| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
4. ඵරුසවාචාභාවපඤ්‌හො
4. Pharusavācābhāvapañho
4. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං ථෙරෙන සාරිපුත්‌තෙන ධම්‌මසෙනාපතිනා ‘පරිසුද්‌ධවචීසමාචාරො ආවුසො තථාගතො, නත්‌ථි තථාගතස්‌ස වචීදුච්‌චරිතං, යං තථාගතො රක්‌ඛෙය්‍ය ‘මා මෙ ඉදං පරො අඤ්‌ඤාසී’ති. පුන ච තථාගතො ථෙරස්‌ස සුදින්‌නස්‌ස කලන්‌දපුත්‌තස්‌ස අපරාධෙ පාරාජිකං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො ඵරුසාහි වාචාහි මොඝපුරිසවාදෙන සමුදාචරි, තෙන ච සො ථෙරො මොඝපුරිසවාදෙන මඞ්‌කුචිත්‌තවසෙන රුන්‌ධිතත්‌තා විප්‌පටිසාරී නාසක්‌ඛි අරියමග්‌ගං පටිවිජ්‌ඣිතුං. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, පරිසුද්‌ධවචීසමාචාරො තථාගතො, නත්‌ථි තථාගතස්‌ස වචීදුච්‌චරිතං, තෙන හි තථාගතෙන ථෙරස්‌ස සුදින්‌නස්‌ස කලන්‌දපුත්‌තස්‌ස අපරාධෙ මොඝපුරිසවාදෙන සමුදාචිණ්‌ණන්‌ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි භගවතා ථෙරස්‌ස සුදින්‌නස්‌ස කලන්‌දපුත්‌තස්‌ස අපරාධෙ මොඝපුරිසවාදෙන සමුදාචිණ්‌ණං, තෙන හි පරිසුද්‌ධවචීසමාචාරො තථාගතො, නත්‌ථි තථාගතස්‌ස වචීදුච්‌චරිතන්‌ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පත්‌තො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti. Puna ca tathāgato therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapento pharusāhi vācāhi moghapurisavādena samudācari, tena ca so thero moghapurisavādena maṅkucittavasena rundhitattā vippaṭisārī nāsakkhi ariyamaggaṃ paṭivijjhituṃ. Yadi, bhante nāgasena, parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, tena hi tathāgatena therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi bhagavatā therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tena hi parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritanti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, ථෙරෙන සාරිපුත්‌තෙන ධම්‌මසෙනාපතිනා ‘පරිසුද්‌ධවචීසමාචාරො ආවුසො තථාගතො, නත්‌ථි තථාගතස්‌ස වචීදුච්‌චරිතං, යං තථාගතො රක්‌ඛෙය්‍ය ‘මා මෙ ඉදං පරො අඤ්‌ඤාසී’ති. ආයස්‌මතො ච සුදින්‌නස්‌ස කලන්‌දපුත්‌තස්‌ස අපරාධෙ පාරාජිකං පඤ්‌ඤපෙන්‌තෙන භගවතා මොඝපුරිසවාදෙන සමුදාචිණ්‌ණං, තඤ්‌ච පන අදුට්‌ඨචිත්‌තෙන අසාරම්‌භෙන යාථාවලක්‌ඛණෙන. කිඤ්‌ච තත්‌ථ යාථාවලක්‌ඛණං, යස්‌ස, මහාරාජ, පුග්‌ගලස්‌ස ඉමස්‌මිං අත්‌තභාවෙ චතුසච්‌චාභිසමයො න හොති, තස්‌ස පුරිසත්‌තනං මොඝං අඤ්‌ඤං කයිරමානං අඤ්‌ඤෙන සම්‌භවති, තෙන වුච්‌චති ‘මොඝපුරිසො’ති. ඉති, මහාරාජ, භගවතා ආයස්‌මතො සුදින්‌නස්‌ස කලන්‌දපුත්‌තස්‌ස සතාවවචනෙන සමුදාචිණ්‌ණං, නො අභූතවාදෙනා’’ති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti. Āyasmato ca sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapentena bhagavatā moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tañca pana aduṭṭhacittena asārambhena yāthāvalakkhaṇena. Kiñca tattha yāthāvalakkhaṇaṃ, yassa, mahārāja, puggalassa imasmiṃ attabhāve catusaccābhisamayo na hoti, tassa purisattanaṃ moghaṃ aññaṃ kayiramānaṃ aññena sambhavati, tena vuccati ‘moghapuriso’ti. Iti, mahārāja, bhagavatā āyasmato sudinnassa kalandaputtassa satāvavacanena samudāciṇṇaṃ, no abhūtavādenā’’ti.
‘‘සභාවම්‌පි, භන්‌තෙ නාගසෙන, යො අක්‌කොසන්‌තො භණති, තස්‌ස මයං කහාපණං දණ්‌ඩං ධාරෙම, අපරාධො යෙව සො වත්‌ථුං නිස්‌සාය විසුං වොහාරං ආචරන්‌තො අක්‌කොසතී’’ති. ‘‘අත්‌ථි පන, මහාරාජ, සුතපුබ්‌බං තයා ඛලිතස්‌ස අභිවාදනං වා පච්‌චුට්‌ඨානං වා සක්‌කාරං වා උපායනානුප්‌පදානං වා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, යතො කුතොචි යත්‌ථ කත්‌ථචි ඛලිතො, සො පරිභාසනාරහො හොති තජ්‌ජනාරහො, උත්‌තමඞ්‌ගම්‌පිස්‌ස ඡින්‌දන්‌ති හනන්‌තිපි බන්‌ධන්‌තිපි ඝාතෙන්‌තිපි ඣාපෙන්‌තිපී’’ති 1. ‘‘තෙන හි, මහාරාජ, භගවතා කිරියා යෙව කතා, නො අකිරියා’’ති.
‘‘Sabhāvampi, bhante nāgasena, yo akkosanto bhaṇati, tassa mayaṃ kahāpaṇaṃ daṇḍaṃ dhārema, aparādho yeva so vatthuṃ nissāya visuṃ vohāraṃ ācaranto akkosatī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, sutapubbaṃ tayā khalitassa abhivādanaṃ vā paccuṭṭhānaṃ vā sakkāraṃ vā upāyanānuppadānaṃ vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito, so paribhāsanāraho hoti tajjanāraho, uttamaṅgampissa chindanti hanantipi bandhantipi ghātentipi jhāpentipī’’ti 2. ‘‘Tena hi, mahārāja, bhagavatā kiriyā yeva katā, no akiriyā’’ti.
‘‘කිරියම්‌පි, භන්‌තෙ නාගසෙන, කුරුමානෙන පතිරූපෙන කාතබ්‌බං අනුච්‌ඡවිකෙන, සවනෙනපි, භන්‌තෙ නාගසෙන, තථාගතස්‌ස සදෙවකො ලොකො ඔත්‌තප්‌පති හිරියති භිය්‍යො දස්‌සනෙන තතුත්‌තරිං උපසඞ්‌කමනෙන පයිරුපාසනෙනා’’ති. ‘‘අපි නු ඛො, මහාරාජ, තිකිච්‌ඡකො අභිසන්‌නෙ කායෙ කුපිතෙ දොසෙ සිනෙහනීයානි භෙසජ්‌ජානි දෙතී’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, තිණ්‌හානි ලෙඛනීයානි භෙසජ්‌ජානි දෙතී’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, තථාගතො සබ්‌බකිලෙසබ්‍යාධිවූපසමාය අනුසිට්‌ඨිං දෙති, ඵරුසාපි, මහාරාජ, තථාගතස්‌ස වාචා සත්‌තෙ සිනෙහයති, මුදුකෙ කරොති. යථා, මහාරාජ, උණ්‌හම්‌පි උදකං යං කිඤ්‌චි සිනෙහනීයං සිනෙහයති, මුදුකං කරොති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඵරුසාපි තථාගතස්‌ස වාචා අත්‌ථවතී හොති කරුණාසහගතා. යථා, මහාරාජ, පිතුවචනං පුත්‌තානං අත්‌ථවන්‌තං හොති කරුණාසහගතං, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඵරුසාපි තථාගතස්‌ස වාචා අත්‌ථවතී හොති කරුණාසහගතා. ඵරුසාපි, මහාරාජ, තථාගතස්‌ස වාචා සත්‌තානං කිලෙසප්‌පහානා 3 හොති. යථා, මහාරාජ, දුග්‌ගන්‌ධම්‌පි ගොමුත්‌තං පීතං විරසම්‌පි අගදං ඛායිතං සත්‌තානං බ්‍යාධිං හනති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඵරුසාපි තථාගතස්‌ස වාචා අත්‌ථවතී කරුණාසහගතා. යථා, මහාරාජ, මහන්‌තොපි තූලපුඤ්‌ජො 4 පරස්‌ස කායෙ නිපතිත්‌වා රුජං න කරොති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඵරුසාපි තථාගතස්‌ස වාචා න කස්‌සචි දුක්‌ඛං උප්‌පාදෙතී’’ති. ‘‘සුවිනිච්‌ඡිතො, භන්‌තෙ නාගසෙන, පඤ්‌හො බහූහි කාරණෙහි, සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Kiriyampi, bhante nāgasena, kurumānena patirūpena kātabbaṃ anucchavikena, savanenapi, bhante nāgasena, tathāgatassa sadevako loko ottappati hiriyati bhiyyo dassanena tatuttariṃ upasaṅkamanena payirupāsanenā’’ti. ‘‘Api nu kho, mahārāja, tikicchako abhisanne kāye kupite dose sinehanīyāni bhesajjāni detī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, tiṇhāni lekhanīyāni bhesajjāni detī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbakilesabyādhivūpasamāya anusiṭṭhiṃ deti, pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā satte sinehayati, muduke karoti. Yathā, mahārāja, uṇhampi udakaṃ yaṃ kiñci sinehanīyaṃ sinehayati, mudukaṃ karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā. Yathā, mahārāja, pituvacanaṃ puttānaṃ atthavantaṃ hoti karuṇāsahagataṃ, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā. Pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā sattānaṃ kilesappahānā 5 hoti. Yathā, mahārāja, duggandhampi gomuttaṃ pītaṃ virasampi agadaṃ khāyitaṃ sattānaṃ byādhiṃ hanati, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī karuṇāsahagatā. Yathā, mahārāja, mahantopi tūlapuñjo 6 parassa kāye nipatitvā rujaṃ na karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā na kassaci dukkhaṃ uppādetī’’ti. ‘‘Suvinicchito, bhante nāgasena, pañho bahūhi kāraṇehi, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ඵරුසවාචාභාවපඤ්‌හො චතුත්‌ථො.
Pharusavācābhāvapañho catuttho.
Footnotes:
