| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
5. ඵාසුවිහාරසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Phāsuvihārasuttavaṇṇanā
105. පඤ්‌චමෙ මෙත්‌තා එතස්‌ස අත්‌ථීති මෙත්‌තං, තංසමුට්‌ඨානං කායකම්‌මං මෙත්‌තං කායකම්‌මං. එස නයො සෙසද්‌වයෙපි. ආවීති පකාසනං. පකාසභාවො චෙත්‌ථ යං උද්‌දිස්‌ස තං කායකම්‌මං කරීයති, තස්‌ස සම්‌මුඛභාවතොති ආහ ‘‘සම්‌මුඛා’’ති. රහොති අප්‌පකාසං. අප්‌පකාසතා ච යං උද්‌දිස්‌ස තං කායකම්‌මං කරීයති, තස්‌ස අපච්‌චක්‌ඛභාවතොති ආහ ‘‘පරම්‌මුඛා’’ති. ඉමානි මෙත්‌තකායකම්‌මාදීනි භික්‌ඛූනං වසෙන ආගතානි තෙසං සෙට්‌ඨපරිසභාවතො, ගිහීසුපි ලබ්‌භන්‌තියෙව. භික්‌ඛූනඤ්‌හි මෙත්‌තචිත්‌තෙන ආභිසමාචාරිකපූරණං මෙත්‌තං කායකම්‌මං නාම . ගිහීනං චෙතියවන්‌දනත්‌ථාය බොධිවන්‌දනත්‌ථාය සඞ්‌ඝනිමන්‌තනත්‌ථාය ගමනං ගාමං පිණ්‌ඩාය පවිට්‌ඨෙ භික්‌ඛූ දිස්‌වා පච්‌චුග්‌ගමනං පත්‌තප්‌පටිග්‌ගහණං ආසනපඤ්‌ඤාපනං අනුගමනන්‌ති එවමාදිකං මෙත්‌තං කායකම්‌මං නාම. භික්‌ඛූනං මෙත්‌තචිත්‌තෙන ආචාරපඤ්‌ඤත්‌තිසික්‌ඛාපනං කම්‌මට්‌ඨානකථනං ධම්‌මදෙසනා තෙපිටකම්‌පි බුද්‌ධවචනං මෙත්‌තං වචීකම්‌මං නාම. ගිහීනං ‘‘චෙතියවන්‌දනාය ගච්‌ඡාම, බොධිවන්‌දනාය ගච්‌ඡාම, ධම්‌මස්‌සවනං කරිස්‌සාම, දීපමාලං පුප්‌ඵපූජං කරිස්‌සාම, තීණි සුචරිතානි සමාදාය වත්‌තිස්‌සාම, සලාකභත්‌තාදීනි දස්‌සාම, වස්‌සාවාසිකං දස්‌සාම, අජ්‌ජ සඞ්‌ඝස්‌ස චත්‌තාරො පච්‌චයෙ දස්‌සාම, සඞ්‌ඝං නිමන්‌තෙත්‌වා ඛාදනීයාදීනි සංවිදහථ, ආසනානි පඤ්‌ඤපෙථ, පානීයං උපට්‌ඨපෙථ, සඞ්‌ඝං පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා ආනෙථ, පඤ්‌ඤත්‌තාසනෙ නිසීදාපෙථ, ඡන්‌දජාතා උස්‌සාහජාතා වෙය්‍යාවච්‌චං කරොථා’’තිආදිකථනකාලෙ මෙත්‌තං වචීකම්‌මං නාම. භික්‌ඛූනං පාතොව උට්‌ඨාය සරීරප්‌පටිජග්‌ගනං කත්‌වා චෙතියඞ්‌ගණං ගන්‌ත්‌වා වත්‌තාදීනි කත්‌වා විවිත්‌තසෙනාසනෙ නිසීදිත්‌වා ‘‘ඉමස්‌මිං විහාරෙ භික්‌ඛූ සුඛී හොන්‌තු අවෙරා අබ්‍යාපජ්‌ජා’’ති චින්‌තනං මෙත්‌තං මනොකම්‌මං නාම, ගිහීනං ‘‘අය්‍යා සුඛී හොන්‌තු අවෙරා අබ්‍යාපජ්‌ජා’’ති චින්‌තනං මෙත්‌තං මනොකම්‌මං නාම.
105. Pañcame mettā etassa atthīti mettaṃ, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ mettaṃ kāyakammaṃ. Esa nayo sesadvayepi. Āvīti pakāsanaṃ. Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti. Rahoti appakāsaṃ. Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti. Imāni mettakāyakammādīni bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato, gihīsupi labbhantiyeva. Bhikkhūnañhi mettacittena ābhisamācārikapūraṇaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma . Gihīnaṃ cetiyavandanatthāya bodhivandanatthāya saṅghanimantanatthāya gamanaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhe bhikkhū disvā paccuggamanaṃ pattappaṭiggahaṇaṃ āsanapaññāpanaṃ anugamananti evamādikaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma. Bhikkhūnaṃ mettacittena ācārapaññattisikkhāpanaṃ kammaṭṭhānakathanaṃ dhammadesanā tepiṭakampi buddhavacanaṃ mettaṃ vacīkammaṃ nāma. Gihīnaṃ ‘‘cetiyavandanāya gacchāma, bodhivandanāya gacchāma, dhammassavanaṃ karissāma, dīpamālaṃ pupphapūjaṃ karissāma, tīṇi sucaritāni samādāya vattissāma, salākabhattādīni dassāma, vassāvāsikaṃ dassāma, ajja saṅghassa cattāro paccaye dassāma, saṅghaṃ nimantetvā khādanīyādīni saṃvidahatha, āsanāni paññapetha, pānīyaṃ upaṭṭhapetha, saṅghaṃ paccuggantvā ānetha, paññattāsane nisīdāpetha, chandajātā ussāhajātā veyyāvaccaṃ karothā’’tiādikathanakāle mettaṃ vacīkammaṃ nāma. Bhikkhūnaṃ pātova uṭṭhāya sarīrappaṭijagganaṃ katvā cetiyaṅgaṇaṃ gantvā vattādīni katvā vivittasenāsane nisīditvā ‘‘imasmiṃ vihāre bhikkhū sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma, gihīnaṃ ‘‘ayyā sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma.
තත්‌ථ නවකානං චීවරකම්‌මාදීසු සහායභාවගමනං සම්‌මුඛා කායකම්‌මං නාම, ථෙරානං පන පාදධොවනසිඤ්‌චනබීජනදානාදිභෙදම්‌පි සබ්‌බං සාමීචිකම්‌මං සම්‌මුඛා කායකම්‌මං නාම, උභයෙහිපි දුන්‌නික්‌ඛිත්‌තානං දාරුභණ්‌ඩාදීනං තෙසු අවඤ්‌ඤං අකත්‌වා අත්‌තනා දුන්‌නික්‌ඛිත්‌තානං විය පටිසාමනං පරම්‌මුඛා මෙත්‌තං කායකම්‌මං නාම. ‘‘දෙවත්‌ථෙරො තිස්‌සත්‌ථෙරො’’ති වුත්‌තං එවං පග්‌ගය්‌හවචනං සම්‌මුඛා මෙත්‌තං වචීකම්‌මං නාම, විහාරෙ අසන්‌තං පන පටිපුච්‌ඡන්‌තස්‌ස ‘‘කුහිං අම්‌හාකං දෙවත්‌ථෙරො, කුහිං අම්‌හාකං තිස්‌සත්‌ථෙරො, කදා නු ඛො ආගමිස්‌සතී’’ති එවං පියවචනං පරම්‌මුඛා මෙත්‌තං වචීකම්‌මං නාම. මෙත්‌තාසිනෙහසිනිද්‌ධානි පන නයනානි උම්‌මීලෙත්‌වා පසන්‌නෙන මුඛෙන ඔලොකනං සම්‌මුඛා මෙත්‌තං මනොකම්‌මං නාම, ‘‘දෙවත්‌ථෙරො තිස්‌සත්‌ථෙරො අරොගො හොතු අබ්‍යාපජ්‌ජො’’ති සමන්‌නාහරණං පරම්‌මුඛා මෙත්‌තං මනොකම්‌මං නාම. කාමඤ්‌චෙත්‌ථ මෙත්‌තාසිනෙහසිනිද්‌ධානං නයනානං උම්‌මීලනං, පසන්‌නෙන මුඛෙන ඔලොකනඤ්‌ච මෙත්‌තං කායකම්‌මමෙව. යස්‌ස පන චිත්‌තස්‌ස වසෙන නයනානං මෙත්‌තාසිනෙහසිනිද්‌ධතා, මුඛස්‌ස ච පසන්‌නතා, තං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘මෙත්‌තං මනොකම්‌මං නාමා’’ති. සමාධිසංවත්‌තනප්‌පයොජනානි සමාධිසංවත්‌තනිකානි.
Tattha navakānaṃ cīvarakammādīsu sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma, therānaṃ pana pādadhovanasiñcanabījanadānādibhedampi sabbaṃ sāmīcikammaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma, ubhayehipi dunnikkhittānaṃ dārubhaṇḍādīnaṃ tesu avaññaṃ akatvā attanā dunnikkhittānaṃ viya paṭisāmanaṃ parammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma. ‘‘Devatthero tissatthero’’ti vuttaṃ evaṃ paggayhavacanaṃ sammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma, vihāre asantaṃ pana paṭipucchantassa ‘‘kuhiṃ amhākaṃ devatthero, kuhiṃ amhākaṃ tissatthero, kadā nu kho āgamissatī’’ti evaṃ piyavacanaṃ parammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma. Mettāsinehasiniddhāni pana nayanāni ummīletvā pasannena mukhena olokanaṃ sammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma, ‘‘devatthero tissatthero arogo hotu abyāpajjo’’ti samannāharaṇaṃ parammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma. Kāmañcettha mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanaṃ, pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva. Yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā, mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti. Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
සමානසීලතං ගතොති තෙසු තෙසු දිසාභාගෙසු විහරන්‌තෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං සමානසීලතං ගතො. යායන්‌ති යා අයං මය්‌හඤ්‌චෙව තුම්‌හාකඤ්‌ච පච්‌චක්‌ඛභූතා. දිට්‌ඨීති සම්‌මාදිට්‌ඨි. අරියාති නිද්‌දොසා. නිය්‍යාතීති වට්‌ටදුක්‌ඛතො නිස්‌සරති නිග්‌ගච්‌ඡති. සයං නිය්‍යන්‌තීයෙව හි තංසමඞ්‌ගිපුග්‌ගලං වට්‌ටදුක්‌ඛතො නිය්‍යාපෙතීති වුච්‌චති. යා සත්‌ථු අනුසිට්‌ඨි, තං කරොතීති තක්‌කරො , තස්‌ස, යථානුසිට්‌ඨං පටිපජ්‌ජකස්‌සාති අත්‌ථො. දුක්‌ඛක්‌ඛයායාති සබ්‌බදුක්‌ඛක්‌ඛයත්‌ථං. දිට්‌ඨිසාමඤ්‌ඤගතොති සමානදිට්‌ඨිභාවං උපගතො.
Samānasīlataṃgatoti tesu tesu disābhāgesu viharantehi bhikkhūhi saddhiṃ samānasīlataṃ gato. Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā. Diṭṭhīti sammādiṭṭhi. Ariyāti niddosā. Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati. Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati. Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjakassāti attho. Dukkhakkhayāyāti sabbadukkhakkhayatthaṃ. Diṭṭhisāmaññagatoti samānadiṭṭhibhāvaṃ upagato.
ඵාසුවිහාරසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Phāsuvihārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 5. ඵාසුවිහාරසුත්‌තං • 5. Phāsuvihārasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 5. ඵාසුවිහාරසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Phāsuvihārasuttavaṇṇanā
