Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya |
൨. ഫഗ്ഗുനസുത്തം
2. Phaggunasuttaṃ
൫൬. തേന ഖോ പന സമയേന ആയസ്മാ ഫഗ്ഗുനോ 1 ആബാധികോ ഹോതി ദുക്ഖിതോ ബാള്ഹഗിലാനോ. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ആയസ്മാ, ഭന്തേ, ഫഗ്ഗുനോ ആബാധികോ ദുക്ഖിതോ ബാള്ഹഗിലാനോ. സാധു, ഭന്തേ , ഭഗവാ യേനായസ്മാ ഫഗ്ഗുനോ തേനുപസങ്കമതു അനുകമ്പം ഉപാദായാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന. അഥ ഖോ ഭഗവാ സായന്ഹസമയം പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ യേനായസ്മാ ഫഗ്ഗുനോ തേനുപസങ്കമി. അദ്ദസാ ഖോ ആയസ്മാ ഫഗ്ഗുനോ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം. ദിസ്വാന മഞ്ചകേ സമധോസി 2. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ഫഗ്ഗുനം ഏതദവോച – ‘‘അലം, ഫഗ്ഗുന, മാ ത്വം മഞ്ചകേ സമധോസി. സന്തിമാനി ആസനാനി പരേഹി പഞ്ഞത്താനി, തത്ഥാഹം നിസീദിസ്സാമീ’’തി. നിസീദി ഭഗവാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ. നിസജ്ജ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ഫഗ്ഗുനം ഏതദവോച –
56. Tena kho pana samayena āyasmā phagguno 3 ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmā, bhante, phagguno ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Sādhu, bhante , bhagavā yenāyasmā phagguno tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā phagguno tenupasaṅkami. Addasā kho āyasmā phagguno bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna mañcake samadhosi 4. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, phagguna, mā tvaṃ mañcake samadhosi. Santimāni āsanāni parehi paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ etadavoca –
‘‘കച്ചി തേ, ഫഗ്ഗുന, ഖമനീയം കച്ചി യാപനീയം? കച്ചി തേ ദുക്ഖാ വേദനാ പടിക്കമന്തി, നോ അഭിക്കമന്തി; പടിക്കമോസാനം പഞ്ഞായതി, നോ അഭിക്കമോ’’തി? ‘‘ന മേ , ഭന്തേ , ഖമനീയം ന യാപനീയം. ബാള്ഹാ മേ ദുക്ഖാ വേദനാ അഭിക്കമന്തി, നോ പടിക്കമന്തി; അഭിക്കമോസാനം പഞ്ഞായതി, നോ പടിക്കമോ.
‘‘Kacci te, phagguna, khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ? Kacci te dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti; paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti? ‘‘Na me , bhante , khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, ബലവാ പുരിസോ ദള്ഹേന വരത്തക്ഖണ്ഡേന സീസവേഠനം ദദേയ്യ; ഏവമേവം ഖോ മേ, ഭന്തേ, അധിമത്താ സീസേ സീസവേദനാ. ന മേ, ഭന്തേ, ഖമനീയം ന യാപനീയം. ബാള്ഹാ മേ ദുക്ഖാ വേദനാ അഭിക്കമന്തി, നോ പടിക്കമന്തി; അഭിക്കമോസാനം പഞ്ഞായതി, നോ പടിക്കമോ.
‘‘Seyyathāpi, bhante, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena sīsaveṭhanaṃ dadeyya; evamevaṃ kho me, bhante, adhimattā sīse sīsavedanā. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, ദക്ഖോ ഗോഘാതകോ വാ ഗോഘാതകന്തേവാസീ വാ തിണ്ഹേന ഗോവികന്തനേന കുച്ഛിം പരികന്തേയ്യ; ഏവമേവം ഖോ മേ, ഭന്തേ, അധിമത്താ വാതാ കുച്ഛിം പരികന്തന്തി. ന മേ, ഭന്തേ, ഖമനീയം ന യാപനീയം. ബാള്ഹാ മേ ദുക്ഖാ വേദനാ അഭിക്കമന്തി, നോ പടിക്കമന്തി; അഭിക്കമോസാനം പഞ്ഞായതി, നോ പടിക്കമോ.
‘‘Seyyathāpi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evamevaṃ kho me, bhante, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
‘‘സേയ്യഥാപി, ഭന്തേ, ദ്വേ ബലവന്തോ പുരിസാ ദുബ്ബലതരം പുരിസം നാനാബാഹാസു ഗഹേത്വാ അങ്ഗാരകാസുയാ സന്താപേയ്യും സമ്പരിതാപേയ്യും; ഏവമേവം ഖോ മേ, ഭന്തേ, അധിമത്തോ കായസ്മിം ഡാഹോ. ന മേ, ഭന്തേ, ഖമനീയം ന യാപനീയം. ബാള്ഹാ മേ ദുക്ഖാ വേദനാ അഭിക്കമന്തി, നോ പടിക്കമന്തി; അഭിക്കമോസാനം പഞ്ഞായതി, നോ പടിക്കമോ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ ആയസ്മന്തം ഫഗ്ഗുനം ധമ്മിയാ കഥായ സന്ദസ്സേത്വാ സമാദപേത്വാ സമുത്തേജേത്വാ സമ്പഹംസേത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി.
‘‘Seyyathāpi, bhante, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ; evamevaṃ kho me, bhante, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho. Na me, bhante, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ phaggunaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
അഥ ഖോ ആയസ്മാ ഫഗ്ഗുനോ അചിരപക്കന്തസ്സ ഭഗവതോ കാലമകാസി. തമ്ഹി ചസ്സ സമയേ മരണകാലേ ഇന്ദ്രിയാനി വിപ്പസീദിംസു. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ആയസ്മാ ആനന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ആയസ്മാ, ഭന്തേ, ഫഗ്ഗുനോ അചിരപക്കന്തസ്സ ഭഗവതോ കാലമകാസി. തമ്ഹി ചസ്സ സമയേ മരണകാലേ ഇന്ദ്രിയാനി വിപ്പസീദിംസൂ’’തി.
Atha kho āyasmā phagguno acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasīdiṃsu. Atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āyasmā, bhante, phagguno acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi. Tamhi cassa samaye maraṇakāle indriyāni vippasīdiṃsū’’ti.
‘‘കിം ഹാനന്ദ, ഫഗ്ഗുനസ്സ 11 ഭിക്ഖുനോ ഇന്ദ്രിയാനി ന വിപ്പസീദിസ്സന്തി! ഫഗ്ഗുനസ്സ, ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം അവിമുത്തം അഹോസി. തസ്സ തം ധമ്മദേസനം സുത്വാ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുത്തം.
‘‘Kiṃ hānanda, phaggunassa 12 bhikkhuno indriyāni na vippasīdissanti! Phaggunassa, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ ahosi. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ.
‘‘ഛയിമേ, ആനന്ദ, ആനിസംസാ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ 13 കാലേന അത്ഥുപപരിക്ഖായ. കതമേ ഛ? ഇധാനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ. തസ്സ തഥാഗതോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം, കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. തസ്സ തം ധമ്മദേസനം സുത്വാ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, പഠമോ ആനിസംസോ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ.
‘‘Chayime, ānanda, ānisaṃsā kālena dhammassavane 14 kālena atthupaparikkhāya. Katame cha? Idhānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṃ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, paṭhamo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘പുന ചപരം, ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ന ഹേവ ഖോ 15 ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ, അപി ച ഖോ തഥാഗതസാവകം ലഭതി ദസ്സനായ. തസ്സ തഥാഗതസാവകോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം, കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. തസ്സ തം ധമ്മദേസനം സുത്വാ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, ദുതിയോ ആനിസംസോ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho 16 labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, dutiyo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘പുന ചപരം, ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ന ഹേവ ഖോ ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ, നപി തഥാഗതസാവകം ലഭതി ദസ്സനായ; അപി ച ഖോ യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കേതി അനുവിചാരേതി മനസാനുപേക്ഖതി. തസ്സ യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കയതോ അനുവിചാരയതോ മനസാനുപേക്ഖതോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, തതിയോ ആനിസംസോ കാലേന അത്ഥുപപരിക്ഖായ.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya; api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, tatiyo ānisaṃso kālena atthupaparikkhāya.
‘‘ഇധാനന്ദ , ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി, അനുത്തരേ ച ഖോ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ. തസ്സ തഥാഗതോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം…പേ॰… ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. തസ്സ തം ധമ്മദേസനം സുത്വാ അനുത്തരേ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, ചതുത്ഥോ ആനിസംസോ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ.
‘‘Idhānanda , bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle labhati tathāgataṃ dassanāya. Tassa tathāgato dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ…pe… brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, catuttho ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘പുന ചപരം, ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി, അനുത്തരേ ച ഖോ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ന ഹേവ ഖോ ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ, അപി ച ഖോ തഥാഗതസാവകം ലഭതി ദസ്സനായ. തസ്സ തഥാഗതസാവകോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം…പേ॰… പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. തസ്സ തം ധമ്മദേസനം സുത്വാ അനുത്തരേ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, പഞ്ചമോ ആനിസംസോ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, api ca kho tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya. Tassa tathāgatasāvako dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Tassa taṃ dhammadesanaṃ sutvā anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, pañcamo ānisaṃso kālena dhammassavane.
‘‘പുന ചപരം, ആനന്ദ, ഭിക്ഖുനോ പഞ്ചഹി ഓരമ്ഭാഗിയേഹി സംയോജനേഹി ചിത്തം വിമുത്തം ഹോതി, അനുത്തരേ ച ഖോ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം അവിമുത്തം ഹോതി. സോ തമ്ഹി സമയേ മരണകാലേ ന ഹേവ ഖോ ലഭതി തഥാഗതം ദസ്സനായ, നപി തഥാഗതസാവകം ലഭതി ദസ്സനായ; അപി ച ഖോ യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കേതി അനുവിചാരേതി മനസാനുപേക്ഖതി. തസ്സ യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ചേതസാ അനുവിതക്കയതോ അനുവിചാരയതോ മനസാനുപേക്ഖതോ അനുത്തരേ ഉപധിസങ്ഖയേ ചിത്തം വിമുച്ചതി. അയം, ആനന്ദ, ഛട്ഠോ ആനിസംസോ കാലേന അത്ഥുപപരിക്ഖായ. ഇമേ ഖോ, ആനന്ദ, ഛ ആനിസംസാ കാലേന ധമ്മസ്സവനേ കാലേന അത്ഥുപപരിക്ഖായാ’’തി. ദുതിയം.
‘‘Puna caparaṃ, ānanda, bhikkhuno pañcahi orambhāgiyehi saṃyojanehi cittaṃ vimuttaṃ hoti, anuttare ca kho upadhisaṅkhaye cittaṃ avimuttaṃ hoti. So tamhi samaye maraṇakāle na heva kho labhati tathāgataṃ dassanāya, napi tathāgatasāvakaṃ labhati dassanāya; api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Tassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakkayato anuvicārayato manasānupekkhato anuttare upadhisaṅkhaye cittaṃ vimuccati. Ayaṃ, ānanda, chaṭṭho ānisaṃso kālena atthupaparikkhāya. Ime kho, ānanda, cha ānisaṃsā kālena dhammassavane kālena atthupaparikkhāyā’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൨. ഫഗ്ഗുനസുത്തവണ്ണനാ • 2. Phaggunasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൨. ഫഗ്ഗുനസുത്തവണ്ണനാ • 2. Phaggunasuttavaṇṇanā