិសស្ស កាយា វេឡុបេសិកាហិ គូថំ សុនិម្មជ្ជិតំ និម្មជ្ជថា’តិ។ តេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តស្ស បុរិសស្ស កាយា វេឡុបេសិកាហិ គូថំ សុនិម្មជ្ជិតំ និម្មជ្ជេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តស្ស បុរិសស្ស កាយំ បណ្ឌុមត្តិកាយ តិក្ខត្តុំ សុព្ពដ្ដិតំ ឧព្ពដ្ដេថា’តិ ²³។ តេ តស្ស បុរិសស្ស កាយំ បណ្ឌុមត្តិកាយ តិក្ខត្តុំ សុព្ពដ្ដិតំ ឧព្ពដ្ដេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តំ បុរិសំ តេលេន អព្ភញ្ជិត្វា សុខុមេន ចុណ្ណេន តិក្ខត្តុំ សុប្បធោតំ ករោថា’តិ។ តេ តំ បុរិសំ តេលេន អព្ភញ្ជិត្វា សុខុមេន ចុណ្ណេន តិក្ខត្តុំ សុប្បធោតំ ករេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តស្ស បុរិសស្ស កេសមស្សុំ កប្បេថា’តិ។ តេ តស្ស បុរិសស្ស កេសមស្សុំ កប្បេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តស្ស បុរិសស្ស មហគ្ឃញ្ច មាលំ មហគ្ឃញ្ច វិលេបនំ មហគ្ឃានិ ច វត្ថានិ ឧបហរថា’តិ។ តេ តស្ស បុរិសស្ស មហគ្ឃញ្ច មាលំ មហគ្ឃញ្ច វិលេបនំ មហគ្ឃានិ ច វត្ថានិ ឧបហរេយ្យុំ។ តេ ត្វំ ឯវំ វទេយ្យាសិ – ‘តេន ហិ, ភោ, តំ បុរិសំ បាសាទំ អារោបេត្វា បញ្ចកាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេថា’តិ។ តេ តំ បុរិសំ បាសាទំ អារោបេត្វា បញ្ចកាមគុណានិ ឧបដ្ឋាបេយ្យុំ។

415. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce ²⁴ viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Seyyathāpi, rājañña, puriso gūthakūpe sasīsakaṃ ²⁵ nimuggo assa. Atha tvaṃ purise āṇāpeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddharathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ tamhā gūthakūpā uddhareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjathā’ti. Te ‘sādhū’ti paṭissutvā tassa purisassa kāyā veḷupesikāhi gūthaṃ sunimmajjitaṃ nimmajjeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭethā’ti ²⁶. Te tassa purisassa kāyaṃ paṇḍumattikāya tikkhattuṃ subbaṭṭitaṃ ubbaṭṭeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ suppadhotaṃ karothā’ti. Te taṃ purisaṃ telena abbhañjitvā sukhumena cuṇṇena tikkhattuṃ suppadhotaṃ kareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa kesamassuṃ kappethā’ti. Te tassa purisassa kesamassuṃ kappeyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca vilepanaṃ mahagghāni ca vatthāni upaharathā’ti. Te tassa purisassa mahagghañca mālaṃ mahagghañca vilepanaṃ mahagghāni ca vatthāni upahareyyuṃ. Te tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tena hi, bho, taṃ purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpethā’ti. Te taṃ purisaṃ pāsādaṃ āropetvā pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpeyyuṃ.

‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, រាជញ្ញ, អបិ នុ តស្ស បុរិសស្ស សុន្ហាតស្ស សុវិលិត្តស្ស សុកប្បិតកេសមស្សុស្ស អាមុក្កមាលាភរណស្ស ឱទាតវត្ថវសនស្ស ឧបរិបាសាទវរគតស្ស បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតស្ស សមង្គីភូតស្ស បរិចារយមានស្ស បុនទេវ តស្មិំ គូថកូបេ និមុជ្ជិតុកាមតា ²⁷ អស្សា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, ភោ កស្សប’’។ ‘‘តំ កិស្ស ហេតុ’’? ‘‘អសុចិ, ភោ កស្សប, គូថកូបោ អសុចិ ចេវ អសុចិសង្ខាតោ ច ទុគ្គន្ធោ ច ទុគ្គន្ធសង្ខាតោ ច ជេគុច្ឆោ ច ជេគុច្ឆសង្ខាតោ ច បដិកូលោ ច បដិកូលសង្ខាតោ ចា’’តិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, រាជញ្ញ, មនុស្សា ទេវានំ អសុចី ចេវ អសុចិសង្ខាតា ច, ទុគ្គន្ធា ច ទុគ្គន្ធសង្ខាតា ច, ជេគុច្ឆា ច ជេគុច្ឆសង្ខាតា ច, បដិកូលា ច បដិកូលសង្ខាតា ច។ យោជនសតំ ខោ, រាជញ្ញ, មនុស្សគន្ធោ ទេវេ ឧព្ពាធតិ។ កិំ បន តេ មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា បិសុណាយ វាចាយ បដិវិរតា ផរុសាយ វាចាយ បដិវិរតា សម្ផប្បលាបា បដិវិរតា អនភិជ្ឈាលូ អព្យាបន្នចិត្តា សម្មាទិដ្ឋី, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា តេ អាគន្ត្វា អារោចេស្សន្តិ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ? ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājañña, api nu tassa purisassa sunhātassa suvilittassa sukappitakesamassussa āmukkamālābharaṇassa odātavatthavasanassa uparipāsādavaragatassa pañcahi kāmaguṇehi samappitassa samaṅgībhūtassa paricārayamānassa punadeva tasmiṃ gūthakūpe nimujjitukāmatā ²⁸ assā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho kassapa’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Asuci, bho kassapa, gūthakūpo asuci ceva asucisaṅkhāto ca duggandho ca duggandhasaṅkhāto ca jeguccho ca jegucchasaṅkhāto ca paṭikūlo ca paṭikūlasaṅkhāto cā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājañña, manussā devānaṃ asucī ceva asucisaṅkhātā ca, duggandhā ca duggandhasaṅkhātā ca, jegucchā ca jegucchasaṅkhātā ca, paṭikūlā ca paṭikūlasaṅkhātā ca. Yojanasataṃ kho, rājañña, manussagandho deve ubbādhati. Kiṃ pana te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā te āgantvā ārocessanti – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti? Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤១៦. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ …បេ.… ‘‘អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… ``យថា កថំ វិយ, រាជញ្ញាតិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតា, តេ អបរេន សមយេន អាពាធិកា ហោន្តិ ទុក្ខិតា ពាឡ្ហគិលានា។ យទាហំ ជានាមិ – ‘ន ទានិមេ ឥមម្ហា អាពាធា វុដ្ឋហិស្សន្តី’តិ ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវំ វទាមិ – ‘សន្តិ ខោ, ភោ, ឯកេ សមណព្រាហ្មណា ឯវំវាទិនោ ឯវំទិដ្ឋិនោ – យេ តេ បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតា, តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជន្តិ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតន្តិ។ ភវន្តោ ខោ បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតា។ សចេ តេសំ ភវតំ សមណព្រាហ្មណានំ សច្ចំ វចនំ, ភវន្តោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សន្តិ, ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ។ សចេ, ភោ, កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជេយ្យាថ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ, យេន មេ អាគន្ត្វា អារោចេយ្យាថ – `ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោតិ។ ភវន្តោ ខោ បន មេ សទ្ធាយិកា បច្ចយិកា, យំ ភវន្តេហិ ទិដ្ឋំ, យថា សាមំ ទិដ្ឋំ ឯវមេតំ ភវិស្សតីតិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា នេវ អាគន្ត្វា អារោចេន្តិ, ន បន ទូតំ បហិណន្តិ។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

416. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo …pe… ‘‘atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… ``yathā kathaṃ viya, rājaññāti? ‘‘Idha me, bho kassapa, mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te aparena samayena ābādhikā honti dukkhitā bāḷhagilānā. Yadāhaṃ jānāmi – ‘na dānime imamhā ābādhā vuṭṭhahissantī’ti tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘santi kho, bho, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ye te pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyatanti. Bhavanto kho pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā. Sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, bhavanto kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissanti, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ. Sace, bho, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyātha devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, yena me āgantvā āroceyyātha – `itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipākoti. Bhavanto kho pana me saddhāyikā paccayikā, yaṃ bhavantehi diṭṭhaṃ, yathā sāmaṃ diṭṭhaṃ evametaṃ bhavissatīti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā neva āgantvā ārocenti, na pana dūtaṃ pahiṇanti. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

តាវតិំសទេវឧបមា

Tāvatiṃsadevaupamā

៤១៧. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ; យថា តេ ខមេយ្យ, តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ យំ ខោ បន, រាជញ្ញ, មានុស្សកំ វស្សសតំ, ទេវានំ តាវតិំសានំ ឯសោ ឯកោ រត្តិន្ទិវោ ²⁹, តាយ រត្តិយា តិំសរត្តិយោ មាសោ, តេន មាសេន ទ្វាទសមាសិយោ សំវច្ឆរោ, តេន សំវច្ឆរេន ទិព្ពំ វស្សសហស្សំ ទេវានំ តាវតិំសានំ អាយុប្បមាណំ។ យេ តេ មិត្តាមច្ចា ញាតិសាលោហិតា បាណាតិបាតា បដិវិរតា អទិន្នាទានា បដិវិរតា កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតា មុសាវាទា បដិវិរតា សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតា, តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ។ សចេ បន តេសំ ឯវំ ភវិស្សតិ – ‘យាវ មយំ ទ្វេ វា តីណិ វា រត្តិន្ទិវា ទិព្ពេហិ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតា សមង្គីភូតា បរិចារេម, អថ មយំ បាយាសិស្ស រាជញ្ញស្ស គន្ត្វា អារោចេយ្យាម – ‘‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។ អបិ នុ តេ អាគន្ត្វា អារោចេយ្យុំ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, ភោ កស្សប។ អបិ ហិ មយំ, ភោ កស្សប, ចិរំ កាលង្កតាបិ ភវេយ្យាម។ កោ បនេតំ ភោតោ កស្សបស្ស អារោចេតិ – ‘អត្ថិ ទេវា តាវតិំសា’តិ វា ‘ឯវំទីឃាយុកា ទេវា តាវតិំសា’តិ វា។ ន មយំ ភោតោ កស្សបស្ស សទ្ទហាម – ‘អត្ថិ ទេវា តាវតិំសា’តិ វា ‘ឯវំទីឃាយុកា ទេវា តាវតិំសា’តិ វា’’តិ។

417. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi; yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi. Yaṃ kho pana, rājañña, mānussakaṃ vassasataṃ, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ eso eko rattindivo ³⁰, tāya rattiyā tiṃsarattiyo māso, tena māsena dvādasamāsiyo saṃvaccharo, tena saṃvaccharena dibbaṃ vassasahassaṃ devānaṃ tāvatiṃsānaṃ āyuppamāṇaṃ. Ye te mittāmaccā ñātisālohitā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ. Sace pana tesaṃ evaṃ bhavissati – ‘yāva mayaṃ dve vā tīṇi vā rattindivā dibbehi pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārema, atha mayaṃ pāyāsissa rājaññassa gantvā āroceyyāma – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. Api nu te āgantvā āroceyyuṃ – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho kassapa. Api hi mayaṃ, bho kassapa, ciraṃ kālaṅkatāpi bhaveyyāma. Ko panetaṃ bhoto kassapassa āroceti – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā. Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā’’ti.

ជច្ចន្ធឧបមា

Jaccandhaupamā

៤១៨. ‘‘សេយ្យថាបិ, រាជញ្ញ, ជច្ចន្ធោ បុរិសោ ន បស្សេយ្យ កណ្ហ – សុក្កានិ រូបានិ , ន បស្សេយ្យ នីលកានិ រូបានិ, ន បស្សេយ្យ បីតកានិ ³¹ រូបានិ, ន បស្សេយ្យ លោហិតកានិ រូបានិ, ន បស្សេយ្យ មញ្ជិដ្ឋកានិ រូបានិ, ន បស្សេយ្យ សមវិសមំ, ន បស្សេយ្យ តារកានិ រូបានិ, ន បស្សេយ្យ ចន្ទិមសូរិយេ។ សោ ឯវំ វទេយ្យ – ‘នត្ថិ កណ្ហសុក្កានិ រូបានិ, នត្ថិ កណ្ហសុក្កានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ នីលកានិ រូបានិ, នត្ថិ នីលកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ បីតកានិ រូបានិ, នត្ថិ បីតកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ លោហិតកានិ រូបានិ, នត្ថិ លោហិតកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ មញ្ជិដ្ឋកានិ រូបានិ, នត្ថិ មញ្ជិដ្ឋកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ សមវិសមំ, នត្ថិ សមវិសមស្ស ទស្សាវី។ នត្ថិ តារកានិ រូបានិ, នត្ថិ តារកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ នត្ថិ ចន្ទិមសូរិយា, នត្ថិ ចន្ទិមសូរិយានំ ទស្សាវី។ អហមេតំ ន ជានាមិ, អហមេតំ ន បស្សាមិ, តស្មា តំ នត្ថី’តិ។ សម្មា នុ ខោ សោ, រាជញ្ញ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, ភោ កស្សប។ អត្ថិ កណ្ហសុក្កានិ រូបានិ, អត្ថិ កណ្ហសុក្កានំ រូបានំ ទស្សាវី។ អត្ថិ នីលកានិ រូបានិ, អត្ថិ នីលកានំ រូបានំ ទស្សាវី…បេ.… អត្ថិ សមវិសមំ, អត្ថិ សមវិសមស្ស ទស្សាវី។ អត្ថិ តារកានិ រូបានិ, អត្ថិ តារកានំ រូបានំ ទស្សាវី។ អត្ថិ ចន្ទិមសូរិយា, អត្ថិ ចន្ទិមសូរិយានំ ទស្សាវី។ ‘អហមេតំ ន ជានាមិ, អហមេតំ ន បស្សាមិ, តស្មា តំ នត្ថី’តិ។ ន ហិ សោ, ភោ កស្សប, សម្មា វទមានោ វទេយ្យា’’តិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, ជច្ចន្ធូបមោ មញ្ញេ បដិភាសិ យំ មំ ត្វំ ឯវំ វទេសិ’’។

418. ‘‘Seyyathāpi, rājañña, jaccandho puriso na passeyya kaṇha – sukkāni rūpāni , na passeyya nīlakāni rūpāni, na passeyya pītakāni ³² rūpāni, na passeyya lohitakāni rūpāni, na passeyya mañjiṭṭhakāni rūpāni, na passeyya samavisamaṃ, na passeyya tārakāni rūpāni, na passeyya candimasūriye. So evaṃ vadeyya – ‘natthi kaṇhasukkāni rūpāni, natthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi nīlakāni rūpāni, natthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi pītakāni rūpāni, natthi pītakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi lohitakāni rūpāni, natthi lohitakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi mañjiṭṭhakāni rūpāni, natthi mañjiṭṭhakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi samavisamaṃ, natthi samavisamassa dassāvī. Natthi tārakāni rūpāni, natthi tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Natthi candimasūriyā, natthi candimasūriyānaṃ dassāvī. Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā taṃ natthī’ti. Sammā nu kho so, rājañña, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho kassapa. Atthi kaṇhasukkāni rūpāni, atthi kaṇhasukkānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Atthi nīlakāni rūpāni, atthi nīlakānaṃ rūpānaṃ dassāvī…pe… atthi samavisamaṃ, atthi samavisamassa dassāvī. Atthi tārakāni rūpāni, atthi tārakānaṃ rūpānaṃ dassāvī. Atthi candimasūriyā, atthi candimasūriyānaṃ dassāvī. ‘Ahametaṃ na jānāmi, ahametaṃ na passāmi, tasmā taṃ natthī’ti. Na hi so, bho kassapa, sammā vadamāno vadeyyā’’ti. ‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, jaccandhūpamo maññe paṭibhāsi yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi’’.

‘‘កោ បនេតំ ភោតោ កស្សបស្ស អារោចេតិ – ‘អត្ថិ ទេវា តាវតិំសា’’តិ វា, ‘ឯវំទីឃាយុកា ទេវា តាវតិំសា’តិ វា? ន មយំ ភោតោ កស្សបស្ស សទ្ទហាម – ‘អត្ថិ ទេវា តាវតិំសា’តិ វា ‘ឯវំទីឃាយុកា ទេវា តាវតិំសា’តិ វា’’តិ។ ‘‘ន ខោ, រាជញ្ញ, ឯវំ បរោ លោកោ ទដ្ឋព្ពោ, យថា ត្វំ មញ្ញសិ ឥមិនា មំសចក្ខុនា។ យេ ខោ តេ រាជញ្ញ សមណព្រាហ្មណា អរញ្ញវនបត្ថានិ បន្តានិ សេនាសនានិ បដិសេវន្តិ , តេ តត្ថ អប្បមត្តា អាតាបិនោ បហិតត្តា វិហរន្តា ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធេន្តិ។ តេ ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន ឥមំ ចេវ លោកំ បស្សន្តិ បរញ្ច សត្តេ ច ឱបបាតិកេ។ ឯវញ្ច ខោ, រាជញ្ញ, បរោ លោកោ ទដ្ឋព្ពោ; នត្វេវ យថា ត្វំ មញ្ញសិ ឥមិនា មំសចក្ខុនា។ ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

‘‘Ko panetaṃ bhoto kassapassa āroceti – ‘atthi devā tāvatiṃsā’’ti vā, ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā? Na mayaṃ bhoto kassapassa saddahāma – ‘atthi devā tāvatiṃsā’ti vā ‘evaṃdīghāyukā devā tāvatiṃsā’ti vā’’ti. ‘‘Na kho, rājañña, evaṃ paro loko daṭṭhabbo, yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā. Ye kho te rājañña samaṇabrāhmaṇā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti , te tattha appamattā ātāpino pahitattā viharantā dibbacakkhuṃ visodhenti. Te dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena imaṃ ceva lokaṃ passanti parañca satte ca opapātike. Evañca kho, rājañña, paro loko daṭṭhabbo; natveva yathā tvaṃ maññasi iminā maṃsacakkhunā. Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤១៩. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ…បេ.… អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… យថា កថំ វិយ, រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធាហំ, ភោ កស្សប, បស្សាមិ សមណព្រាហ្មណេ សីលវន្តេ កល្យាណធម្មេ ជីវិតុកាមេ អមរិតុកាមេ សុខកាមេ ទុក្ខបដិកូលេ។ តស្ស មយ្ហំ, ភោ កស្សប, ឯវំ ហោតិ – សចេ ខោ ឥមេ ភោន្តោ សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា ឯវំ ជានេយ្យុំ – ‘ឥតោ នោ មតានំ សេយ្យោ ភវិស្សតី’តិ។ ឥទានិមេ ភោន្តោ សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា វិសំ វា ខាទេយ្យុំ, សត្ថំ វា អាហរេយ្យុំ, ឧព្ពន្ធិត្វា វា កាលង្ករេយ្យុំ, បបាតេ វា បបតេយ្យុំ។ យស្មា ច ខោ ឥមេ ភោន្តោ សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា ន ឯវំ ជានន្តិ – ‘ឥតោ នោ មតានំ សេយ្យោ ភវិស្សតី’តិ, តស្មា ឥមេ ភោន្តោ សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា ជីវិតុកាមា អមរិតុកាមា សុខកាមា ទុក្ខបដិកូលា អត្តានំ ន មារេន្តិ ³³។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

419. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti . ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idhāhaṃ, bho kassapa, passāmi samaṇabrāhmaṇe sīlavante kalyāṇadhamme jīvitukāme amaritukāme sukhakāme dukkhapaṭikūle. Tassa mayhaṃ, bho kassapa, evaṃ hoti – sace kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā evaṃ jāneyyuṃ – ‘ito no matānaṃ seyyo bhavissatī’ti. Idānime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā visaṃ vā khādeyyuṃ, satthaṃ vā āhareyyuṃ, ubbandhitvā vā kālaṅkareyyuṃ, papāte vā papateyyuṃ. Yasmā ca kho ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā na evaṃ jānanti – ‘ito no matānaṃ seyyo bhavissatī’ti, tasmā ime bhonto samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā jīvitukāmā amaritukāmā sukhakāmā dukkhapaṭikūlā attānaṃ na mārenti ³⁴. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

គព្ភិនីឧបមា

Gabbhinīupamā

៤២០. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរស្ស ព្រាហ្មណស្ស ទ្វេ បជាបតិយោ អហេសុំ។ ឯកិស្សា បុត្តោ អហោសិ ទសវស្សុទ្ទេសិកោ វា ទ្វាទសវស្សុទ្ទេសិកោ វា, ឯកា គព្ភិនី ឧបវិជញ្ញា។ អថ ខោ សោ ព្រាហ្មណោ កាលមកាសិ។ អថ ខោ សោ មាណវកោ មាតុសបត្តិំ ³⁵ ឯតទវោច – ‘យមិទំ, ភោតិ, ធនំ វា ធញ្ញំ វា រជតំ វា ជាតរូបំ វា, សព្ពំ តំ មយ្ហំ ; នត្ថិ តុយ្ហេត្ថ កិញ្ចិ។ បិតុ មេ ³⁶ ភោតិ, ទាយជ្ជំ និយ្យាទេហី’តិ ³⁷។ ឯវំ វុត្តេ សា ព្រាហ្មណី តំ មាណវកំ ឯតទវោច – ‘អាគមេហិ តាវ, តាត, យាវ វិជាយាមិ។ សចេ កុមារកោ ភវិស្សតិ, តស្សបិ ឯកទេសោ ភវិស្សតិ; សចេ កុមារិកា ភវិស្សតិ, សាបិ តេ ឱបភោគ្គា ³⁸ ភវិស្សតី’តិ។ ទុតិយម្បិ ខោ សោ មាណវកោ មាតុសបត្តិំ ឯតទវោច – ‘យមិទំ, ភោតិ, ធនំ វា ធញ្ញំ វា រជតំ វា ជាតរូបំ វា, សព្ពំ តំ មយ្ហំ; នត្ថិ តុយ្ហេត្ថ កិញ្ចិ។ បិតុ មេ, ភោតិ, ទាយជ្ជំ និយ្យាទេហី’តិ។ ទុតិយម្បិ ខោ សា ព្រាហ្មណី តំ មាណវកំ ឯតទវោច – ‘អាគមេហិ តាវ, តាត, យាវ វិជាយាមិ។ សចេ កុមារកោ ភវិស្សតិ, តស្សបិ ឯកទេសោ ភវិស្សតិ; សចេ កុមារិកា ភវិស្សតិ សាបិ តេ ឱបភោគ្គា ³⁹ ភវិស្សតី’តិ។ តតិយម្បិ ខោ សោ មាណវកោ មាតុសបត្តិំ ឯតទវោច – ‘យមិទំ, ភោតិ, ធនំ វា ធញ្ញំ វា រជតំ វា ជាតរូបំ វា , សព្ពំ តំ មយ្ហំ; នត្ថិ តុយ្ហេត្ថ កិញ្ចិ។ បិតុ មេ, ភោតិ, ទាយជ្ជំ និយ្យាទេហី’តិ។

420. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññatarassa brāhmaṇassa dve pajāpatiyo ahesuṃ. Ekissā putto ahosi dasavassuddesiko vā dvādasavassuddesiko vā, ekā gabbhinī upavijaññā. Atha kho so brāhmaṇo kālamakāsi. Atha kho so māṇavako mātusapattiṃ ⁴⁰ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ ; natthi tuyhettha kiñci. Pitu me ⁴¹ bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti ⁴². Evaṃ vutte sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumārikā bhavissati, sāpi te opabhoggā ⁴³ bhavissatī’ti. Dutiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā, sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci. Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti. Dutiyampi kho sā brāhmaṇī taṃ māṇavakaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, tāta, yāva vijāyāmi. Sace kumārako bhavissati, tassapi ekadeso bhavissati; sace kumārikā bhavissati sāpi te opabhoggā ⁴⁴ bhavissatī’ti. Tatiyampi kho so māṇavako mātusapattiṃ etadavoca – ‘yamidaṃ, bhoti, dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā , sabbaṃ taṃ mayhaṃ; natthi tuyhettha kiñci. Pitu me, bhoti, dāyajjaṃ niyyādehī’ti.

‘‘អថ ខោ សា ព្រាហ្មណី សត្ថំ គហេត្វា ឱវរកំ បវិសិត្វា ឧទរំ ឱបាទេសិ ⁴⁵ – ‘យាវ វិជាយាមិ យទិ វា កុមារកោ យទិ វា កុមារិកា’តិ។ សា អត្តានំ ចេវ ជីវិតញ្ច គព្ភញ្ច សាបតេយ្យញ្ច វិនាសេសិ។ យថា តំ ពាលា អព្យត្តា អនយព្យសនំ អាបន្នា អយោនិសោ ទាយជ្ជំ គវេសន្តី, ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, ពាលោ អព្យត្តោ អនយព្យសនំ អាបជ្ជិស្សសិ អយោនិសោ បរលោកំ គវេសន្តោ ; សេយ្យថាបិ សា ព្រាហ្មណី ពាលា អព្យត្តា អនយព្យសនំ អាបន្នា អយោនិសោ ទាយជ្ជំ គវេសន្តី។ ន ខោ, រាជញ្ញ, សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា អបក្កំ បរិបាចេន្តិ; អបិ ច បរិបាកំ អាគមេន្តិ។ បណ្ឌិតានំ អត្ថោ ហិ, រាជញ្ញ, សមណព្រាហ្មណានំ សីលវន្តានំ កល្យាណធម្មានំ ជីវិតេន។ យថា យថា ខោ, រាជញ្ញ, សមណព្រាហ្មណា សីលវន្តោ កល្យាណធម្មា ចិរំ ទីឃមទ្ធានំ តិដ្ឋន្តិ, តថា តថា ពហុំ បុញ្ញំ បសវន្តិ, ពហុជនហិតាយ ច បដិបជ្ជន្តិ ពហុជនសុខាយ លោកានុកម្បាយ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ។ ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

‘‘Atha kho sā brāhmaṇī satthaṃ gahetvā ovarakaṃ pavisitvā udaraṃ opādesi ⁴⁶ – ‘yāva vijāyāmi yadi vā kumārako yadi vā kumārikā’ti. Sā attānaṃ ceva jīvitañca gabbhañca sāpateyyañca vināsesi. Yathā taṃ bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī, evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto ; seyyathāpi sā brāhmaṇī bālā abyattā anayabyasanaṃ āpannā ayoniso dāyajjaṃ gavesantī. Na kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā apakkaṃ paripācenti; api ca paripākaṃ āgamenti. Paṇḍitānaṃ attho hi, rājañña, samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlavantānaṃ kalyāṇadhammānaṃ jīvitena. Yathā yathā kho, rājañña, samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤២១. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ…បេ.… អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… យថា កថំ វិយ, រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, បុរិសា ចោរំ អាគុចារិំ គហេត្វា ទស្សេន្តិ – ‘អយំ តេ, ភន្តេ, ចោរោ អាគុចារី; ឥមស្ស យំ ឥច្ឆសិ, តំ ទណ្ឌំ បណេហី’តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ ជីវន្តំយេវ កុម្ភិយា បក្ខិបិត្វា មុខំ បិទហិត្វា អល្លេន ចម្មេន ឱនន្ធិត្វា អល្លាយ មត្តិកាយ ពហលាវលេបនំ ⁴⁷ ករិត្វា ឧទ្ធនំ អារោបេត្វា អគ្គិំ ទេថា’តិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តំ បុរិសំ ជីវន្តំយេវ កុម្ភិយា បក្ខិបិត្វា មុខំ បិទហិត្វា អល្លេន ចម្មេន ឱនន្ធិត្វា អល្លាយ មត្តិកាយ ពហលាវលេបនំ ករិត្វា ឧទ្ធនំ អារោបេត្វា អគ្គិំ ទេន្តិ។ យទា មយំ ជានាម ‘កាលង្កតោ សោ បុរិសោ’តិ, អថ នំ កុម្ភិំ ឱរោបេត្វា ឧព្ភិន្ទិត្វា មុខំ វិវរិត្វា សណិកំ និល្លោកេម ⁴⁸ – ‘អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ នេវស្ស មយំ ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សាម។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

421. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya, rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ ⁴⁹ karitvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ dethā’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃyeva kumbhiyā pakkhipitvā mukhaṃ pidahitvā allena cammena onandhitvā allāya mattikāya bahalāvalepanaṃ karitvā uddhanaṃ āropetvā aggiṃ denti. Yadā mayaṃ jānāma ‘kālaṅkato so puriso’ti, atha naṃ kumbhiṃ oropetvā ubbhinditvā mukhaṃ vivaritvā saṇikaṃ nillokema ⁵⁰ – ‘appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

សុបិនកឧបមា

Supinakaupamā

៤២២. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, តញ្ញេវេត្ថ បដិបុច្ឆិស្សាមិ, យថា តេ ខមេយ្យ, តថា នំ ព្យាករេយ្យាសិ។ អភិជានាសិ នោ ត្វំ, រាជញ្ញ, ទិវា សេយ្យំ ឧបគតោ សុបិនកំ បស្សិតា អារាមរាមណេយ្យកំ វនរាមណេយ្យកំ ភូមិរាមណេយ្យកំ បោក្ខរណីរាមណេយ្យក’’ន្តិ? ‘‘អភិជានាមហំ, ភោ កស្សប, ទិវាសេយ្យំ ឧបគតោ សុបិនកំ បស្សិតា អារាមរាមណេយ្យកំ វនរាមណេយ្យកំ ភូមិរាមណេយ្យកំ បោក្ខរណីរាមណេយ្យក’’ន្តិ។ ‘‘រក្ខន្តិ តំ តម្ហិ សមយេ ខុជ្ជាបិ វាមនកាបិ វេលាសិកាបិ ⁵¹ កោមារិកាបី’’តិ? ‘‘ឯវំ, ភោ កស្សប, រក្ខន្តិ មំ តម្ហិ សមយេ ខុជ្ជាបិ វាមនកាបិ វេលាសិកាបិ ⁵² កោមារិកាបី’’តិ។ ‘‘អបិ នុ តា តុយ្ហំ ជីវំ បស្សន្តិ បវិសន្តំ វា និក្ខមន្តំ វា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, ភោ កស្សប’’។ ‘‘តា ហិ នាម, រាជញ្ញ, តុយ្ហំ ជីវន្តស្ស ជីវន្តិយោ ជីវំ ន បស្សិស្សន្តិ បវិសន្តំ វា និក្ខមន្តំ វា។ កិំ បន ត្វំ កាលង្កតស្ស ជីវំ បស្សិស្សសិ បវិសន្តំ វា និក្ខមន្តំ វា។ ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

422. ‘‘Tena hi, rājañña, taññevettha paṭipucchissāmi, yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi. Abhijānāsi no tvaṃ, rājañña, divā seyyaṃ upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti? ‘‘Abhijānāmahaṃ, bho kassapa, divāseyyaṃ upagato supinakaṃ passitā ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’nti. ‘‘Rakkhanti taṃ tamhi samaye khujjāpi vāmanakāpi velāsikāpi ⁵³ komārikāpī’’ti? ‘‘Evaṃ, bho kassapa, rakkhanti maṃ tamhi samaye khujjāpi vāmanakāpi velāsikāpi ⁵⁴ komārikāpī’’ti. ‘‘Api nu tā tuyhaṃ jīvaṃ passanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho kassapa’’. ‘‘Tā hi nāma, rājañña, tuyhaṃ jīvantassa jīvantiyo jīvaṃ na passissanti pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā. Kiṃ pana tvaṃ kālaṅkatassa jīvaṃ passissasi pavisantaṃ vā nikkhamantaṃ vā. Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤២៣. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ…បេ.… ‘‘អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… យថា កថំ វិយ រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, បុរិសា ចោរំ អាគុចារិំ គហេត្វា ទស្សេន្តិ – ‘អយំ តេ, ភន្តេ, ចោរោ អាគុចារី; ឥមស្ស យំ ឥច្ឆសិ, តំ ទណ្ឌំ បណេហី’តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ ជីវន្តំយេវ តុលាយ តុលេត្វា ជិយាយ អនស្សាសកំ មារេត្វា បុនទេវ តុលាយ តុលេថា’តិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តំ បុរិសំ ជីវន្តំយេវ តុលាយ តុលេត្វា ជិយាយ អនស្សាសកំ មារេត្វា បុនទេវ តុលាយ តុលេន្តិ។ យទា សោ ជីវតិ, តទា លហុតរោ ច ហោតិ មុទុតរោ ច កម្មញ្ញតរោ ច។ យទា បន សោ កាលង្កតោ ហោតិ តទា គរុតរោ ច ហោតិ បត្ថិន្នតរោ ច អកម្មញ្ញតរោ ច។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

423. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… ‘‘atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya tulethā’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ jīvantaṃyeva tulāya tuletvā jiyāya anassāsakaṃ māretvā punadeva tulāya tulenti. Yadā so jīvati, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā pana so kālaṅkato hoti tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

សន្តត្តអយោគុឡឧបមា

Santattaayoguḷaupamā

៤២៤. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ សេយ្យថាបិ, រាជញ្ញ, បុរិសោ ទិវសំ សន្តត្តំ អយោគុឡំ អាទិត្តំ សម្បជ្ជលិតំ សជោតិភូតំ តុលាយ តុលេយ្យ។ តមេនំ អបរេន សមយេន សីតំ និព្ពុតំ តុលាយ តុលេយ្យ។ កទា នុ ខោ សោ អយោគុឡោ លហុតរោ វា ហោតិ មុទុតរោ វា កម្មញ្ញតរោ វា, យទា វា អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ, យទា វា សីតោ និព្ពុតោ’’តិ? ‘‘យទា សោ, ភោ កស្សប, អយោគុឡោ តេជោសហគតោ ច ហោតិ វាយោសហគតោ ច អាទិត្តោ សម្បជ្ជលិតោ សជោតិភូតោ, តទា លហុតរោ ច ហោតិ មុទុតរោ ច កម្មញ្ញតរោ ច។ យទា បន សោ អយោគុឡោ នេវ តេជោសហគតោ ហោតិ ន វាយោសហគតោ សីតោ និព្ពុតោ, តទា គរុតរោ ច ហោតិ បត្ថិន្នតរោ ច អកម្មញ្ញតរោ ចា’’តិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, រាជញ្ញ, យទាយំ កាយោ អាយុសហគតោ ច ហោតិ ឧស្មាសហគតោ ច វិញ្ញាណសហគតោ ច, តទា លហុតរោ ច ហោតិ មុទុតរោ ច កម្មញ្ញតរោ ច។ យទា បនាយំ កាយោ នេវ អាយុសហគតោ ហោតិ ន ឧស្មាសហគតោ ន វិញ្ញាណសហគតោ តទា គរុតរោ ច ហោតិ បត្ថិន្នតរោ ច អកម្មញ្ញតរោ ច។ ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

424. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Seyyathāpi, rājañña, puriso divasaṃ santattaṃ ayoguḷaṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ tulāya tuleyya. Tamenaṃ aparena samayena sītaṃ nibbutaṃ tulāya tuleyya. Kadā nu kho so ayoguḷo lahutaro vā hoti mudutaro vā kammaññataro vā, yadā vā āditto sampajjalito sajotibhūto, yadā vā sīto nibbuto’’ti? ‘‘Yadā so, bho kassapa, ayoguḷo tejosahagato ca hoti vāyosahagato ca āditto sampajjalito sajotibhūto, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā pana so ayoguḷo neva tejosahagato hoti na vāyosahagato sīto nibbuto, tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro cā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājañña, yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro ca. Yadā panāyaṃ kāyo neva āyusahagato hoti na usmāsahagato na viññāṇasahagato tadā garutaro ca hoti patthinnataro ca akammaññataro ca. Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

៤២៥. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ…បេ.… អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… យថា កថំ វិយ រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, បុរិសា ចោរំ អាគុចារិំ គហេត្វា ទស្សេន្តិ – ‘អយំ តេ, ភន្តេ, ចោរោ អាគុចារី; ឥមស្ស យំ ឥច្ឆសិ , តំ ទណ្ឌំ បណេហី’តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ អនុបហច្ច ឆវិញ្ច ចម្មញ្ច មំសញ្ច ន្ហារុញ្ច អដ្ឋិញ្ច អដ្ឋិមិញ្ជញ្ច ជីវិតា វោរោបេថ, អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ តេ មេ ‘សាធូ’តិ បដិស្សុត្វា តំ បុរិសំ អនុបហច្ច ឆវិញ្ច…បេ.… ជីវិតា វោរោបេន្តិ។ យទា សោ អាមតោ ហោតិ, ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ ឧត្តានំ និបាតេថ, អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ តេ តំ បុរិសំ ឧត្តានំ និបាតេន្តិ។ នេវស្ស មយំ ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សាម។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមំ បុរិសំ អវកុជ្ជំ និបាតេថ… បស្សេន និបាតេថ… ទុតិយេន បស្សេន និបាតេថ… ឧទ្ធំ ឋបេថ… ឱមុទ្ធកំ ឋបេថ… បាណិនា អាកោដេថ… លេឌ្ឌុនា អាកោដេថ… ទណ្ឌេន អាកោដេថ… សត្ថេន អាកោដេថ… ឱធុនាថ សន្ធុនាថ និទ្ធុនាថ, អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ តេ តំ បុរិសំ ឱធុនន្តិ សន្ធុនន្តិ និទ្ធុនន្តិ។ នេវស្ស មយំ ជីវំ និក្ខមន្តំ បស្សាម។ តស្ស តទេវ ចក្ខុ ហោតិ តេ រូបា, តញ្ចាយតនំ នប្បដិសំវេទេតិ។ តទេវ សោតំ ហោតិ តេ សទ្ទា, តញ្ចាយតនំ នប្បដិសំវេទេតិ។ តទេវ ឃានំ ហោតិ តេ គន្ធា, តញ្ចាយតនំ នប្បដិសំវេទេតិ ។ សាវ ជិវ្ហា ហោតិ តេ រសា, តញ្ចាយតនំ នប្បដិសំវេទេតិ។ ស្វេវ កាយោ ហោតិ តេ ផោដ្ឋព្ពា, តញ្ចាយតនំ នប្បដិសំវេទេតិ។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

425. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī; imassa yaṃ icchasi , taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ anupahacca chaviñca cammañca maṃsañca nhāruñca aṭṭhiñca aṭṭhimiñjañca jīvitā voropetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Te me ‘sādhū’ti paṭissutvā taṃ purisaṃ anupahacca chaviñca…pe… jīvitā voropenti. Yadā so āmato hoti, tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ uttānaṃ nipātetha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Te taṃ purisaṃ uttānaṃ nipātenti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imaṃ purisaṃ avakujjaṃ nipātetha… passena nipātetha… dutiyena passena nipātetha… uddhaṃ ṭhapetha… omuddhakaṃ ṭhapetha… pāṇinā ākoṭetha… leḍḍunā ākoṭetha… daṇḍena ākoṭetha… satthena ākoṭetha… odhunātha sandhunātha niddhunātha, appeva nāmassa jīvaṃ nikkhamantaṃ passeyyāmā’ti. Te taṃ purisaṃ odhunanti sandhunanti niddhunanti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ nikkhamantaṃ passāma. Tassa tadeva cakkhu hoti te rūpā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Tadeva sotaṃ hoti te saddā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Tadeva ghānaṃ hoti te gandhā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti . Sāva jivhā hoti te rasā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Sveva kāyo hoti te phoṭṭhabbā, tañcāyatanaṃ nappaṭisaṃvedeti. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

សង្ខធមឧបមា

Saṅkhadhamaupamā

៤២៦. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរោ សង្ខធមោ សង្ខំ អាទាយ បច្ចន្តិមំ ជនបទំ អគមាសិ។ សោ យេន អញ្ញតរោ គាមោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មជ្ឈេ គាមស្ស ឋិតោ តិក្ខត្តុំ សង្ខំ ឧបលាបេត្វា សង្ខំ ភូមិយំ និក្ខិបិត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ អថ ខោ, រាជញ្ញ, តេសំ បច្ចន្តជនបទានំ ⁵⁵ មនុស្សានំ ឯតទហោសិ – ‘អម្ភោ កស្ស នុ ខោ ⁵⁶ ឯសោ សទ្ទោ ឯវំរជនីយោ ឯវំកមនីយោ ឯវំមទនីយោ ឯវំពន្ធនីយោ ឯវំមុច្ឆនីយោ’តិ។ សន្និបតិត្វា តំ សង្ខធមំ ឯតទវោចុំ – ‘អម្ភោ, កស្ស នុ ខោ ឯសោ សទ្ទោ ឯវំរជនីយោ ឯវំកមនីយោ ឯវំមទនីយោ ឯវំពន្ធនីយោ ឯវំមុច្ឆនីយោ’តិ។ ‘ឯសោ ខោ, ភោ, សង្ខោ នាម យស្សេសោ សទ្ទោ ឯវំរជនីយោ ឯវំកមនីយោ ឯវំមទនីយោ ឯវំពន្ធនីយោ ឯវំមុច្ឆនីយោ’តិ។ តេ តំ សង្ខំ ឧត្តានំ និបាតេសុំ – ‘វទេហិ, ភោ សង្ខ, វទេហិ, ភោ សង្ខា’តិ។ នេវ សោ សង្ខោ សទ្ទមកាសិ។ តេ តំ សង្ខំ អវកុជ្ជំ និបាតេសុំ, បស្សេន និបាតេសុំ, ទុតិយេន បស្សេន និបាតេសុំ, ឧទ្ធំ ឋបេសុំ, ឱមុទ្ធកំ ឋបេសុំ, បាណិនា អាកោដេសុំ, លេឌ្ឌុនា អាកោដេសុំ, ទណ្ឌេន អាកោដេសុំ, សត្ថេន អាកោដេសុំ, ឱធុនិំសុ សន្ធុនិំសុ និទ្ធុនិំសុ – ‘វទេហិ, ភោ សង្ខ, វទេហិ, ភោ សង្ខា’តិ។ នេវ សោ សង្ខោ សទ្ទមកាសិ។

426. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro saṅkhadhamo saṅkhaṃ ādāya paccantimaṃ janapadaṃ agamāsi. So yena aññataro gāmo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā majjhe gāmassa ṭhito tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā ekamantaṃ nisīdi. Atha kho, rājañña, tesaṃ paccantajanapadānaṃ ⁵⁷ manussānaṃ etadahosi – ‘ambho kassa nu kho ⁵⁸ eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti. Sannipatitvā taṃ saṅkhadhamaṃ etadavocuṃ – ‘ambho, kassa nu kho eso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti. ‘Eso kho, bho, saṅkho nāma yasseso saddo evaṃrajanīyo evaṃkamanīyo evaṃmadanīyo evaṃbandhanīyo evaṃmucchanīyo’ti. Te taṃ saṅkhaṃ uttānaṃ nipātesuṃ – ‘vadehi, bho saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti. Neva so saṅkho saddamakāsi. Te taṃ saṅkhaṃ avakujjaṃ nipātesuṃ, passena nipātesuṃ, dutiyena passena nipātesuṃ, uddhaṃ ṭhapesuṃ, omuddhakaṃ ṭhapesuṃ, pāṇinā ākoṭesuṃ, leḍḍunā ākoṭesuṃ, daṇḍena ākoṭesuṃ, satthena ākoṭesuṃ, odhuniṃsu sandhuniṃsu niddhuniṃsu – ‘vadehi, bho saṅkha, vadehi, bho saṅkhā’ti. Neva so saṅkho saddamakāsi.

‘‘អថ ខោ, រាជញ្ញ, តស្ស សង្ខធមស្ស ឯតទហោសិ – ‘យាវ ពាលា ឥមេ បច្ចន្តជនបទាមនុស្សា, កថញ្ហិ នាម អយោនិសោ សង្ខសទ្ទំ គវេសិស្សន្តី’តិ។ តេសំ បេក្ខមានានំ សង្ខំ គហេត្វា តិក្ខត្តុំ សង្ខំ ឧបលាបេត្វា សង្ខំ អាទាយ បក្កាមិ។ អថ ខោ, រាជញ្ញ, តេសំ បច្ចន្តជនបទានំ មនុស្សានំ ឯតទហោសិ – ‘យទា កិរ, ភោ, អយំ សង្ខោ នាម បុរិសសហគតោ ច ហោតិ វាយាមសហគតោ ⁵⁹ ច វាយុសហគតោ ច, តទាយំ សង្ខោ សទ្ទំ ករោតិ, យទា បនាយំ សង្ខោ នេវ បុរិសសហគតោ ហោតិ ន វាយាមសហគតោ ន វាយុសហគតោ, នាយំ សង្ខោ សទ្ទំ ករោតី’តិ ។ ឯវមេវ ខោ, រាជញ្ញ, យទាយំ កាយោ អាយុសហគតោ ច ហោតិ ឧស្មាសហគតោ ច វិញ្ញាណសហគតោ ច, តទា អភិក្កមតិបិ បដិក្កមតិបិ តិដ្ឋតិបិ និសីទតិបិ សេយ្យម្បិ កប្បេតិ, ចក្ខុនាបិ រូបំ បស្សតិ, សោតេនបិ សទ្ទំ សុណាតិ, ឃានេនបិ គន្ធំ ឃាយតិ, ជិវ្ហាយបិ រសំ សាយតិ, កាយេនបិ ផោដ្ឋព្ពំ ផុសតិ, មនសាបិ ធម្មំ វិជានាតិ។ យទា បនាយំ កាយោ នេវ អាយុសហគតោ ហោតិ, ន ឧស្មាសហគតោ, ន វិញ្ញាណសហគតោ, តទា នេវ អភិក្កមតិ ន បដិក្កមតិ ន តិដ្ឋតិ ន និសីទតិ ន សេយ្យំ កប្បេតិ, ចក្ខុនាបិ រូបំ ន បស្សតិ, សោតេនបិ សទ្ទំ ន សុណាតិ, ឃានេនបិ គន្ធំ ន ឃាយតិ, ជិវ្ហាយបិ រសំ ន សាយតិ, កាយេនបិ ផោដ្ឋព្ពំ ន ផុសតិ, មនសាបិ ធម្មំ ន វិជានាតិ។ ឥមិនាបិ ខោ តេ, រាជញ្ញ, បរិយាយេន ឯវំ ហោតុ – ‘ឥតិបិ អត្ថិ បរោ លោកោ, អត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, អត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ ⁶⁰។

‘‘Atha kho, rājañña, tassa saṅkhadhamassa etadahosi – ‘yāva bālā ime paccantajanapadāmanussā, kathañhi nāma ayoniso saṅkhasaddaṃ gavesissantī’ti. Tesaṃ pekkhamānānaṃ saṅkhaṃ gahetvā tikkhattuṃ saṅkhaṃ upalāpetvā saṅkhaṃ ādāya pakkāmi. Atha kho, rājañña, tesaṃ paccantajanapadānaṃ manussānaṃ etadahosi – ‘yadā kira, bho, ayaṃ saṅkho nāma purisasahagato ca hoti vāyāmasahagato ⁶¹ ca vāyusahagato ca, tadāyaṃ saṅkho saddaṃ karoti, yadā panāyaṃ saṅkho neva purisasahagato hoti na vāyāmasahagato na vāyusahagato, nāyaṃ saṅkho saddaṃ karotī’ti . Evameva kho, rājañña, yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca, tadā abhikkamatipi paṭikkamatipi tiṭṭhatipi nisīdatipi seyyampi kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ passati, sotenapi saddaṃ suṇāti, ghānenapi gandhaṃ ghāyati, jivhāyapi rasaṃ sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṃ phusati, manasāpi dhammaṃ vijānāti. Yadā panāyaṃ kāyo neva āyusahagato hoti, na usmāsahagato, na viññāṇasahagato, tadā neva abhikkamati na paṭikkamati na tiṭṭhati na nisīdati na seyyaṃ kappeti, cakkhunāpi rūpaṃ na passati, sotenapi saddaṃ na suṇāti, ghānenapi gandhaṃ na ghāyati, jivhāyapi rasaṃ na sāyati, kāyenapi phoṭṭhabbaṃ na phusati, manasāpi dhammaṃ na vijānāti. Imināpi kho te, rājañña, pariyāyena evaṃ hotu – ‘itipi atthi paro loko, atthi sattā opapātikā, atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti ⁶².

៤២៧. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ ឯវំ មេ ឯត្ថ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។ ‘‘អត្ថិ បន, រាជញ្ញ, បរិយាយោ…បេ.… អត្ថិ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ…បេ.… យថា កថំ វិយ រាជញ្ញា’’តិ? ‘‘ឥធ មេ, ភោ កស្សប, បុរិសា ចោរំ អាគុចារិំ គហេត្វា ទស្សេន្តិ – ‘អយំ តេ, ភន្តេ, ចោរោ អាគុចារី, ឥមស្ស យំ ឥច្ឆសិ, តំ ទណ្ឌំ បណេហី’តិ។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមស្ស បុរិសស្ស ឆវិំ ឆិន្ទថ , អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ តេ តស្ស បុរិសស្ស ឆវិំ ឆិន្ទន្តិ។ នេវស្ស មយំ ជីវំ បស្សាម។ ត្យាហំ ឯវំ វទាមិ – ‘តេន ហិ, ភោ, ឥមស្ស បុរិសស្ស ចម្មំ ឆិន្ទថ, មំសំ ឆិន្ទថ, ន្ហារុំ ឆិន្ទថ, អដ្ឋិំ ឆិន្ទថ, អដ្ឋិមិញ្ជំ ឆិន្ទថ, អប្បេវ នាមស្ស ជីវំ បស្សេយ្យាមា’តិ។ តេ តស្ស បុរិសស្ស អដ្ឋិមិញ្ជំ ឆិន្ទន្តិ, នេវស្ស មយំ ជីវំ បស្សេយ្យាម។ អយម្បិ ខោ, ភោ កស្សប, បរិយាយោ, យេន មេ បរិយាយេន ឯវំ ហោតិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ។

427. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho evaṃ me ettha hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti. ‘‘Atthi pana, rājañña, pariyāyo…pe… atthi, bho kassapa, pariyāyo…pe… yathā kathaṃ viya rājaññā’’ti? ‘‘Idha me, bho kassapa, purisā coraṃ āgucāriṃ gahetvā dassenti – ‘ayaṃ te, bhante, coro āgucārī, imassa yaṃ icchasi, taṃ daṇḍaṃ paṇehī’ti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa chaviṃ chindatha , appeva nāmassa jīvaṃ passeyyāmā’ti. Te tassa purisassa chaviṃ chindanti. Nevassa mayaṃ jīvaṃ passāma. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tena hi, bho, imassa purisassa cammaṃ chindatha, maṃsaṃ chindatha, nhāruṃ chindatha, aṭṭhiṃ chindatha, aṭṭhimiñjaṃ chindatha, appeva nāmassa jīvaṃ passeyyāmā’ti. Te tassa purisassa aṭṭhimiñjaṃ chindanti, nevassa mayaṃ jīvaṃ passeyyāma. Ayampi kho, bho kassapa, pariyāyo, yena me pariyāyena evaṃ hoti – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti.

អគ្គិកជដិលឧបមា

Aggikajaṭilaupamā

៤២៨. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរោ អគ្គិកោ ជដិលោ អរញ្ញាយតនេ បណ្ណកុដិយា សម្មតិ ⁶³។ អថ ខោ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរោ ជនបទេ សត្ថោ ⁶⁴ វុដ្ឋាសិ។ អថ ខោ សោ សត្ថោ ⁶⁵ តស្ស អគ្គិកស្ស ជដិលស្ស អស្សមស្ស សាមន្តា ឯករត្តិំ វសិត្វា បក្កាមិ។ អថ ខោ, រាជញ្ញ, តស្ស អគ្គិកស្ស ជដិលស្ស ឯតទហោសិ – ‘យំនូនាហំ យេន សោ សត្ថវាសោ តេនុបសង្កមេយ្យំ, អប្បេវ នាមេត្ថ កិញ្ចិ ឧបករណំ អធិគច្ឆេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខោ សោ អគ្គិកោ ជដិលោ កាលស្សេវ វុដ្ឋាយ យេន សោ សត្ថវាសោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អទ្ទស តស្មិំ សត្ថវាសេ ទហរំ កុមារំ មន្ទំ ឧត្តានសេយ្យកំ ឆឌ្ឌិតំ។ ទិស្វានស្ស ឯតទហោសិ – ‘ន ខោ មេ តំ បតិរូបំ យំ មេ បេក្ខមានស្ស មនុស្សភូតោ កាលង្ករេយ្យ; យំនូនាហំ ឥមំ ទារកំ អស្សមំ នេត្វា អាបាទេយ្យំ បោសេយ្យំ វឌ្ឍេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខោ សោ អគ្គិកោ ជដិលោ តំ ទារកំ អស្សមំ នេត្វា អាបាទេសិ បោសេសិ វឌ្ឍេសិ។ យទា សោ ទារកោ ទសវស្សុទ្ទេសិកោ វា ហោតិ ⁶⁶ ទ្វាទសវស្សុទ្ទេសិកោ វា, អថ ខោ តស្ស អគ្គិកស្ស ជដិលស្ស ជនបទេ កញ្ចិទេវ ករណីយំ ឧប្បជ្ជិ។ អថ ខោ សោ អគ្គិកោ ជដិលោ តំ ទារកំ ឯតទវោច – ‘ឥច្ឆាមហំ, តាត, ជនបទំ ⁶⁷ គន្តុំ; អគ្គិំ, តាត, បរិចរេយ្យាសិ។ មា ច តេ អគ្គិ និព្ពាយិ។ សចេ ច តេ អគ្គិ និព្ពាយេយ្យ, អយំ វាសី ឥមានិ កដ្ឋានិ ឥទំ អរណិសហិតំ, អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា អគ្គិំ បរិចរេយ្យាសី’តិ។ អថ ខោ សោ អគ្គិកោ ជដិលោ តំ ទារកំ ឯវំ អនុសាសិត្វា ជនបទំ អគមាសិ។ តស្ស ខិឌ្ឌាបសុតស្ស អគ្គិ និព្ពាយិ។

428. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro aggiko jaṭilo araññāyatane paṇṇakuṭiyā sammati ⁶⁸. Atha kho, rājañña, aññataro janapade sattho ⁶⁹ vuṭṭhāsi. Atha kho so sattho ⁷⁰ tassa aggikassa jaṭilassa assamassa sāmantā ekarattiṃ vasitvā pakkāmi. Atha kho, rājañña, tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ yena so satthavāso tenupasaṅkameyyaṃ, appeva nāmettha kiñci upakaraṇaṃ adhigaccheyya’nti. Atha kho so aggiko jaṭilo kālasseva vuṭṭhāya yena so satthavāso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā addasa tasmiṃ satthavāse daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ chaḍḍitaṃ. Disvānassa etadahosi – ‘na kho me taṃ patirūpaṃ yaṃ me pekkhamānassa manussabhūto kālaṅkareyya; yaṃnūnāhaṃ imaṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādeyyaṃ poseyyaṃ vaḍḍheyya’nti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ assamaṃ netvā āpādesi posesi vaḍḍhesi. Yadā so dārako dasavassuddesiko vā hoti ⁷¹ dvādasavassuddesiko vā, atha kho tassa aggikassa jaṭilassa janapade kañcideva karaṇīyaṃ uppajji. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘icchāmahaṃ, tāta, janapadaṃ ⁷² gantuṃ; aggiṃ, tāta, paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’ti. Atha kho so aggiko jaṭilo taṃ dārakaṃ evaṃ anusāsitvā janapadaṃ agamāsi. Tassa khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi.

‘‘អថ ខោ តស្ស ទារកស្ស ឯតទហោសិ – ‘បិតា ខោ មំ ឯវំ អវច – ‘‘អគ្គិំ, តាត, បរិចរេយ្យាសិ។ មា ច តេ អគ្គិ និព្ពាយិ។ សចេ ច តេ អគ្គិ និព្ពាយេយ្យ, អយំ វាសី ឥមានិ កដ្ឋានិ ឥទំ អរណិសហិតំ, អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា អគ្គិំ បរិចរេយ្យាសី’’តិ។ យំនូនាហំ អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា អគ្គិំ បរិចរេយ្យ’ន្តិ។ អថ ខោ សោ ទារកោ អរណិសហិតំ វាសិយា តច្ឆិ – ‘អប្បេវ នាម អគ្គិំ អធិគច្ឆេយ្យ’ន្តិ។ នេវ សោ អគ្គិំ អធិគច្ឆិ។ អរណិសហិតំ ទ្វិធា ផាលេសិ, តិធា ផាលេសិ, ចតុធា ផាលេសិ, បញ្ចធា ផាលេសិ, ទសធា ផាលេសិ, សតធា ⁷³ ផាលេសិ, សកលិកំ សកលិកំ អកាសិ, សកលិកំ សកលិកំ ករិត្វា ឧទុក្ខលេ កោដ្ដេសិ, ឧទុក្ខលេ កោដ្ដេត្វា មហាវាតេ ឱបុនិ ⁷⁴ – ‘អប្បេវ នាម អគ្គិំ អធិគច្ឆេយ្យ’ន្តិ។ នេវ សោ អគ្គិំ អធិគច្ឆិ។

‘‘Atha kho tassa dārakassa etadahosi – ‘pitā kho maṃ evaṃ avaca – ‘‘aggiṃ, tāta, paricareyyāsi. Mā ca te aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsī’’ti. Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyya’nti. Atha kho so dārako araṇisahitaṃ vāsiyā tacchi – ‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’nti. Neva so aggiṃ adhigacchi. Araṇisahitaṃ dvidhā phālesi, tidhā phālesi, catudhā phālesi, pañcadhā phālesi, dasadhā phālesi, satadhā ⁷⁵ phālesi, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsi, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesi, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuni ⁷⁶ – ‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’nti. Neva so aggiṃ adhigacchi.

‘‘អថ ខោ សោ អគ្គិកោ ជដិលោ ជនបទេ តំ ករណីយំ តីរេត្វា យេន សកោ អស្សមោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា តំ ទារកំ ឯតទវោច – ‘កច្ចិ តេ, តាត, អគ្គិ ន និព្ពុតោ’តិ? ‘ឥធ មេ, តាត, ខិឌ្ឌាបសុតស្ស អគ្គិ និព្ពាយិ។ តស្ស មេ ឯតទហោសិ – ‘‘បិតា ខោ មំ ឯវំ អវច អគ្គិំ, តាត, បរិចរេយ្យាសិ។ មា ច តេ, តាត, អគ្គិ និព្ពាយិ។ សចេ ច តេ អគ្គិ និព្ពាយេយ្យ, អយំ វាសី ឥមានិ កដ្ឋានិ ឥទំ អរណិសហិតំ, អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា អគ្គិំ បរិចរេយ្យាសីតិ។ យំនូនាហំ អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា អគ្គិំ បរិចរេយ្យ’’ន្តិ។ អថ ខ្វាហំ, តាត, អរណិសហិតំ វាសិយា តច្ឆិំ – ‘‘អប្បេវ នាម អគ្គិំ អធិគច្ឆេយ្យ’’ន្តិ។ នេវាហំ អគ្គិំ អធិគច្ឆិំ។ អរណិសហិតំ ទ្វិធា ផាលេសិំ, តិធា ផាលេសិំ, ចតុធា ផាលេសិំ, បញ្ចធា ផាលេសិំ, ទសធា ផាលេសិំ , សតធា ផាលេសិំ, សកលិកំ សកលិកំ អកាសិំ, សកលិកំ សកលិកំ ករិត្វា ឧទុក្ខលេ កោដ្ដេសិំ, ឧទុក្ខលេ កោដ្ដេត្វា មហាវាតេ ឱបុនិំ – ‘‘អប្បេវ នាម អគ្គិំ អធិគច្ឆេយ្យ’’ន្តិ។ នេវាហំ អគ្គិំ អធិគច្ឆិ’’’ន្តិ។ អថ ខោ តស្ស អគ្គិកស្ស ជដិលស្ស ឯតទហោសិ – ‘យាវ ពាលោ អយំ ទារកោ អព្យត្តោ, កថញ្ហិ នាម អយោនិសោ អគ្គិំ គវេសិស្សតី’តិ។ តស្ស បេក្ខមានស្ស អរណិសហិតំ គហេត្វា អគ្គិំ និព្ពត្តេត្វា តំ ទារកំ ឯតទវោច – ‘ឯវំ ខោ, តាត, អគ្គិ និព្ពត្តេតព្ពោ។ ន ត្វេវ យថា ត្វំ ពាលោ អព្យត្តោ អយោនិសោ អគ្គិំ គវេសី’តិ។ ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, ពាលោ អព្យត្តោ អយោនិសោ បរលោកំ គវេសិស្សសិ។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ, បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ, មា តេ អហោសិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយា’’តិ។

‘‘Atha kho so aggiko jaṭilo janapade taṃ karaṇīyaṃ tīretvā yena sako assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘kacci te, tāta, aggi na nibbuto’ti? ‘Idha me, tāta, khiḍḍāpasutassa aggi nibbāyi. Tassa me etadahosi – ‘‘pitā kho maṃ evaṃ avaca aggiṃ, tāta, paricareyyāsi. Mā ca te, tāta, aggi nibbāyi. Sace ca te aggi nibbāyeyya, ayaṃ vāsī imāni kaṭṭhāni idaṃ araṇisahitaṃ, aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyyāsīti. Yaṃnūnāhaṃ aggiṃ nibbattetvā aggiṃ paricareyya’’nti. Atha khvāhaṃ, tāta, araṇisahitaṃ vāsiyā tacchiṃ – ‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchiṃ. Araṇisahitaṃ dvidhā phālesiṃ, tidhā phālesiṃ, catudhā phālesiṃ, pañcadhā phālesiṃ, dasadhā phālesiṃ , satadhā phālesiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ akāsiṃ, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā udukkhale koṭṭesiṃ, udukkhale koṭṭetvā mahāvāte opuniṃ – ‘‘appeva nāma aggiṃ adhigaccheyya’’nti. Nevāhaṃ aggiṃ adhigacchi’’’nti. Atha kho tassa aggikassa jaṭilassa etadahosi – ‘yāva bālo ayaṃ dārako abyatto, kathañhi nāma ayoniso aggiṃ gavesissatī’ti. Tassa pekkhamānassa araṇisahitaṃ gahetvā aggiṃ nibbattetvā taṃ dārakaṃ etadavoca – ‘evaṃ kho, tāta, aggi nibbattetabbo. Na tveva yathā tvaṃ bālo abyatto ayoniso aggiṃ gavesī’ti. Evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto ayoniso paralokaṃ gavesissasi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ, mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.

៤២៩. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ នេវាហំ សក្កោមិ ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិតុំ។ រាជាបិ មំ បសេនទិ កោសលោ ជានាតិ តិរោរាជានោបិ – ‘បាយាសិ រាជញ្ញោ ឯវំវាទី ឯវំទិដ្ឋី – ‘‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’តិ។ សចាហំ, ភោ កស្សប, ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិស្សាមិ, ភវិស្សន្តិ មេ វត្តារោ – ‘យាវ ពាលោ បាយាសិ រាជញ្ញោ អព្យត្តោ ទុគ្គហិតគាហី’តិ។ កោបេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, មក្ខេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, បលាសេនបិ នំ ហរិស្សាមី’’តិ។

429. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.

ទ្វេ សត្ថវាហឧបមា

Dve satthavāhaupamā

៤៣០. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, មហាសកដសត្ថោ សកដសហស្សំ បុរត្ថិមា ជនបទា បច្ឆិមំ ជនបទំ អគមាសិ។ សោ យេន យេន គច្ឆិ, ខិប្បំយេវ បរិយាទិយតិ តិណកដ្ឋោទកំ ហរិតកបណ្ណំ។ តស្មិំ ខោ បន សត្ថេ ទ្វេ សត្ថវាហា អហេសុំ ឯកោ បញ្ចន្នំ សកដសតានំ, ឯកោ បញ្ចន្នំ សកដសតានំ។ អថ ខោ តេសំ សត្ថវាហានំ ឯតទហោសិ – ‘អយំ ខោ មហាសកដសត្ថោ សកដសហស្សំ; តេ មយំ យេន យេន គច្ឆាម, ខិប្បមេវ បរិយាទិយតិ តិណកដ្ឋោទកំ ហរិតកបណ្ណំ។ យំនូន មយំ ឥមំ សត្ថំ ទ្វិធា វិភជេយ្យាម – ឯកតោ បញ្ច សកដសតានិ ឯកតោ បញ្ច សកដសតានី’តិ។ តេ តំ សត្ថំ ទ្វិធា វិភជិំសុ ⁷⁷ ឯកតោ បញ្ច សកដសតានិ, ឯកតោ បញ្ច សកដសតានិ។ ឯកោ សត្ថវាហោ ពហុំ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច អារោបេត្វា សត្ថំ បយាបេសិ ⁷⁸។ ទ្វីហតីហបយាតោ ខោ បន សោ សត្ថោ អទ្ទស បុរិសំ កាឡំ លោហិតក្ខំ ⁷⁹ សន្នទ្ធកលាបំ ⁸⁰ កុមុទមាលិំ អល្លវត្ថំ អល្លកេសំ កទ្ទមមក្ខិតេហិ ចក្កេហិ ភទ្រេន រថេន បដិបថំ អាគច្ឆន្តំ’, ទិស្វា ឯតទវោច – ‘កុតោ, ភោ, អាគច្ឆសី’តិ? ‘អមុកម្ហា ជនបទា’តិ។ ‘កុហិំ គមិស្សសី’តិ? ‘អមុកំ នាម ជនបទ’ន្តិ។ ‘កច្ចិ, ភោ, បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ’តិ? ‘ឯវំ, ភោ, បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ, អាសិត្តោទកានិ វដុមានិ, ពហុ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច។ ឆឌ្ឌេថ, ភោ, បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, លហុភារេហិ សកដេហិ សីឃំ សីឃំ គច្ឆថ, មា យោគ្គានិ កិលមិត្ថា’តិ។

430. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ puratthimā janapadā pacchimaṃ janapadaṃ agamāsi. So yena yena gacchi, khippaṃyeva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ. Tasmiṃ kho pana satthe dve satthavāhā ahesuṃ eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ, eko pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ. Atha kho tesaṃ satthavāhānaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho mahāsakaṭasattho sakaṭasahassaṃ; te mayaṃ yena yena gacchāma, khippameva pariyādiyati tiṇakaṭṭhodakaṃ haritakapaṇṇaṃ. Yaṃnūna mayaṃ imaṃ satthaṃ dvidhā vibhajeyyāma – ekato pañca sakaṭasatāni ekato pañca sakaṭasatānī’ti. Te taṃ satthaṃ dvidhā vibhajiṃsu ⁸¹ ekato pañca sakaṭasatāni, ekato pañca sakaṭasatāni. Eko satthavāho bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi ⁸². Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ ⁸³ sannaddhakalāpaṃ ⁸⁴ kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ’, disvā etadavoca – ‘kuto, bho, āgacchasī’ti? ‘Amukamhā janapadā’ti. ‘Kuhiṃ gamissasī’ti? ‘Amukaṃ nāma janapada’nti. ‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti? ‘Evaṃ, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’ti.

‘‘អថ ខោ សោ សត្ថវាហោ សត្ថិកេ អាមន្តេសិ – ‘អយំ, ភោ, បុរិសោ ឯវមាហ – ‘‘បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ, អាសិត្តោទកានិ វដុមានិ, ពហុ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច។ ឆឌ្ឌេថ, ភោ, បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, លហុភារេហិ សកដេហិ សីឃំ សីឃំ គច្ឆថ, មា យោគ្គានិ កិលមិត្ថា’’តិ។ ឆឌ្ឌេថ, ភោ, បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, លហុភារេហិ សកដេហិ សត្ថំ បយាបេថា’តិ។ ‘ឯវំ, ភោ’តិ ខោ តេ សត្ថិកា តស្ស សត្ថវាហស្ស បដិស្សុត្វា ឆឌ្ឌេត្វា បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ លហុភារេហិ សកដេហិ សត្ថំ បយាបេសុំ។ តេ បឋមេបិ សត្ថវាសេ ន អទ្ទសំសុ តិណំ វា កដ្ឋំ វា ឧទកំ វា។ ទុតិយេបិ សត្ថវាសេ… តតិយេបិ សត្ថវាសេ… ចតុត្ថេបិ សត្ថវាសេ… បញ្ចមេបិ សត្ថវាសេ… ឆដ្ឋេបិ សត្ថវាសេ… សត្តមេបិ សត្ថវាសេ ន អទ្ទសំសុ តិណំ វា កដ្ឋំ វា ឧទកំ វា។ សព្ពេវ អនយព្យសនំ អាបជ្ជិំសុ។ យេ ច តស្មិំ សត្ថេ អហេសុំ មនុស្សា វា បសូ វា, សព្ពេ សោ យក្ខោ អមនុស្សោ ភក្ខេសិ។ អដ្ឋិកានេវ សេសានិ។

‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, puriso evamāha – ‘‘purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’’ti. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpethā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā chaḍḍetvā purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni lahubhārehi sakaṭehi satthaṃ payāpesuṃ. Te paṭhamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Dutiyepi satthavāse… tatiyepi satthavāse… catutthepi satthavāse… pañcamepi satthavāse… chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Sabbeva anayabyasanaṃ āpajjiṃsu. Ye ca tasmiṃ satthe ahesuṃ manussā vā pasū vā, sabbe so yakkho amanusso bhakkhesi. Aṭṭhikāneva sesāni.

‘‘យទា អញ្ញាសិ ទុតិយោ សត្ថវាហោ – ‘ពហុនិក្ខន្តោ ខោ, ភោ, ទានិ សោ សត្ថោ’តិ ពហុំ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច អារោបេត្វា សត្ថំ បយាបេសិ។ ទ្វីហតីហបយាតោ ខោ បន សោ សត្ថោ អទ្ទស បុរិសំ កាឡំ លោហិតក្ខំ សន្នទ្ធកលាបំ កុមុទមាលិំ អល្លវត្ថំ អល្លកេសំ កទ្ទមមក្ខិតេហិ ចក្កេហិ ភទ្រេន រថេន បដិបថំ អាគច្ឆន្តំ, ទិស្វា ឯតទវោច – ‘កុតោ, ភោ, អាគច្ឆសី’តិ? ‘អមុកម្ហា ជនបទា’តិ។ ‘កុហិំ គមិស្សសី’តិ? ‘អមុកំ នាម ជនបទ’ន្តិ។ ‘កច្ចិ, ភោ, បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ’តិ? ‘ឯវំ, ភោ, បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ។ អាសិត្តោទកានិ វដុមានិ, ពហុ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច។ ឆឌ្ឌេថ , ភោ, បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, លហុភារេហិ សកដេហិ សីឃំ សីឃំ គច្ឆថ, មា យោគ្គានិ កិលមិត្ថា’តិ។

‘‘Yadā aññāsi dutiyo satthavāho – ‘bahunikkhanto kho, bho, dāni so sattho’ti bahuṃ tiṇañca kaṭṭhañca udakañca āropetvā satthaṃ payāpesi. Dvīhatīhapayāto kho pana so sattho addasa purisaṃ kāḷaṃ lohitakkhaṃ sannaddhakalāpaṃ kumudamāliṃ allavatthaṃ allakesaṃ kaddamamakkhitehi cakkehi bhadrena rathena paṭipathaṃ āgacchantaṃ, disvā etadavoca – ‘kuto, bho, āgacchasī’ti? ‘Amukamhā janapadā’ti. ‘Kuhiṃ gamissasī’ti? ‘Amukaṃ nāma janapada’nti. ‘Kacci, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho’ti? ‘Evaṃ, bho, purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho. Āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha , bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha, mā yoggāni kilamitthā’ti.

‘‘អថ ខោ សោ សត្ថវាហោ សត្ថិកេ អាមន្តេសិ – ‘អយំ, ភោ, ‘‘បុរិសោ ឯវមាហ – បុរតោ កន្តារេ មហាមេឃោ អភិប្បវុដ្ឋោ, អាសិត្តោទកានិ វដុមានិ, ពហុ តិណញ្ច កដ្ឋញ្ច ឧទកញ្ច។ ឆឌ្ឌេថ, ភោ, បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, លហុភារេហិ សកដេហិ សីឃំ សីឃំ គច្ឆថ; មា យោគ្គានិ កិលមិត្ថា’’តិ។ អយំ ភោ បុរិសោ នេវ អម្ហាកំ មិត្តោ, ន ញាតិសាលោហិតោ, កថំ មយំ ឥមស្ស សទ្ធាយ គមិស្សាម។ ន វោ ឆឌ្ឌេតព្ពានិ បុរាណានិ តិណានិ កដ្ឋានិ ឧទកានិ, យថាភតេន ភណ្ឌេន សត្ថំ បយាបេថ។ ន នោ បុរាណំ ឆឌ្ឌេស្សាមា’តិ។ ‘ឯវំ, ភោ’តិ ខោ តេ សត្ថិកា តស្ស សត្ថវាហស្ស បដិស្សុត្វា យថាភតេន ភណ្ឌេន សត្ថំ បយាបេសុំ។ តេ បឋមេបិ សត្ថវាសេ ន អទ្ទសំសុ តិណំ វា កដ្ឋំ វា ឧទកំ វា។ ទុតិយេបិ សត្ថវាសេ… តតិយេបិ សត្ថវាសេ… ចតុត្ថេបិ សត្ថវាសេ… បញ្ចមេបិ សត្ថវាសេ… ឆដ្ឋេបិ សត្ថវាសេ… សត្តមេបិ សត្ថវាសេ ន អទ្ទសំសុ តិណំ វា កដ្ឋំ វា ឧទកំ វា។ តញ្ច សត្ថំ អទ្ទសំសុ អនយព្យសនំ អាបន្នំ។ យេ ច តស្មិំ សត្ថេបិ អហេសុំ មនុស្សា វា បសូ វា, តេសញ្ច អដ្ឋិកានេវ អទ្ទសំសុ តេន យក្ខេន អមនុស្សេន ភក្ខិតានំ។

‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ, bho, ‘‘puriso evamāha – purato kantāre mahāmegho abhippavuṭṭho, āsittodakāni vaṭumāni, bahu tiṇañca kaṭṭhañca udakañca. Chaḍḍetha, bho, purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, lahubhārehi sakaṭehi sīghaṃ sīghaṃ gacchatha; mā yoggāni kilamitthā’’ti. Ayaṃ bho puriso neva amhākaṃ mitto, na ñātisālohito, kathaṃ mayaṃ imassa saddhāya gamissāma. Na vo chaḍḍetabbāni purāṇāni tiṇāni kaṭṭhāni udakāni, yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ payāpetha. Na no purāṇaṃ chaḍḍessāmā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yathābhatena bhaṇḍena satthaṃ payāpesuṃ. Te paṭhamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Dutiyepi satthavāse… tatiyepi satthavāse… catutthepi satthavāse… pañcamepi satthavāse… chaṭṭhepi satthavāse… sattamepi satthavāse na addasaṃsu tiṇaṃ vā kaṭṭhaṃ vā udakaṃ vā. Tañca satthaṃ addasaṃsu anayabyasanaṃ āpannaṃ. Ye ca tasmiṃ satthepi ahesuṃ manussā vā pasū vā, tesañca aṭṭhikāneva addasaṃsu tena yakkhena amanussena bhakkhitānaṃ.

‘‘អថ ខោ សោ សត្ថវាហោ សត្ថិកេ អាមន្តេសិ – ‘អយំ ខោ, ភោ, សត្ថោ អនយព្យសនំ អាបន្នោ, យថា តំ តេន ពាលេន សត្ថវាហេន បរិណាយកេន។ តេន ហិ, ភោ, យានម្ហាកំ សត្ថេ អប្បសារានិ បណិយានិ, តានិ ឆឌ្ឌេត្វា, យានិ ឥមស្មិំ សត្ថេ មហាសារានិ បណិយានិ, តានិ អាទិយថា’តិ។ ‘ឯវំ, ភោ’តិ ខោ តេ សត្ថិកា តស្ស សត្ថវាហស្ស បដិស្សុត្វា យានិ សកស្មិំ សត្ថេ អប្បសារានិ បណិយានិ, តានិ ឆឌ្ឌេត្វា យានិ តស្មិំ សត្ថេ មហាសារានិ បណិយានិ, តានិ អាទិយិត្វា សោត្ថិនា តំ កន្តារំ និត្ថរិំសុ, យថា តំ បណ្ឌិតេន សត្ថវាហេន បរិណាយកេន។ ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, ពាលោ អព្យត្តោ អនយព្យសនំ អាបជ្ជិស្សសិ អយោនិសោ បរលោកំ គវេសន្តោ សេយ្យថាបិ សោ បុរិមោ សត្ថវាហោ។ យេបិ តវ ⁸⁵ សោតព្ពំ សទ្ធាតព្ពំ ⁸⁶ មញ្ញិស្សន្តិ, តេបិ អនយព្យសនំ អាបជ្ជិស្សន្តិ, សេយ្យថាបិ តេ សត្ថិកា។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ , បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ; បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ។ មា តេ អហោសិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយា’’តិ។

‘‘Atha kho so satthavāho satthike āmantesi – ‘ayaṃ kho, bho, sattho anayabyasanaṃ āpanno, yathā taṃ tena bālena satthavāhena pariṇāyakena. Tena hi, bho, yānamhākaṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni chaḍḍetvā, yāni imasmiṃ satthe mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyathā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho te satthikā tassa satthavāhassa paṭissutvā yāni sakasmiṃ satthe appasārāni paṇiyāni, tāni chaḍḍetvā yāni tasmiṃ satthe mahāsārāni paṇiyāni, tāni ādiyitvā sotthinā taṃ kantāraṃ nitthariṃsu, yathā taṃ paṇḍitena satthavāhena pariṇāyakena. Evameva kho tvaṃ, rājañña, bālo abyatto anayabyasanaṃ āpajjissasi ayoniso paralokaṃ gavesanto seyyathāpi so purimo satthavāho. Yepi tava ⁸⁷ sotabbaṃ saddhātabbaṃ ⁸⁸ maññissanti, tepi anayabyasanaṃ āpajjissanti, seyyathāpi te satthikā. Paṭinissajjetaṃ, rājañña , pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.

៤៣១. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ នេវាហំ សក្កោមិ ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិតុំ។ រាជាបិ មំ បសេនទិ កោសលោ ជានាតិ តិរោរាជានោបិ – ‘បាយាសិ រាជញ្ញោ ឯវំវាទី ឯវំទិដ្ឋី – ‘‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ…បេ.… វិបាកោ’’’តិ។ សចាហំ, ភោ កស្សប, ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិស្សាមិ, ភវិស្សន្តិ មេ វត្តារោ – ‘យាវ ពាលោ បាយាសិ រាជញ្ញោ, អព្យត្តោ ទុគ្គហិតគាហី’តិ។ កោបេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, មក្ខេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, បលាសេនបិ នំ ហរិស្សាមី’’តិ។

431. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño, abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.

គូថភារិកឧបមា

Gūthabhārikaupamā

៤៣២. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ។ ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរោ សូករបោសកោ បុរិសោ សកម្ហា គាមា អញ្ញំ គាមំ អគមាសិ។ តត្ថ អទ្ទស បហូតំ សុក្ខគូថំ ឆឌ្ឌិតំ។ ទិស្វានស្ស ឯតទហោសិ – ‘អយំ ខោ បហុតោ សុក្ខគូថោ ឆឌ្ឌិតោ, មម ច សូករភត្តំ ⁸⁹; យំនូនាហំ ឥតោ សុក្ខគូថំ ហរេយ្យ’ន្តិ។ សោ ឧត្តរាសង្គំ បត្ថរិត្វា បហូតំ សុក្ខគូថំ អាកិរិត្វា ភណ្ឌិកំ ពន្ធិត្វា សីសេ ឧព្ពាហេត្វា ⁹⁰ អគមាសិ។ តស្ស អន្តរាមគ្គេ មហាអកាលមេឃោ បាវស្សិ។ សោ ឧគ្ឃរន្តំ បគ្ឃរន្តំ យាវ អគ្គនខា គូថេន មក្ខិតោ គូថភារំ អាទាយ អគមាសិ។ តមេនំ មនុស្សា ទិស្វា ឯវមាហំសុ – ‘កច្ចិ នោ ត្វំ, ភណេ, ឧម្មត្តោ, កច្ចិ វិចេតោ, កថញ្ហិ នាម ឧគ្ឃរន្តំ បគ្ឃរន្តំ យាវ អគ្គនខា គូថេន មក្ខិតោ គូថភារំ ហរិស្សសី’តិ។ ‘តុម្ហេ ខ្វេត្ថ, ភណេ, ឧម្មត្តា, តុម្ហេ វិចេតា, តថា ហិ បន មេ សូករភត្ត’ន្តិ។ ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, គូថភារិកូបមោ ⁹¹ មញ្ញេ បដិភាសិ។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ។ មា តេ អហោសិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយា’’តិ។

432. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi. Upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro sūkaraposako puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ agamāsi. Tattha addasa pahūtaṃ sukkhagūthaṃ chaḍḍitaṃ. Disvānassa etadahosi – ‘ayaṃ kho pahuto sukkhagūtho chaḍḍito, mama ca sūkarabhattaṃ ⁹²; yaṃnūnāhaṃ ito sukkhagūthaṃ hareyya’nti. So uttarāsaṅgaṃ pattharitvā pahūtaṃ sukkhagūthaṃ ākiritvā bhaṇḍikaṃ bandhitvā sīse ubbāhetvā ⁹³ agamāsi. Tassa antarāmagge mahāakālamegho pāvassi. So uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ ādāya agamāsi. Tamenaṃ manussā disvā evamāhaṃsu – ‘kacci no tvaṃ, bhaṇe, ummatto, kacci viceto, kathañhi nāma uggharantaṃ paggharantaṃ yāva agganakhā gūthena makkhito gūthabhāraṃ harissasī’ti. ‘Tumhe khvettha, bhaṇe, ummattā, tumhe vicetā, tathā hi pana me sūkarabhatta’nti. Evameva kho tvaṃ, rājañña, gūthabhārikūpamo ⁹⁴ maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.

៤៣៣. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ នេវាហំ សក្កោមិ ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិតុំ។ រាជាបិ មំ បសេនទិ កោសលោ ជានាតិ តិរោរាជានោបិ – ‘បាយាសិ រាជញ្ញោ ឯវំវាទី ឯវំទិដ្ឋី – ‘‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ…បេ.… វិបាកោ’’តិ។ សចាហំ, ភោ កស្សប, ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិស្សាមិ, ភវិស្សន្តិ មេ វត្តារោ – ‘យាវ ពាលោ បាយាសិ រាជញ្ញោ អព្យត្តោ ទុគ្គហិតគាហី’តិ។ កោបេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, មក្ខេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, បលាសេនបិ នំ ហរិស្សាមី’’តិ។

433. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.

អក្ខធុត្តកឧបមា

Akkhadhuttakaupamā

៤៣៤. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ, ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, ទ្វេ អក្ខធុត្តា អក្ខេហិ ទិព្ពិំសុ។ ឯកោ អក្ខធុត្តោ អាគតាគតំ កលិំ គិលតិ។ អទ្ទសា ខោ ទុតិយោ អក្ខធុត្តោ តំ អក្ខធុត្តំ អាគតាគតំ កលិំ គិលន្តំ, ទិស្វា តំ អក្ខធុត្តំ ឯតទវោច – ‘ត្វំ ខោ, សម្ម, ឯកន្តិកេន ជិនាសិ, ទេហិ មេ, សម្ម, អក្ខេ បជោហិស្សាមី’តិ។ ‘ឯវំ សម្មា’តិ ខោ សោ អក្ខធុត្តោ តស្ស អក្ខធុត្តស្ស អក្ខេ បាទាសិ។ អថ ខោ សោ អក្ខធុត្តោ អក្ខេ វិសេន បរិភាវេត្វា តំ អក្ខធុត្តំ ឯតទវោច – ‘ឯហិ ខោ, សម្ម, អក្ខេហិ ទិព្ពិស្សាមា’តិ។ ‘ឯវំ សម្មា’តិ ខោ សោ អក្ខធុត្តោ តស្ស អក្ខធុត្តស្ស បច្ចស្សោសិ។ ទុតិយម្បិ ខោ តេ អក្ខធុត្តា អក្ខេហិ ទិព្ពិំសុ។ ទុតិយម្បិ ខោ សោ អក្ខធុត្តោ អាគតាគតំ កលិំ គិលតិ។ អទ្ទសា ខោ ទុតិយោ អក្ខធុត្តោ តំ អក្ខធុត្តំ ទុតិយម្បិ អាគតាគតំ កលិំ គិលន្តំ, ទិស្វា តំ អក្ខធុត្តំ ឯតទវោច –

434. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, dve akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu. Eko akkhadhutto āgatāgataṃ kaliṃ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca – ‘tvaṃ kho, samma, ekantikena jināsi, dehi me, samma, akkhe pajohissāmī’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa akkhe pādāsi. Atha kho so akkhadhutto akkhe visena paribhāvetvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca – ‘ehi kho, samma, akkhehi dibbissāmā’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho so akkhadhutto tassa akkhadhuttassa paccassosi. Dutiyampi kho te akkhadhuttā akkhehi dibbiṃsu. Dutiyampi kho so akkhadhutto āgatāgataṃ kaliṃ gilati. Addasā kho dutiyo akkhadhutto taṃ akkhadhuttaṃ dutiyampi āgatāgataṃ kaliṃ gilantaṃ, disvā taṃ akkhadhuttaṃ etadavoca –

‘‘លិត្តំ បរមេន តេជសា, គិលមក្ខំ បុរិសោ ន ពុជ្ឈតិ;

‘‘Littaṃ paramena tejasā, gilamakkhaṃ puriso na bujjhati;

គិល រេ គិល បាបធុត្តក ⁹⁵, បច្ឆា តេ កដុកំ ភវិស្សតីតិ។

Gila re gila pāpadhuttaka ⁹⁶, pacchā te kaṭukaṃ bhavissatīti.

‘‘ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, អក្ខធុត្តកូបមោ មញ្ញេ បដិភាសិ។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ; បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ។ មា តេ អហោសិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយា’’តិ។

‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, akkhadhuttakūpamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.

៤៣៥. ‘‘កិញ្ចាបិ ភវំ កស្សបោ ឯវមាហ, អថ ខោ នេវាហំ សក្កោមិ ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិតុំ។ រាជាបិ មំ បសេនទិ កោសលោ ជានាតិ តិរោរាជានោបិ – ‘បាយាសិ រាជញ្ញោ ឯវំវាទី ឯវំទិដ្ឋី – ‘‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ…បេ.… វិបាកោ’’តិ។ សចាហំ, ភោ កស្សប, ឥទំ បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ បដិនិស្សជ្ជិស្សាមិ, ភវិស្សន្តិ មេ វត្តារោ – ‘យាវ ពាលោ បាយាសិ រាជញ្ញោ អព្យត្តោ ទុគ្គហិតគាហី’តិ។ កោបេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, មក្ខេនបិ នំ ហរិស្សាមិ, បលាសេនបិ នំ ហរិស្សាមី’’តិ។

435. ‘‘Kiñcāpi bhavaṃ kassapo evamāha, atha kho nevāhaṃ sakkomi idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjituṃ. Rājāpi maṃ pasenadi kosalo jānāti tirorājānopi – ‘pāyāsi rājañño evaṃvādī evaṃdiṭṭhī – ‘‘itipi natthi paro loko…pe… vipāko’’ti. Sacāhaṃ, bho kassapa, idaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ paṭinissajjissāmi, bhavissanti me vattāro – ‘yāva bālo pāyāsi rājañño abyatto duggahitagāhī’ti. Kopenapi naṃ harissāmi, makkhenapi naṃ harissāmi, palāsenapi naṃ harissāmī’’ti.

សាណភារិកឧបមា

Sāṇabhārikaupamā

៤៣៦. ‘‘តេន ហិ, រាជញ្ញ, ឧបមំ តេ ករិស្សាមិ, ឧបមាយ មិធេកច្ចេ វិញ្ញូ បុរិសា ភាសិតស្ស អត្ថំ អាជានន្តិ។ ភូតបុព្ពំ, រាជញ្ញ, អញ្ញតរោ ជនបទោ វុដ្ឋាសិ។ អថ ខោ សហាយកោ សហាយកំ អាមន្តេសិ – ‘អាយាម, សម្ម, យេន សោ ជនបទោ តេនុបសង្កមិស្សាម, អប្បេវ នាមេត្ថ កិញ្ចិ ធនំ អធិគច្ឆេយ្យាមា’តិ។ ‘ឯវំ សម្មា’តិ ខោ សហាយកោ សហាយកស្ស បច្ចស្សោសិ។ តេ យេន សោ ជនបទោ, យេន អញ្ញតរំ គាមបដ្ដំ ⁹⁷ តេនុបសង្កមិំសុ , តត្ថ អទ្ទសំសុ បហូតំ សាណំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា សហាយកោ សហាយកំ អាមន្តេសិ – ‘ឥទំ ខោ, សម្ម, បហូតំ សាណំ ឆឌ្ឌិតំ, តេន ហិ, សម្ម, ត្វញ្ច សាណភារំ ពន្ធ, អហញ្ច សាណភារំ ពន្ធិស្សាមិ, ឧភោ សាណភារំ អាទាយ គមិស្សាមា’តិ។ ‘ឯវំ សម្មា’តិ ខោ សហាយកោ សហាយកស្ស បដិស្សុត្វា សាណភារំ ពន្ធិត្វា តេ ឧភោ សាណភារំ អាទាយ យេន អញ្ញតរំ គាមបដ្ដំ តេនុបសង្កមិំសុ។ តត្ថ អទ្ទសំសុ បហូតំ សាណសុត្តំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា សហាយកោ សហាយកំ អាមន្តេសិ – ‘យស្ស ខោ, សម្ម, អត្ថាយ ឥច្ឆេយ្យាម សាណំ, ឥទំ បហូតំ សាណសុត្តំ ឆឌ្ឌិតំ។ តេន ហិ, សម្ម, ត្វញ្ច សាណភារំ ឆឌ្ឌេហិ, អហញ្ច សាណភារំ ឆឌ្ឌេស្សាមិ, ឧភោ សាណសុត្តភារំ អាទាយ គមិស្សាមា’តិ។ ‘អយំ ខោ មេ, សម្ម, សាណភារោ ទូរាភតោ ច សុសន្នទ្ធោ ច, អលំ មេ ត្វំ បជានាហី’តិ។ អថ ខោ សោ សហាយកោ សាណភារំ ឆឌ្ឌេត្វា សាណសុត្តភារំ អាទិយិ។

436. ‘‘Tena hi, rājañña, upamaṃ te karissāmi, upamāya midhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti. Bhūtapubbaṃ, rājañña, aññataro janapado vuṭṭhāsi. Atha kho sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘āyāma, samma, yena so janapado tenupasaṅkamissāma, appeva nāmettha kiñci dhanaṃ adhigaccheyyāmā’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paccassosi. Te yena so janapado, yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ ⁹⁸ tenupasaṅkamiṃsu , tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘idaṃ kho, samma, pahūtaṃ sāṇaṃ chaḍḍitaṃ, tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ bandha, ahañca sāṇabhāraṃ bandhissāmi, ubho sāṇabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti. ‘Evaṃ sammā’ti kho sahāyako sahāyakassa paṭissutvā sāṇabhāraṃ bandhitvā te ubho sāṇabhāraṃ ādāya yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ, idaṃ pahūtaṃ sāṇasuttaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇasuttabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti. ‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako sāṇabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇasuttabhāraṃ ādiyi.

‘‘តេ យេន អញ្ញតរំ គាមបដ្ដំ តេនុបសង្កមិំសុ។ តត្ថ អទ្ទសំសុ បហូតា សាណិយោ ឆឌ្ឌិតា, ទិស្វា សហាយកោ សហាយកំ អាមន្តេសិ – ‘យស្ស ខោ , សម្ម, អត្ថាយ ឥច្ឆេយ្យាម សាណំ វា សាណសុត្តំ វា, ឥមា បហូតា សាណិយោ ឆឌ្ឌិតា។ តេន ហិ, សម្ម, ត្វញ្ច សាណភារំ ឆឌ្ឌេហិ, អហញ្ច សាណសុត្តភារំ ឆឌ្ឌេស្សាមិ, ឧភោ សាណិភារំ អាទាយ គមិស្សាមា’តិ ។ ‘អយំ ខោ មេ, សម្ម, សាណភារោ ទូរាភតោ ច សុសន្នទ្ធោ ច, អលំ មេ, ត្វំ បជានាហី’តិ។ អថ ខោ សោ សហាយកោ សាណសុត្តភារំ ឆឌ្ឌេត្វា សាណិភារំ អាទិយិ។

‘‘Te yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho , samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā, imā pahūtā sāṇiyo chaḍḍitā. Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍessāmi, ubho sāṇibhāraṃ ādāya gamissāmā’ti . ‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me, tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako sāṇasuttabhāraṃ chaḍḍetvā sāṇibhāraṃ ādiyi.

‘‘តេ យេន អញ្ញតរំ គាមបដ្ដំ តេនុបសង្កមិំសុ។ តត្ថ អទ្ទសំសុ បហូតំ ខោមំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា…បេ.… បហូតំ ខោមសុត្តំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ ខោមទុស្សំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ កប្បាសំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ កប្បាសិកសុត្តំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ កប្បាសិកទុស្សំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ អយំ ⁹⁹ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ លោហំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ តិបុំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ សីសំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ សជ្ឈំ ¹⁰⁰ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា… បហូតំ សុវណ្ណំ ឆឌ្ឌិតំ, ទិស្វា សហាយកោ សហាយកំ អាមន្តេសិ – ‘យស្ស ខោ, សម្ម, អត្ថាយ ឥច្ឆេយ្យាម សាណំ វា សាណសុត្តំ វា សាណិយោ វា ខោមំ វា ខោមសុត្តំ វា ខោមទុស្សំ វា កប្បាសំ វា កប្បាសិកសុត្តំ វា កប្បាសិកទុស្សំ វា អយំ វា លោហំ វា តិបុំ វា សីសំ វា សជ្ឈំ វា, ឥទំ បហូតំ សុវណ្ណំ ឆឌ្ឌិតំ។ តេន ហិ, សម្ម, ត្វញ្ច សាណភារំ ឆឌ្ឌេហិ, អហញ្ច សជ្ឈភារំ ¹⁰¹ ឆឌ្ឌេស្សាមិ, ឧភោ សុវណ្ណភារំ អាទាយ គមិស្សាមា’តិ។ ‘អយំ ខោ មេ, សម្ម, សាណភារោ ទូរាភតោ ច សុសន្នទ្ធោ ច, អលំ មេ ត្វំ បជានាហី’តិ។ អថ ខោ សោ សហាយកោ សជ្ឈភារំ ឆឌ្ឌេត្វា សុវណ្ណភារំ អាទិយិ។

‘‘Te yena aññataraṃ gāmapaṭṭaṃ tenupasaṅkamiṃsu. Tattha addasaṃsu pahūtaṃ khomaṃ chaḍḍitaṃ, disvā…pe… pahūtaṃ khomasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ khomadussaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsikasuttaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ kappāsikadussaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ ayaṃ ¹⁰² chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ lohaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ tipuṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ sīsaṃ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ sajjhaṃ ¹⁰³ chaḍḍitaṃ, disvā… pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ, disvā sahāyako sahāyakaṃ āmantesi – ‘yassa kho, samma, atthāya iccheyyāma sāṇaṃ vā sāṇasuttaṃ vā sāṇiyo vā khomaṃ vā khomasuttaṃ vā khomadussaṃ vā kappāsaṃ vā kappāsikasuttaṃ vā kappāsikadussaṃ vā ayaṃ vā lohaṃ vā tipuṃ vā sīsaṃ vā sajjhaṃ vā, idaṃ pahūtaṃ suvaṇṇaṃ chaḍḍitaṃ. Tena hi, samma, tvañca sāṇabhāraṃ chaḍḍehi, ahañca sajjhabhāraṃ ¹⁰⁴ chaḍḍessāmi, ubho suvaṇṇabhāraṃ ādāya gamissāmā’ti. ‘Ayaṃ kho me, samma, sāṇabhāro dūrābhato ca susannaddho ca, alaṃ me tvaṃ pajānāhī’ti. Atha kho so sahāyako sajjhabhāraṃ chaḍḍetvā suvaṇṇabhāraṃ ādiyi.

‘‘តេ យេន សកោ គាមោ តេនុបសង្កមិំសុ។ តត្ថ យោ សោ សហាយកោ សាណភារំ អាទាយ អគមាសិ, តស្ស នេវ មាតាបិតរោ អភិនន្ទិំសុ, ន បុត្តទារា អភិនន្ទិំសុ, ន មិត្តាមច្ចា អភិនន្ទិំសុ, ន ច តតោនិទានំ សុខំ សោមនស្សំ អធិគច្ឆិ។ យោ បន សោ សហាយកោ សុវណ្ណភារំ អាទាយ អគមាសិ, តស្ស មាតាបិតរោបិ អភិនន្ទិំសុ, បុត្តទារាបិ អភិនន្ទិំសុ, មិត្តាមច្ចាបិ អភិនន្ទិំសុ, តតោនិទានញ្ច សុខំ សោមនស្សំ អធិគច្ឆិ។ ‘‘ឯវមេវ ខោ ត្វំ, រាជញ្ញ, សាណភារិកូបមោ មញ្ញេ បដិភាសិ។ បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ; បដិនិស្សជ្ជេតំ, រាជញ្ញ, បាបកំ ទិដ្ឋិគតំ។ មា តេ អហោសិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយា’’តិ។

‘‘Te yena sako gāmo tenupasaṅkamiṃsu. Tattha yo so sahāyako sāṇabhāraṃ ādāya agamāsi, tassa neva mātāpitaro abhinandiṃsu, na puttadārā abhinandiṃsu, na mittāmaccā abhinandiṃsu, na ca tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi. Yo pana so sahāyako suvaṇṇabhāraṃ ādāya agamāsi, tassa mātāpitaropi abhinandiṃsu, puttadārāpi abhinandiṃsu, mittāmaccāpi abhinandiṃsu, tatonidānañca sukhaṃ somanassaṃ adhigacchi. ‘‘Evameva kho tvaṃ, rājañña, sāṇabhārikūpamo maññe paṭibhāsi. Paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ; paṭinissajjetaṃ, rājañña, pāpakaṃ diṭṭhigataṃ. Mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti.

សរណគមនំ

Saraṇagamanaṃ

៤៣៧. ‘‘បុរិមេនេវ អហំ ឱបម្មេន ភោតោ កស្សបស្ស អត្តមនោ អភិរទ្ធោ។ អបិ ចាហំ ឥមានិ វិចិត្រានិ បញ្ហាបដិភានានិ សោតុកាមោ ឯវាហំ ភវន្តំ កស្សបំ បច្ចនីកំ កាតព្ពំ អមញ្ញិស្សំ។ អភិក្កន្តំ, ភោ កស្សប, អភិក្កន្តំ, ភោ កស្សប។ សេយ្យថាបិ, ភោ កស្សប, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ ‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’តិ ឯវមេវំ ភោតា កស្សបេន អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯសាហំ, ភោ កស្សប, តំ ភវន្តំ គោតមំ សរណំ គច្ឆាមិ, ធម្មញ្ច, ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ ឧបាសកំ មំ ភវំ កស្សបោ ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គតំ។

437. ‘‘Purimeneva ahaṃ opammena bhoto kassapassa attamano abhiraddho. Api cāhaṃ imāni vicitrāni pañhāpaṭibhānāni sotukāmo evāhaṃ bhavantaṃ kassapaṃ paccanīkaṃ kātabbaṃ amaññissaṃ. Abhikkantaṃ, bho kassapa, abhikkantaṃ, bho kassapa. Seyyathāpi, bho kassapa, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti evamevaṃ bhotā kassapena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho kassapa, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi, dhammañca, bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ kassapo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.

‘‘ឥច្ឆាមិ ចាហំ, ភោ កស្សប, មហាយញ្ញំ យជិតុំ, អនុសាសតុ មំ ភវំ កស្សបោ, យំ មមស្ស ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយា’’តិ។

‘‘Icchāmi cāhaṃ, bho kassapa, mahāyaññaṃ yajituṃ, anusāsatu maṃ bhavaṃ kassapo, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.

យញ្ញកថា

Yaññakathā

៤៣៨. ‘‘យថារូបេ ខោ, រាជញ្ញ, យញ្ញេ គាវោ វា ហញ្ញន្តិ អជេឡកា វា ហញ្ញន្តិ, កុក្កុដសូករា វា ហញ្ញន្តិ, វិវិធា វា បាណា សំឃាតំ អាបជ្ជន្តិ, បដិគ្គាហកា ច ហោន្តិ មិច្ឆាទិដ្ឋី មិច្ឆាសង្កប្បា មិច្ឆាវាចា មិច្ឆាកម្មន្តា មិច្ឆាអាជីវា មិច្ឆាវាយាមា មិច្ឆាសតី មិច្ឆាសមាធី, ឯវរូបោ ខោ, រាជញ្ញ, យញ្ញោ ន មហប្ផលោ ហោតិ ន មហានិសំសោ ន មហាជុតិកោ ន មហាវិប្ផារោ។ សេយ្យថាបិ, រាជញ្ញ, កស្សកោ ពីជនង្គលំ អាទាយ វនំ បវិសេយ្យ។ សោ តត្ថ ទុក្ខេត្តេ ទុព្ភូមេ អវិហតខាណុកណ្ដកេ ពីជានិ បតិដ្ឋាបេយ្យ ខណ្ឌានិ បូតីនិ វាតាតបហតានិ អសារទានិ អសុខសយិតានិ។ ទេវោ ច ន កាលេន កាលំ សម្មាធារំ អនុប្បវេច្ឆេយ្យ។ អបិ នុ តានិ ពីជានិ វុទ្ធិំ វិរូឡ្ហិំ ¹⁰⁵ វេបុល្លំ អាបជ្ជេយ្យុំ, កស្សកោ វា វិបុលំ ផលំ អធិគច្ឆេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ ¹⁰⁶ ភោ កស្សប’’។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, រាជញ្ញ, យថារូបេ យញ្ញេ គាវោ វា ហញ្ញន្តិ, អជេឡកា វា ហញ្ញន្តិ, កុក្កុដសូករា វា ហញ្ញន្តិ, វិវិធា វា បាណា សំឃាតំ អាបជ្ជន្តិ, បដិគ្គាហកា ច ហោន្តិ មិច្ឆាទិដ្ឋី មិច្ឆាសង្កប្បា មិច្ឆាវាចា មិច្ឆាកម្មន្តា មិច្ឆាអាជីវា មិច្ឆាវាយាមា មិច្ឆាសតី មិច្ឆាសមាធី, ឯវរូបោ ខោ , រាជញ្ញ, យញ្ញោ ន មហប្ផលោ ហោតិ ន មហានិសំសោ ន មហាជុតិកោ ន មហាវិប្ផារោ។

438. ‘‘Yathārūpe kho, rājañña, yaññe gāvo vā haññanti ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño na mahapphalo hoti na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro. Seyyathāpi, rājañña, kassako bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya. So tattha dukkhette dubbhūme avihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhāpeyya khaṇḍāni pūtīni vātātapahatāni asāradāni asukhasayitāni. Devo ca na kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ ¹⁰⁷ vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ ¹⁰⁸ bho kassapa’’. ‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe gāvo vā haññanti, ajeḷakā vā haññanti, kukkuṭasūkarā vā haññanti, vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti micchādiṭṭhī micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhī, evarūpo kho , rājañña, yañño na mahapphalo hoti na mahānisaṃso na mahājutiko na mahāvipphāro.

‘‘យថារូបេ ច ខោ, រាជញ្ញ, យញ្ញេ នេវ គាវោ ហញ្ញន្តិ, ន អជេឡកា ហញ្ញន្តិ, ន កុក្កុដសូករា ហញ្ញន្តិ, ន វិវិធា វា បាណា សំឃាតំ អាបជ្ជន្តិ, បដិគ្គាហកា ច ហោន្តិ សម្មាទិដ្ឋី សម្មាសង្កប្បា សម្មាវាចា សម្មាកម្មន្តា សម្មាអាជីវា សម្មាវាយាមា សម្មាសតី សម្មាសមាធី, ឯវរូបោ ខោ, រាជញ្ញ, យញ្ញោ មហប្ផលោ ហោតិ មហានិសំសោ មហាជុតិកោ មហាវិប្ផារោ។ សេយ្យថាបិ, រាជញ្ញ, កស្សកោ ពីជនង្គលំ អាទាយ វនំ បវិសេយ្យ។ សោ តត្ថ សុខេត្តេ សុភូមេ សុវិហតខាណុកណ្ដកេ ពីជានិ បតិដ្ឋបេយ្យ អខណ្ឌានិ អបូតីនិ អវាតាតបហតានិ សារទានិ សុខសយិតានិ។ ទេវោ ច កាលេន កាលំ សម្មាធារំ អនុប្បវេច្ឆេយ្យ។ អបិ នុ តានិ ពីជានិ វុទ្ធិំ វិរូឡ្ហិំ វេបុល្លំ អាបជ្ជេយ្យុំ, កស្សកោ វា វិបុលំ ផលំ អធិគច្ឆេយ្យា’’តិ? ‘‘ឯវំ, ភោ កស្សប’’។ ‘‘ឯវមេវ ខោ, រាជញ្ញ, យថារូបេ យញ្ញេ នេវ គាវោ ហញ្ញន្តិ, ន អជេឡកា ហញ្ញន្តិ, ន កុក្កុដសូករា ហញ្ញន្តិ, ន វិវិធា វា បាណា សំឃាតំ អាបជ្ជន្តិ, បដិគ្គាហកា ច ហោន្តិ សម្មាទិដ្ឋី សម្មាសង្កប្បា សម្មាវាចា សម្មាកម្មន្តា សម្មាអាជីវា សម្មាវាយាមា សម្មាសតី សម្មាសមាធី, ឯវរូបោ ខោ, រាជញ្ញ, យញ្ញោ មហប្ផលោ ហោតិ មហានិសំសោ មហាជុតិកោ មហាវិប្ផារោ’’តិ។

‘‘Yathārūpe ca kho, rājañña, yaññe neva gāvo haññanti, na ajeḷakā haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro. Seyyathāpi, rājañña, kassako bījanaṅgalaṃ ādāya vanaṃ paviseyya. So tattha sukhette subhūme suvihatakhāṇukaṇṭake bījāni patiṭṭhapeyya akhaṇḍāni apūtīni avātātapahatāni sāradāni sukhasayitāni. Devo ca kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya. Api nu tāni bījāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyuṃ, kassako vā vipulaṃ phalaṃ adhigaccheyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bho kassapa’’. ‘‘Evameva kho, rājañña, yathārūpe yaññe neva gāvo haññanti, na ajeḷakā haññanti, na kukkuṭasūkarā haññanti, na vividhā vā pāṇā saṃghātaṃ āpajjanti, paṭiggāhakā ca honti sammādiṭṭhī sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhī, evarūpo kho, rājañña, yañño mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro’’ti.

ឧត្តរមាណវវត្ថុ

Uttaramāṇavavatthu

៤៣៩. អថ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ ទានំ បដ្ឋបេសិ សមណព្រាហ្មណកបណទ្ធិកវណិព្ពកយាចកានំ ។ តស្មិំ ខោ បន ទានេ ឯវរូបំ ភោជនំ ទីយតិ កណាជកំ ពិលង្គទុតិយំ, ធោរកានិ ¹⁰⁹ ច វត្ថានិ គុឡវាលកានិ ¹¹⁰។ តស្មិំ ខោ បន ទានេ ឧត្តរោ នាម មាណវោ វាវដោ ¹¹¹ អហោសិ។ សោ ទានំ ទត្វា ឯវំ អនុទ្ទិសតិ – ‘‘ឥមិនាហំ ទានេន បាយាសិំ រាជញ្ញមេវ ឥមស្មិំ លោកេ សមាគច្ឆិំ, មា បរស្មិ’’ន្តិ។ អស្សោសិ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ – ‘‘ឧត្តរោ កិរ មាណវោ ទានំ ទត្វា ឯវំ អនុទ្ទិសតិ – ‘ឥមិនាហំ ទានេន បាយាសិំ រាជញ្ញមេវ ឥមស្មិំ លោកេ សមាគច្ឆិំ, មា បរស្មិ’’’ន្តិ។ អថ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ ឧត្តរំ មាណវំ អាមន្តាបេត្វា ឯតទវោច – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, តាត ឧត្តរ, ទានំ ទត្វា ឯវំ អនុទ្ទិសសិ – ‘ឥមិនាហំ ទានេន បាយាសិំ រាជញ្ញមេវ ឥមស្មិំ លោកេ សមាគច្ឆិំ, មា បរស្មិ’’’ន្តិ? ‘‘ឯវំ, ភោ’’។ ‘‘កិស្ស បន ត្វំ, តាត ឧត្តរ, ទានំ ទត្វា ឯវំ អនុទ្ទិសសិ – ‘ឥមិនាហំ ទានេន បាយាសិំ រាជញ្ញមេវ ឥមស្មិំ លោកេ សមាគច្ឆិំ, មា បរស្មិ’ន្តិ? ននុ មយំ, តាត ឧត្តរ, បុញ្ញត្ថិកា ទានស្សេវ ផលំ បាដិកង្ខិនោ’’តិ? ‘‘ភោតោ ខោ ទានេ ឯវរូបំ ភោជនំ ទីយតិ កណាជកំ ពិលង្គទុតិយំ, យំ ភវំ បាទាបិ ¹¹² ន ឥច្ឆេយ្យ សម្ផុសិតុំ ¹¹³, កុតោ ភុញ្ជិតុំ, ធោរកានិ ច វត្ថានិ គុឡវាលកានិ, យានិ ភវំ បាទាបិ ¹¹⁴ ន ឥច្ឆេយ្យ សម្ផុសិតុំ, កុតោ បរិទហិតុំ។ ភវំ ខោ បនម្ហាកំ បិយោ មនាបោ, កថំ មយំ មនាបំ អមនាបេន សំយោជេមា’’តិ? ‘‘តេន ហិ ត្វំ, តាត ឧត្តរ, យាទិសាហំ ភោជនំ ភុញ្ជាមិ, តាទិសំ ភោជនំ បដ្ឋបេហិ។ យាទិសានិ ចាហំ វត្ថានិ បរិទហាមិ, តាទិសានិ ច វត្ថានិ បដ្ឋបេហី’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ភោ’’តិ ខោ ឧត្តរោ មាណវោ បាយាសិស្ស រាជញ្ញស្ស បដិស្សុត្វា យាទិសំ ភោជនំ បាយាសិ រាជញ្ញោ ភុញ្ជតិ, តាទិសំ ភោជនំ បដ្ឋបេសិ។ យាទិសានិ ច វត្ថានិ បាយាសិ រាជញ្ញោ បរិទហតិ, តាទិសានិ ច វត្ថានិ បដ្ឋបេសិ។

439. Atha kho pāyāsi rājañño dānaṃ paṭṭhapesi samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavaṇibbakayācakānaṃ . Tasmiṃ kho pana dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ, dhorakāni ¹¹⁵ ca vatthāni guḷavālakāni ¹¹⁶. Tasmiṃ kho pana dāne uttaro nāma māṇavo vāvaṭo ¹¹⁷ ahosi. So dānaṃ datvā evaṃ anuddisati – ‘‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’nti. Assosi kho pāyāsi rājañño – ‘‘uttaro kira māṇavo dānaṃ datvā evaṃ anuddisati – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti. Atha kho pāyāsi rājañño uttaraṃ māṇavaṃ āmantāpetvā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’’’nti? ‘‘Evaṃ, bho’’. ‘‘Kissa pana tvaṃ, tāta uttara, dānaṃ datvā evaṃ anuddisasi – ‘imināhaṃ dānena pāyāsiṃ rājaññameva imasmiṃ loke samāgacchiṃ, mā parasmi’nti? Nanu mayaṃ, tāta uttara, puññatthikā dānasseva phalaṃ pāṭikaṅkhino’’ti? ‘‘Bhoto kho dāne evarūpaṃ bhojanaṃ dīyati kaṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ, yaṃ bhavaṃ pādāpi ¹¹⁸ na iccheyya samphusituṃ ¹¹⁹, kuto bhuñjituṃ, dhorakāni ca vatthāni guḷavālakāni, yāni bhavaṃ pādāpi ¹²⁰ na iccheyya samphusituṃ, kuto paridahituṃ. Bhavaṃ kho panamhākaṃ piyo manāpo, kathaṃ mayaṃ manāpaṃ amanāpena saṃyojemā’’ti? ‘‘Tena hi tvaṃ, tāta uttara, yādisāhaṃ bhojanaṃ bhuñjāmi, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapehi. Yādisāni cāhaṃ vatthāni paridahāmi, tādisāni ca vatthāni paṭṭhapehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho uttaro māṇavo pāyāsissa rājaññassa paṭissutvā yādisaṃ bhojanaṃ pāyāsi rājañño bhuñjati, tādisaṃ bhojanaṃ paṭṭhapesi. Yādisāni ca vatthāni pāyāsi rājañño paridahati, tādisāni ca vatthāni paṭṭhapesi.

៤៤០. អថ ខោ បាយាសិ រាជញ្ញោ អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា អសហត្ថា ទានំ ទត្វា អចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជិ សុញ្ញំ សេរីសកំ វិមានំ។ យោ បន តស្ស ទានេ វាវដោ អហោសិ ឧត្តរោ នាម មាណវោ។ សោ សក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា សហត្ថា ទានំ ទត្វា ចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អនបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ។

440. Atha kho pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajji suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ. Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo. So sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ.

បាយាសិទេវបុត្តោ

Pāyāsidevaputto

៤៤១. តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា គវម្បតិ អភិក្ខណំ សុញ្ញំ សេរីសកំ វិមានំ ទិវាវិហារំ គច្ឆតិ។ អថ ខោ បាយាសិ ទេវបុត្តោ យេនាយស្មា គវម្បតិ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ គវម្បតិំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតំ ខោ បាយាសិំ ទេវបុត្តំ អាយស្មា គវម្បតិ ឯតទវោច – ‘‘កោសិ ត្វំ, អាវុសោ’’តិ? ‘‘អហំ, ភន្តេ, បាយាសិ រាជញ្ញោ’’តិ។ ‘‘ននុ ត្វំ, អាវុសោ, ឯវំទិដ្ឋិកោ អហោសិ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’’’តិ? ‘‘សច្ចាហំ, ភន្តេ, ឯវំទិដ្ឋិកោ អហោសិំ – ‘ឥតិបិ នត្ថិ បរោ លោកោ, នត្ថិ សត្តា ឱបបាតិកា, នត្ថិ សុកតទុក្កដានំ កម្មានំ ផលំ វិបាកោ’តិ។ អបិ ចាហំ អយ្យេន កុមារកស្សបេន ឯតស្មា បាបកា ទិដ្ឋិគតា វិវេចិតោ’’តិ។ ‘‘យោ បន តេ, អាវុសោ, ទានេ វាវដោ អហោសិ ឧត្តរោ នាម មាណវោ, សោ កុហិំ ឧបបន្នោ’’តិ? ‘‘យោ មេ, ភន្តេ, ទានេ វាវដោ អហោសិ ឧត្តរោ នាម មាណវោ, សោ សក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា សហត្ថា ទានំ ទត្វា ចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អនបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នោ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ។ អហំ បន, ភន្តេ, អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា អសហត្ថា ទានំ ទត្វា អចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបន្នោ សុញ្ញំ សេរីសកំ វិមានំ។ តេន ហិ, ភន្តេ គវម្បតិ, មនុស្សលោកំ គន្ត្វា ឯវមារោចេហិ – ‘សក្កច្ចំ ទានំ ទេថ, សហត្ថា ទានំ ទេថ, ចិត្តីកតំ ទានំ ទេថ, អនបវិទ្ធំ ទានំ ទេថ។ បាយាសិ រាជញ្ញោ អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា អសហត្ថា ទានំ ទត្វា អចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបន្នោ សុញ្ញំ សេរីសកំ វិមានំ។ យោ បន តស្ស ទានេ វាវដោ អហោសិ ឧត្តរោ នាម មាណវោ, សោ សក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា សហត្ថា ទានំ ទត្វា ចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អនបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នោ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យត’’’ន្តិ។

441. Tena kho pana samayena āyasmā gavampati abhikkhaṇaṃ suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ divāvihāraṃ gacchati. Atha kho pāyāsi devaputto yenāyasmā gavampati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ gavampatiṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho pāyāsiṃ devaputtaṃ āyasmā gavampati etadavoca – ‘‘kosi tvaṃ, āvuso’’ti? ‘‘Ahaṃ, bhante, pāyāsi rājañño’’ti. ‘‘Nanu tvaṃ, āvuso, evaṃdiṭṭhiko ahosi – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’’ti? ‘‘Saccāhaṃ, bhante, evaṃdiṭṭhiko ahosiṃ – ‘itipi natthi paro loko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’ti. Api cāhaṃ ayyena kumārakassapena etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecito’’ti. ‘‘Yo pana te, āvuso, dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so kuhiṃ upapanno’’ti? ‘‘Yo me, bhante, dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ. Ahaṃ pana, bhante, asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ. Tena hi, bhante gavampati, manussalokaṃ gantvā evamārocehi – ‘sakkaccaṃ dānaṃ detha, sahatthā dānaṃ detha, cittīkataṃ dānaṃ detha, anapaviddhaṃ dānaṃ detha. Pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ. Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyata’’’nti.

អថ ខោ អាយស្មា គវម្បតិ មនុស្សលោកំ អាគន្ត្វា ឯវមារោចេសិ – ‘‘សក្កច្ចំ ទានំ ទេថ, សហត្ថា ទានំ ទេថ, ចិត្តីកតំ ទានំ ទេថ, អនបវិទ្ធំ ទានំ ទេថ។ បាយាសិ រាជញ្ញោ អសក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា អសហត្ថា ទានំ ទត្វា អចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបន្នោ សុញ្ញំ សេរីសកំ វិមានំ។ យោ បន តស្ស ទានេ វាវដោ អហោសិ ឧត្តរោ នាម មាណវោ, សោ សក្កច្ចំ ទានំ ទត្វា សហត្ថា ទានំ ទត្វា ចិត្តីកតំ ទានំ ទត្វា អនបវិទ្ធំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នោ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យត’’ន្តិ។

Atha kho āyasmā gavampati manussalokaṃ āgantvā evamārocesi – ‘‘sakkaccaṃ dānaṃ detha, sahatthā dānaṃ detha, cittīkataṃ dānaṃ detha, anapaviddhaṃ dānaṃ detha. Pāyāsi rājañño asakkaccaṃ dānaṃ datvā asahatthā dānaṃ datvā acittīkataṃ dānaṃ datvā apaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapanno suññaṃ serīsakaṃ vimānaṃ. Yo pana tassa dāne vāvaṭo ahosi uttaro nāma māṇavo, so sakkaccaṃ dānaṃ datvā sahatthā dānaṃ datvā cittīkataṃ dānaṃ datvā anapaviddhaṃ dānaṃ datvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapanno devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyata’’nti.

បាយាសិសុត្តំ និដ្ឋិតំ ទសមំ។

Pāyāsisuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.

មហាវគ្គោ និដ្ឋិតោ។

Mahāvaggo niṭṭhito.

តស្សុទ្ទានំ –

Tassuddānaṃ –

មហាបទាន និទានំ, និព្ពានញ្ច សុទស្សនំ;

Mahāpadāna nidānaṃ, nibbānañca sudassanaṃ;

ជនវសភ គោវិន្ទំ, សមយំ សក្កបញ្ហកំ;

Janavasabha govindaṃ, samayaṃ sakkapañhakaṃ;

មហាសតិបដ្ឋានញ្ច, បាយាសិ ទសមំ ភវេ ¹²¹។

Mahāsatipaṭṭhānañca, pāyāsi dasamaṃ bhave ¹²².

មហាវគ្គបាឡិ និដ្ឋិតា។

Mahāvaggapāḷi niṭṭhitā.

Next: ១. បាថិកសុត្តំ • 1. Pāthikasuttaṃ

Footnotes:

1. សីសបាវនេ (ស្យា.)

2. sīsapāvane (syā.)

3. សុកដក្កដានំ (សី. បី.)

4. ពុទ្ធោ (ស្យា. ក.)

5. យេន សិំសបាវនំ, តេនុបសង្កមន្តិ (សី. បី.)

6. sukaṭakkaṭānaṃ (sī. pī.)

7. buddho (syā. ka.)

8. yena siṃsapāvanaṃ, tenupasaṅkamanti (sī. pī.)

9. យេន សិំសបាវនំ, តេនុបសង្កមន្តេ (សី. បី.)

10. ឯត្ថ បន សព្ពត្ថបិ ឯវមេវ ទិស្សតិ, នត្ថិ បាឋន្តរំ

11. yena siṃsapāvanaṃ, tenupasaṅkamante (sī. pī.)

12. ettha pana sabbatthapi evameva dissati, natthi pāṭhantaraṃ

13. អរហា ច (ស្យា. ក.)

14. តមេនំ តេ (សី. ក.), តមេនំ (បី.)

15. arahā ca (syā. ka.)

16. tamenaṃ te (sī. ka.), tamenaṃ (pī.)

17. ការេត្វា (ស្យា. ក.)

18. រថិយាយ រថិយំ (ពហូសូ)

19. kāretvā (syā. ka.)

20. rathiyāya rathiyaṃ (bahūsū)

21. ឧបមាយបិធេកច្ចេ (សី. ស្យា.), ឧបមាយបិឥធេកច្ចេ (បី.)

22. សសីសកោ (ស្យា.)

23. សុប្បដ្ដិតំ ឧប្បដ្ដេថាតិ (ក.)

24. upamāyapidhekacce (sī. syā.), upamāyapiidhekacce (pī.)

25. sasīsako (syā.)

26. suppaṭṭitaṃ uppaṭṭethāti (ka.)

27. និមុជ្ជិតុកាម្យតា (ស្យា. ក.)

28. nimujjitukāmyatā (syā. ka.)

29. រត្តិទិវោ (ក.)

30. rattidivo (ka.)

31. មញ្ជេដ្ឋកានិ (ស្យា.)

32. mañjeṭṭhakāni (syā.)

33. ( ) នត្ថិ (ស្យា. បី.)

34. ( ) natthi (syā. pī.)

35. មាតុសបតិំ (ស្យា.)

36. បិតុ មេ សន្តកោ (ស្យា.)

37. នីយ្យាតេហីតិ (សី. បី.)

38. ឧបភោគ្គា (ស្យា.)

39. ឧបភោគ្គា (ស្យា.)

40. mātusapatiṃ (syā.)

41. pitu me santako (syā.)

42. nīyyātehīti (sī. pī.)

43. upabhoggā (syā.)

44. upabhoggā (syā.)

45. ឧប្បាតេសិ (ស្យា.)

46. uppātesi (syā.)

47. ពហលវិលេបនំ (ស្យា. ក.)

48. វិលោកេម (ស្យា.)

49. bahalavilepanaṃ (syā. ka.)

50. vilokema (syā.)

51. ចេលាវិកាបិ (ស្យា.), កេឡាយិកាបិ (សី.)

52. ចេលាវិកាបិ (ស្យា.), កេឡាយិកាបិ (សី.)

53. celāvikāpi (syā.), keḷāyikāpi (sī.)

54. celāvikāpi (syā.), keḷāyikāpi (sī.)

55. បច្ចន្តជានំ (សី.)

56. ឯតទហោសិ ‘‘កិស្ស ទុខោ (បី.)

57. paccantajānaṃ (sī.)

58. etadahosi ‘‘kissa dukho (pī.)

59. វាយោសហគតោ (ស្យា.)

60. វិបាកោតិ, បឋមភាណវារំ (ស្យា.)

61. vāyosahagato (syā.)

62. vipākoti, paṭhamabhāṇavāraṃ (syā.)

63. វសតិ (សី. បី.)

64. សត្ថោ ជនបទបទេសា (សី.), ជនបទោ សត្ថវាសោ (ស្យា.), ជនបទបទេសោ (បី.)

65. សត្ថវាសោ (ស្យា.)

66. អហោសិ (?)

67. នគរំ (ក.)

68. vasati (sī. pī.)

69. sattho janapadapadesā (sī.), janapado satthavāso (syā.), janapadapadeso (pī.)

70. satthavāso (syā.)

71. ahosi (?)

72. nagaraṃ (ka.)

73. វីសតិធា (ស្យា.)

74. ឱផុនិ (ស្យា. ក.)

75. vīsatidhā (syā.)

76. ophuni (syā. ka.)

77. វិភជេសុំ (ក.)

78. បាយាបេសិ (សី. បី.)

79. លោហិតក្ខិំ (ស្យា.)

80. អាសន្នទ្ធកលាបំ (ស្យា.)

81. vibhajesuṃ (ka.)

82. pāyāpesi (sī. pī.)

83. lohitakkhiṃ (syā.)

84. āsannaddhakalāpaṃ (syā.)

85. តេ (ក.)

86. សទ្ទហាតព្ពំ (បី. ក.)

87. te (ka.)

88. saddahātabbaṃ (pī. ka.)

89. សូករានំ ភក្ខោ (ស្យា.)

90. ឧច្ចារោបេត្វា (ក. សី. ក.)

91. គូថហារិកូបមោ (សី. បី.)

92. sūkarānaṃ bhakkho (syā.)

93. uccāropetvā (ka. sī. ka.)

94. gūthahārikūpamo (sī. pī.)

95. គិលិ រេ បាបធុត្តក (ក.)

96. gili re pāpadhuttaka (ka.)

97. គាមបជ្ជំ (ស្យា.), គាមបត្តំ (សី.)

98. gāmapajjaṃ (syā.), gāmapattaṃ (sī.)

99. អយសំ (ស្យា.)

100. សជ្ឈុំ (សី. ស្យា. បី.)

101. សជ្ឈុភារំ (សី. ស្យា. បី.)

102. ayasaṃ (syā.)

103. sajjhuṃ (sī. syā. pī.)

104. sajjhubhāraṃ (sī. syā. pī.)

105. វិរុឡ្ហិំ (មោគ្គលានេ)

106. ន ឯវំ (ស្យា. ក.)

107. viruḷhiṃ (moggalāne)

108. na evaṃ (syā. ka.)

109. ថោរកានិ (សី. បី.), ចោរកានិ (ស្យា.)

110. គុឡគាឡកានិ (ក.)

111. ព្យាវដោ (សី. បី.)

112. បាទាសិ (ក.)

113. ឆុបិតុំ (បី. ក.)

114. អចិត្តិកតំ (ក.)

115. thorakāni (sī. pī.), corakāni (syā.)

116. guḷagāḷakāni (ka.)

117. byāvaṭo (sī. pī.)

118. pādāsi (ka.)

119. chupituṃ (pī. ka.)

120. acittikataṃ (ka.)

121. សតិបដ្ឋានបាយាសិ, មហាវគ្គស្ស សង្គហោ (សី. បី.) សតិបដ្ឋានបាយាសិ, មហាវគ្គោតិ វុច្ចតីតិ (ស្យា.)

122. satipaṭṭhānapāyāsi, mahāvaggassa saṅgaho (sī. pī.) satipaṭṭhānapāyāsi, mahāvaggoti vuccatīti (syā.)

Related texts:

អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ១០. បាយាសិរាជញ្ញសុត្តវណ្ណនា • 10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā

ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ១០. បាយាសិរាជញ្ញសុត្តវណ្ណនា • 10. Pāyāsirājaññasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact