| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya |
१०. पेमसुत्तं
10. Pemasuttaṃ
२००. ‘‘चत्तारिमानि, भिक्खवे, (पेमानि) 1 जायन्ति। कतमानि चत्तारि? पेमा पेमं जायति, पेमा दोसो जायति, दोसा पेमं जायति, दोसा दोसो जायति।
200. ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, (pemāni) 2 jāyanti. Katamāni cattāri? Pemā pemaṃ jāyati, pemā doso jāyati, dosā pemaṃ jāyati, dosā doso jāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, पेमा पेमं जायति? इध, भिक्खवे, पुग्गलो पुग्गलस्स इट्ठो होति कन्तो मनापो। तं परे इट्ठेन कन्तेन मनापेन समुदाचरन्ति। तस्स एवं होति – ‘यो खो म्यायं पुग्गलो इट्ठो कन्तो मनापो, तं परे इट्ठेन कन्तेन मनापेन समुदाचरन्ती’ति । सो तेसु पेमं जनेति। एवं खो, भिक्खवे, पेमा पेमं जायति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, pemā pemaṃ jāyati? Idha, bhikkhave, puggalo puggalassa iṭṭho hoti kanto manāpo. Taṃ pare iṭṭhena kantena manāpena samudācaranti. Tassa evaṃ hoti – ‘yo kho myāyaṃ puggalo iṭṭho kanto manāpo, taṃ pare iṭṭhena kantena manāpena samudācarantī’ti . So tesu pemaṃ janeti. Evaṃ kho, bhikkhave, pemā pemaṃ jāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, पेमा दोसो जायति? इध, भिक्खवे, पुग्गलो पुग्गलस्स इट्ठो होति कन्तो मनापो। तं परे अनिट्ठेन अकन्तेन अमनापेन समुदाचरन्ति। तस्स एवं होति – ‘यो खो म्यायं पुग्गलो इट्ठो कन्तो मनापो, तं परे अनिट्ठेन अकन्तेन अमनापेन समुदाचरन्ती’ति। सो तेसु दोसं जनेति। एवं खो, भिक्खवे, पेमा दोसो जायति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, pemā doso jāyati? Idha, bhikkhave, puggalo puggalassa iṭṭho hoti kanto manāpo. Taṃ pare aniṭṭhena akantena amanāpena samudācaranti. Tassa evaṃ hoti – ‘yo kho myāyaṃ puggalo iṭṭho kanto manāpo, taṃ pare aniṭṭhena akantena amanāpena samudācarantī’ti. So tesu dosaṃ janeti. Evaṃ kho, bhikkhave, pemā doso jāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, दोसा पेमं जायति? इध, भिक्खवे, पुग्गलो पुग्गलस्स अनिट्ठो होति अकन्तो अमनापो। तं परे अनिट्ठेन अकन्तेन अमनापेन समुदाचरन्ति। तस्स एवं होति – ‘यो खो म्यायं पुग्गलो अनिट्ठो अकन्तो अमनापो, तं परे अनिट्ठेन अकन्तेन अमनापेन समुदाचरन्ती’ति। सो तेसु पेमं जनेति। एवं खो, भिक्खवे, दोसा पेमं जायति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, dosā pemaṃ jāyati? Idha, bhikkhave, puggalo puggalassa aniṭṭho hoti akanto amanāpo. Taṃ pare aniṭṭhena akantena amanāpena samudācaranti. Tassa evaṃ hoti – ‘yo kho myāyaṃ puggalo aniṭṭho akanto amanāpo, taṃ pare aniṭṭhena akantena amanāpena samudācarantī’ti. So tesu pemaṃ janeti. Evaṃ kho, bhikkhave, dosā pemaṃ jāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, दोसा दोसो जायति? इध, भिक्खवे, पुग्गलो पुग्गलस्स अनिट्ठो होति अकन्तो अमनापो । तं परे इट्ठेन कन्तेन मनापेन समुदाचरन्ति। तस्स एवं होति – ‘यो खो म्यायं पुग्गलो अनिट्ठो अकन्तो अमनापो, तं परे इट्ठेन कन्तेन मनापेन समुदाचरन्ती’ति। सो तेसु दोसं जनेति। एवं खो, भिक्खवे, दोसा दोसो जायति। इमानि खो, भिक्खवे, चत्तारि पेमानि जायन्ति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, dosā doso jāyati? Idha, bhikkhave, puggalo puggalassa aniṭṭho hoti akanto amanāpo . Taṃ pare iṭṭhena kantena manāpena samudācaranti. Tassa evaṃ hoti – ‘yo kho myāyaṃ puggalo aniṭṭho akanto amanāpo, taṃ pare iṭṭhena kantena manāpena samudācarantī’ti. So tesu dosaṃ janeti. Evaṃ kho, bhikkhave, dosā doso jāyati. Imāni kho, bhikkhave, cattāri pemāni jāyanti.
‘‘यस्मिं, भिक्खवे, समये भिक्खु विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति, यम्पिस्स पेमा पेमं जायति तम्पिस्स तस्मिं समये न होति, योपिस्स पेमा दोसो जायति सोपिस्स तस्मिं समये न होति, यम्पिस्स दोसा पेमं जायति तम्पिस्स तस्मिं समये न होति, योपिस्स दोसा दोसो जायति सोपिस्स तस्मिं समये न होति।
‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, yampissa pemā pemaṃ jāyati tampissa tasmiṃ samaye na hoti, yopissa pemā doso jāyati sopissa tasmiṃ samaye na hoti, yampissa dosā pemaṃ jāyati tampissa tasmiṃ samaye na hoti, yopissa dosā doso jāyati sopissa tasmiṃ samaye na hoti.
‘‘यस्मिं, भिक्खवे, समये भिक्खु वितक्कविचारानं वूपसमा…पे॰… दुतियं झानं…पे॰… ततियं झानं…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति, यम्पिस्स पेमा पेमं जायति तम्पिस्स तस्मिं समये न होति, योपिस्स पेमा दोसो जायति सोपिस्स तस्मिं समये न होति, यम्पिस्स दोसा पेमं जायति तम्पिस्स तस्मिं समये न होति, योपिस्स दोसा दोसो जायति सोपिस्स तस्मिं समये न होति।
‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, yampissa pemā pemaṃ jāyati tampissa tasmiṃ samaye na hoti, yopissa pemā doso jāyati sopissa tasmiṃ samaye na hoti, yampissa dosā pemaṃ jāyati tampissa tasmiṃ samaye na hoti, yopissa dosā doso jāyati sopissa tasmiṃ samaye na hoti.
‘‘यस्मिं, भिक्खवे, समये भिक्खु आसवानं खया अनासवं चेतोविमुत्तिं पञ्ञाविमुत्तिं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहरति, यम्पिस्स पेमा पेमं जायति तम्पिस्स पहीनं होति उच्छिन्नमूलं तालावत्थुकतं अनभावंकतं आयतिं अनुप्पादधम्मं, योपिस्स पेमा दोसो जायति सोपिस्स पहीनो होति उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावंकतो आयतिं अनुप्पादधम्मो, यम्पिस्स दोसा पेमं जायति तम्पिस्स पहीनं होति उच्छिन्नमूलं तालावत्थुकतं अनभावंकतं आयतिं अनुप्पादधम्मं, योपिस्स दोसा दोसो जायति सोपिस्स पहीनो होति उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावंकतो आयतिं अनुप्पादधम्मो। अयं वुच्चति, भिक्खवे, भिक्खु नेव उस्सेनेति न पटिसेनेति 3 न धूपायति न पज्जलति न सम्पज्झायति 4।
‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, yampissa pemā pemaṃ jāyati tampissa pahīnaṃ hoti ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ, yopissa pemā doso jāyati sopissa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, yampissa dosā pemaṃ jāyati tampissa pahīnaṃ hoti ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ, yopissa dosā doso jāyati sopissa pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu neva usseneti na paṭiseneti 5 na dhūpāyati na pajjalati na sampajjhāyati 6.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु उस्सेनेति? इध, भिक्खवे, भिक्खु रूपं अत्ततो समनुपस्सति, रूपवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा रूपं, रूपस्मिं वा अत्तानं; वेदनं अत्ततो समनुपस्सति, वेदनावन्तं वा अत्तानं , अत्तनि वा वेदनं, वेदनाय वा अत्तानं; सञ्ञं अत्ततो समनुपस्सति, सञ्ञावन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा सञ्ञं, सञ्ञाय वा अत्तानं; सङ्खारे अत्ततो समनुपस्सति, सङ्खारवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा सङ्खारे, सङ्खारेसु वा अत्तानं; विञ्ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, विञ्ञाणवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा विञ्ञाणं, विञ्ञाणस्मिं वा अत्तानं। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु उस्सेनेति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu usseneti? Idha, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ attato samanupassati, vedanāvantaṃ vā attānaṃ , attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attānaṃ; saññaṃ attato samanupassati, saññāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā saññaṃ, saññāya vā attānaṃ; saṅkhāre attato samanupassati, saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ, attani vā saṅkhāre, saṅkhāresu vā attānaṃ; viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu usseneti.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु न उस्सेनेति? इध, भिक्खवे, भिक्खु न रूपं अत्ततो समनुपस्सति, न रूपवन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा रूपं, न रूपस्मिं वा अत्तानं; न वेदनं अत्ततो समनुपस्सति, न वेदनावन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा वेदनं, न वेदनाय वा अत्तानं; न सञ्ञं अत्ततो समनुपस्सति, न सञ्ञावन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा सञ्ञं , न सञ्ञाय वा अत्तानं; न सङ्खारे अत्ततो समनुपस्सति, न सङ्खारवन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा सङ्खारे, न सङ्खारेसु वा अत्तानं; न विञ्ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, न विञ्ञाणवन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा विञ्ञाणं, न विञ्ञाणस्मिं वा अत्तानं। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु न उस्सेनेति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na usseneti? Idha, bhikkhave, bhikkhu na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā rūpaṃ, na rūpasmiṃ vā attānaṃ; na vedanaṃ attato samanupassati, na vedanāvantaṃ vā attānaṃ, na attani vā vedanaṃ, na vedanāya vā attānaṃ; na saññaṃ attato samanupassati, na saññāvantaṃ vā attānaṃ, na attani vā saññaṃ , na saññāya vā attānaṃ; na saṅkhāre attato samanupassati, na saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ, na attani vā saṅkhāre, na saṅkhāresu vā attānaṃ; na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na usseneti.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु पटिसेनेति? इध , भिक्खवे, भिक्खु अक्कोसन्तं पच्चक्कोसति, रोसन्तं पटिरोसति, भण्डन्तं पटिभण्डति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु पटिसेनेति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu paṭiseneti? Idha , bhikkhave, bhikkhu akkosantaṃ paccakkosati, rosantaṃ paṭirosati, bhaṇḍantaṃ paṭibhaṇḍati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu paṭiseneti.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु न पटिसेनेति? इध, भिक्खवे, भिक्खु अक्कोसन्तं न पच्चक्कोसति, रोसन्तं न पटिरोसति, भण्डन्तं न पटिभण्डति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु न पटिसेनेति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na paṭiseneti? Idha, bhikkhave, bhikkhu akkosantaṃ na paccakkosati, rosantaṃ na paṭirosati, bhaṇḍantaṃ na paṭibhaṇḍati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na paṭiseneti.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु धूपायति? अस्मीति, भिक्खवे, सति इत्थस्मीति होति, एवंस्मीति होति, अञ्ञथास्मीति होति, असस्मीति होति, सतस्मीति होति, सन्ति होति, इत्थं सन्ति होति, एवं सन्ति होति, अञ्ञथा सन्ति होति, अपिहं सन्ति होति, अपिहं इत्थं सन्ति होति, अपिहं एवं सन्ति होति, अपिहं अञ्ञथा सन्ति होति, भविस्सन्ति होति, इत्थं भविस्सन्ति होति, एवं भविस्सन्ति होति, अञ्ञथा भविस्सन्ति होति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु धूपायति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu dhūpāyati? Asmīti, bhikkhave, sati itthasmīti hoti, evaṃsmīti hoti, aññathāsmīti hoti, asasmīti hoti, satasmīti hoti, santi hoti, itthaṃ santi hoti, evaṃ santi hoti, aññathā santi hoti, apihaṃ santi hoti, apihaṃ itthaṃ santi hoti, apihaṃ evaṃ santi hoti, apihaṃ aññathā santi hoti, bhavissanti hoti, itthaṃ bhavissanti hoti, evaṃ bhavissanti hoti, aññathā bhavissanti hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu dhūpāyati.
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, भिक्खु न धूपायति? अस्मीति, भिक्खवे, असति इत्थस्मीति न होति, एवंस्मीति न होति, अञ्ञथास्मीति न होति, असस्मीति न होति, सतस्मीति न होति, सन्ति न होति, इत्थं सन्ति न होति, एवं सन्ति न होति, अञ्ञथा सन्ति न होति, अपिहं सन्ति न होति, अपिहं इत्थं सन्ति न होति, अपिहं एवं सन्ति न होति, अपिहं अञ्ञथा सन्ति न होति, भविस्सन्ति न होति, इत्थं भविस्सन्ति न होति, एवं भविस्सन्ति न होति, अञ्ञथा भविस्सन्ति न होति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु न धूपायति।
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu na dhūpāyati? Asmīti, bhikkhave, asati itthasmīti na hoti, evaṃsmīti na hoti, aññathāsmīti na hoti, asasmīti na hoti, satasmīti na hoti, santi na hoti, itthaṃ santi na hoti, evaṃ santi na hoti, aññathā santi na hoti, apihaṃ santi na hoti, apihaṃ itthaṃ santi na hoti, apihaṃ evaṃ santi na hoti, apihaṃ aññathā santi na hoti, bhavissanti na hoti, itthaṃ bhavissanti na hoti, evaṃ bhavissanti na hoti, aññathā bhavissanti na hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na dhūpāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु पज्जलति? इमिना अस्मीति, भिक्खवे, सति इमिना इत्थस्मीति होति, इमिना एवंस्मीति होति, इमिना अञ्ञथास्मीति होति, इमिना असस्मीति होति, इमिना सतस्मीति होति, इमिना सन्ति होति, इमिना इत्थं सन्ति होति, इमिना एवं सन्ति होति, इमिना अञ्ञथा सन्ति होति, इमिना अपिहं सन्ति होति, इमिना अपिहं इत्थं सन्ति होति, इमिना अपिहं एवं सन्ति होति, इमिना अपिहं अञ्ञथा सन्ति होति, इमिना भविस्सन्ति होति, इमिना इत्थं भविस्सन्ति होति, इमिना एवं भविस्सन्ति होति, इमिना अञ्ञथा भविस्सन्ति होति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु पज्जलति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu pajjalati? Iminā asmīti, bhikkhave, sati iminā itthasmīti hoti, iminā evaṃsmīti hoti, iminā aññathāsmīti hoti, iminā asasmīti hoti, iminā satasmīti hoti, iminā santi hoti, iminā itthaṃ santi hoti, iminā evaṃ santi hoti, iminā aññathā santi hoti, iminā apihaṃ santi hoti, iminā apihaṃ itthaṃ santi hoti, iminā apihaṃ evaṃ santi hoti, iminā apihaṃ aññathā santi hoti, iminā bhavissanti hoti, iminā itthaṃ bhavissanti hoti, iminā evaṃ bhavissanti hoti, iminā aññathā bhavissanti hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu pajjalati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु न पज्जलति? इमिना अस्मीति, भिक्खवे, असति इमिना इत्थस्मीति न होति, इमिना एवंस्मीति न होति, इमिना अञ्ञथास्मीति न होति, इमिना असस्मीति न होति, इमिना सतस्मीति न होति, इमिना सन्ति न होति, इमिना इत्थं सन्ति न होति, इमिना एवं सन्ति न होति, इमिना अञ्ञथा सन्ति न होति, इमिना अपिहं सन्ति न होति, इमिना अपिहं इत्थं सन्ति न होति, इमिना अपिहं एवं सन्ति न होति, इमिना अपिहं अञ्ञथा सन्ति न होति, इमिना भविस्सन्ति न होति, इमिना इत्थं भविस्सन्ति न होति, इमिना एवं भविस्सन्ति न होति, इमिना अञ्ञथा भविस्सन्ति न होति। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु न पज्जलति।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na pajjalati? Iminā asmīti, bhikkhave, asati iminā itthasmīti na hoti, iminā evaṃsmīti na hoti, iminā aññathāsmīti na hoti, iminā asasmīti na hoti, iminā satasmīti na hoti, iminā santi na hoti, iminā itthaṃ santi na hoti, iminā evaṃ santi na hoti, iminā aññathā santi na hoti, iminā apihaṃ santi na hoti, iminā apihaṃ itthaṃ santi na hoti, iminā apihaṃ evaṃ santi na hoti, iminā apihaṃ aññathā santi na hoti, iminā bhavissanti na hoti, iminā itthaṃ bhavissanti na hoti, iminā evaṃ bhavissanti na hoti, iminā aññathā bhavissanti na hoti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na pajjalati.
‘‘कथञ्च , भिक्खवे, भिक्खु सम्पज्झायति? इध, भिक्खवे, भिक्खुनो अस्मिमानो पहीनो न होति उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावंकतो आयतिं अनुप्पादधम्मो। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु सम्पज्झायति।
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu sampajjhāyati? Idha, bhikkhave, bhikkhuno asmimāno pahīno na hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu sampajjhāyati.
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु न सम्पज्झायति? इध, भिक्खवे, भिक्खुनो अस्मिमानो पहीनो होति उच्छिन्नमूलो तालावत्थुकतो अनभावंकतो आयतिं अनुप्पादधम्मो। एवं खो, भिक्खवे, भिक्खु न सम्पज्झायती’’ति। दसमं।
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu na sampajjhāyati? Idha, bhikkhave, bhikkhuno asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu na sampajjhāyatī’’ti. Dasamaṃ.
महावग्गो पञ्चमो।
Mahāvaggo pañcamo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
सोतानुगतं ठानं, भद्दिय सामुगिय वप्प साळ्हा च।
Sotānugataṃ ṭhānaṃ, bhaddiya sāmugiya vappa sāḷhā ca;
मल्लिक अत्तन्तापो, तण्हा पेमेन च दसा तेति॥
Mallika attantāpo, taṇhā pemena ca dasā teti.
चतुत्थमहापण्णासकं समत्तं।
Catutthamahāpaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १०. पेमसुत्तवण्णना • 10. Pemasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ९-१०. तण्हासुत्तादिवण्णना • 9-10. Taṇhāsuttādivaṇṇanā
