| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸવਾਰਕਥਾ
Dhammuddesavārakathā
ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਕਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ
Phassapañcamakarāsivaṇṇanā
ਆਚਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਰੇવਤਾਚਰਿਯਸ੍ਸ। ਨ ਪਨੇਤਂ ਸਾਰਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਾਦਿਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਇਦਮਾਰਦ੍ਧਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਫਸ੍ਸਾਦਿਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ।
Ācariyānanti revatācariyassa. Na panetaṃ sārato daṭṭhabbaṃ. Na hi phassādīnaṃ kāmāvacarādibhāvadassanatthaṃ idamāraddhaṃ, kintu tasmiṃ samaye phassādisabhāvadassanatthanti.
ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਾਭਿਨਿਪਾਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਚੇਤਸਿਕਾ ਚਿਤ੍ਤਾਯਤ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਾਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਫਸ੍ਸੋ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਾਭਿਨਿਪਾਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਾਮਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਫਸ੍ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਾਸਿ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ ਫਸ੍ਸਸਹਜਾਤਾਯ વੇਦਨਾਯ ਤਂਸਮਕਾਲਮੇવ વੇਦੇਤਿ, ਫਸ੍ਸੋ ਪਨ ਓਭਾਸਸ੍ਸ ਪਦੀਪੋ વਿਯ વੇਦਨਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਰਿਮਕਾਲੋ વਿਯ વੁਤ੍ਤੋ। ਗੋਪਾਨਸੀਨਂ ਉਪਰਿ ਤਿਰਿਯਂ ਠਪਿਤਕਟ੍ਠਂ ਪਕ੍ਖਪਾਸੋ। ਕਟ੍ਠਦ੍વਯਾਦਿ વਿਯ ਏਕਦੇਸੇਨ ਏਕਪਸ੍ਸੇਨ ਅਨਲ੍ਲੀਯਮਾਨੋਪਿ ਰੂਪੇਨ ਸਹ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਅਨਲ੍ਲੀਯਮਾਨਂ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਮੇવ, ਨ વਿਸਯਭਾવੋ, ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਞ੍ਚ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨਭਾવੋ ਏવ। વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਫਸ੍ਸੋ। ਪਾਣਿਦ੍વਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਫਸ੍ਸੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਕਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨੇવ ਰਸੇਨ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਰਸੋ। ਤਥਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਾਣਿਯਾ ਪਾਣਿਮ੍ਹਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਂ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਭੂਤਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ, ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਂ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਭੂਤੋ ਏਕੋ ਚੇਤਸਿਕਧਮ੍ਮੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਚਿਤ੍ਤੇਯੇવਾਤਿ ਏਤੇਨ ਚੇਤਸਿਕਸਭਾવਤਂ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠਂ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਂ વੇਦਨਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਨ ਪਨ વਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਯਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭੂਤੋ ਤਦਨੁਰੂਪੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਤਜ੍ਜਾਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਤਦਭਿਮੁਖਭਾવੋ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਂ વਿਸਯਸ੍ਸ ਪਰਿਕ੍ਖਤਤਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਤਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਭਾવਕਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Cittassa paṭhamābhinipātattāti sabbe cetasikā cittāyattā cittakiriyābhāvena vuccantīti phasso ‘‘cittassa paṭhamābhinipāto’’ti vutto. Kāmaṃ uppannaphasso puggalo cittacetasikarāsi vā ārammaṇena phuṭṭho phassasahajātāya vedanāya taṃsamakālameva vedeti, phasso pana obhāsassa padīpo viya vedanādīnaṃ paccayaviseso hotīti purimakālo viya vutto. Gopānasīnaṃ upari tiriyaṃ ṭhapitakaṭṭhaṃ pakkhapāso. Kaṭṭhadvayādi viya ekadesena ekapassena anallīyamānopi rūpena saha phassassa sāmaññaṃ anallīyamānaṃ saṅghaṭṭanameva, na visayabhāvo, saṅghaṭṭanañca phassassa cittārammaṇānaṃ sannipatanabhāvo eva. Vatthārammaṇasannipātena sampajjatīti saṅghaṭṭanasampattiko phasso. Pāṇidvayassa sannipāto viya cittārammaṇasannipāto phasso cittassa ārammaṇe sannipatitappavattiyā paccayo hotīti kiccaṭṭheneva rasena saṅghaṭṭanaraso. Tathā paccayabhāvo hi tassa phassassa saṅghaṭṭanakiccanti. Yathā hi pāṇiyā pāṇimhi saṅghaṭṭanaṃ tabbisesabhūtā rūpadhammā, evaṃ cittassa ārammaṇe saṅghaṭṭanaṃ tabbisesabhūto eko cetasikadhammo daṭṭhabbo. Citteyevāti etena cetasikasabhāvataṃ vatthārammaṇehi asaṃsaṭṭhaṃ saṅghaṭṭanaṃ vedanāya dasseti, na pana vatthunissayataṃ paṭikkhipati. Tassa phassassa kāraṇabhūto tadanurūpo samannāhāro tajjāsamannāhāro. Indriyassa tadabhimukhabhāvo āvajjanāya ca ārammaṇakaraṇaṃ visayassa parikkhatatā abhisaṅkhatatā viññāṇassa visayabhāvakaraṇanti attho.
ਸੁਖવੇਦਨਾਯਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਭਾવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਿਸ੍ਸવਿਤਾਯਾਤਿ ਅਰਹਤਾਯ। ਅਨੇਕਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਹਿ ਧਾਤੂਨਂ ਅਰਹਤ੍ਥੋ વਿਪੁਬ੍ਬੋ ਸੁਸਦ੍ਦੋ। વਿਸ੍ਸવਂ વਾ ਸਜਨਂ વਸਿਤਾ ਕਾਮਕਾਰਿਤਾ વਿਸ੍ਸવਿਤਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਰਸੇਕਦੇਸਮੇવ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਫੁਸਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਏਕਦੇਸਾਨੁਭવਨਮਿવ ਹੋਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। વੇਦਯਿਤਸਭਾવੋ ਏવ ਹਿ ਅਨੁਭવਨਨ੍ਤਿ। ਫੁਸਨਾਦਿਭਾવੇਨ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਂ ਏਕਦੇਸਾਨੁਭવਨਂ, વੇਦਯਿਤਭਾવੇਨ ਗਹਣਂ ਯਥਾਕਾਮਂ ਸਬ੍ਬਾਨੁਭવਨਂ। ਏવਂ ਸਭਾવਾਨੇવ ਤਾਨਿ ਗਹਣਾਨੀਤਿ ਨ વੇਦਨਾਯ વਿਯ ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਯਥਾਸਕਕਿਚ੍ਚਕਰਣੇਨ ਸਾਮਿਭਾવਾਨੁਭવਨਂ ਚੋਦੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ ਇਧਾਤਿ ਏਤੇਨ ਪਞ੍ਚਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਂ વਦਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤਾਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾਯ ਸਮਾਨਾ ਇਟ੍ਠਾਕਾਰਸਮ੍ਭੋਗਰਸਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Sukhavedanāyameva labbhati assādabhāvatoti adhippāyo. Vissavitāyāti arahatāya. Anekatthattā hi dhātūnaṃ arahattho vipubbo susaddo. Vissavaṃ vā sajanaṃ vasitā kāmakāritā vissavitā. Ārammaṇarasekadesameva anubhavantīti idaṃ phusanādikiccaṃ ekadesānubhavanamiva hotīti katvā vuttaṃ. Vedayitasabhāvo eva hi anubhavananti. Phusanādibhāvena vā ārammaṇaggahaṇaṃ ekadesānubhavanaṃ, vedayitabhāvena gahaṇaṃ yathākāmaṃ sabbānubhavanaṃ. Evaṃ sabhāvāneva tāni gahaṇānīti na vedanāya viya phassādīnampi yathāsakakiccakaraṇena sāmibhāvānubhavanaṃ codetabbaṃ. Ayaṃ idhāti etena pañcasu vedanāsu imasmiṃ citte adhippetaṃ somanassavedanaṃ vadati, tasmā asomanassavedanaṃ apanetvā gahitāya somanassavedanāya samānā iṭṭhākārasambhogarasatā vuttāti veditabbā.
ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਪੁਨਸਞ੍ਜਾਨਨਕਿਚ੍ਚਾ ਪਚ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਣਰਸਾ। ਪੁਨਸਞ੍ਜਾਨਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਨਸਞ੍ਜਾਨਨਪਚ੍ਚਯੋ, ਤਦੇવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪੁਨ…ਪੇ॰… ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਪੁਨ…ਪੇ॰… ਕਰਣਂ। ਪੁਨਸਞ੍ਜਾਨਨਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ વਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਰਣਂ ਪੁਨ…ਪੇ॰… ਕਰਣਂ, ਤਦਸ੍ਸਾ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਨਸਞ੍ਜਾਨਨਪਚ੍ਚਯਨਿਮਿਤ੍ਤਕਰਣਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਾਰਿਕਾਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ ਚ ਸਬ੍ਬਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਮਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਞਾਣਮੇવ ਅਨੁવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਭਿਨਿવੇਸਕਾਰਿਕਾ વਿਪਰੀਤਗ੍ਗਾਹਿਕਾ ਚ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਅਚਿਰਟ੍ਠਾਨਤਾ ਚ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
Nimittena punasañjānanakiccā paccābhiññāṇarasā. Punasañjānanassa paccayo punasañjānanapaccayo, tadeva nimittaṃ puna…pe… nimittaṃ, tassa karaṇaṃ puna…pe… karaṇaṃ. Punasañjānanapaccayabhūtaṃ vā nimittakaraṇaṃ puna…pe… karaṇaṃ, tadassā kiccanti attho. Punasañjānanapaccayanimittakaraṇaṃ nimittakārikāya nimittena sañjānantiyā ca sabbāya saññāya samānaṃ veditabbaṃ. Ñāṇameva anuvattati, tasmā abhinivesakārikā viparītaggāhikā ca na hotīti adhippāyo. Etenupāyena samādhisampayuttāya aciraṭṭhānatā ca na hotīti daṭṭhabbā.
ਅਭਿਸਨ੍ਦਹਤੀਤਿ ਪਬਨ੍ਧਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਚੇਤਨਾਭਾવੋ ਬ੍ਯਾਪਾਰਭਾવੋ। ਦਿਗੁਣੁਸ੍ਸਾਹਾਤਿ ਨ ਦਿਗੁਣਂ વੀਰਿਯਯੋਗਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਏવ ਪਨ ਬ੍ਯਾਪਾਰਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਉਸ੍ਸਾਹਨਭਾવੇਨਾਤਿ ਆਦਰਭਾવੇਨ। ਸਾ ਹਿ ਸਯਂ ਆਦਰਭੂਤਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਆਦਰਯਤੀਤਿ।
Abhisandahatīti pabandhati pavatteti. Cetanābhāvo byāpārabhāvo. Diguṇussāhāti na diguṇaṃ vīriyayogaṃ sandhāya vuttaṃ, attano eva pana byāpārakiccassa mahantabhāvaṃ dīpeti. Ussāhanabhāvenāti ādarabhāvena. Sā hi sayaṃ ādarabhūtā sampayutte ādarayatīti.
વਿਜਾਨਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਉਪਲਦ੍ਧਿ। ਸਨ੍ਦਹਨਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਬਨ੍ਧਨਂ। ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਿਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਦਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਹੀਤਿਆਦੀਸੁ ਚਕ੍ਖੁਨਾ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਦ੍વਾਰੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਗਰਗੁਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣવਿਭਾવਨਮਤ੍ਤਂ ਉਪਧਾਰਣਮਤ੍ਤਂ ਉਪਲਦ੍ਧਿਮਤ੍ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਪਟਿવੇਧਨਪਚ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਪਞ੍ਞਾਸਞ੍ਞਾਦੀਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪੁਰਿਮਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਭਾવੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਹੋਤਿ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚ ਸਮਾਨਤ੍ਥਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਯੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਦਤ੍ਥਤ੍ਤੇ ਚ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਨ ਹਿ ਯੁਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨੇ વੁਤ੍ਤਾ ਏવਾਤਿ ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਯੇਨ ਚ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨਂ ਕਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਤਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸਤ੍ਥਂ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ ਦੁਤਿਯੇਨ, ਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨੇવ ਚ ਫਸ੍ਸਾਦੀਹਿ ਚ ਅਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਿਂ ਤਦਤ੍ਥੇਨ ਪੁਨ વਚਨੇਨ, ਅਞ੍ਞਪ੍ਪਯੋਜਨਤ੍ਤਾ ਪਨ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤવਚਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਞ੍ਹਿ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ વવਤ੍ਥਿਤਸਮਯੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ, ਇਤਰਞ੍ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਂ, ਨ ਚ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥਂ વਚਨਂ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥਂ વਦਤਿ, ਨ ਚ ਲੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਕਾਰੁਣਿਕੋ ਅਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ।
Vijānanaṃ ārammaṇassa upaladdhi. Sandahanaṃ cittantarassa anuppabandhanaṃ. Cakkhunā hi diṭṭhanti cakkhunā daṭṭhabbaṃ. Yathā ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññāta’’nti daṭṭhabbādi vuccati, evamidhāpi veditabbaṃ. Cakkhunā hītiādīsu cakkhunā…pe… manasā dvārenāti attho. Nagaraguttikassa viya cittassa ārammaṇavibhāvanamattaṃ upadhāraṇamattaṃ upaladdhimattaṃ kiccaṃ, ārammaṇapaṭivedhanapaccābhiññāṇādi pana kiccaṃ paññāsaññādīnanti veditabbaṃ. Purimaniddiṭṭhanti samayavavatthāne niddiṭṭhaṃ. Bhāvento viya na na uppajjati, kintu uppajjatīti dassetuṃ ‘‘cittaṃ hotī’’ti vuttanti etaṃ hoti-saddassa uppajjati-saddassa ca samānatthatte sati yujjeyya, tadatthatte ca tattha uppannaṃ hotīti na vucceyya. Na hi yuttaṃ uppannaṃ uppajjatīti vattuṃ. Cittassa ca uppannatā samayavavatthāne vuttā evāti kiṃ tassa puna uppattidassanena. Yena ca samayavavatthānaṃ kataṃ, tassa niddeso na na sakkā kātunti kiṃ taṃ niddesatthaṃ uddesena dutiyena, niddeseneva ca phassādīhi ca aññattaṃ cittassa sijjhatīti kiṃ tadatthena puna vacanena, aññappayojanattā pana purimassa cittavacanassa pacchimaṃ vuttaṃ. Purimañhi samayavavatthānatthameva vuttaṃ, na vavatthitasamaye vijjamānadhammadassanatthaṃ, itarañca tasmiṃ samaye vijjamānadhammadassanatthaṃ vuttaṃ, na samayavavatthānatthaṃ, na ca aññadatthaṃ vacanaṃ aññadatthaṃ vadati, na ca lesena vuttoti katvā mahākāruṇiko atthaṃ pākaṭaṃ na karotīti.
ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਕਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Phassapañcamakarāsivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਕਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ • Phassapañcamakarāsivaṇṇanā
