Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ౭. పేసవతీవిమానవణ్ణనా

    7. Pesavatīvimānavaṇṇanā

    ఫలికరజతహేమజాలఛన్నన్తి పేసవతీవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే. తేన సమయేన మగధేసు నాలకగామే ఏకస్మిం గహపతిమహాసారకులే పేసవతీ నామ కులసుణ్హా అహోసి. సా కిర కస్సపస్స భగవతో యోజనికే కనకథూపే కయిరమానే దారికా హుత్వా మాతరా సద్ధిం చేతియట్ఠానం గన్త్వా మాతరం పుచ్ఛి ‘‘కిం ఇమే, అమ్మ, కరోన్తీ’’తి? ‘‘చేతియం కాతుం సువణ్ణిట్ఠకా కరోన్తీ’’తి. తం సుత్వా దారికా పసన్నమానసా మాతరం ఆహ – ‘‘అమ్మ, మమ గీవాయ ఇదం సోవణ్ణమయం ఖుద్దకపిళన్ధనం అత్థి, ఇమాహం చేతియత్థాయ దేమీ’’తి. మాతా ‘‘సాధు దేహీ’’తి వత్వా తం గీవతో ఓముఞ్చిత్వా సువణ్ణకారస్స హత్థే అదాసి ‘‘ఇదం ఇమాయ దారికాయ పరిచ్చజితం, ఇమమ్పి పక్ఖిపిత్వా ఇట్ఠకం కరోహీ’’తి. సువణ్ణకారో తథా అకాసి. సా దారికా అపరభాగే కాలం కత్వా తేనేవ పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా సుగతియంయేవ అపరాపరం సంసరన్తీ అమ్హాకం భగవతో కాలే నాలకగామే నిబ్బత్తా అనుక్కమేన ద్వాదసవస్సికా జాతా.

    Phalikarajatahemajālachannanti pesavatīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena magadhesu nālakagāme ekasmiṃ gahapatimahāsārakule pesavatī nāma kulasuṇhā ahosi. Sā kira kassapassa bhagavato yojanike kanakathūpe kayiramāne dārikā hutvā mātarā saddhiṃ cetiyaṭṭhānaṃ gantvā mātaraṃ pucchi ‘‘kiṃ ime, amma, karontī’’ti? ‘‘Cetiyaṃ kātuṃ suvaṇṇiṭṭhakā karontī’’ti. Taṃ sutvā dārikā pasannamānasā mātaraṃ āha – ‘‘amma, mama gīvāya idaṃ sovaṇṇamayaṃ khuddakapiḷandhanaṃ atthi, imāhaṃ cetiyatthāya demī’’ti. Mātā ‘‘sādhu dehī’’ti vatvā taṃ gīvato omuñcitvā suvaṇṇakārassa hatthe adāsi ‘‘idaṃ imāya dārikāya pariccajitaṃ, imampi pakkhipitvā iṭṭhakaṃ karohī’’ti. Suvaṇṇakāro tathā akāsi. Sā dārikā aparabhāge kālaṃ katvā teneva puññakammena devaloke nibbattitvā sugatiyaṃyeva aparāparaṃ saṃsarantī amhākaṃ bhagavato kāle nālakagāme nibbattā anukkamena dvādasavassikā jātā.

    సా ఏకదివసం మాతరా పేసితం మూలం గహేత్వా తేలత్థాయ అఞ్ఞతరం ఆపణం అగమాసి. తస్మిఞ్చ ఆపణే అఞ్ఞతరో కుటుమ్బియపుత్తో పితరా నిదహిత్వా ఠపితం బహుం హిరఞ్ఞసువణ్ణం ముత్తామణిరతనాని చ గహేతుం ఉద్ధరన్తో ఆపణికో కమ్మబలేన కథలపాసాణసక్ఖరరూపేన ఉపట్ఠహన్తాని దిస్వా తతో ఏకదేసం ‘‘పుఞ్ఞవన్తానం వసేన హిరఞ్ఞసువణ్ణాది భవిస్సతీ’’తి వీమంసితుం రాసిం కత్వా ఠపేసి. అథ నం సా దారికా దిస్వా ‘‘కస్మా ఆపణే రతనాని ఏవం ఠపితాని, నను నామ సమ్మదేవ పటిసామేతబ్బానీ’’తి ఆహ. ఆపణికో తం సుత్వా ‘‘మహాపుఞ్ఞా అయం దారికా, ఇమిస్సా వసేన సబ్బమిదం హిరఞ్ఞాది ఏవ హుత్వా అమ్హాకం వినియోగం గమిస్సతి, సఙ్గణ్హిస్సామి న’’న్తి చిన్తేత్వా తస్సా మాతు సన్తికం గన్త్వా ‘‘ఇమం దారికం మయ్హం పుత్తస్సత్థాయ దేహీ’’తి వారేత్వా బహుధనం దత్వా ఆవాహవివాహం కత్వా తం అత్తనో గేహం ఆనేసి. అథస్సా సీలాచారం ఞత్వా భణ్డాగారం వివరిత్వా ‘‘కిం ఏత్థ పస్ససీ’’తి వత్వా తాయ ‘‘హిరఞ్ఞసువణ్ణమణిమేవ రాసికతం పస్సామీ’’తి వుత్తే ‘‘ఏతాని అమ్హాకం కమ్మబలేన అన్తరధాయన్తాని తవ పుఞ్ఞవిసేసేన పున విసేసాని జాతాని, తస్మా ఇతో పట్ఠాయ ఇమస్మిం గేహే సబ్బం త్వంయేవ విచారేహి , తయా దిన్నమేవ మయం పరిభుఞ్జిస్సామా’’తి వత్వా తతో పభుతి తం ‘‘పేసవతీ’’తి వోహరింసు.

    Sā ekadivasaṃ mātarā pesitaṃ mūlaṃ gahetvā telatthāya aññataraṃ āpaṇaṃ agamāsi. Tasmiñca āpaṇe aññataro kuṭumbiyaputto pitarā nidahitvā ṭhapitaṃ bahuṃ hiraññasuvaṇṇaṃ muttāmaṇiratanāni ca gahetuṃ uddharanto āpaṇiko kammabalena kathalapāsāṇasakkhararūpena upaṭṭhahantāni disvā tato ekadesaṃ ‘‘puññavantānaṃ vasena hiraññasuvaṇṇādi bhavissatī’’ti vīmaṃsituṃ rāsiṃ katvā ṭhapesi. Atha naṃ sā dārikā disvā ‘‘kasmā āpaṇe ratanāni evaṃ ṭhapitāni, nanu nāma sammadeva paṭisāmetabbānī’’ti āha. Āpaṇiko taṃ sutvā ‘‘mahāpuññā ayaṃ dārikā, imissā vasena sabbamidaṃ hiraññādi eva hutvā amhākaṃ viniyogaṃ gamissati, saṅgaṇhissāmi na’’nti cintetvā tassā mātu santikaṃ gantvā ‘‘imaṃ dārikaṃ mayhaṃ puttassatthāya dehī’’ti vāretvā bahudhanaṃ datvā āvāhavivāhaṃ katvā taṃ attano gehaṃ ānesi. Athassā sīlācāraṃ ñatvā bhaṇḍāgāraṃ vivaritvā ‘‘kiṃ ettha passasī’’ti vatvā tāya ‘‘hiraññasuvaṇṇamaṇimeva rāsikataṃ passāmī’’ti vutte ‘‘etāni amhākaṃ kammabalena antaradhāyantāni tava puññavisesena puna visesāni jātāni, tasmā ito paṭṭhāya imasmiṃ gehe sabbaṃ tvaṃyeva vicārehi , tayā dinnameva mayaṃ paribhuñjissāmā’’ti vatvā tato pabhuti taṃ ‘‘pesavatī’’ti vohariṃsu.

    తేన చ సమయేన ఆయస్మా ధమ్మసేనాపతి అత్తనో ఆయుసఙ్ఖారానం పరిక్ఖీణభావం ఞత్వా ‘‘మయ్హం మాతుయా రూపసారిబ్రాహ్మణియా పోసావనికమూలం దత్వా పరినిబ్బాయిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పరినిబ్బానం అనుజానాపేత్వా సత్థు ఆణాయ మహన్తం పాటిహారియం దస్సేత్వా అనేకేహి థుతిసహస్సేహి భగవన్తం థోమేత్వా యావ దస్సనవిసయాతిక్కమా అభిముఖోవ అపక్కమిత్వా పున వన్దిత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో విహారా నిక్ఖమ్మ భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఓవాదం దత్వా ఆయస్మన్తం ఆనన్దం సమస్సాసేత్వా చతస్సోపి పరిసా నివత్తేత్వా అనుక్కమేన నాలకగామం పత్వా మాతరం సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠాపేత్వా పచ్చూససమయే జాతోవరకే పరినిబ్బాయి. పరినిబ్బుతస్స చస్స సరీరసక్కారకరణవసేన దేవా చేవ మనుస్సా చ సత్తాహం వీతినామేసుం, అగరుచన్దనాదీహి హత్థసతుబ్బేధం చితకమకంసు.

    Tena ca samayena āyasmā dhammasenāpati attano āyusaṅkhārānaṃ parikkhīṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘mayhaṃ mātuyā rūpasāribrāhmaṇiyā posāvanikamūlaṃ datvā parinibbāyissāmī’’ti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā satthu āṇāya mahantaṃ pāṭihāriyaṃ dassetvā anekehi thutisahassehi bhagavantaṃ thometvā yāva dassanavisayātikkamā abhimukhova apakkamitvā puna vanditvā bhikkhusaṅghaparivuto vihārā nikkhamma bhikkhusaṅghassa ovādaṃ datvā āyasmantaṃ ānandaṃ samassāsetvā catassopi parisā nivattetvā anukkamena nālakagāmaṃ patvā mātaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā paccūsasamaye jātovarake parinibbāyi. Parinibbutassa cassa sarīrasakkārakaraṇavasena devā ceva manussā ca sattāhaṃ vītināmesuṃ, agarucandanādīhi hatthasatubbedhaṃ citakamakaṃsu.

    పేసవతీపి థేరస్స పరినిబ్బానం సుత్వా ‘‘గన్తా పూజేస్సామీ’’తి సువణ్ణపుప్ఫేహి గన్ధజాతేహి చ పూరితాని చఙ్కోటకాని గాహాపేత్వా గన్తుకామా ససురం ఆపుచ్ఛిత్వా తేన ‘‘త్వం గరుభారా, తత్థ చ మహాజనసమ్మద్దో, పుప్ఫగన్ధాని పేసేత్వా ఇధేవ హోహీ’’తి వుత్తాపి సద్ధాజాతా ‘‘యదిపి మే తత్థ జీవితన్తరాయో సియా, గన్తావ పూజాసక్కారం కరిస్సామీ’’తి తం వచనం అగ్గహేత్వా సపరివారా తత్థ గన్త్వా గన్ధపుప్ఫాదీహి పూజేత్వా కతఞ్జలీ అట్ఠాసి. తస్మిఞ్చ సమయే థేరం పూజేతుం ఆగతానం రాజపరిసానం హత్థీ మత్తో హుత్వా తం పదేసం ఉపగఞ్ఛి. తం దిస్వా మరణభయభీతేసు మనుస్సేసు పలాయన్తేసు జనసమ్మద్దేన పతితం పేసవతిం మహాజనో అక్కమిత్వా మారేసి. సా పూజాసక్కారం కత్వా థేరగతాయ సద్ధాయ సమ్పన్నచిత్తా ఏవ కాలం కత్వా తావతింసభవనే నిబ్బత్తి, అచ్ఛరాసహస్సఞ్చస్సా పరివారో అహోసి.

    Pesavatīpi therassa parinibbānaṃ sutvā ‘‘gantā pūjessāmī’’ti suvaṇṇapupphehi gandhajātehi ca pūritāni caṅkoṭakāni gāhāpetvā gantukāmā sasuraṃ āpucchitvā tena ‘‘tvaṃ garubhārā, tattha ca mahājanasammaddo, pupphagandhāni pesetvā idheva hohī’’ti vuttāpi saddhājātā ‘‘yadipi me tattha jīvitantarāyo siyā, gantāva pūjāsakkāraṃ karissāmī’’ti taṃ vacanaṃ aggahetvā saparivārā tattha gantvā gandhapupphādīhi pūjetvā katañjalī aṭṭhāsi. Tasmiñca samaye theraṃ pūjetuṃ āgatānaṃ rājaparisānaṃ hatthī matto hutvā taṃ padesaṃ upagañchi. Taṃ disvā maraṇabhayabhītesu manussesu palāyantesu janasammaddena patitaṃ pesavatiṃ mahājano akkamitvā māresi. Sā pūjāsakkāraṃ katvā theragatāya saddhāya sampannacittā eva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi.

    సా తావదేవ అత్తనో దిబ్బసమ్పత్తిం ఓలోకేత్వా ‘‘కీదిసేన ను ఖో పుఞ్ఞేన మయా ఏసా లద్ధా’’తి, తస్సా హేతుం ఉపధారేన్తీ థేరం ఉద్దిస్స కతం పూజాసక్కారం దిస్వా, రతనత్తయే అభిప్పసన్నమానసా సత్థారం వన్దితుం అచ్ఛరాసహస్సపరివుతా సట్ఠిసకటభారాలఙ్కారపటిమణ్డితత్తభావా సుమహతియా దేవిద్ధియా చన్దో వియ చ సూరియో వియ చ దస దిసా ఓభాసయమానా సహ విమానేన ఆగన్త్వా విమానతో ఓరుయ్హ భగవన్తం వన్దిత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ అట్ఠాసి. తేన చ సమయేన ఆయస్మా వఙ్గీసో భగవతో సమీపే నిసిన్నో భగవన్తం ఏవమాహ ‘‘పటిభాతి మం భగవా ఇమిస్సా దేవతాయ కతకమ్మం పుచ్ఛితు’’న్తి. ‘‘పటిభాతు తం, వఙ్గీసా’’తి భగవా అవోచ. అథ ఆయస్మా వఙ్గీసో తాయ దేవతాయ కతకమ్మం పుచ్ఛితుకామో పఠమం తావస్సా విమానం సంవణ్ణేన్తో ఆహ –

    Sā tāvadeva attano dibbasampattiṃ oloketvā ‘‘kīdisena nu kho puññena mayā esā laddhā’’ti, tassā hetuṃ upadhārentī theraṃ uddissa kataṃ pūjāsakkāraṃ disvā, ratanattaye abhippasannamānasā satthāraṃ vandituṃ accharāsahassaparivutā saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvā sumahatiyā deviddhiyā cando viya ca sūriyo viya ca dasa disā obhāsayamānā saha vimānena āgantvā vimānato oruyha bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Tena ca samayena āyasmā vaṅgīso bhagavato samīpe nisinno bhagavantaṃ evamāha ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā imissā devatāya katakammaṃ pucchitu’’nti. ‘‘Paṭibhātu taṃ, vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca. Atha āyasmā vaṅgīso tāya devatāya katakammaṃ pucchitukāmo paṭhamaṃ tāvassā vimānaṃ saṃvaṇṇento āha –

    ౬౪౬.

    646.

    ‘‘ఫలికరజతహేమజాలఛన్నం, వివిధచిత్రతలమద్దసం సురమ్మం;

    ‘‘Phalikarajatahemajālachannaṃ, vividhacitratalamaddasaṃ surammaṃ;

    బ్యమ్హం సునిమ్మితం తోరణూపపన్నం, రుచకుపకిణ్ణమిదం సుభం విమానం.

    Byamhaṃ sunimmitaṃ toraṇūpapannaṃ, rucakupakiṇṇamidaṃ subhaṃ vimānaṃ.

    ౬౪౭.

    647.

    ‘‘భాతి చ దస దిసా నభేవ సురియో, సరదే తమోనుదో సహస్సరంసీ;

    ‘‘Bhāti ca dasa disā nabheva suriyo, sarade tamonudo sahassaraṃsī;

    తథా తపతి మిదం తవ విమానం, జలమివ ధూమసిఖో నిసే నభగ్గే.

    Tathā tapati midaṃ tava vimānaṃ, jalamiva dhūmasikho nise nabhagge.

    ౬౪౮.

    648.

    ‘‘ముసతీవ నయనం సతేరతావ, ఆకాసే ఠపితమిదం మనుఞ్ఞం;

    ‘‘Musatīva nayanaṃ sateratāva, ākāse ṭhapitamidaṃ manuññaṃ;

    వీణామురజసమ్మతాళఘుట్ఠం, ఇద్ధం ఇన్దపురం యథా తవేదం.

    Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhaṃ, iddhaṃ indapuraṃ yathā tavedaṃ.

    ౬౪౯.

    649.

    ‘‘పదుమకుముదుప్పలకువలయం , యోధికబన్ధుకనోజకా చ సన్తి;

    ‘‘Padumakumuduppalakuvalayaṃ , yodhikabandhukanojakā ca santi;

    సాలకుసుమితపుప్ఫితా అసోకా, వివిధదుమగ్గసుగన్ధసేవితమిదం.

    Sālakusumitapupphitā asokā, vividhadumaggasugandhasevitamidaṃ.

    ౬౫౦.

    650.

    ‘‘సళలలబుజభుజకసంయుత్తా, కుసకసుఫుల్లితలతావలమ్బినీహి;

    ‘‘Saḷalalabujabhujakasaṃyuttā, kusakasuphullitalatāvalambinīhi;

    మణిజాలసదిసా యసస్సినీ, రమ్మా పోక్ఖరణీ ఉపట్ఠితా తే.

    Maṇijālasadisā yasassinī, rammā pokkharaṇī upaṭṭhitā te.

    ౬౫౧.

    651.

    ‘‘ఉదకరుహా చ యేత్థి పుప్ఫజాతా, థలజా యే చ సన్తి రుక్ఖజాతా;

    ‘‘Udakaruhā ca yetthi pupphajātā, thalajā ye ca santi rukkhajātā;

    మానుసకామానుస్సకా చ దిబ్బా, సబ్బే తుయ్హం నివేసనమ్హి జాతా.

    Mānusakāmānussakā ca dibbā, sabbe tuyhaṃ nivesanamhi jātā.

    ౬౫౨.

    652.

    ‘‘కిస్స సంయమదమస్సయం విపాకో, కేనాసి కమ్మఫలేనిధూపపన్నా;

    ‘‘Kissa saṃyamadamassayaṃ vipāko, kenāsi kammaphalenidhūpapannā;

    యథా చ తే అధిగతమిదం విమానం, తదనుపదం అవచాసిళారపమ్హే’’తి.

    Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ, tadanupadaṃ avacāsiḷārapamhe’’ti.

    ౬౪౬. తత్థ ఫలికరజతహేమజాలఛన్నన్తి ఫలికమణీహి రజతహేమజాలేహి చ ఛాదితం, ఫలికమణిమయాహి భిత్తీహి రజతహేమమయేహి జాలేహి చ సమన్తతో హేట్ఠా చ ఉపరి చ ఛాదితం, వివిధవణ్ణానం విచిత్తసన్నివేసానఞ్చ తలానం భూమీనం వసేన వివిధచిత్రతలం అద్దసం పస్సిం. సురమ్మన్తి సుట్ఠు రమణీయం. విహరితుకామా వసన్తి ఏత్థాతి బ్యమ్హం, భవనం. తోరణూపపన్నన్తి వివిధమాలాకమ్మాదివిచిత్తేన సత్తరతనమయేన తోరణేన ఉపేతం. తోరణన్తి వా ద్వారకోట్ఠకపాసాదస్స నామం, తేన చ అనేకభూమకేన విచిత్తాకారేన తం విమానం ఉపేతం. రుచకుపతిణ్ణన్తి సువణ్ణవాలికాహి ఓకిణ్ణఙ్గణం. వాలికసదిసా హి సువణ్ణఖణ్డా రుచా నామ, రుచమేవ రుచకన్తి వుత్తం. సుభన్తి సోభతి, సుట్ఠు భాతీతి వా సుభం. విమానన్తి విసిట్ఠమానం, పమాణతో మహన్తన్తి అత్థో.

    646. Tattha phalikarajatahemajālachannanti phalikamaṇīhi rajatahemajālehi ca chāditaṃ, phalikamaṇimayāhi bhittīhi rajatahemamayehi jālehi ca samantato heṭṭhā ca upari ca chāditaṃ, vividhavaṇṇānaṃ vicittasannivesānañca talānaṃ bhūmīnaṃ vasena vividhacitratalaṃ addasaṃ passiṃ. Surammanti suṭṭhu ramaṇīyaṃ. Viharitukāmā vasanti etthāti byamhaṃ, bhavanaṃ. Toraṇūpapannanti vividhamālākammādivicittena sattaratanamayena toraṇena upetaṃ. Toraṇanti vā dvārakoṭṭhakapāsādassa nāmaṃ, tena ca anekabhūmakena vicittākārena taṃ vimānaṃ upetaṃ. Rucakupatiṇṇanti suvaṇṇavālikāhi okiṇṇaṅgaṇaṃ. Vālikasadisā hi suvaṇṇakhaṇḍā rucā nāma, rucameva rucakanti vuttaṃ. Subhanti sobhati, suṭṭhu bhātīti vā subhaṃ. Vimānanti visiṭṭhamānaṃ, pamāṇato mahantanti attho.

    ౬౪౭. భాతీతి జోతతి ఉజ్జలతి. నభేవ సురియోతి ఆకాసే ఆదిచ్చో వియ. సరదేతి సరదసమయే. తమోనుదోతి అన్ధకారవిద్ధంసనో. తథా తపతి మిదన్తి యథా సరదకాలే సహస్సరంసీ సూరియో, తథా తపతి దిబ్బతి ఇదం తవ విమానం, మ-కారో పదసన్ధికరో. జలమివ ధూమసిఖోతి జలన్తో అగ్గి వియ. అగ్గి హి తస్స అగ్గతో ధూమో పఞ్ఞాయతీతి ‘‘ధూమసిఖో ధూమకేతూ’’తి చ వుచ్చతి. నిసేతి నిసతి, రత్తియన్తి అత్థో. నభగ్గేతి నభకోట్ఠాసే, ఆకాసపదేసేతి వుత్తం హోతి. ‘‘నగగ్గే’’తి వా పాఠో, పబ్బతసిఖరేతి అత్థో. ఇదం తవ విమానన్తి యోజనా.

    647.Bhātīti jotati ujjalati. Nabheva suriyoti ākāse ādicco viya. Saradeti saradasamaye. Tamonudoti andhakāraviddhaṃsano. Tathā tapati midanti yathā saradakāle sahassaraṃsī sūriyo, tathā tapati dibbati idaṃ tava vimānaṃ, ma-kāro padasandhikaro. Jalamiva dhūmasikhoti jalanto aggi viya. Aggi hi tassa aggato dhūmo paññāyatīti ‘‘dhūmasikho dhūmaketū’’ti ca vuccati. Niseti nisati, rattiyanti attho. Nabhaggeti nabhakoṭṭhāse, ākāsapadeseti vuttaṃ hoti. ‘‘Nagagge’’ti vā pāṭho, pabbatasikhareti attho. Idaṃ tava vimānanti yojanā.

    ౬౪౮. ముసతీవ నయనన్తి అతివియ అత్తనో పభస్సరతాయ పటిహనన్తం దస్సనకిచ్చం కాతుం అదేన్తం ఓలోకేన్తానం చక్ఖుం ముసతి వియ. తేనాహ ‘‘సతేరతావా’’తి, విజ్జులతా వియాతి అత్థో. వీణామురజసమ్మతాళఘుట్ఠన్తి మహతీఆదివీణానం భేరిఆదిపటహానం హత్థతాళకంసతాళానఞ్చ సద్దేహి ఘోసితం ఏకనిన్నాదం. ఇద్ధన్తి దేవపుత్తేహి దేవధీతాహి దిబ్బసమ్పత్తియా చ సమిద్ధం. ఇన్దపురం యథాతి సుదస్సననగరం వియ.

    648.Musatīvanayananti ativiya attano pabhassaratāya paṭihanantaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ adentaṃ olokentānaṃ cakkhuṃ musati viya. Tenāha ‘‘sateratāvā’’ti, vijjulatā viyāti attho. Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhanti mahatīādivīṇānaṃ bheriādipaṭahānaṃ hatthatāḷakaṃsatāḷānañca saddehi ghositaṃ ekaninnādaṃ. Iddhanti devaputtehi devadhītāhi dibbasampattiyā ca samiddhaṃ. Indapuraṃ yathāti sudassananagaraṃ viya.

    ౬౪౯. పదుమాని చ కుముదాని చ ఉప్పలాని చ కువలయాని చ పదుమకుముదుప్పలకువలయన్తి ఏకత్తవసేన వుత్తం. అత్థీతి వచనం పరిణామేత్వా యోజేతబ్బం. తత్థ పదుమగ్గహణేన పుణ్డరీకమ్పి గహితం, కుముదగ్గహణేన సేతరత్తభేదాని సబ్బాని కుముదాని, ఉప్పలగ్గహణేన రత్తఉప్పలం సబ్బా వా ఉప్పలజాతి, కువలయగ్గహణేన నీలుప్పలమేవ గహితన్తి వేదితబ్బం. యోధికబన్ధుకనోజకా చ సన్తీతి చ-కారో నిపాతమత్తం, యోధికబన్ధుజీవకఅనోజకరుక్ఖా చ సన్తీతి అత్థో. కేచి ‘‘అనోజకాపి సన్తీ’’తి పాఠం వత్వా ‘‘అనోజకాపీతి వుత్తం హోతీ’’తి అత్థం వదన్తి. సాలకుసుమితపుప్ఫితా అసోకాతి సాలా కుసుమితా పుప్ఫితా అసోకాతి యోజేతబ్బం . వివిధదుమగ్గసుగన్ధసేవితమిదన్తి నానావిధానం ఉత్తమరుక్ఖానం సోభనేహి గన్ధేహి సేవితం పరిభావితం ఇదం తే విమానన్తి అత్థో.

    649. Padumāni ca kumudāni ca uppalāni ca kuvalayāni ca padumakumuduppalakuvalayanti ekattavasena vuttaṃ. Atthīti vacanaṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ. Tattha padumaggahaṇena puṇḍarīkampi gahitaṃ, kumudaggahaṇena setarattabhedāni sabbāni kumudāni, uppalaggahaṇena rattauppalaṃ sabbā vā uppalajāti, kuvalayaggahaṇena nīluppalameva gahitanti veditabbaṃ. Yodhikabandhukanojakā ca santīti ca-kāro nipātamattaṃ, yodhikabandhujīvakaanojakarukkhā ca santīti attho. Keci ‘‘anojakāpi santī’’ti pāṭhaṃ vatvā ‘‘anojakāpīti vuttaṃ hotī’’ti atthaṃ vadanti. Sālakusumitapupphitā asokāti sālā kusumitā pupphitā asokāti yojetabbaṃ . Vividhadumaggasugandhasevitamidanti nānāvidhānaṃ uttamarukkhānaṃ sobhanehi gandhehi sevitaṃ paribhāvitaṃ idaṃ te vimānanti attho.

    ౬౫౦. సళలలబుజభుజకసంయుత్తాతి తీరే ఠితేహి సళలేహి లబుజేహి భుజకరుక్ఖేహి చ సహితా. భుజకో నామ ఏకో సుగన్ధరుక్ఖో దేవలోకే చ గన్ధమాదనే చ అత్థి, అఞ్ఞత్థ నత్థీతి వదన్తి. కుసకసుఫుల్లితలతావలమ్బినీహీతి కుసకేహి తాలనాళికేరాదీహి తిణజాతీహి ఓలమ్బమానాహి సన్తానకవల్లిఆదీహి సుట్ఠు కుసుమితలతాహి చ సంయుత్తాతి యోజనా. మణిజాలసదిసాతి మణిజాలసదిసజలా. ‘‘మణిజలసదిసా’’తిపి పాళి, మణిసదిసజలాతి అత్థో. యసస్సినీతి దేవతాయ ఆలపనం. ఉపట్ఠితా తేతి యథావుత్తగుణా రమణీయా పోక్ఖరణీ తవ విమానసమీపే ఠితా.

    650.Saḷalalabujabhujakasaṃyuttāti tīre ṭhitehi saḷalehi labujehi bhujakarukkhehi ca sahitā. Bhujako nāma eko sugandharukkho devaloke ca gandhamādane ca atthi, aññattha natthīti vadanti. Kusakasuphullitalatāvalambinīhīti kusakehi tālanāḷikerādīhi tiṇajātīhi olambamānāhi santānakavalliādīhi suṭṭhu kusumitalatāhi ca saṃyuttāti yojanā. Maṇijālasadisāti maṇijālasadisajalā. ‘‘Maṇijalasadisā’’tipi pāḷi, maṇisadisajalāti attho. Yasassinīti devatāya ālapanaṃ. Upaṭṭhitā teti yathāvuttaguṇā ramaṇīyā pokkharaṇī tava vimānasamīpe ṭhitā.

    ౬౫౧. ఉదకరుహాతి యథావుత్తే పదుమాదికే సన్ధాయ వదతి. యేత్థీతి యే అత్థి. థలజాతి యోధికాదికా. యే చ సన్తీతి యే అఞ్ఞేపి రుక్ఖజాతా పుప్ఫూపగా చ ఫలూపగా చ, తేపి తవ విమానసమీపే సన్తియేవ.

    651.Udakaruhāti yathāvutte padumādike sandhāya vadati. Yetthīti ye atthi. Thalajāti yodhikādikā. Ye ca santīti ye aññepi rukkhajātā pupphūpagā ca phalūpagā ca, tepi tava vimānasamīpe santiyeva.

    ౬౫౨. కిస్స సంయమదమస్సయం విపాకోతి కాయసంయమాదీసు కీదిసస్స సంయమస్స, ఇన్ద్రియదమనాదీసు కీదిసస్స దమస్స అయం విపాకో. కేనాసీతి అఞ్ఞమేవ ఉపపత్తినిబ్బత్తకం, అఞ్ఞం ఉపభోగసుఖనిబ్బత్తకం హోతీతి ‘‘కేనాసి కమ్మఫలేనిధూపపన్నా’’తి వత్వా పున ‘‘యథా చ తే అధిగతమిదం విమాన’’న్తి ఆహ. తత్థ కమ్మఫలేనాతి కమ్మఫలేన విపచ్చితుం ఆరద్ధేనాతి వచనసేసో, ఇత్థమ్భూతలక్ఖణే చేతం కరణవచనం. తదనుపదం అవచాసీతి తం కమ్మం మయా వుత్తపదస్స అనుపదం అనురూపపదం కత్వా కథేయ్యాసి. అళారపమ్హేతి బహలసంహతపఖుమే, గోపఖుమేతి అధిప్పాయో.

    652.Kissa saṃyamadamassayaṃ vipākoti kāyasaṃyamādīsu kīdisassa saṃyamassa, indriyadamanādīsu kīdisassa damassa ayaṃ vipāko. Kenāsīti aññameva upapattinibbattakaṃ, aññaṃ upabhogasukhanibbattakaṃ hotīti ‘‘kenāsi kammaphalenidhūpapannā’’ti vatvā puna ‘‘yathā ca te adhigatamidaṃ vimāna’’nti āha. Tattha kammaphalenāti kammaphalena vipaccituṃ āraddhenāti vacanaseso, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ. Tadanupadaṃ avacāsīti taṃ kammaṃ mayā vuttapadassa anupadaṃ anurūpapadaṃ katvā katheyyāsi. Aḷārapamheti bahalasaṃhatapakhume, gopakhumeti adhippāyo.

    అథ దేవతా ఆహ –

    Atha devatā āha –

    ౬౫౩.

    653.

    ‘‘యథా చ మే అధిగతమిదం విమానం, కోఞ్చమయూరచకోర సఙ్ఘచరితం;

    ‘‘Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, koñcamayūracakora saṅghacaritaṃ;

    దిబ్యపిలవహంసరాజచిణ్ణం, దిజకారణ్డవకోకిలాభినదితం.

    Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇaṃ, dijakāraṇḍavakokilābhinaditaṃ.

    ౬౫౪.

    654.

    ‘‘నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖవివిధా , పాటలిజమ్బుఅసోకరుక్ఖవన్తం;

    ‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhā , pāṭalijambuasokarukkhavantaṃ;

    యథా చ మే అధిగతమిదం విమానం, తం తే పవేదయామి సుణోహి భన్తే.

    Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, taṃ te pavedayāmi suṇohi bhante.

    ౬౫౫.

    655.

    ‘‘మగధవరపురత్థిమేన, నాలకగామో నామ అత్థి భన్తే;

    ‘‘Magadhavarapuratthimena, nālakagāmo nāma atthi bhante;

    తత్థ అహోసిం పురే సుణిసా, పేసవతీతి తత్థ జానింసు మమం.

    Tattha ahosiṃ pure suṇisā, pesavatīti tattha jāniṃsu mamaṃ.

    ౬౫౬.

    656.

    ‘‘సాహమపచితత్థధమ్మకుసలం, దేవమనుస్సపూజితం మహన్తం;

    ‘‘Sāhamapacitatthadhammakusalaṃ, devamanussapūjitaṃ mahantaṃ;

    ఉపతిస్సం నిబ్బుతమప్పమేయ్యం, ముదితమనా కుసుమేహి అబ్భుకిరిం.

    Upatissaṃ nibbutamappameyyaṃ, muditamanā kusumehi abbhukiriṃ.

    ౬౫౭.

    657.

    ‘‘పరమగతిగతఞ్చ పూజయిత్వా, అన్తిమదేహధరం ఇసిం ఉళారం;

    ‘‘Paramagatigatañca pūjayitvā, antimadehadharaṃ isiṃ uḷāraṃ;

    పహాయ మానుసకం సముస్సయం, తిదసగతా ఇధ మావసామి ఠాన’’న్తి.

    Pahāya mānusakaṃ samussayaṃ, tidasagatā idha māvasāmi ṭhāna’’nti.

    ౬౫౩. తత్థ కోఞ్చమయూరచకోరసఙ్ఘచరితన్తి సారససిఖణ్డికుమ్భకారకుక్కుటగణేహి తత్థ తత్థ విచరితం. దిబ్యపిలవహంసరాజచిణ్ణన్తి ఉదకే పిలవిత్వా విచరణతో ‘‘పిలవా’’తి లద్ధనామేహి ఉదకసకుణేహి హంసరాజేహి చ తహిం తహిం విచరితం. దిజకారణ్డవకోకిలాభినదితన్తి కారణ్డవేహి కాదమ్బేహి కోకిలేహి అఞ్ఞేహి చ దిజేహి అభినాదితం.

    653. Tattha koñcamayūracakorasaṅghacaritanti sārasasikhaṇḍikumbhakārakukkuṭagaṇehi tattha tattha vicaritaṃ. Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇanti udake pilavitvā vicaraṇato ‘‘pilavā’’ti laddhanāmehi udakasakuṇehi haṃsarājehi ca tahiṃ tahiṃ vicaritaṃ. Dijakāraṇḍavakokilābhinaditanti kāraṇḍavehi kādambehi kokilehi aññehi ca dijehi abhināditaṃ.

    ౬౫౪. నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖవివిధాతి నానావిధసాఖాపసాఖవన్తా నానాపుప్ఫరుక్ఖా నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖా , తేహి వివిధం చిత్తాకారం విచిత్తసన్నివేసం నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖవివిధా . ‘‘వివిధ’’న్తి హి వత్తబ్బే ‘‘వివిధా’’తి వుత్తం. సన్తానకాతి హి కామవల్లియో, నానావిధపుప్ఫరుక్ఖా చ వివిధా ఏత్థ సన్తి , తేహి వా వివిధన్తి నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖవివిధా. ‘‘నానాసన్తానకపుప్ఫరుక్ఖవివిధం, పాటలిజమ్బుఅసోకరుక్ఖవన్త’’న్తి చ కేచి పఠన్తి. తేహి ‘‘పుప్ఫరుక్ఖా సన్తీ’’తి పదం ఆనేత్వా సమ్బన్ధితబ్బం. ‘‘పుప్ఫరుక్ఖా’’తి వా అవిభత్తికనిద్దేసో, పుప్ఫరక్ఖన్తి వుత్తం హోతి.

    654.Nānāsantānakapuppharukkhavividhāti nānāvidhasākhāpasākhavantā nānāpuppharukkhā nānāsantānakapuppharukkhā , tehi vividhaṃ cittākāraṃ vicittasannivesaṃ nānāsantānakapuppharukkhavividhā . ‘‘Vividha’’nti hi vattabbe ‘‘vividhā’’ti vuttaṃ. Santānakāti hi kāmavalliyo, nānāvidhapuppharukkhā ca vividhā ettha santi , tehi vā vividhanti nānāsantānakapuppharukkhavividhā. ‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhaṃ, pāṭalijambuasokarukkhavanta’’nti ca keci paṭhanti. Tehi ‘‘puppharukkhā santī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. ‘‘Puppharukkhā’’ti vā avibhattikaniddeso, puppharakkhanti vuttaṃ hoti.

    ౬౫౫. మగధవరపురత్థిమేనాతి మగధవరే పురత్థిమేన, అభిసమ్బోధిట్ఠానతాయ ఉత్తమే మగధరట్ఠే పురత్థిమదిసాయ. తత్థ అహోసిం పురే సుణిసాతి పుబ్బే అహం తస్మిం నాలకగామే ఏకస్మిం గహపతికులే సుణిసా సుణ్హా అహోసిం.

    655.Magadhavarapuratthimenāti magadhavare puratthimena, abhisambodhiṭṭhānatāya uttame magadharaṭṭhe puratthimadisāya. Tattha ahosiṃ pure suṇisāti pubbe ahaṃ tasmiṃ nālakagāme ekasmiṃ gahapatikule suṇisā suṇhā ahosiṃ.

    ౬౫౬. సాతి సయం. అత్థే చ ధమ్మే చ కుసలోతి అత్థధమ్మకుసలో, భగవా. అపచితో అత్థధమ్మకుసలో ఏతేనాతి అపచితత్థధమ్మకుసలో, ధమ్మసేనాపతి, తం. అపచితం వా అపచయో, నిబ్బానం, తస్మిం అవసిట్ఠఅత్థధమ్మే చ కుసలం, అపచితే వా పూజనీయే అత్థే ధమ్మే నిరోధే మగ్గే చ కుసలం. మహన్తేహి ఉళారేహి సీలక్ఖన్ధాదీహి సమన్నాగతత్తా మహన్తం. కుసుమేహీతి రతనమయేహి ఇతరేహి చ కుసుమేహి.

    656.ti sayaṃ. Atthe ca dhamme ca kusaloti atthadhammakusalo, bhagavā. Apacito atthadhammakusalo etenāti apacitatthadhammakusalo, dhammasenāpati, taṃ. Apacitaṃ vā apacayo, nibbānaṃ, tasmiṃ avasiṭṭhaatthadhamme ca kusalaṃ, apacite vā pūjanīye atthe dhamme nirodhe magge ca kusalaṃ. Mahantehi uḷārehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā mahantaṃ. Kusumehīti ratanamayehi itarehi ca kusumehi.

    ౬౫౭. పరమగతిగతన్తి అనుపాదిసేసనిబ్బానం పత్తం. సముస్సయన్తి సరీరం. తిదసగతాతి తిదసభవనం గతా, తావతింసం దేవనికాయం ఉపపన్నా. ఇధాతి ఇమస్మిం దేవలోకే. ఆవసామి ఠానన్తి ఇమం విమానం అధివసామి. సేసం వుత్తనయమేవ.

    657.Paramagatigatanti anupādisesanibbānaṃ pattaṃ. Samussayanti sarīraṃ. Tidasagatāti tidasabhavanaṃ gatā, tāvatiṃsaṃ devanikāyaṃ upapannā. Idhāti imasmiṃ devaloke. Āvasāmi ṭhānanti imaṃ vimānaṃ adhivasāmi. Sesaṃ vuttanayameva.

    ఏవం ఆయస్మతా వఙ్గీసేన దేవతాయ చ కథితకథామగ్గం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా భగవా సమ్పత్తపరిసాయ విత్థారేన ధమ్మం దేసేసి. సా దేసనా మహాజనస్స సాత్థికా అహోసీతి.

    Evaṃ āyasmatā vaṅgīsena devatāya ca kathitakathāmaggaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

    పేసవతీవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pesavatīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౭. పేసవతీవిమానవత్థు • 7. Pesavatīvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact