| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੪. ਫਰੁਸવਾਚਾਭਾવਪਞ੍ਹੋ
4. Pharusavācābhāvapañho
੪. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ ਥੇਰੇਨ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਆવੁਸੋ ਤਥਾਗਤੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਪੁਨ ਚ ਤਥਾਗਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧੇ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤੋ ਫਰੁਸਾਹਿ વਾਚਾਹਿ ਮੋਘਪੁਰਿਸવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਿ, ਤੇਨ ਚ ਸੋ ਥੇਰੋ ਮੋਘਪੁਰਿਸવਾਦੇਨ ਮਙ੍ਕੁਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਰੁਨ੍ਧਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ। ਯਦਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਤਥਾਗਤੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਤੇਨ ਹਿ ਤਥਾਗਤੇਨ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧੇ ਮੋਘਪੁਰਿਸવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਯਦਿ ਭਗવਤਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧੇ ਮੋਘਪੁਰਿਸવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਿਣ੍ਣਂ, ਤੇਨ ਹਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਤਥਾਗਤੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ વਚਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਉਭਤੋ ਕੋਟਿਕੋ ਪਞ੍ਹੋ ਤવਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti. Puna ca tathāgato therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapento pharusāhi vācāhi moghapurisavādena samudācari, tena ca so thero moghapurisavādena maṅkucittavasena rundhitattā vippaṭisārī nāsakkhi ariyamaggaṃ paṭivijjhituṃ. Yadi, bhante nāgasena, parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, tena hi tathāgatena therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi bhagavatā therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tena hi parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritanti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਥੇਰੇਨ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਚੀਸਮਾਚਾਰੋ ਆવੁਸੋ ਤਥਾਗਤੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਚ ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧੇ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਮੋਘਪੁਰਿਸવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਿਣ੍ਣਂ, ਤਞ੍ਚ ਪਨ ਅਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਸਾਰਮ੍ਭੇਨ ਯਾਥਾવਲਕ੍ਖਣੇਨ। ਕਿਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਯਾਥਾવਲਕ੍ਖਣਂ, ਯਸ੍ਸ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਚਤੁਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਤ੍ਤਨਂ ਮੋਘਂ ਅਞ੍ਞਂ ਕਯਿਰਮਾਨਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘ਮੋਘਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ। ਇਤਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤਾવવਚਨੇਨ ਸਮੁਦਾਚਿਣ੍ਣਂ, ਨੋ ਅਭੂਤવਾਦੇਨਾ’’ਤਿ।
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti. Āyasmato ca sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapentena bhagavatā moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tañca pana aduṭṭhacittena asārambhena yāthāvalakkhaṇena. Kiñca tattha yāthāvalakkhaṇaṃ, yassa, mahārāja, puggalassa imasmiṃ attabhāve catusaccābhisamayo na hoti, tassa purisattanaṃ moghaṃ aññaṃ kayiramānaṃ aññena sambhavati, tena vuccati ‘moghapuriso’ti. Iti, mahārāja, bhagavatā āyasmato sudinnassa kalandaputtassa satāvavacanena samudāciṇṇaṃ, no abhūtavādenā’’ti.
‘‘ਸਭਾવਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯੋ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੋ ਭਣਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਯਂ ਕਹਾਪਣਂ ਦਣ੍ਡਂ ਧਾਰੇਮ, ਅਪਰਾਧੋ ਯੇવ ਸੋ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਸੁਂ વੋਹਾਰਂ ਆਚਰਨ੍ਤੋ ਅਕ੍ਕੋਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਂ ਤਯਾ ਖਲਿਤਸ੍ਸ ਅਭਿવਾਦਨਂ વਾ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਨਂ વਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ વਾ ਉਪਾਯਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਖਲਿਤੋ, ਸੋ ਪਰਿਭਾਸਨਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਤਜ੍ਜਨਾਰਹੋ, ਉਤ੍ਤਮਙ੍ਗਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਹਨਨ੍ਤਿਪਿ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿਪਿ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿਪਿ ਝਾਪੇਨ੍ਤਿਪੀ’’ਤਿ 1। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਕਿਰਿਯਾ ਯੇવ ਕਤਾ, ਨੋ ਅਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ।
‘‘Sabhāvampi, bhante nāgasena, yo akkosanto bhaṇati, tassa mayaṃ kahāpaṇaṃ daṇḍaṃ dhārema, aparādho yeva so vatthuṃ nissāya visuṃ vohāraṃ ācaranto akkosatī’’ti. ‘‘Atthi pana, mahārāja, sutapubbaṃ tayā khalitassa abhivādanaṃ vā paccuṭṭhānaṃ vā sakkāraṃ vā upāyanānuppadānaṃ vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito, so paribhāsanāraho hoti tajjanāraho, uttamaṅgampissa chindanti hanantipi bandhantipi ghātentipi jhāpentipī’’ti 2. ‘‘Tena hi, mahārāja, bhagavatā kiriyā yeva katā, no akiriyā’’ti.
‘‘ਕਿਰਿਯਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਕੁਰੁਮਾਨੇਨ ਪਤਿਰੂਪੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੇਨ, ਸવਨੇਨਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਦੇવਕੋ ਲੋਕੋ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਹਿਰਿਯਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤਤੁਤ੍ਤਰਿਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨੇਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੋ ਅਭਿਸਨ੍ਨੇ ਕਾਯੇ ਕੁਪਿਤੇ ਦੋਸੇ ਸਿਨੇਹਨੀਯਾਨਿ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਦੇਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਿਣ੍ਹਾਨਿ ਲੇਖਨੀਯਾਨਿ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਦੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਬ੍ਯਾਧਿવੂਪਸਮਾਯ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿਂ ਦੇਤਿ, ਫਰੁਸਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤੇ ਸਿਨੇਹਯਤਿ, ਮੁਦੁਕੇ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਣ੍ਹਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਿਨੇਹਨੀਯਂ ਸਿਨੇਹਯਤਿ, ਮੁਦੁਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਫਰੁਸਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਅਤ੍ਥવਤੀ ਹੋਤਿ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤਾ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਤੁવਚਨਂ ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਥવਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤਂ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਫਰੁਸਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਅਤ੍ਥવਤੀ ਹੋਤਿ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤਾ। ਫਰੁਸਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਾ 3 ਹੋਤਿ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਮ੍ਪਿ ਗੋਮੁਤ੍ਤਂ ਪੀਤਂ વਿਰਸਮ੍ਪਿ ਅਗਦਂ ਖਾਯਿਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਧਿਂ ਹਨਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਫਰੁਸਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਅਤ੍ਥવਤੀ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤਾ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਨ੍ਤੋਪਿ ਤੂਲਪੁਞ੍ਜੋ 4 ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਰੁਜਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਫਰੁਸਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਾਚਾ ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਞ੍ਹੋ ਬਹੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ, ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਏવਮੇਤਂ ਤਥਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘Kiriyampi, bhante nāgasena, kurumānena patirūpena kātabbaṃ anucchavikena, savanenapi, bhante nāgasena, tathāgatassa sadevako loko ottappati hiriyati bhiyyo dassanena tatuttariṃ upasaṅkamanena payirupāsanenā’’ti. ‘‘Api nu kho, mahārāja, tikicchako abhisanne kāye kupite dose sinehanīyāni bhesajjāni detī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, tiṇhāni lekhanīyāni bhesajjāni detī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbakilesabyādhivūpasamāya anusiṭṭhiṃ deti, pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā satte sinehayati, muduke karoti. Yathā, mahārāja, uṇhampi udakaṃ yaṃ kiñci sinehanīyaṃ sinehayati, mudukaṃ karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā. Yathā, mahārāja, pituvacanaṃ puttānaṃ atthavantaṃ hoti karuṇāsahagataṃ, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā. Pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā sattānaṃ kilesappahānā 5 hoti. Yathā, mahārāja, duggandhampi gomuttaṃ pītaṃ virasampi agadaṃ khāyitaṃ sattānaṃ byādhiṃ hanati, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī karuṇāsahagatā. Yathā, mahārāja, mahantopi tūlapuñjo 6 parassa kāye nipatitvā rujaṃ na karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā na kassaci dukkhaṃ uppādetī’’ti. ‘‘Suvinicchito, bhante nāgasena, pañho bahūhi kāraṇehi, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ਫਰੁਸવਾਚਾਭਾવਪਞ੍ਹੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ।
Pharusavācābhāvapañho catuttho.
Footnotes:
