Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੭. ਪੇਸવਤੀવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
7. Pesavatīvimānavaṇṇanā
ਫਲਿਕਰਜਤਹੇਮਜਾਲਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪੇਸવਤੀવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਮਗਧੇਸੁ ਨਾਲਕਗਾਮੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਰਕੁਲੇ ਪੇਸવਤੀ ਨਾਮ ਕੁਲਸੁਣ੍ਹਾ ਅਹੋਸਿ। ਸਾ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਯੋਜਨਿਕੇ ਕਨਕਥੂਪੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਦਾਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਮਾਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚੇਤਿਯਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਾਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਕਿਂ ਇਮੇ, ਅਮ੍ਮ, ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਚੇਤਿਯਂ ਕਾਤੁਂ ਸੁવਣ੍ਣਿਟ੍ਠਕਾ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦਾਰਿਕਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸਾ ਮਾਤਰਂ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਮਮ ਗੀવਾਯ ਇਦਂ ਸੋવਣ੍ਣਮਯਂ ਖੁਦ੍ਦਕਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਇਮਾਹਂ ਚੇਤਿਯਤ੍ਥਾਯ ਦੇਮੀ’’ਤਿ। ਮਾਤਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਗੀવਤੋ ਓਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਅਦਾਸਿ ‘‘ਇਦਂ ਇਮਾਯ ਦਾਰਿਕਾਯ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤਂ, ਇਮਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਇਟ੍ਠਕਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਸਾ ਦਾਰਿਕਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸੁਗਤਿਯਂਯੇવ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਂਸਰਨ੍ਤੀ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਨਾਲਕਗਾਮੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਦ੍વਾਦਸવਸ੍ਸਿਕਾ ਜਾਤਾ।
Phalikarajatahemajālachannanti pesavatīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena magadhesu nālakagāme ekasmiṃ gahapatimahāsārakule pesavatī nāma kulasuṇhā ahosi. Sā kira kassapassa bhagavato yojanike kanakathūpe kayiramāne dārikā hutvā mātarā saddhiṃ cetiyaṭṭhānaṃ gantvā mātaraṃ pucchi ‘‘kiṃ ime, amma, karontī’’ti? ‘‘Cetiyaṃ kātuṃ suvaṇṇiṭṭhakā karontī’’ti. Taṃ sutvā dārikā pasannamānasā mātaraṃ āha – ‘‘amma, mama gīvāya idaṃ sovaṇṇamayaṃ khuddakapiḷandhanaṃ atthi, imāhaṃ cetiyatthāya demī’’ti. Mātā ‘‘sādhu dehī’’ti vatvā taṃ gīvato omuñcitvā suvaṇṇakārassa hatthe adāsi ‘‘idaṃ imāya dārikāya pariccajitaṃ, imampi pakkhipitvā iṭṭhakaṃ karohī’’ti. Suvaṇṇakāro tathā akāsi. Sā dārikā aparabhāge kālaṃ katvā teneva puññakammena devaloke nibbattitvā sugatiyaṃyeva aparāparaṃ saṃsarantī amhākaṃ bhagavato kāle nālakagāme nibbattā anukkamena dvādasavassikā jātā.
ਸਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਮਾਤਰਾ ਪੇਸਿਤਂ ਮੂਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੇਲਤ੍ਥਾਯ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਆਪਣਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਆਪਣੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਾ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ ਬਹੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਮੁਤ੍ਤਾਮਣਿਰਤਨਾਨਿ ਚ ਗਹੇਤੁਂ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੋ ਆਪਣਿਕੋ ਕਮ੍ਮਬਲੇਨ ਕਥਲਪਾਸਾਣਸਕ੍ਖਰਰੂਪੇਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤਤੋ ਏਕਦੇਸਂ ‘‘ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਾਦਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੀਮਂਸਿਤੁਂ ਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਾ ਦਾਰਿਕਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਆਪਣੇ ਰਤਨਾਨਿ ਏવਂ ਠਪਿਤਾਨਿ, ਨਨੁ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਪਟਿਸਾਮੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਪਣਿਕੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਪੁਞ੍ਞਾ ਅਯਂ ਦਾਰਿਕਾ, ਇਮਿਸ੍ਸਾ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਮਿਦਂ ਹਿਰਞ੍ਞਾਦਿ ਏવ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਿਨਿਯੋਗਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਦਾਰਿਕਂ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਾਰੇਤ੍વਾ ਬਹੁਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਆવਾਹવਿવਾਹਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਂ ਆਨੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਸੀਲਾਚਾਰਂ ਞਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਏਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਾਯ ‘‘ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਮਣਿਮੇવ ਰਾਸਿਕਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਏਤਾਨਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਮ੍ਮਬਲੇਨ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਨ੍ਤਾਨਿ ਤવ ਪੁਞ੍ਞવਿਸੇਸੇਨ ਪੁਨ વਿਸੇਸਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਗੇਹੇ ਸਬ੍ਬਂ ਤ੍વਂਯੇવ વਿਚਾਰੇਹਿ , ਤਯਾ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਮਯਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਤਂ ‘‘ਪੇਸવਤੀ’’ਤਿ વੋਹਰਿਂਸੁ।
Sā ekadivasaṃ mātarā pesitaṃ mūlaṃ gahetvā telatthāya aññataraṃ āpaṇaṃ agamāsi. Tasmiñca āpaṇe aññataro kuṭumbiyaputto pitarā nidahitvā ṭhapitaṃ bahuṃ hiraññasuvaṇṇaṃ muttāmaṇiratanāni ca gahetuṃ uddharanto āpaṇiko kammabalena kathalapāsāṇasakkhararūpena upaṭṭhahantāni disvā tato ekadesaṃ ‘‘puññavantānaṃ vasena hiraññasuvaṇṇādi bhavissatī’’ti vīmaṃsituṃ rāsiṃ katvā ṭhapesi. Atha naṃ sā dārikā disvā ‘‘kasmā āpaṇe ratanāni evaṃ ṭhapitāni, nanu nāma sammadeva paṭisāmetabbānī’’ti āha. Āpaṇiko taṃ sutvā ‘‘mahāpuññā ayaṃ dārikā, imissā vasena sabbamidaṃ hiraññādi eva hutvā amhākaṃ viniyogaṃ gamissati, saṅgaṇhissāmi na’’nti cintetvā tassā mātu santikaṃ gantvā ‘‘imaṃ dārikaṃ mayhaṃ puttassatthāya dehī’’ti vāretvā bahudhanaṃ datvā āvāhavivāhaṃ katvā taṃ attano gehaṃ ānesi. Athassā sīlācāraṃ ñatvā bhaṇḍāgāraṃ vivaritvā ‘‘kiṃ ettha passasī’’ti vatvā tāya ‘‘hiraññasuvaṇṇamaṇimeva rāsikataṃ passāmī’’ti vutte ‘‘etāni amhākaṃ kammabalena antaradhāyantāni tava puññavisesena puna visesāni jātāni, tasmā ito paṭṭhāya imasmiṃ gehe sabbaṃ tvaṃyeva vicārehi , tayā dinnameva mayaṃ paribhuñjissāmā’’ti vatvā tato pabhuti taṃ ‘‘pesavatī’’ti vohariṃsu.
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਤੁਯਾ ਰੂਪਸਾਰਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪੋਸਾવਨਿਕਮੂਲਂ ਦਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਨੁਜਾਨਾਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਆਣਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇਹਿ ਥੁਤਿਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਥੋਮੇਤ੍વਾ ਯਾવ ਦਸ੍ਸਨવਿਸਯਾਤਿਕ੍ਕਮਾ ਅਭਿਮੁਖੋવ ਅਪਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ વਿਹਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਪਰਿਸਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਨਾਲਕਗਾਮਂ ਪਤ੍વਾ ਮਾਤਰਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਜਾਤੋવਰਕੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਚਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸਕ੍ਕਾਰਕਰਣવਸੇਨ ਦੇવਾ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਹਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ, ਅਗਰੁਚਨ੍ਦਨਾਦੀਹਿ ਹਤ੍ਥਸਤੁਬ੍ਬੇਧਂ ਚਿਤਕਮਕਂਸੁ।
Tena ca samayena āyasmā dhammasenāpati attano āyusaṅkhārānaṃ parikkhīṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘mayhaṃ mātuyā rūpasāribrāhmaṇiyā posāvanikamūlaṃ datvā parinibbāyissāmī’’ti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā satthu āṇāya mahantaṃ pāṭihāriyaṃ dassetvā anekehi thutisahassehi bhagavantaṃ thometvā yāva dassanavisayātikkamā abhimukhova apakkamitvā puna vanditvā bhikkhusaṅghaparivuto vihārā nikkhamma bhikkhusaṅghassa ovādaṃ datvā āyasmantaṃ ānandaṃ samassāsetvā catassopi parisā nivattetvā anukkamena nālakagāmaṃ patvā mātaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā paccūsasamaye jātovarake parinibbāyi. Parinibbutassa cassa sarīrasakkārakaraṇavasena devā ceva manussā ca sattāhaṃ vītināmesuṃ, agarucandanādīhi hatthasatubbedhaṃ citakamakaṃsu.
ਪੇਸવਤੀਪਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਗਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਗਨ੍ਧਜਾਤੇਹਿ ਚ ਪੂਰਿਤਾਨਿ ਚਙ੍ਕੋਟਕਾਨਿ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਸਸੁਰਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ‘‘ਤ੍વਂ ਗਰੁਭਾਰਾ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਮਹਾਜਨਸਮ੍ਮਦ੍ਦੋ, ਪੁਪ੍ਫਗਨ੍ਧਾਨਿ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਇਧੇવ ਹੋਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਪਿ ਸਦ੍ਧਾਜਾਤਾ ‘‘ਯਦਿਪਿ ਮੇ ਤਤ੍ਥ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਸਿਯਾ, ਗਨ੍ਤਾવ ਪੂਜਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਂ વਚਨਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪਰਿવਾਰਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਕਤਞ੍ਜਲੀ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਮਯੇ ਥੇਰਂ ਪੂਜੇਤੁਂ ਆਗਤਾਨਂ ਰਾਜਪਰਿਸਾਨਂ ਹਤ੍ਥੀ ਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਉਪਗਞ੍ਛਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਰਣਭਯਭੀਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਲਾਯਨ੍ਤੇਸੁ ਜਨਸਮ੍ਮਦ੍ਦੇਨ ਪਤਿਤਂ ਪੇਸવਤਿਂ ਮਹਾਜਨੋ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸਿ। ਸਾ ਪੂਜਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰਗਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਏવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਅਚ੍ਛਰਾਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚਸ੍ਸਾ ਪਰਿવਾਰੋ ਅਹੋਸਿ।
Pesavatīpi therassa parinibbānaṃ sutvā ‘‘gantā pūjessāmī’’ti suvaṇṇapupphehi gandhajātehi ca pūritāni caṅkoṭakāni gāhāpetvā gantukāmā sasuraṃ āpucchitvā tena ‘‘tvaṃ garubhārā, tattha ca mahājanasammaddo, pupphagandhāni pesetvā idheva hohī’’ti vuttāpi saddhājātā ‘‘yadipi me tattha jīvitantarāyo siyā, gantāva pūjāsakkāraṃ karissāmī’’ti taṃ vacanaṃ aggahetvā saparivārā tattha gantvā gandhapupphādīhi pūjetvā katañjalī aṭṭhāsi. Tasmiñca samaye theraṃ pūjetuṃ āgatānaṃ rājaparisānaṃ hatthī matto hutvā taṃ padesaṃ upagañchi. Taṃ disvā maraṇabhayabhītesu manussesu palāyantesu janasammaddena patitaṃ pesavatiṃ mahājano akkamitvā māresi. Sā pūjāsakkāraṃ katvā theragatāya saddhāya sampannacittā eva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi.
ਸਾ ਤਾવਦੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੀਦਿਸੇਨ ਨੁ ਖੋ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਮਯਾ ਏਸਾ ਲਦ੍ਧਾ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਹੇਤੁਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੀ ਥੇਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤਂ ਪੂਜਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਚ੍ਛਰਾਸਹਸ੍ਸਪਰਿવੁਤਾ ਸਟ੍ਠਿਸਕਟਭਾਰਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਤ੍ਤਭਾવਾ ਸੁਮਹਤਿਯਾ ਦੇવਿਦ੍ਧਿਯਾ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਚ ਸੂਰਿਯੋ વਿਯ ਚ ਦਸ ਦਿਸਾ ਓਭਾਸਯਮਾਨਾ ਸਹ વਿਮਾਨੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਮਾਨਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ વਙ੍ਗੀਸੋ ਭਗવਤੋ ਸਮੀਪੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏવਮਾਹ ‘‘ਪਟਿਭਾਤਿ ਮਂ ਭਗવਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦੇવਤਾਯ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਟਿਭਾਤੁ ਤਂ, વਙ੍ਗੀਸਾ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ਅਥ ਆਯਸ੍ਮਾ વਙ੍ਗੀਸੋ ਤਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮੋ ਪਠਮਂ ਤਾવਸ੍ਸਾ વਿਮਾਨਂ ਸਂવਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –
Sā tāvadeva attano dibbasampattiṃ oloketvā ‘‘kīdisena nu kho puññena mayā esā laddhā’’ti, tassā hetuṃ upadhārentī theraṃ uddissa kataṃ pūjāsakkāraṃ disvā, ratanattaye abhippasannamānasā satthāraṃ vandituṃ accharāsahassaparivutā saṭṭhisakaṭabhārālaṅkārapaṭimaṇḍitattabhāvā sumahatiyā deviddhiyā cando viya ca sūriyo viya ca dasa disā obhāsayamānā saha vimānena āgantvā vimānato oruyha bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi. Tena ca samayena āyasmā vaṅgīso bhagavato samīpe nisinno bhagavantaṃ evamāha ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā imissā devatāya katakammaṃ pucchitu’’nti. ‘‘Paṭibhātu taṃ, vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca. Atha āyasmā vaṅgīso tāya devatāya katakammaṃ pucchitukāmo paṭhamaṃ tāvassā vimānaṃ saṃvaṇṇento āha –
੬੪੬.
646.
‘‘ਫਲਿਕਰਜਤਹੇਮਜਾਲਛਨ੍ਨਂ, વਿવਿਧਚਿਤ੍ਰਤਲਮਦ੍ਦਸਂ ਸੁਰਮ੍ਮਂ।
‘‘Phalikarajatahemajālachannaṃ, vividhacitratalamaddasaṃ surammaṃ;
ਬ੍ਯਮ੍ਹਂ ਸੁਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਤੋਰਣੂਪਪਨ੍ਨਂ, ਰੁਚਕੁਪਕਿਣ੍ਣਮਿਦਂ ਸੁਭਂ વਿਮਾਨਂ॥
Byamhaṃ sunimmitaṃ toraṇūpapannaṃ, rucakupakiṇṇamidaṃ subhaṃ vimānaṃ.
੬੪੭.
647.
‘‘ਭਾਤਿ ਚ ਦਸ ਦਿਸਾ ਨਭੇવ ਸੁਰਿਯੋ, ਸਰਦੇ ਤਮੋਨੁਦੋ ਸਹਸ੍ਸਰਂਸੀ।
‘‘Bhāti ca dasa disā nabheva suriyo, sarade tamonudo sahassaraṃsī;
ਤਥਾ ਤਪਤਿ ਮਿਦਂ ਤવ વਿਮਾਨਂ, ਜਲਮਿવ ਧੂਮਸਿਖੋ ਨਿਸੇ ਨਭਗ੍ਗੇ॥
Tathā tapati midaṃ tava vimānaṃ, jalamiva dhūmasikho nise nabhagge.
੬੪੮.
648.
‘‘ਮੁਸਤੀવ ਨਯਨਂ ਸਤੇਰਤਾવ, ਆਕਾਸੇ ਠਪਿਤਮਿਦਂ ਮਨੁਞ੍ਞਂ।
‘‘Musatīva nayanaṃ sateratāva, ākāse ṭhapitamidaṃ manuññaṃ;
વੀਣਾਮੁਰਜਸਮ੍ਮਤਾਲ਼ਘੁਟ੍ਠਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਇਨ੍ਦਪੁਰਂ ਯਥਾ ਤવੇਦਂ॥
Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhaṃ, iddhaṃ indapuraṃ yathā tavedaṃ.
੬੪੯.
649.
‘‘ਪਦੁਮਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲਕੁવਲਯਂ , ਯੋਧਿਕਬਨ੍ਧੁਕਨੋਜਕਾ ਚ ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘Padumakumuduppalakuvalayaṃ , yodhikabandhukanojakā ca santi;
ਸਾਲਕੁਸੁਮਿਤਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਅਸੋਕਾ, વਿવਿਧਦੁਮਗ੍ਗਸੁਗਨ੍ਧਸੇવਿਤਮਿਦਂ॥
Sālakusumitapupphitā asokā, vividhadumaggasugandhasevitamidaṃ.
੬੫੦.
650.
‘‘ਸਲ਼ਲਲਬੁਜਭੁਜਕਸਂਯੁਤ੍ਤਾ, ਕੁਸਕਸੁਫੁਲ੍ਲਿਤਲਤਾવਲਮ੍ਬਿਨੀਹਿ।
‘‘Saḷalalabujabhujakasaṃyuttā, kusakasuphullitalatāvalambinīhi;
ਮਣਿਜਾਲਸਦਿਸਾ ਯਸਸ੍ਸਿਨੀ, ਰਮ੍ਮਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਤੇ॥
Maṇijālasadisā yasassinī, rammā pokkharaṇī upaṭṭhitā te.
੬੫੧.
651.
‘‘ਉਦਕਰੁਹਾ ਚ ਯੇਤ੍ਥਿ ਪੁਪ੍ਫਜਾਤਾ, ਥਲਜਾ ਯੇ ਚ ਸਨ੍ਤਿ ਰੁਕ੍ਖਜਾਤਾ।
‘‘Udakaruhā ca yetthi pupphajātā, thalajā ye ca santi rukkhajātā;
ਮਾਨੁਸਕਾਮਾਨੁਸ੍ਸਕਾ ਚ ਦਿਬ੍ਬਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਨਿવੇਸਨਮ੍ਹਿ ਜਾਤਾ॥
Mānusakāmānussakā ca dibbā, sabbe tuyhaṃ nivesanamhi jātā.
੬੫੨.
652.
‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਸਂਯਮਦਮਸ੍ਸਯਂ વਿਪਾਕੋ, ਕੇਨਾਸਿ ਕਮ੍ਮਫਲੇਨਿਧੂਪਪਨ੍ਨਾ।
‘‘Kissa saṃyamadamassayaṃ vipāko, kenāsi kammaphalenidhūpapannā;
ਯਥਾ ਚ ਤੇ ਅਧਿਗਤਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਤਦਨੁਪਦਂ ਅવਚਾਸਿਲ਼ਾਰਪਮ੍ਹੇ’’ਤਿ॥
Yathā ca te adhigatamidaṃ vimānaṃ, tadanupadaṃ avacāsiḷārapamhe’’ti.
੬੪੬. ਤਤ੍ਥ ਫਲਿਕਰਜਤਹੇਮਜਾਲਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਫਲਿਕਮਣੀਹਿ ਰਜਤਹੇਮਜਾਲੇਹਿ ਚ ਛਾਦਿਤਂ, ਫਲਿਕਮਣਿਮਯਾਹਿ ਭਿਤ੍ਤੀਹਿ ਰਜਤਹੇਮਮਯੇਹਿ ਜਾਲੇਹਿ ਚ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਉਪਰਿ ਚ ਛਾਦਿਤਂ, વਿવਿਧવਣ੍ਣਾਨਂ વਿਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਨਿવੇਸਾਨਞ੍ਚ ਤਲਾਨਂ ਭੂਮੀਨਂ વਸੇਨ વਿવਿਧਚਿਤ੍ਰਤਲਂ ਅਦ੍ਦਸਂ ਪਸ੍ਸਿਂ। ਸੁਰਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਰਮਣੀਯਂ। વਿਹਰਿਤੁਕਾਮਾ વਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਬ੍ਯਮ੍ਹਂ, ਭવਨਂ। ਤੋਰਣੂਪਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ વਿવਿਧਮਾਲਾਕਮ੍ਮਾਦਿવਿਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯੇਨ ਤੋਰਣੇਨ ਉਪੇਤਂ। ਤੋਰਣਨ੍ਤਿ વਾ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਨਾਮਂ, ਤੇਨ ਚ ਅਨੇਕਭੂਮਕੇਨ વਿਚਿਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਤਂ વਿਮਾਨਂ ਉਪੇਤਂ। ਰੁਚਕੁਪਤਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣવਾਲਿਕਾਹਿ ਓਕਿਣ੍ਣਙ੍ਗਣਂ। વਾਲਿਕਸਦਿਸਾ ਹਿ ਸੁવਣ੍ਣਖਣ੍ਡਾ ਰੁਚਾ ਨਾਮ, ਰੁਚਮੇવ ਰੁਚਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਭਨ੍ਤਿ ਸੋਭਤਿ, ਸੁਟ੍ਠੁ ਭਾਤੀਤਿ વਾ ਸੁਭਂ। વਿਮਾਨਨ੍ਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠਮਾਨਂ, ਪਮਾਣਤੋ ਮਹਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
646. Tattha phalikarajatahemajālachannanti phalikamaṇīhi rajatahemajālehi ca chāditaṃ, phalikamaṇimayāhi bhittīhi rajatahemamayehi jālehi ca samantato heṭṭhā ca upari ca chāditaṃ, vividhavaṇṇānaṃ vicittasannivesānañca talānaṃ bhūmīnaṃ vasena vividhacitratalaṃ addasaṃ passiṃ. Surammanti suṭṭhu ramaṇīyaṃ. Viharitukāmā vasanti etthāti byamhaṃ, bhavanaṃ. Toraṇūpapannanti vividhamālākammādivicittena sattaratanamayena toraṇena upetaṃ. Toraṇanti vā dvārakoṭṭhakapāsādassa nāmaṃ, tena ca anekabhūmakena vicittākārena taṃ vimānaṃ upetaṃ. Rucakupatiṇṇanti suvaṇṇavālikāhi okiṇṇaṅgaṇaṃ. Vālikasadisā hi suvaṇṇakhaṇḍā rucā nāma, rucameva rucakanti vuttaṃ. Subhanti sobhati, suṭṭhu bhātīti vā subhaṃ. Vimānanti visiṭṭhamānaṃ, pamāṇato mahantanti attho.
੬੪੭. ਭਾਤੀਤਿ ਜੋਤਤਿ ਉਜ੍ਜਲਤਿ। ਨਭੇવ ਸੁਰਿਯੋਤਿ ਆਕਾਸੇ ਆਦਿਚ੍ਚੋ વਿਯ। ਸਰਦੇਤਿ ਸਰਦਸਮਯੇ। ਤਮੋਨੁਦੋਤਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰવਿਦ੍ਧਂਸਨੋ। ਤਥਾ ਤਪਤਿ ਮਿਦਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਸਰਦਕਾਲੇ ਸਹਸ੍ਸਰਂਸੀ ਸੂਰਿਯੋ, ਤਥਾ ਤਪਤਿ ਦਿਬ੍ਬਤਿ ਇਦਂ ਤવ વਿਮਾਨਂ, ਮ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ। ਜਲਮਿવ ਧੂਮਸਿਖੋਤਿ ਜਲਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ। ਅਗ੍ਗਿ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਤੋ ਧੂਮੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ‘‘ਧੂਮਸਿਖੋ ਧੂਮਕੇਤੂ’’ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਸੇਤਿ ਨਿਸਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਭਗ੍ਗੇਤਿ ਨਭਕੋਟ੍ਠਾਸੇ, ਆਕਾਸਪਦੇਸੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਨਗਗ੍ਗੇ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ, ਪਬ੍ਬਤਸਿਖਰੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ ਤવ વਿਮਾਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
647.Bhātīti jotati ujjalati. Nabheva suriyoti ākāse ādicco viya. Saradeti saradasamaye. Tamonudoti andhakāraviddhaṃsano. Tathā tapati midanti yathā saradakāle sahassaraṃsī sūriyo, tathā tapati dibbati idaṃ tava vimānaṃ, ma-kāro padasandhikaro. Jalamiva dhūmasikhoti jalanto aggi viya. Aggi hi tassa aggato dhūmo paññāyatīti ‘‘dhūmasikho dhūmaketū’’ti ca vuccati. Niseti nisati, rattiyanti attho. Nabhaggeti nabhakoṭṭhāse, ākāsapadeseti vuttaṃ hoti. ‘‘Nagagge’’ti vā pāṭho, pabbatasikhareti attho. Idaṃ tava vimānanti yojanā.
੬੪੮. ਮੁਸਤੀવ ਨਯਨਨ੍ਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਭਸ੍ਸਰਤਾਯ ਪਟਿਹਨਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਦੇਨ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਮੁਸਤਿ વਿਯ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਤੇਰਤਾવਾ’’ਤਿ, વਿਜ੍ਜੁਲਤਾ વਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੀਣਾਮੁਰਜਸਮ੍ਮਤਾਲ਼ਘੁਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਮਹਤੀਆਦਿવੀਣਾਨਂ ਭੇਰਿਆਦਿਪਟਹਾਨਂ ਹਤ੍ਥਤਾਲ਼ਕਂਸਤਾਲ਼ਾਨਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਘੋਸਿਤਂ ਏਕਨਿਨ੍ਨਾਦਂ। ਇਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦੇવਧੀਤਾਹਿ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਸਮਿਦ੍ਧਂ। ਇਨ੍ਦਪੁਰਂ ਯਥਾਤਿ ਸੁਦਸ੍ਸਨਨਗਰਂ વਿਯ।
648.Musatīvanayananti ativiya attano pabhassaratāya paṭihanantaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ adentaṃ olokentānaṃ cakkhuṃ musati viya. Tenāha ‘‘sateratāvā’’ti, vijjulatā viyāti attho. Vīṇāmurajasammatāḷaghuṭṭhanti mahatīādivīṇānaṃ bheriādipaṭahānaṃ hatthatāḷakaṃsatāḷānañca saddehi ghositaṃ ekaninnādaṃ. Iddhanti devaputtehi devadhītāhi dibbasampattiyā ca samiddhaṃ. Indapuraṃ yathāti sudassananagaraṃ viya.
੬੪੯. ਪਦੁਮਾਨਿ ਚ ਕੁਮੁਦਾਨਿ ਚ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ ਚ ਕੁવਲਯਾਨਿ ਚ ਪਦੁਮਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲਕੁવਲਯਨ੍ਤਿ ਏਕਤ੍ਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਚਨਂ ਪਰਿਣਾਮੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਦੁਮਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਮ੍ਪਿ ਗਹਿਤਂ, ਕੁਮੁਦਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸੇਤਰਤ੍ਤਭੇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਕੁਮੁਦਾਨਿ, ਉਪ੍ਪਲਗ੍ਗਹਣੇਨ ਰਤ੍ਤਉਪ੍ਪਲਂ ਸਬ੍ਬਾ વਾ ਉਪ੍ਪਲਜਾਤਿ, ਕੁવਲਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਮੇવ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯੋਧਿਕਬਨ੍ਧੁਕਨੋਜਕਾ ਚ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਚ-ਕਾਰੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਯੋਧਿਕਬਨ੍ਧੁਜੀવਕਅਨੋਜਕਰੁਕ੍ਖਾ ਚ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇਚਿ ‘‘ਅਨੋਜਕਾਪਿ ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਾਠਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਨੋਜਕਾਪੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਾਲਕੁਸੁਮਿਤਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਅਸੋਕਾਤਿ ਸਾਲਾ ਕੁਸੁਮਿਤਾ ਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਅਸੋਕਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ । વਿવਿਧਦੁਮਗ੍ਗਸੁਗਨ੍ਧਸੇવਿਤਮਿਦਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਸੋਭਨੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸੇવਿਤਂ ਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਇਦਂ ਤੇ વਿਮਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
649. Padumāni ca kumudāni ca uppalāni ca kuvalayāni ca padumakumuduppalakuvalayanti ekattavasena vuttaṃ. Atthīti vacanaṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ. Tattha padumaggahaṇena puṇḍarīkampi gahitaṃ, kumudaggahaṇena setarattabhedāni sabbāni kumudāni, uppalaggahaṇena rattauppalaṃ sabbā vā uppalajāti, kuvalayaggahaṇena nīluppalameva gahitanti veditabbaṃ. Yodhikabandhukanojakā ca santīti ca-kāro nipātamattaṃ, yodhikabandhujīvakaanojakarukkhā ca santīti attho. Keci ‘‘anojakāpi santī’’ti pāṭhaṃ vatvā ‘‘anojakāpīti vuttaṃ hotī’’ti atthaṃ vadanti. Sālakusumitapupphitā asokāti sālā kusumitā pupphitā asokāti yojetabbaṃ . Vividhadumaggasugandhasevitamidanti nānāvidhānaṃ uttamarukkhānaṃ sobhanehi gandhehi sevitaṃ paribhāvitaṃ idaṃ te vimānanti attho.
੬੫੦. ਸਲ਼ਲਲਬੁਜਭੁਜਕਸਂਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਤੀਰੇ ਠਿਤੇਹਿ ਸਲ਼ਲੇਹਿ ਲਬੁਜੇਹਿ ਭੁਜਕਰੁਕ੍ਖੇਹਿ ਚ ਸਹਿਤਾ। ਭੁਜਕੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਸੁਗਨ੍ਧਰੁਕ੍ਖੋ ਦੇવਲੋਕੇ ਚ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨੇ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕੁਸਕਸੁਫੁਲ੍ਲਿਤਲਤਾવਲਮ੍ਬਿਨੀਹੀਤਿ ਕੁਸਕੇਹਿ ਤਾਲਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਦੀਹਿ ਤਿਣਜਾਤੀਹਿ ਓਲਮ੍ਬਮਾਨਾਹਿ ਸਨ੍ਤਾਨਕવਲ੍ਲਿਆਦੀਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕੁਸੁਮਿਤਲਤਾਹਿ ਚ ਸਂਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਣਿਜਾਲਸਦਿਸਾਤਿ ਮਣਿਜਾਲਸਦਿਸਜਲਾ। ‘‘ਮਣਿਜਲਸਦਿਸਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਮਣਿਸਦਿਸਜਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸਸ੍ਸਿਨੀਤਿ ਦੇવਤਾਯ ਆਲਪਨਂ। ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਤੇਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਾ ਰਮਣੀਯਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀ ਤવ વਿਮਾਨਸਮੀਪੇ ਠਿਤਾ।
650.Saḷalalabujabhujakasaṃyuttāti tīre ṭhitehi saḷalehi labujehi bhujakarukkhehi ca sahitā. Bhujako nāma eko sugandharukkho devaloke ca gandhamādane ca atthi, aññattha natthīti vadanti. Kusakasuphullitalatāvalambinīhīti kusakehi tālanāḷikerādīhi tiṇajātīhi olambamānāhi santānakavalliādīhi suṭṭhu kusumitalatāhi ca saṃyuttāti yojanā. Maṇijālasadisāti maṇijālasadisajalā. ‘‘Maṇijalasadisā’’tipi pāḷi, maṇisadisajalāti attho. Yasassinīti devatāya ālapanaṃ. Upaṭṭhitā teti yathāvuttaguṇā ramaṇīyā pokkharaṇī tava vimānasamīpe ṭhitā.
੬੫੧. ਉਦਕਰੁਹਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਪਦੁਮਾਦਿਕੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਯੇਤ੍ਥੀਤਿ ਯੇ ਅਤ੍ਥਿ। ਥਲਜਾਤਿ ਯੋਧਿਕਾਦਿਕਾ। ਯੇ ਚ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਰੁਕ੍ਖਜਾਤਾ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਾ ਚ ਫਲੂਪਗਾ ਚ, ਤੇਪਿ ਤવ વਿਮਾਨਸਮੀਪੇ ਸਨ੍ਤਿਯੇવ।
651.Udakaruhāti yathāvutte padumādike sandhāya vadati. Yetthīti ye atthi. Thalajāti yodhikādikā. Ye ca santīti ye aññepi rukkhajātā pupphūpagā ca phalūpagā ca, tepi tava vimānasamīpe santiyeva.
੬੫੨. ਕਿਸ੍ਸ ਸਂਯਮਦਮਸ੍ਸਯਂ વਿਪਾਕੋਤਿ ਕਾਯਸਂਯਮਾਦੀਸੁ ਕੀਦਿਸਸ੍ਸ ਸਂਯਮਸ੍ਸ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮਨਾਦੀਸੁ ਕੀਦਿਸਸ੍ਸ ਦਮਸ੍ਸ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ। ਕੇਨਾਸੀਤਿ ਅਞ੍ਞਮੇવ ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਭੋਗਸੁਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਕੇਨਾਸਿ ਕਮ੍ਮਫਲੇਨਿਧੂਪਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਯਥਾ ਚ ਤੇ ਅਧਿਗਤਮਿਦਂ વਿਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਫਲੇਨਾਤਿ ਕਮ੍ਮਫਲੇਨ વਿਪਚ੍ਚਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੇਨਾਤਿ વਚਨਸੇਸੋ, ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਚੇਤਂ ਕਰਣવਚਨਂ। ਤਦਨੁਪਦਂ ਅવਚਾਸੀਤਿ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਪਦਸ੍ਸ ਅਨੁਪਦਂ ਅਨੁਰੂਪਪਦਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਅਲ਼ਾਰਪਮ੍ਹੇਤਿ ਬਹਲਸਂਹਤਪਖੁਮੇ, ਗੋਪਖੁਮੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
652.Kissa saṃyamadamassayaṃ vipākoti kāyasaṃyamādīsu kīdisassa saṃyamassa, indriyadamanādīsu kīdisassa damassa ayaṃ vipāko. Kenāsīti aññameva upapattinibbattakaṃ, aññaṃ upabhogasukhanibbattakaṃ hotīti ‘‘kenāsi kammaphalenidhūpapannā’’ti vatvā puna ‘‘yathā ca te adhigatamidaṃ vimāna’’nti āha. Tattha kammaphalenāti kammaphalena vipaccituṃ āraddhenāti vacanaseso, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ. Tadanupadaṃ avacāsīti taṃ kammaṃ mayā vuttapadassa anupadaṃ anurūpapadaṃ katvā katheyyāsi. Aḷārapamheti bahalasaṃhatapakhume, gopakhumeti adhippāyo.
ਅਥ ਦੇવਤਾ ਆਹ –
Atha devatā āha –
੬੫੩.
653.
‘‘ਯਥਾ ਚ ਮੇ ਅਧਿਗਤਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਕੋਞ੍ਚਮਯੂਰਚਕੋਰ ਸਙ੍ਘਚਰਿਤਂ।
‘‘Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, koñcamayūracakora saṅghacaritaṃ;
ਦਿਬ੍ਯਪਿਲવਹਂਸਰਾਜਚਿਣ੍ਣਂ, ਦਿਜਕਾਰਣ੍ਡવਕੋਕਿਲਾਭਿਨਦਿਤਂ॥
Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇaṃ, dijakāraṇḍavakokilābhinaditaṃ.
੬੫੪.
654.
‘‘ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖવਿવਿਧਾ , ਪਾਟਲਿਜਮ੍ਬੁਅਸੋਕਰੁਕ੍ਖવਨ੍ਤਂ।
‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhā , pāṭalijambuasokarukkhavantaṃ;
ਯਥਾ ਚ ਮੇ ਅਧਿਗਤਮਿਦਂ વਿਮਾਨਂ, ਤਂ ਤੇ ਪવੇਦਯਾਮਿ ਸੁਣੋਹਿ ਭਨ੍ਤੇ॥
Yathā ca me adhigatamidaṃ vimānaṃ, taṃ te pavedayāmi suṇohi bhante.
੬੫੫.
655.
‘‘ਮਗਧવਰਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ, ਨਾਲਕਗਾਮੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ ਭਨ੍ਤੇ।
‘‘Magadhavarapuratthimena, nālakagāmo nāma atthi bhante;
ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸਿਂ ਪੁਰੇ ਸੁਣਿਸਾ, ਪੇਸવਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਜਾਨਿਂਸੁ ਮਮਂ॥
Tattha ahosiṃ pure suṇisā, pesavatīti tattha jāniṃsu mamaṃ.
੬੫੬.
656.
‘‘ਸਾਹਮਪਚਿਤਤ੍ਥਧਮ੍ਮਕੁਸਲਂ, ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਪੂਜਿਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ।
‘‘Sāhamapacitatthadhammakusalaṃ, devamanussapūjitaṃ mahantaṃ;
ਉਪਤਿਸ੍ਸਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਮਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ, ਮੁਦਿਤਮਨਾ ਕੁਸੁਮੇਹਿ ਅਬ੍ਭੁਕਿਰਿਂ॥
Upatissaṃ nibbutamappameyyaṃ, muditamanā kusumehi abbhukiriṃ.
੬੫੭.
657.
‘‘ਪਰਮਗਤਿਗਤਞ੍ਚ ਪੂਜਯਿਤ੍વਾ, ਅਨ੍ਤਿਮਦੇਹਧਰਂ ਇਸਿਂ ਉਲ਼ਾਰਂ।
‘‘Paramagatigatañca pūjayitvā, antimadehadharaṃ isiṃ uḷāraṃ;
ਪਹਾਯ ਮਾਨੁਸਕਂ ਸਮੁਸ੍ਸਯਂ, ਤਿਦਸਗਤਾ ਇਧ ਮਾવਸਾਮਿ ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Pahāya mānusakaṃ samussayaṃ, tidasagatā idha māvasāmi ṭhāna’’nti.
੬੫੩. ਤਤ੍ਥ ਕੋਞ੍ਚਮਯੂਰਚਕੋਰਸਙ੍ਘਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਸਾਰਸਸਿਖਣ੍ਡਿਕੁਮ੍ਭਕਾਰਕੁਕ੍ਕੁਟਗਣੇਹਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਚਰਿਤਂ। ਦਿਬ੍ਯਪਿਲવਹਂਸਰਾਜਚਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਉਦਕੇ ਪਿਲવਿਤ੍વਾ વਿਚਰਣਤੋ ‘‘ਪਿਲવਾ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੇਹਿ ਉਦਕਸਕੁਣੇਹਿ ਹਂਸਰਾਜੇਹਿ ਚ ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ વਿਚਰਿਤਂ। ਦਿਜਕਾਰਣ੍ਡવਕੋਕਿਲਾਭਿਨਦਿਤਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣ੍ਡવੇਹਿ ਕਾਦਮ੍ਬੇਹਿ ਕੋਕਿਲੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਦਿਜੇਹਿ ਅਭਿਨਾਦਿਤਂ।
653. Tattha koñcamayūracakorasaṅghacaritanti sārasasikhaṇḍikumbhakārakukkuṭagaṇehi tattha tattha vicaritaṃ. Dibyapilavahaṃsarājaciṇṇanti udake pilavitvā vicaraṇato ‘‘pilavā’’ti laddhanāmehi udakasakuṇehi haṃsarājehi ca tahiṃ tahiṃ vicaritaṃ. Dijakāraṇḍavakokilābhinaditanti kāraṇḍavehi kādambehi kokilehi aññehi ca dijehi abhināditaṃ.
੬੫੪. ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖવਿવਿਧਾਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਸਾਖਾਪਸਾਖવਨ੍ਤਾ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖਾ ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖਾ , ਤੇਹਿ વਿવਿਧਂ ਚਿਤ੍ਤਾਕਾਰਂ વਿਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਨਿવੇਸਂ ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖવਿવਿਧਾ । ‘‘વਿવਿਧ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘વਿવਿਧਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਨ੍ਤਾਨਕਾਤਿ ਹਿ ਕਾਮવਲ੍ਲਿਯੋ, ਨਾਨਾવਿਧਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖਾ ਚ વਿવਿਧਾ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਿ , ਤੇਹਿ વਾ વਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖવਿવਿਧਾ। ‘‘ਨਾਨਾਸਨ੍ਤਾਨਕਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖવਿવਿਧਂ, ਪਾਟਲਿਜਮ੍ਬੁਅਸੋਕਰੁਕ੍ਖવਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਕੇਚਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤੇਹਿ ‘‘ਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖਾ ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਪੁਪ੍ਫਰੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ વਾ ਅવਿਭਤ੍ਤਿਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਪੁਪ੍ਫਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
654.Nānāsantānakapuppharukkhavividhāti nānāvidhasākhāpasākhavantā nānāpuppharukkhā nānāsantānakapuppharukkhā , tehi vividhaṃ cittākāraṃ vicittasannivesaṃ nānāsantānakapuppharukkhavividhā . ‘‘Vividha’’nti hi vattabbe ‘‘vividhā’’ti vuttaṃ. Santānakāti hi kāmavalliyo, nānāvidhapuppharukkhā ca vividhā ettha santi , tehi vā vividhanti nānāsantānakapuppharukkhavividhā. ‘‘Nānāsantānakapuppharukkhavividhaṃ, pāṭalijambuasokarukkhavanta’’nti ca keci paṭhanti. Tehi ‘‘puppharukkhā santī’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. ‘‘Puppharukkhā’’ti vā avibhattikaniddeso, puppharakkhanti vuttaṃ hoti.
੬੫੫. ਮਗਧવਰਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨਾਤਿ ਮਗਧવਰੇ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ, ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਉਤ੍ਤਮੇ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਯ। ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸਿਂ ਪੁਰੇ ਸੁਣਿਸਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਹਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਾਲਕਗਾਮੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਹਪਤਿਕੁਲੇ ਸੁਣਿਸਾ ਸੁਣ੍ਹਾ ਅਹੋਸਿਂ।
655.Magadhavarapuratthimenāti magadhavare puratthimena, abhisambodhiṭṭhānatāya uttame magadharaṭṭhe puratthimadisāya. Tattha ahosiṃ pure suṇisāti pubbe ahaṃ tasmiṃ nālakagāme ekasmiṃ gahapatikule suṇisā suṇhā ahosiṃ.
੬੫੬. ਸਾਤਿ ਸਯਂ। ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਕੁਸਲੋਤਿ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਕੁਸਲੋ, ਭਗવਾ। ਅਪਚਿਤੋ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਕੁਸਲੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਪਚਿਤਤ੍ਥਧਮ੍ਮਕੁਸਲੋ, ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ, ਤਂ। ਅਪਚਿਤਂ વਾ ਅਪਚਯੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮੇ ਚ ਕੁਸਲਂ, ਅਪਚਿਤੇ વਾ ਪੂਜਨੀਯੇ ਅਤ੍ਥੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਰੋਧੇ ਮਗ੍ਗੇ ਚ ਕੁਸਲਂ। ਮਹਨ੍ਤੇਹਿ ਉਲ਼ਾਰੇਹਿ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਮਹਨ੍ਤਂ। ਕੁਸੁਮੇਹੀਤਿ ਰਤਨਮਯੇਹਿ ਇਤਰੇਹਿ ਚ ਕੁਸੁਮੇਹਿ।
656.Sāti sayaṃ. Atthe ca dhamme ca kusaloti atthadhammakusalo, bhagavā. Apacito atthadhammakusalo etenāti apacitatthadhammakusalo, dhammasenāpati, taṃ. Apacitaṃ vā apacayo, nibbānaṃ, tasmiṃ avasiṭṭhaatthadhamme ca kusalaṃ, apacite vā pūjanīye atthe dhamme nirodhe magge ca kusalaṃ. Mahantehi uḷārehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā mahantaṃ. Kusumehīti ratanamayehi itarehi ca kusumehi.
੬੫੭. ਪਰਮਗਤਿਗਤਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਸ੍ਸਯਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਂ। ਤਿਦਸਗਤਾਤਿ ਤਿਦਸਭવਨਂ ਗਤਾ, ਤਾવਤਿਂਸਂ ਦੇવਨਿਕਾਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਦੇવਲੋਕੇ। ਆવਸਾਮਿ ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਂ વਿਮਾਨਂ ਅਧਿવਸਾਮਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
657.Paramagatigatanti anupādisesanibbānaṃ pattaṃ. Samussayanti sarīraṃ. Tidasagatāti tidasabhavanaṃ gatā, tāvatiṃsaṃ devanikāyaṃ upapannā. Idhāti imasmiṃ devaloke. Āvasāmi ṭhānanti imaṃ vimānaṃ adhivasāmi. Sesaṃ vuttanayameva.
ਏવਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ વਙ੍ਗੀਸੇਨ ਦੇવਤਾਯ ਚ ਕਥਿਤਕਥਾਮਗ੍ਗਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Evaṃ āyasmatā vaṅgīsena devatāya ca kathitakathāmaggaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
ਪੇਸવਤੀવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pesavatīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੭. ਪੇਸવਤੀવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 7. Pesavatīvimānavatthu